#یادداشت #محمدباقر_ملکیان تعابير به کار رفته در مورد فهارس اهل سنت اهل سنت در مورد فهارس، تعابير مختلفي دارند که هر يک از اين تعابير اشاره به نکته اي خاص دارد. بشار عواد معروف در اين باره می نويسد: بسياري از علما به ثبت مروياتشان از شيوخشان همت گماشته اند و هر محدّثي به تدوين اسماء مشايخي پرداخته که از آن ها چيزی فراگرفته و روايتي از او شنيده و يا اجازه اي از ايشان گرفته است. اين محدّثين بر اساس اسلوب های معيّني به تنظيم اين اطلاعات همت گماشته اند، پس دسته اي از آنها ترتيب اين اطلاعات را بر اساس ترتيب حروف الفبائي شيوخشان مرتب کرده اند. از اين شيوه در شرق ـ يعني سرزمين های مشرق اسلامی ـ با عنوان «معجم الشيوخ» ياد می شود. يا اين که تنظيم آن ها بر اساس تاريخ وفات شيوخ يا تاريخ سماع از شيوخ و يا بر اساس شهرهايي است که از شيوخ در آنها چيزی شنيده است. در مشرق از اين شيوه تنظيم با عنوان مشيخه ياد می شود. اما در مغرب ـ يعني سرزمين های غرب اسلامی ـ از معجم الشيوخ و مشيخه با عنوان برنامج که لفظي فارسي است ياد می شود. اما کساني که بر اساس مروياتشان اين اطلاعات را تنظيم کرده اند از اين شيوه با عنوان «ثَبت» و در مغرب با عنوان فهرسة، که لفظي فارسي است، از آن ياد می کنند. (فهرسة ابن خير الاشبيلي: 10ـ11، مقدمه تحقيق). در اين باره به المجمع المؤسس لمعجم المفهرس: 1/46ـ48، مقدّمه تحقيق به قلم يوسف عبد الرحمن مرعشلي؛ فهرس الفهارس والأثبات: 1/67ـ69؛ 2/609ـ610 و624. نيز مراجعه نماييد. نکته قابل توجه اين که مشيخه، ثبت، معجم الشيوخ، برنامج و فهرست تنها عناوين کلي اين گونه نوشته هاست. البته در اين ميان بسياري از نگاشته ها تنها به همين عناوين بسنده کرده اند و نام خاصي براي مشيخه يا فهرستشان برنگزيده اند، اما در اين ميان برخي ديگر اسامي خاصي بر اين کتاب ها گذاشته اند، مثل ابوعبدالله محمد بن عبدالله خولاني (متوفّی 448 هـ)، که بنا بر گزارش ابن خير، فهرستش را «الاستذکار في الروايات و تسمية الشيوخ الرواة لها و الإجازات» نام نهاده است. (فهرسة ابن خير الاشبيلي: 525.) از نمونه های ديگر می توان به: فهرست ابن حجر با عنوان «المجمع المؤسس لمعجم المفهرس»، فهرست محمّد بن قاسم قادری فاسی با عنوان «إتحاف أهل الدراية بما لي من الأسانيد والرواية»، فهرست عبد القادر فاسی با عنوان «الإجازة الکبری»، فهرست أبو عبد الله مکناسی با عنوان «التعلل برسوم الاسناد بعد انتقال أهل المنزل والناد» (فهارس علماء المغرب: 150.) فهرست محمّد بن عسکر علمی با عنوان «دوحة الناشر لمحاسن من کان بالمغرب من مشايخ القرن العاشر» (فهارس علماء المغرب: 152.) فهرست عبد الواحد سجلماسی با عنوان «الإلمام في ذکر من لقيته من علماء الإسلام» (فهارس علماء المغرب: 152.) اشاره کرد. برای اطلاعات بیشتر رک: فهارس علماء المغرب: 153ـ165. @derasatfielmrejal @salmanraoofi

باسمه تعالی نفیا و اثباتا درباره مطلب زیر نظری ندارم اما اطلاع از نظرات اهل فن خوب است. #محمدباقر_ملکیان 🗒 چند نکته درباره ادعیه مخصوص هر روز ماه مبارک رمضان 1. این دعاها در هیچ یک از مصادر شیعی و بلکه مصادر درجه اول و دوم اهل سنت هم نیامده است. عبارت مرحوم شیخ عباس قمی گویای بی اعتمادی ایشان به این دعا است و به نظر می رسد ایشان بیشتر برای خالی نبودن عریضه این دعا را ذکر کرده اند. 2. از سوی دیگر تعابیر رکیکی در این دعا وجود دارد مثل هادی المضلین ( که نقش انگشتر مرحوم ملا هادی سبزواری هم شده!). مقصودم از رکاکت یعنی الفاظ غیر بلیغ و فصیح که معمولا در ادعیه معصومین از این الفاظ استفاده نمی شود و به نظر می رسد نه یک عرب زبان آشنا بلکه جاعلی نا آشنا به اسلوب های زبانی و ادبیات دعایی شیعی انها را انشا کرده است. 3. آنچه پیرامون شب قدر و تعیین آن هم در این دعا با اعتقادات شیعی ناسازگار است. 4. این که فقره یا فقراتی از این دعا در ادعیه دیگر هم آمده باشد دلیل صحت نیست. مگر این که کسی گمان کند جعالان از پشت کوه آمده اند؟! نخیر اتفاقا بسیاری از جعالان، خود دانشمندان باسوادی بوده‌اند و برای جعل حدیث هم زحماتی طاقت فرسا متحمل شده اند. مثلا در تاریخ بغداد در ذیل عنوان ابو البختری آمده است که او گاه برای جعل حدیث تمام شب را بیدار می نشست! 5. عمل عوام شیعه وحتی علما و فقهای شیعه هم تصحیح کننده این دعا نیست، چرا که عمل متاخرین امامیه در مورد ادعیه بیشتر بر اساس قاعده تسامح در ادله سنن است نه چیزی بیشتر. @derasatfielmrejal @salmanraoofi

#علوم_مقدماتی_اجتهاد #رجال #محمدباقر_ملکیان 🔆 قاموس الرجال، گنجينه ای خواندني ✅ همه آثار مرحوم شيخ محمد تقی شوشتری خواندنی است وقابل استفاده، چه آنچه در فقه نوشته، چه شرح نهج البلاغه اش، چه قاموس الرجال و... حقيقتاً زندگي اين شخص اين بيت را براي من تداعی می کند: هر آن کس زدانش برد توشه ای/ جهانی است بنشسته در گوشه ای. زنگی علمی وآثارش نشان می دهد آنچه او را دانشمندی چيره دست ساخته است تنها عشق وعلاقه اوست به کتاب ودانش اندوزی، نه اساتيد نامدار وصاحب عنوان و نه حضور مستمر در حوزه های علميه معروف وکهن سال (البته دور بودن از حوزه های علمیه آفت هایی هم دارد که شاید تندی قلم مرحوم شوشتری هم از جمله این آفات باشد). بگذريم از اين که نمونه های اين چنيني اگر نگوييم تکرار ناشدني اند ولی يافتن مشابه های ديگر برای آنها بسيار سخت است. ✅ اما در ميان آثار محقق شوشتری هيچ کدامش جايگاه قاموس الرجال را نيافت. الحق والانصاف قاموس الرجال يک سر وگردن از تمام آثار گذشتگان بالاتر است وحتی در آثار بعدی هم هنوز تکرار نشده است. قاموس الرجال جامع ترين اثر رجالی شيعه تا روزگار مرحوم شوشتری است و از سويی دقيق ترين و تحليلی ترين اثر. اصلاً با قاموس الرجال، رجال شيعی وراد مرحله جديدی شد. استفاده از کتب تاريخی در مقياس انبوه، مراجعه واستفاده بسيار از مصادر رجالی اهل سنت و... تا قبل از قاموس الرجال يا اصلا پيشينه ای ندارد ويا به ندرت در کتاب های ديگر با آن مواجه می شويم. قاموس الرجال مصدری است که همه نگاشته های رجالی پس از خودش را وامدار خود ساخته است، از معجم رجال الحديث مرحوم آقای خويي گرفته تا تک مقاله های رجالی ومدخل های دايرة المعارفی. با اين حال هنوز که هنوز است اين کتاب ارزش وجايگاه خود را نيافته است وبسياری از دانش پژوهان حوزوی ودانشگاهی از مراجعه به آن غفلت دارند. ✅ من - علاوه بر مراجعات مکرر موردی - سه بار اين کتاب را از اول تا آخر خوانده ام و بسیار از آن آموخته ام، وهماره توصيه ام به علاقه مندانِ پژوهش های رجالی، مطالعه اين کتاب بوده است، مطالعه اين کتاب از اول تا آخرش، نه مطالعه های مراجعه ای وموردی. با مطالعه این کتاب هم می توان رجال (مفردات و کلیاتش را) آموخت، و هم با تحلیل های تاریخی حدیثی آشنا شد، هم از فنون نسخه خوانی و مناشئ تحریف و تصحیف نکات مهم و کلیدی یاد گرفت. ✅ کاش می شد اين کتاب را بر اساس اسلوب های رائج، تحقيقی مجدد و درخور نمود، البته اين آرزویی است که با بازار آشفته کتاب بعيد می نمايد، مگر به امداد الهی که: إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَراهُ قَرِيباً. @derasatfielmrejal @salmanraoofi

#رجال #محمدباقر_ملکیان 🔆پژوهش هایی بر اساس رجالی کشی 🔆در یکی دو سال اخیر، با افراد متعددی، پیرامون پژوهش بر اساس رجال کشی برای پایان نامه های دانشگاهی و حوزوی، و نیز پژوهش های مستقل، گفتگو هایی داشته ام. این یادداشت، جمع بندی نکاتی است که به این دوستان عزیز عرض کرده ام: 🔆بر اساس رجال کشي، چند پژوهش اساسی می توان انجام داد: 1. بازسازی رجال عیاشي، ونيز رجال نصر بن صباح: البته گويا مرحوم آقای بروجردی کتاب «ترتيب اسانيد کشي» را نوشته اند که بر اساس اين (کتاب ترتيب اسانيد کشي) می توان آسانتر هم رجال عیاشي را بازسازی کرد، وهم رجال نصر بن صباح را. البته حجم رجال عیاشي بيشتر از رجال نصر بن صباح است. رجال نصر بن صباح شايد چند صفحه بیشتر نشود ولی رجال عیاشي شايد بيش از دويست صفحه شود. 2. تاريخ فرق شيعه: يعنی می توان يک دوره کتاب فرق تشيع (چيزی در حد واندازه فرق الشيعه نوبختی ومشابه آن) بر اساس رجال کشي تحرير کرد. 3. منهج کشي در اعتبار سنجی روايات 4. مکاتب حديث شيعه (خصوصا مکتب حديثی خراسان): مثلا بر اساس رجال کشي معلوم می شود که فضل بن شاذان هنگامی که به عراق رفته چه تراثی را از اصحاب شنيده وبعداً آنها را به خراسان برده واجازه داده است. ويا چه کسی به قم رفته وچه بخشي از تراث را با خود بدانجا برده ويا از قم آمده اند و چه بخشي از تراث را با خود از آنجا آورده اند و... 5. غلو پژوهی: یعنی بررسی غاليان (متّهمان به غلو مثل محمّد بن سنان، ويا غاليان حقيقی مثل ابو الخطاب)، فرقه های غاليانه، اعتقادات غاليانه، برخورد وواکنش ائمه عليهم السلام و نيز اصحاب آنها نسبت به غاليان، فرقه های غالی واعتقادات غلو آميز. 6. تاريخ اعتقادات اماميه (خصوصاً در مبحث امامت): مثلاً بر اساس رجال کشي معلوم شود مسأله عصمت، علم غيب، نص بر امام معصوم، مسأله ائمه دوازده گانه و.. در طول تاريخ اعتقادی تشيع چگونه مطرح شده، وچه مراحلی را طی کرده است؟ آيا اين مسائل از ابتداء همين گونه (يعنی مانند روزگار ما) بوده است؟ تغيير و تحول آنها (البته اگر تغيير و تحولي بوده) بر اساس تعاليم ائمه عليهم السلام بوده (مثل مساله خمس در ارباح مکاسب) ويا اين که ساخته وپرداخته منحرفان (مانند غاليان) بوده است؟ البته پژوهش های خُردتر فراوان دیگری (در حد و اندازه یک مقاله) هم قابلیت طرح و بررسی دارد، که اگر بخواهم بدان ها بپردازم مقاله ای بلند بالا می شود. @derasatfielmrejal @salmanraoofi