#نقش_زنان_در_جنبش_تنباکو: شاه از مخالفت #آیت‏_الله_میرزاحسن_آشتیانی با قرارداد #توتون و تنباکو بر آشفت و سرانجام دستور داد او را به عراق تبعید کنند. #زنان مصمم شدند مانع از تبعید مجتهدشان شوند و لذا دسته‌دسته به سوی محله سنگلج حرکت نموده و در دارالشرع اجتماع کردند. آنها سپس به طرف بازار آمدند و هر مغازه‏ای را که گشوده می ‌دیدند، بستند. آنگاه با فریاد و فغان روی به ارگ سلطنتی آوردند. مردانی که قبل از زنان در سنگلج و دارالشرع گرد آمده بودند، به دنبال زنان راه افتادند. برخی از مردان برای مراقبت از آنان، در اطراف زنان راه می‏ رفتند. زنان در میدان ارگ به داد و فریاد پرداختند، به‌گونه‏ای‌که شاه را وحشت فرا گرفت. زنان همچنان فریاد می ‏زدند: «ای خدا می‏ خواهند دین ما را ببرند، علمای ما را بیرون کنند، تا فردا عقد ما را فرنگیان ببندند، اموات ما را فرنگیان کفن کنند و دفن کنند، بر جنازه ما فرنگیان نماز بگذارند. نایب‏السلطنه کامران‌میرزا، با ملایمت به آنها می ‏گفت: همشیره‏ ها، فرنگی را بیرون می‏ کنیم، هیچ‏ یک از علما را نمی ‏گذاریم بیرون بروند، خاطرتان جمع باشد و... اما پیش ‌از آنکه سخن وی به پایان برسد، زنان او را با داد و فغان فراری دادند. »(سیرجانی، 1362: 378) به جمعیت #زنان اطلاع رسید #امام_جمعه منصوب #شاه، به تهدید مردم مشغول شده است. از این ‌رو، زنان به مسجد شاه رفتند و او را از منبر به زیر کشیدند. آنها سپس به میدان ارگ بازگشتند و شعارهای وا شریعتا، وا اسلاما، یاعلی و یاحسین آنان در تمام کوچه‏ ها و بازارهای اطراف ارگ به گوش می ‏رسید. شاه بار دیگر با ارسال پیغام، آنان را به آرامش دعوت کرد؛ اما زنان فریاد می ‏زدند: ما شاه نمی‏خواهیم. در این ‌میان، زنان، وزیر دربار را که به آنها گفته بود چرا دیگر به خانه‏ هایتان نمی‏ روید، به باد کتک گرفتند و به نایب‏ السلطنه که بار دیگر به قصد متفرق‌کردن زنان آمده بود، حمله بردند و او را وادار به عقب‏ نشینی و فرار به داخل عمارت سلطنتی نمودند. یکی از زیردستان نایب‏ السلطنه که وضع را اینگونه دید، به دسته‏ای از سربازان که به بی‌پدران معروف بودند، دستور شلیک داد. عده‏ ای از مردان و زنان کشته شدند. پس‌ از آن، مردم به دستور علما متفرق شدند اما روز بعد دوباره بازگشتند و این کار تا لغو قرارداد توتون و تنباکو ادامه یافت. (اعظام قدسی، 1342: 44) اعتراض زنان به قرارداد رژی، به زنان تهران محدود نماند بلکه زنان دیگر شهرها به ‌ویژه شیراز و تبریز را در بر گرفت. در شیراز، زنان در کنار مردان به اعتراض عمومی دست زدند. زمانی‌که حکمران شیراز، روحانی مبارز سید علی‏اکبر فال‏اسیری را به‌ خاطر سخن‌ گفتن علیه قرارداد، دستگیر و تبعید کرد، قریب سه الی چهارهزار زن و مرد در شاه‏چراغ جمع شدند و تعدادی از آنان، به بستن بازار پرداختند. زنان ایلاتی اطراف شیراز هم همراه و همگام با مردان، همه ‌روز تلگرافهای تهدید آمیز به تهران مخابره می‏ کردند. در تبریز، دسته‏ای از زنان مسلح درحالی‌که چادر نمازهایی به کمر بسته بودند، به بازار آمدند و بازار را در اعتراض به قرارداد رژی بستند و به‌سرعت ناپدید شدند. رهبری این زنان را زینب‌ باجی بر عهده داشت. مأموران بارها کوشیدند بازار را باز نگاه دارند، اما هر بار گروه زینب، با اسلحه و چماق مانع از بازشدن بازار می‏شد و این کار را تا لغو قرارداد ادامه داد. (کربلایی، بی تا:110) نویسنده:دکتر مرتضی شیرودی @tarikh_j