🔰#نقد_کتاب ❇️نقد کتاب صراط های مستقیم اثر دکتر عبدالکریم سروش 1⃣ بخش اول 📌در ادبیات دینى و سیاسى کشور واژگانى وارد شده که بحث انگیز است. این واژگان به همراه خود طوفان ها و بحران هاى فکرى چندى را در پى داشته است. یکى از این واژگان پلورالیزم دینى است، براى آشنایى با دیدگاه قرآن درباره این موضوع به تحلیل آیات مى پردازیم. 🔸صراط هاى مستقیم یا کثرت گرایى دینى و یا پلورالیزم دینى، هر سه به یک معنا به کار مى رود و دو اصطلاح اول، برگردان اصطلاح اخیر است. «پلورال» (plural) به عنوان اسم و یا صفت به کار مى رود و به معناى «جمع و کثرت» است. 🔹در حقیقت واژه یاد شده حاکى از «کثرت» و «تعدد» است و پسوند «ISM» از گرایش حکایت مى کند و به همین جهت در عرصه هاى گوناگون، اعم از «دین»، «فلسفه»، «اخلاق»، «حقوق»، و «سیاست» به کار مى رود. این نظریه در نیمه دوم قرن بیستم، توسط دکتر میمندى نژاد در ایران مطرح شد، ولى گرمى بازار چنین اندیشه اى از دو کتاب «فلسفه دین» و «صراط هاى مستقیم» است. 📌«فلسفه دین» نوشته «جان هیک» مسیحى (متولد ۱۹۲۲) است. او در این کتاب، این مسأله را در پرتو تلقى جدیدى که در وحیانى بودن کتب آسمانى دارد، مطرح کرده و در اثبات آن مى کوشد و پافشارى مى کند. ♦️#صراط_هاى_مستقیم نگارش دکتر عبدالکریم سروش است و وى نظر جان هیک را پذیرفته و آن را در قالب حکایات و تمثیلات ریخته و با همان نام منتشر کرده است. گذشته از محتواى خود کتاب، نام آن، به نوعى با قرآن که راه نجات و رستگارى را منحصر در یک راه مى داند، در تضاد است. آن جا که مى فرماید: «وَأَنَّ هَـذَا صِرَ طِى مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ذَ لِکُمْ وَصَّـکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (سوره مبارکه انعام، ۱۵۳ ) ♻️متأسفانه برخى از طرفداران این نظریه، در سال هاى اخیر آن را در مجامع و تریبون هاى مختلفى براى عموم مردم، مطرح کردند که چه بسا موجب سردرگمى مخاطبانى گردید که آشنایى کامل با مبانى نظریه پلورالیزم و اسلام ندارند و به تعبیر متفکر شهید مطهرى «عصر ما از نظر دینى و مذهبى خصوصاً براى طبقه جوان، عصر اضطراب و دودلى و بحران است.» 📍از این رو ضرورت ارائه یک بحث شفاف و به دور از هرگونه غرض ورزى و افراط و تفریط براى نسل جوان بیش از پیش احساس مى شود. 1⃣ ضرورت دین 📌در ابتداى بحثِ تکثر ادیان باید این نکته تنقیح گردد که انسان به وجود دین و بعثت پیامبران نیازمند است یا نه؟ در پاسخ مختصر آن باید گفت: که هدف از آفرینش انسان رسیدن به ساحل نجات و خوشبختى است و تأمین آن با شکفته شدن استعدادهاى نهفته او میسّر مى شود. و از طرفى انسان، خود توان شناخت استعدادهاى نهفته خود را به طور کامل ندارد و نمى تواند تمام قوانین اساسى فردى، اجتماعى به منظور تأمین سعادت خود و اجتماع وضع کند. 📌از این رو، حکمت و لطف الهى اقتضا مى کند که انسان را در این ره، بى رهنما نگذارد و با فرستادن پیامبران هادى انسان گردد. 2⃣ مواجهه با ادیان ناسازگار 💠 بعد از احساس ضرورت انتخاب دین و بعثت انبیا، انسان وقتى قدم در عرصه انتخاب دین مى گذارد، در نگاه آغازین، متوجه وجود ادیان و مکاتب متکثرى مى شود که هر کدام کثیرى از مردم را به سوى خود جذب کرده اند. در همین نگاه آغازین، متوجه تعارض بنیادین میان ادیان موجود مى شویم. براى نمونه، مى توان به ادیانى که به «آسمانى» معروفند، اشاره کرد. 📌دین یهودیت و مسیحیت، هریک به نوعى به شرک و تعدد «اله» معتقدند. آیین زرتشت با طرح دوگانه پرستى (یزدان و اهریمن) در عداد ادیان شرک آلود قرار گرفته است؛ و از سوى دیگر اسلام منادى توحید محض است و خطاب به قوم یهود و مسیح، در قرآن کریم آمده است: «یَـأَهْلَ الْکِتَـبِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَة سَوَآءِ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْـًا (سوره مبارکه آل عمران، ۶۴). ♻️از وجود تناقضات در ارکان ادیان آسمانى موجود به راحتى مى توانیم وضعیت ادیان دیگر را تشخیص بدهیم. #نقد_کتاب #صراطهای_مستقیم #معاونت_پژوهش 🔹ادامه دارد...

🔰#نقد_کتاب🔰 ❇️ نقد کتاب صراطهای مستقیم، اثر دکتر عبدالکریم سروش 🔻بخش دوم 🔸۳. یک دین یا چند دین؟ 📌در برخورد و مواجهه با ادیان مختلف این سؤال براى ذهن هر متفکرى مطرح مى شود که آیا به راستى همه این ادیان مختلف و بعضاً متناقض، برحقند؟ یا این که دین حق و صراط مستقیم یکى بیش نیست؟ و بقیه ادیان از حقیقت و خواسته الهى دور شده اند. 🔹با تأمل در حکمت ضرورت دین که عبارت است از وجود نیازهاى فطرى و ثابت انسان و از سوى دیگر یکى بودن فرستنده ادیان، به نظر مى رسد پاسخ سؤال مذکور چندان مشکل نباشد، زیرا فرستنده دین خداوند حکیم و خیرخواه است که با برآوردن نیازهاى فطرى انسان و به فعلیت رساندن استعدادهایش سعادت او را تأمین مى کند. در این صورت، فرستادن ادیانى که با یکدیگر از حیث ماهیت مختلفند، توجیه پذیر نیست. 🔸قرآن و وحدت دین 📌با رجوع به قرآن کریم در مى یابیم که خداوند نه تنها دین حضرت محمد(ص) را «اسلام» مى نامد، دین پیامبران پیشین را نیز به همین نام توصیف مى کند، مثلا در آیه اى آیین حضرت ابراهیم(ع) را اسلام مى شمرد: «مَا کَانَ إِبْرَ هِیمُ یَهُودِیًّا وَلاَ نَصْرَانِیًّا وَلَـکِن کَانَ حَنِیفًا مُّسْلِمًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ (سوره مبارکه آل عمران آیه ۶۷ ). ♻️و در آیه دیگر، پیامبر اسلام با اشاره به اسلام که تنها صراط مستقیم است، از راه هاى دیگر منع مى کند: «وَأَنَّ هَـذَا صِرَ طِى مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ (سوره مبارکه انعام، آیه ۱۵۳). 📌شهید مطهرى با تذکر این نکته که دین در اصطلاح مورخان و مردم به صورت جمع و متعدد به کار مى رود، موضع قرآن را چنین تقریر مى کند: «از نظر قرآن دین خدا از آدم تا خاتم یکى است، همه پیامبران اعم از پیامبران صاحب شریعت و پیامبران غیر صاحب شریعت به یک مکتب دعوت مى کرده اند. اصول مکتب انبیاء که دین نامیده مى شود، یکى بوده است». 🔸تکامل دین و اختلاف شرایع 📍از مطالب گذشته روشن شد که «دین» اصول اعتقادى ثابت مطابق نیازهاى فطرى بشرى است و «شریعت» تعدادى احکام فردى و اجتماعى است که بعضى از آن ها برحسب ضرورت و تحول نیازهاى بشر قابل تغییر است. به دیگر سخن، ماهیت دین در همه اعصار یکى است، امّا با بالا رفتن استعدادها و قابلیت هاى مخاطبان، دین نیز جامع تر مى شود. 🔸خطاى تشبیه پیامبران به فلاسفه مدعیان پلورالیزم پنداشته اند که همان طور که در جهان نه یک فلسفه بلکه فلسفه هاى مختلفى هست که نشأت گرفته از اختلاف اندیشه هاست، به همین شکل نیز ادیانى که پیامبران مختلف مى آورند، مانند مکاتب فلسفى، رنگ اختلاف به خود مى گیرند. 🔹بطلان این قیاس نیازمند توضیح بیشترى نیست زیرا منشأ اختلاف در فلسفه ها به اختلاف فیلسوفان و افکار مختلف یک فیلسوف بر مى گردد؛ در حالى که مصدر ادیان، خداوند حکیم و عالم است که علم او ازلى و تغییرناپذیر است. پیامبران، علاوه بر برخوردارى از نبوغ، از طریق وحى به مبدأ هستى و علم ازلى نیز متصل اند. 🔸راز ختم نبوت 📌از مطالب گذشته مى توان به راز ختم نبوت به دست پیامبر اکرم(ص) پى برد زیرا انسان بعد از طى مراحل مختلف، قابلیت دریافت برنامه کلى هدایت خود را پیدا مى کند و از این مرحله به بعد انسان با رشد و تکامل عقلانى خود مى تواند بدون پیامبر و با اتکا به کتاب مقدس او و ائمه هدى طى طریق نماید. #نقد_کتاب #صراطهای_مستقیم #معاونت_پژوهش 🔸ادامه دارد...

🔰#نقد_کتاب🔰 ❇️نقد کتاب صراط های مستقیم، اثر دکتر عبدالکریم سروش 🔻بخش سوم 🔸دلایل انحصار صراط مستقیم به اسلام 📌تا اینجا ما به تحلیل دو اصل مهم «ضرورت دین» و «وحدت دین» پرداختیم. این دو بحث نقش کلیدى در روشن شدن زوایاى بحث «پلورالیزم» دارد و بعد از گذر از این دو مرحله انسان براى تعیین دین حق و برتر، از بین ادیان مختلف، نیازمند معیارهایى براى تعیین و شناخت دین حق است. 🔹البته ملاک و معیار تشخیص دین حق از باطل را مى توان از دو نظر متفاوت یعنى درون دینى و بیرون دینى جستجو کرد امّا در این جا به ادله اى که شهید متفکر بدان اشاراتى داشته است، بسنده مى کنیم: 📍۱.حکم عقل به انتخاب دین کامل و برتر 🔸گفتیم که عقل بعد از احساس ضرورت و وحدت دین الهى به انتخاب دین بدون فحص از حقانیت و برترى آن نسبت به ادیان دیگر، اکتفا نمى کند بلکه دنبال معیار مى گردد. ♦️یکى از این ملاکها ارزیابى و سنجش ادیان موجود از نظر جامعیت و مطابقت با نیازهاى فطرى انسان است که در اینجا به مقایسه دو دین بزرگ جهان که مدعى حقانیت نیز هستند، یعنى اسلام و مسیحیت، مى پردازیم: 📌۱.جهان بینى اسلام بر اصل توحید استوار است و جهان بینى مسیحیت بر تثلیث. 📌۲.وحى منُزَل بودن قرآن کریم، دست نویس و جبرى بودن انجیل. 📌۳.اشتمال قرآن بر تعدادى مضامین عالى و انواع اعجاز؛ و اشتمال کتاب مقدس بر آموزه هاى ناسازگار با عقل مانند تجسم خدا و گناه فطرى و مسأله فدیه. 📌۴.داعیه جهانى بودن اسلام و نسخ ادیان پیشین، اعلام موقتى بودن تورات و انجیل و بشارت به ظهور پیامبر پسین. 📌۵. عدالت و ظلم ستیزى اسلام، توصیه به ستم پذیرى از اشخاص و حکومت در انجیل. 📌۶.و بالاخره وجود قوانین و احکام اجتماعى، اقتصادى، حقوقى، جزایى در اسلام، منطبق با نیازهاى فطرى بشرى مثل اصل شورا، قداست شغل، حرمت رشوه، ربا و احتکار، توصیه به دفاع از حقوق خصوصى و اجتماعى و جهاد در مقابل متجاوزان، احکام حدود و دیات به منظور اصلاح جامعه و پیشگیرى از وقوع جرایم. 🔸۲.خود سوز بودن پلورالیزم ♻️به نظر مى رسد نظریه پلورالیزم و پذیرش حقانیت ادیان، وقتى پایش به قلمرو دین اسلام برسد یعنى مطابق مبناى خود بخواهد حقانیت اسلام را نیز بپذیرد، دست به انتحار زده است. 📍توضیح این که پذیرفتن حقانیت دین یهود یا مسیح هیچ منافاتى با پذیرش حقانیت ادیان دیگر ندارد بلکه چه بسا مطابق اصول یهود و مسیح نیز باشد چرا که در آن ها وعده و بشارت ظهور دین بر حق پسین داده شده است و شخص معتقد به پلورالیزم مى تواند بعد از پذیرش حقانیت یهود و مسیح سراغ ادیان دیگر برود، امّا وقتى آیین اسلام را نیز یکى از ادیان بر حق معرفى مى کند معناى آن این است که اسلام و اصول مسلم آن نیز برخاسته از حقیقت است. ♻️در اینجاست که با یکى از اصول مسلم اسلام یعنى اصل «نسخ» ـ که بر انقضاء حقانیت ادیان پیشین دلالت مى کند ـ مواجه مى شود. در این صورت، اگر آن را نیز بپذیرد، لازمه اش دست کشیدن از ادعاى تعدد ادیان است پس: 📌«لازمه ایمان به همه پیامبران این است که در هر زمانى تسلیم شریعت همان پیامبرى باشیم که دوره اوست، و قهراً لازم است در دوره ختمیه آخرین دستورهایى که از جانب خدا به وسیله آخرین پیامبر رسیده است عمل کنیم و این لازمه اسلام یعنى تسلیم شدن به خدا و پذیرفتن رسالتهاى فرستادگان اوست.» 3⃣ حکم عقل به پیروى از پیام آخر 📌بعد از پذیرفتن حقانیت ادیان در عرض هم، عقل دلیلى دیگر براى انتخاب اسلام مى یابد و آن این که عقل حکم مى کند که مکلّف، پیام و تکلیف آخر مولى را براى خود مبناى عمل و حجت قرار دهد. از این رو مى باید اسلام را برگزید. 🔸«لازمه تسلیم خدا شدن پذیرفتن دستورهاى اوست و روشن است که همواره به آخرین دستور خدا باید عمل کرد و آخرین دستور خدا همان چیزى است که آخرین رسول او آورده است.» #نقد_کتاب #صراطهای_مستقیم #معاونت_پژوهش