راههای عملی کسب عشق و محبت الهی عامل هفدهم :تزکیه نفس (قسمت بیست و یکم ) ادامه... 5 ـ #محاسبه‌: برای‌ تهذیب‌ نفس‌ لازم‌ است‌ از اعمال‌ روزانه‌ حسابرسی‌ به‌ عمل‌ آید. امام‌ علی‌ (ع‌) می فرماید: «هر کس‌ نفس‌ خود را به‌ حساب‌ بکشد، بر عیوبش‌ آگاه می‌گردد و به‌ گناهانش‌ پی‌ می‌برد، پس‌ از گناهانش‌ توبه‌ می‌کند و عیوبش‌ را اصلاح‌ می‌نماید». امام صادق(ع) مى فرماید: «اى مردم، پیش از آن که شما را مورد محاسبه قرار دهند،‌خودتان به حساب خویش رسیدگى کنید». 6 ـ #مؤاخذه‌_و_مجازات‌: پس از آن که از بازنگرى در اعمال روزانه فراغت حاصل شد و انسان در محکمة ‌وجدان از خود دادخواهى کرد و خود را مقصر شناخت،‌حال نوبت به معاتبه مى رسد. #معاتبه دو مرحله دارد: أ) انتقاد از خود؛ ب) توبه و جبران گذشته. در مرحلة نخست باید از نفس لوّامه الهام گرفت و خود را توبیخ و سرزنش کرد. در حالات مرحوم آیت الله بروجردى (ره) نقل شده که ایشان هر گاه عصبانى مى شد، علاوه بر این که از شخص عذر خواهى مى نمودند، نذر داشتند که فردا را روزه بگیرند. اما مرحله دوم، توبه و استغفار است. راه توبه و جبران گناه همیشه براى بندگان باز است و پیامبر اکرم(ص) مى فرماید: «براى هر دردى دارویى است و داروى گناهان، استغفار مى باشد.» پس‌ از محاسبه‌ لازم‌ است‌ نفس‌ به‌ خاطر عمل‌ زشتی‌ که‌ انجام‌ داده‌، تنبیه‌ و مجازات‌ شود تا از تکرار آن‌ جلوگیری‌ گردد. امام‌ علی‌ (ع‌) می‌فرماید: «هر کس‌ نفس‌ خود را برعیب‌ها و گناهان‌ توبیخ‌ کند، از افزایش گناه‌ دوری‌ خواهد کرد».  اولیای‌ الهی‌ به‌ منظور تنبیه‌ و تأدیب‌ خویش‌، تکالیف‌ و انجام‌ اموری‌ را برخود لازم‌ می‌کردند، از قبیل‌ شب‌ زنده‌ داری،‌ گرسنگی‌، روزه‌ داری‌ و کم‌ گویی‌. علامه حسن زاده آملى در مورد راه‌هاى خود سازى چنین توصیه مى فرماید: 1 . تلاوت و بهره مندى از قرآن ؛2. دائم الوضو بودن ؛ 3. اعتدال در خوردن و آشامیدن، یعنى نه آن قدر زیاد بخورد که به شکم درد مبتلا شود، ونه آن قدر کم بخورد که قدرت بر انجام کارى نداشته باشد؛ 4. اعتدال در گفتار: ؛ 5. محاسبة نفس؛ 6. مراقبه ؛ 7. رعایت ادب اسلامى ؛ 8. عزلت و گوشه نشینى ؛ 9. تهجّد (شب زنده دارى ) ؛ 10. تفکر و اندیشیدن ؛11. یاد خدا در همه حال بودن ؛ 12. ریاضت ؛ 13. میانه روى در کارها؛ 14. تعظیم امر خالق و شفقت با خلق ؛ 15. تمسّک به ویژگى‌هاى عبد الرحمن که قرآن در سورخ فرقان آیات ۶۳_۷۴ برشمرده است. #تزکیه_نفس @sserfan

ضرورت تزکیه نفس برای همه : بسیاری از مردم می پندارند که مجاهده با نفس و خودسازی , ضرورت و وجوبی ندارد و عملی ترجیحی است که برخی متدینین بدان مشغولند . برخی دیگر که ضرورت آن را درک کرده اند , بر این باورند که تزکیه ی نفس و سیر و سلوک , فقط وظیفه ی عده ی خاصی از مؤمنان بوده و امری همگانی نیست , در حالی که یکی از فروع دین ( جهاد ) است . جهاد از واجبات قطعی دین بوده و انجام آن برای همه , ضروری است . فضیل بن عیاض می گوید از امام صادق علیه السلام در خصوص جهاد پرسیدم که آیا واجب است یا مستحب !؟ حضرت فرمودند ؛ جهاد بر چهار قسم است . دو قسم آن واجب و دو قسم آن مستحب است که دو قسم مستحب آن جز با عمل به جهاد واجب برپا نمی شود . اما اولین جهاد واجب , مجاهده ی انسان با نفس خود در معصیت خداوند عز و جل است که از بزرگترین جهادها است . ( الکافی / ج ۵ ص ١٠ ، ٩ ) بدایه السلوک , ص ٢۴ #تزکیه_نفس @sserfan

چه مرد و چه زن باید خودش را تزکیه نماید و حلقه بندگی در گوش کند، فیض حق سبحانه وقف خاص کسی نیست . علامه حسن زاده آملی : هزار_و_یک_کلمه/ج۲، ص۳۷۳ #تزکیه_نفس @sserfan

راههای عملی کسب عشق و معرفت الهی عامل هفدهم :تزکیه نفس (قسمت بیست و دوم ) ادامه... ۷_ #ايمان_به_مبدأ_و_معاد اگر انسان در همه حال توجه به مبدأ و معاد داشته و اين توجه از روي ايمان و اخلاص و معرفت باشد و از ياد مرگ و آخرت غفلت نکند، زمينه را براي رشد و نماي خودخواهي و مفاسد حاصل از آن از بين مي برد، و انسان را تسليم فرمان خدا و اطاعت از او مي نمايد. بنابر اين، انجام دادن احکام الهي در تمام مراحل زندگي روزمره، با نيت خالص و فقط به منظور تقرب به خدا، بهترين و کامل ترين روش براي مهار کردن حس خود خواهي و مبارزه و غلبه بر نفس سرکش است. ۸_ #ايجاد_تعادل_در_اميال اسلام با ارائه احکام و دستورهايي در قالب «شريعت» که حتي شامل جزئي ترين اعمال و رفتار انسان مي شود، حدود مناسب هر ميل و گرايش را تعيين نموده که اگر اين محدوده رعايت شود، از هر گونه افراط و تفريط جلوگيري به عمل مي آيد. بنابر اين التزام به احکام شرع در تمام زمينه ها، در واقع راه حل عملي براي ايجاد تعادل در بين اميال گوناگون و جلوگيري از رشد بي رويه خودخواهي و هواهاي نفساني (نفس اماره) است. ۹_  #مبارزه_مستقيم_با_مظاهر_خود_خواهي_و_نفساني اسلام در تعاليم خود به طور مستقيم، با آثار و مظاهر خود خواهي و هواهاي نفساني به مبارزه اي جدي و همه جانبه مي پردازد. به عنوان مثال، اسلام با صفاتي از قبيل، حسد، خود خواهي، جاه طلبي، کينه توزي، خود برتربيني ... و به طور کلي با نفس اماره به شدت مبارزه مي کند، حتي به مومنين توصيه مي فرمايد که پا روي نفس اماره بگذارند و بدي ديگران را با نيکي پاسخ دهند. «ادفع بالتي هي احسن» مراعات همين اصل در تضعيف هواهاي نفساني بسيار موثر و راهي عملي در مبارزه پيگير با آن است. ادامه دارد... #تزکیه_نفس @sserfan

لزوم تطهیر نفس برای  وصول به مراتب قرب معنوی و توحیدی  و لقاء ربوبی: سالک بدون پاک سازی قلب و تطهیر کامل نفس،نمی تواند به مراتب قرب معنوی و  مدارج توحیدی  دست یابد و اگر هم به درجه ای از قرب  برسد با خطر و  آسیب جدّی همراه است. همت باید بلند داشت و با تدریج و حوصله کافی،مراحل بنیادین و اساسی را طی نمود. از جمله این مراحل بنیادین،وصول به طهارت  نفس  از جمیع رذائل است. #تزکیه_نفس @sserfan

راههای عملی کسب عشق و محبت الهی عامل هفدهم :تزکیه نفس (قسمت بیست و سوم ) ادامه... ۱۰_ #پيشگيري: رعايت بهداشت رواني و پيشگيري از گناه و اخلاق زشت بهترين و سهل ترين مراحل تهذيب نفس مي باشد؛ زيرا نفس در ابتدا به ظلمت گناه آلوده نشده و از نورانيت و صفاي فطري برخوردار است و براي انجام دادن کارهاي نيک آمادگي بيش تري دارد طبعاً بهترين دوران براي تهذيب و مبارزه با نفس دوران نوجواني، جواني حتي کودکي است، زيرا پيشگيري از گناه و عادت به مراتب آسان تر است. اگر انسان مرتکب گناه شد و اخلاق زشت را پايه گذاري کرد و شيطان را بر نفس خويش راه داد، ترک گناه حتماً بر ايشان دشوارتر خواهد بود. شيطان و نفس اماره مي کوشند ارتکاب يک يا دو بار گناه را کوچک و بي اهميت جلوه دهند تا به دين وسيله نفوذ يابند و نفس را به گناه معتاد سازند که در آن صورت ترک عادت بسيار دشوار خواهد بود. ۱۱ـ  #ترک_دفعي: اگر نفس به گناه آلوده شد، نوبت به پاکسازي مي رسد، پاکسازي را به چند طريق مي توان شروع کرد که بهترين آن ها انقلاب دروني و ترک دفعي و کلي است. انساني که به رذائل اخلاقي آلوده شد مي تواند به سوي خدا بازگردد و توبه نمايد و قلب را از آلودگي به گناه پاکيزه و نفس اماره را مغلوب گرداند و زمام نفس را براي هميشه در اختيار بگيرد. اين انقلاب دروني گاهي بر اثر يک جمله کوتاه از يک گوينده و استاد وارسته خودساخته، از مرشد الهي تهذيب شده، وقوع يک حادثه غير عادي، شرکت در مجالس موعظه و دعا، شنيدن يک آيه و روايت و يا تفکر و انديشه کوتاه براي انسان حاصل مي نشود. گاهي يک حادثه کوچک همانند جرقه قلب را دگرگون و روشن مي سازد. افراد زيادي که بدين وسيله دست از گناه کشيده اند در تهذيب نفس توفيق يافته اند و در طريق سالکين قرار گرفته اند، مانند بشر حافي، فضيل اياز. علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «بهترين عبادت ها غلبه و ترک کردن عادت هاست». ۱۳ـ  #ترک_تدريجي: اگر همت و توان ترک دفعي گناهان را نداريم، مي توانيم تصميم بگيريم اين عمل را تدريجا انجام دهيم. نخست به عنوان آزمون از ترک يک يا چند گناه آغاز کنيم و آن قدر ادامه دهيم تا بر نفس اماره پيروز گرديم و ريشه آن گناه را قطع نماييم و همين عمل را درباره گناهان ديگر تا پيروزي نهايي ادامه مي دهيم. در نتيجه با ترک هر گناهي نفس اماره تضعيف و قدرت و توان ما نسبت به ترک گناه و تهذيب نفس بيشتر مي گردد، زيرا هر شيطاني که بيرون رود فرشته اي جايگزين مي شود و هر نقطه سياه گناهي که از صفحه دل زايل گردد، به همان مقدار بر سفيدي و نورانيتش افزون خواهد شد، و با تلاش و کوشش مي توان شيطان را از خانه دل بيرون راند و نفس اماره را مهار کرد . #تزکیه_نفس @sserfan

حصول ملكات نفسانيه با تهذیب و  تكرار اعمال  : بدان كه: هر نفسى در آغاز  آفرينش و اوایل  طفوليت، از جميع صفات و ملكات‏ خالى است، مانند صفحه ‏اى كه ساده از نقش و صورت باشد، و حصول ملكات و تحقق صفات به واسطه تكرار اعمال و افعال مقتضيه آنها است.و هر عملى كه يك مرتبه سر زد اثرى از آن در دل حاصل، و در مرتبه دوم آن اثر بيشتر مى‏شود، تا بعد از تكرار عمل،اثر مستحكم و ثابت مى‏گردد و «ملكه راسخه‏» مى‏شود در نفس، همچنان كه انگشت‏ چون مجاور آتش شود حرارت در آن تاثير مى‏كند و گرمى در آن ظاهر مى‏شود، ليكن‏ ضعيف است و به مجرد دور كردن از آتش سرد مى‏شود.و هر گاه مجاورت طول كشيدتاثير حرارت در آن بيشتر مى‏شود، و رنگ آتش در آن هم مى‏رسد، و بعد از آن ‏روشن مى‏شود و آتشى مى‏ گردد كه هر چه به آن نزديك شود مى‏سوزد، و هر چه به آن‏ مقابل شود روشن مى‏كند. و همين است‏ سبب در سهولت تعليم اطفال و تاديب ايشان، و سختی  تغيير اخلاق‏ مشايخ و پيران.و هرگاه كسى مراقبت احوال خود كند، و نظرى در اعمال و افعال خودكند، و صفحه دل خود را گشوده و به ديده بصيرت در آن تامل نمايد، بر مى‏خورد به‏ ملكات و صفاتى كه در آنجا رسوخ كرده ‏اند، و اكثر مردم به جهت گرفتارى علايق وكثرت عوايق از نقوش و نفوس خود غافل‏اند. اما چون زمان رحلت از اين سراى پندار، و مسافرت به عالم بقا و قرار رسد، دل ازمشاغل دنيويه فارغ، و ريشه علايق از مزرع خاطر جدا ، و پرده طبيعت از مقابل ديده ‏بصيرت برداشته شود، و نظر او بر لوح دل و صفحه نفس افتد. معراج السعاده ملا احمد نراقی #تزکیه_نفس @sserfan