🔴#نشست_علمی با عنوان #تبیین_نظر_مرحوم_آخوند_درباره_ی_اشتراک_در_علم_اصول ♦️مقدمات پیش از این بحث، لازم است مقدماتی ارائه شود: ♦️۱. موضوع بحث اشتراک دو نوع است: اشتراک لفظی و اشتراک معنوی. اشتراک معنوی به معنای وضع لفظ برای یک معنای کلی و جامعی است که دارای مصادیق فراوان باشد. بنابراین مشترک معنوی لفظی است که برای معنای کلی واحدی که دارای مصادیق متعددی است، وضع شده است؛ مانند لفظ «انسان» که برای معنای انسان که دارای مصادیق متعددی است وضع شده است. از این رو، هر کلمه ای که معنای کلی و جامعی داشته باشد، وضع لفظ برای آن، به صورت اشتراک معنوی خواهد بود. بنابراین در بحث وضع عام، موضوعٌ له عام، وضع به نحو اشتراک معنوی انجام می شود. اما موضوع بحث امر یازدهم از مقدمات اصول، اشتراک لفظی است، که تعریف آن در ادامه خواهد آمد. ♦️۲. تعریف اشتراک اشتراک لفظی به معنای تعدّد معانی حقیقی برای لفظ واحد که با وضع های مختلف انجام شده است؛ به این معنا که یک بار کلمه ی «شیر» را برای شیر بیابانی، و بار دیگر کلمه ی «شیر» را برای شیر خوردنی، و بار دیگر کلمه ی «شیر» را برای شیر آب وضع کرده اند. همینطور است کلمه ی «عین» در زبان عربی. ♦️شروع بحث مرحوم آخوند مرحوم آخوند درباره ی وقوع اشتراک (لفظی) می نویسند: حق این است که اشتراک لفظی، واقع شده است. دلیل: 1. نقل (نقلِ اهل لغت به وجود و وقوع اشتراک لفظی) و 2. تبادر و 3. عدم صحتّ سلبِ دو معنا یا بیشتر، از یک لفظ واحد. بعضی از علما، اشتراک لفظی را محال دانسته اند. دلیل آنها این است: اشتراک، بر تفهّم که مقصود از وضع است اخلال وارد می کند زیرا قرائن در اشتراک مخفی اند. مرحوم آخوند می نویسد: اولاً: اخلال ایجاد نمی‌شود، زیرا امکان اعتماد بر قرائن واضحه وجود دارد (مثلاً «فی الغابة» و «الجاریه» قرائن واضحه ای است که مراد از «اسد» در «رأیتُ اسداً فی الغابة»، «شیر جنگلی» و مراد از «عین» در «رأیت عیناً جاریاً»، «چشمه» است. ثانیاً: اشتراک مخلّ به حکمت وزع نیست، زیرا گاهی غرضِ متکلم به اجمال گویی تعلق گرفته است. ♦️وقوع اشتراک لفظی در قرآن مرحوم آخوند سپس به بحث استعمال لفظ مشترک در قرآن می پردازد و می نویسد:(علاوه بر امکان و وقوع اشتراک در الفاظ،) استعمال مشترک در قرآن محال نیست، چنانکه بعضی پنداشتند (که محال است) و دلیل آنها این بوده است که: اگر به قرائن اعتماد شود (اگر قرائن در آیات آورده شود)، تطویل بلا طائل (و بلا فایده) لازم می آید. و اگر به قرائن اعتماد نشود (قرائنی در کار نباشد)، اجمال در گفتار پیش می‌آید. و هر دو (از موارد ذکر شده؛یعنی تطویل و اجمال) شایسته ی کلام خداوند نیست. ♦️دلیل مرحوم آخوند در عدم استحاله ی استعمال اشتراک در قرآن 1. اگر به قرائن حالیه یا قرائن مقالیه که برای هدفی دیگر آمده، اعتماد شود تطویل لازم نمی آید. 2. اینکه اجمال گوئی لایق کلام خداوند متعال نیست، قبول نداریم با این که غرض به آن تعلق می گیرد، و الا (اگر غرض به آن تعلق نمی گرفت) مشتبه در کلام خداوند واقع نمی شد (منظور آخوند، «متشابه» است ولی تعبیر درستی به کار نبرده است، زیرا «مشتبه» با «متشابه» کاملاً تفاوت دارد). و خداوند، خود از وقوع مشتبه در کتابش خبر داده و فرموده است: مِنْهُ آياتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ . ♦️نظر صاحب فصول در وجوب وقوع اشتراک در لغات (لغات در این جا، به معنای «زبان‌ها» است نه «لفظ» ها) مرحوم آخوند سپس نظر صاحب فصول را می آورد و می نویسد: گاهی گمان می شود که وقوع اشتراک در زبان ها واجب است. به این دلیل که معانی، نامتناهی اند و الفاظ مرکبات، متناهی اند پس به ناچار باید (در حد وجوب) قائل به اشتراک در زبان ها شویم. ♦️رد این نظر در کلام مرحوم آخوند مرحوم آخوند در رد قول مرحوم صاحب فصول می نویسد: این نظر باطل است زیرا (اولاً:) اشتراک لفظی در این معانی (معانیِ نامتناهی) محال است چون مستلزم وضع های نامتناهی خواهد بود. (ثانیاً): حتی اگر وضع های بی نهایت، ممکن باشد (مثلاً بگوئیم که واضع لغت خدا است و قادر بر وضع بی نهایت است)، فایده نخواهد داشت مگر در مقدار متناهی (زیرا چون استعمال کننده، انسان ها هستند، پس حاجت به بی نهایت معنا ندارند بلکه به همان اندازه ی استعمالات خود، نیاز خواهند داشت). (ثالثاً:) علاوه بر این که (می توان برای معانیِ کلّی، وضع کرد، و) معانی کلّی، متناهی اند، و اگر چه جزئیات این معانیِ کلّی، غیر متناهی اند اما وضع الفاظ به ازای معانی کلّی، ما را از وضع الفاظ به ازای جزئیات بی نیاز می کند. (رابعاً:) علاوه بر این باب مجاز باز است. ( آخوند در آخر می فرمایدفافهم، فافهم ممکن است اشاره به این باشد که علاقه ی مطلوبه در مجاز، همیشه ـ مثلاً در این جا ـ فراهم نیست) •┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•                                              #کانال_وارثین 🆔️@valiasrk