پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:
خود را ملزم به سکوت طولانی کن، چرا که این کار موجب طرد شیطان بوده و در کار دین، یاور توست.
«عَلَیکَ بِطولِ الصَّمتِ فَانَّهُ مَطرَدَة لِلشَّیطانِ وَ عَونٌ لَکَ عَلَی أمرِ دینِکَ»
امام صادق علیه السلام:
عالم باشى یا جاهل، خاموشى را برگزین تا بردبار به شمار آیى زیرا خاموشى نزد دانایان زینت و در پیش نادانان پوشش است.
«عَلَیکَ بِالصَّمتِ تَعد حَلِیماً، جاهِلاً کُنتَ اَو عالِماً، فَاِنَّ الصَّمتَ زَینٌ لَکَ عِندَ العٌلَماءِ وَ سِترٌ لَکَ عِندَ الجُّهالِ»
امیرالمؤمنین عليه السلام:
هر آنچه را مردم به تو گفتند، انكار نکن كه براى نادانى، همين بس است.
لا تَرُدَّ عَلَى النّاسِ كُلَّ ما حَدَّثوكَ بِهِ ، فَكَفى بِذلِكَ جَهلاً
غررالحكم حدیث10251
امیرالمؤمنین علیه السلام:
کسى که سخن او زیاد شود گناه او زیاد مى شود و کسى که گناهش زیاد شد حیاء او کم و در نتیجه ورع او کم و کسى که ورع او اندک شد قلبش مى میرد و در نتیجه وارد جهنم مى شود.
من کثر کلامه کثر خطاؤه و من کثر خطاؤه قلّ حیاؤه و من قلّ حیاؤه قلّ ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبه دخل النار.
[نهج البلاغة : الحكمة 349 .]
امیرالمؤمنین علیه السلام:
هرگاه محلى براى سخن نمى یابى سخن مگو.
لا تتکلّمن اذا لم تجد للکلام موقعاً.
با سکوت بسیار، وقار انسان بیشتر شود و با انصاف بودن، دوستان را فراوان و با بخشش، قدر و منزلت انسان بالا رود و با فروتنى، نعمت کامل شود و با پرداخت هزینه ها، بزرگى و سرورى ثابت گردد و روش عادلانه، مخالفان را در هم شکند و با شکیبایى در برابر بى خرد، یاران انسان زیاد گردند.
بِکثْرَةِ الصَّمْتِ تَکونُ الْهَیبَةُ وَ بِالنَّصَفَةِ یکثُرُ الْمُوَاصِلُونَ وَ بِالْإِفْضَالِ تَعْظُمُ الْأَقْدَارُ وَ بِالتَّوَاضُعِ تَتِمُّ النِّعْمَةُ وَ بِاحْتِمَالِ الْمُؤَنِ یجِبُ السُّؤْدُدُ وَ بِالسِّیرَةِ الْعَادِلَةِ یقْهَرُ الْمُنَاوِئُ وَ بِالْحِلْمِ عَنِ السَّفِیهِ تَکثُرُ الْأَنْصَارُ عَلَیهِ.
امیرالمؤمنین خطاب به قنبر - که مى خواست به کسى که به او ناسزا گفته بود، ناسزا گوید - فرمود:
آرام باش قنبر! دشنام گوى خود را خوار و سرشکسته بگذار تا خداى رحمان را خشنود و شیطان را ناخشنود کرده و دشمنت را کیفر داده باشى. قسم به خدایى که دانه را شکافت و خلایق را بیافرید، مؤمن پروردگار خود را با چیزى همانند بردبارى و گذشت خشنود نکرد و شیطان را با حربه اى چون خاموشى به خشم نیاورد و احمق را چیزى مانند سکوت در مقابل او کیفر نداد.
لِقَنْبرٍ و قد رامَ أن یشتِمَ شاتِمَهُ: مَهْلاً یا قَنبرُ! دَعْ شاتِمَک مُهانا تُرْضِ الرَّحمنَ وتُسخِطِ الشَّیطانَ وتُعاقِبْ عَدُوَّک، فَوَالذی فَلَقَ الحَبَّةَ و بَرَأ النَّسَمَةَ ما أرضَى المؤمنُ رَبَّهُ بِمِثلِ الحِلْمِ، ولا أسخَطَ الشَّیطانَ بِمِثلِ الصَّمتِ، ولا عُوقِبَ الأحمَقُ بمِثلِ السُّکوتِ عَنهُ؛
پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) :
جلوی زبانت را بگیر، چون این صدقهای است که برای حفظ جان خودت داری میدهی.
أَمْسِکْ لِسَانَکَ فَإِنَّهَا صَدَقَهٌ تَصَدَّقُ بِهَا عَلَى نَفْسِکَ.
امیرالمؤمنین (عليه السلام):
سكوت لباس وقار برتو مى پوشاند و مشكل عذر خواهى را از تو بر مى دارد.
اَلصَّمْتُ يَكْسِيكَ الْوِقارَ، وَ يَكْفِيكَ مَئُونَةَ الاِْعْتِذارِ
امیرالمؤمنین:
یکی از اسباب بزرگمنشی، این است که سکوت انسان، بیش از کلامش باشد.
بِکَثْرَهِ الصَّمْتِ تَکُونُ الْهَیبَهُ…
امام حسن فرمود:
سكوت ياور خوبى است در بسيارى از موارد، هرچند سخن گويى فصيح باشى!.
نِعْمَ العَونُ الصَّمْتُ فى مَواطِنَ كَثيِرة وَ اِنْ كُنْتَ فَصيحاً.
امام رضا(عليه السلام) :
سكوت درى از درهاى دانش است، سكوت محبّت مى آورد، و دليل و راهنماى همه خيرات است.
اِنَّ الصَّمْتَ بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْحِكْمَةِ، اِنَّ الصَّمْتَ يَكْسِبُ الْمَحَبَّةَ اِنَّهُ دَليْلٌ عَلى كُلِّ خَيْر.
سكوت محبّت مى آورد به خاطر اين كه بسيارى از رنجشها و عداوتها از نيش زبان زدن و تعبيرات نامناسب درباره اشخاص حاصل مى شود، و سكوت انسان را از آن نجات مى دهد.
ممکن است انسان کلام نامربوطی بگوید و برای خودش گرفتاری درست کرده و بلای جانش بشود و گاهی جانش را هم به باد بدهد. از نظر بعد اُخروی هم میتواند کلام بیجایِ بیفایده یا مشکوکالفایدۀ اضافی، گرفتاری از نظر اُخروی برای جان انسان فراهم کند و آتش جهنّم شود. در مقابل، سکوت مانند صدقهای برای حفظ جان در قیامت از عذاب آتش است.
پرگويى مايه قساوت و سنگدلى است.
امام صادق(عليه السلام):
حضرت عیسی مسيح(عليه السلام) مى فرمود؛ جز به ذكر خدا سخن زياد مگوييد، زيرا كسانى كه در غير ذكر خدا سخن بسيار مى گويند دلهايى پر قساوت دارند ولى نمى دانند!.
كانَ الْمَسيحُ(عليه السلام) يَقُولُ لا تَكْثِر الْكَلامَ فى غَيْرِ ذِكْرِ اللّهِ فَاِنَّ الَّذينَ يَكْثِرُونَ الْكَلامَ فى غَيْرِ ذِكْرِ اللّهِ قاسِيَةٌ قُلُوبُهُم وَلكِنْ لا يَعْلَمُونَ.
امیرالمؤمنین(ع) فرمود:
خاموشی که بزرگواری را در تو پوشد بهتر از سخنی است که پشیمانی برای تو بار آورد
صَمْتُ یکسُوک الکرامَةَ خَیرٌ من قولٍ یکسِبُک النَّدامَةَ
همچنین امیرالمؤمنین فرمود:
خاموشی که پایانش پسندیده باشد خوشتر از سخنی است که بازگفتنش نکوهیده باشد.
صَمْتٌ تَحْمَدُ عاقِبَتُهُ خَیرٌ من کلامٍ تَدَمُّ مَغَبَّتُهُ
چنان که رسول اکرم(ص) هم فرمود:
خاموشی مایة زینت برای دانشمند و پوشش برای نادان است.
اَلصُّمْتُ زینٌ للعالمِ و سَتْرٌ للجاهِلِ
🔸انسان دل مرده، چگونه دلش زنده شود؟🔸
بهطور طبیعی ابتدا موتور ماشین کار میکند، بعد چرخهایش؛ اما گاهی ماجرا بهعکس میشود؛ یعنی باید ابتدا چرخها را بهکار انداخت تا موتور بهکار بیفتد.
زبان انسان مثل چرخ ماشین، و قلب او مثل موتور آن است. باید خواست قلب بر زبان جاری شود؛ اما گاهی که قلب زنده نیست، باید زبان و دست کار کند تا کمکم قلب زنده شود؛ مثل چرخهای ماشین که کار میکند و یکدفعه موتور روشن میشود. یعنی وقتی فرد مدتی کارهایی را انجام دهد که دلزندهها انجام میدهند، دلش زنده خواهد شد. باید از زندهها تقلید کند و ادای زندهها را دربیاورد؛ همانطور که وقتی ماشینی را هُل میدهی، ادای ماشین روشن را درمیآورد و به سبب ربطی که هست، موتور را به حرکت درمیآورد و روشن میکند. جسم و قلب روی هم تأثیر متقابل دارند و نمیتوانند از هم جدا باشند.
🔸کنترل زبان در حال خشم🔸
انسان وقتیکه غضبناک و خشمگین است، بر خودش مسلط نیست.
این زبان، بلندگوی دل است. میکروفونِ مسجد را دست دیوانه نمیدهند که هرچه خواست بگوید!
انسان در حال غضب و شهوت، دیوانه میشود. بهتر است در آن حالت، صحبت نکند.
آیت الله حائری شیرازی
پیامبر:
زبان مؤمن در پس دل اوست، هرگاه بخواهد سخن بگويد درباره آن مى انديشد و سپس آن را مى گويد اما زبان منافق جلوى دل اوست هرگاه قصد سخن كند آن را به زبان مى آورد و درباره آن نمى انديشد.
إِنَّ لِسَانَ الْمُؤْمِنِ وَرَاءَ قَلْبِهِ فَإِذَا أَرَادَ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِشَيْءٍ يُدَبِّرُهُ بِقَلْبِهِ ثُمَّ أَمْضَاهُ بِلِسَانِهِ وَ إِنَّ لِسَانَ الْمُنَافِقِ أَمَامَ قَلْبِهِ فَإِذَا هَمَّ بِالشَّيْءِ أَمْضَاهُ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ يَتَدَبَّرْهُ بِقَلْبِه
تنبيه الخواطر ج 1 ، ص 106