سال گذشته

در تاریخ کلیسا، مقاومت‌های جدی در مقابل ترجمه متن مقدس وجود داشته است و حتی برخی از مترجمان را سوزاندند و برخی از آنها را نبش قبرکردند و گفتند دوباره باید با کتاب‌هایشان سوزانده شوند. @yahyajahangiri

دلیل اول صعوبت ترجمه متون دینی به خصوص قرآن گفت: فاصله زمانی و تاریخی که مترجم از مصنف دارد، کار ترجمه را بسیار سخت می‌کند. در واقع فاصله بین تولید متنی مانند قرآن با عصری که بنده به عنوان مترجم زیست می‌کنم ۱۴۰۰ سال است. مترجم باید خود را به جای مصنف بگذارد تا بتواند ترجمه درستی انجام دهد و این بازه زمانی باید توسط مترجم پر شود. این محقق بین‌المللی اسلام در بیان دلیل دوم گفت: دلیل بعدی اینست که مترجم، متنی را ترجمه می‌کند که در یک بافتار و ساختار فکری خاص اتفاق افتاده است که با بافتار و ساختار فکری که قرار است از ترجمه استفاده کند، متفاوت است و نمی‎‌تواند آن را بپذیرد. @yahyajahangiri

در هرمنوتیک بحثی مطرح هست که چگونه مترجم خود را جای مصنف و مؤلف بگذارد تا بتواند پیام را انتقال بدهد. در واقع شاید شما بتوانید مسیحیت را از طریق ترجمه مسیحیت از کتاب مقدس یاد بگیرید ولی اینکه این کار را برای قرآن هم انجام دهید محل خدشه جدی است. وی افزود: نکته‌ای که در مورد قرآن مطرح می‌باشد اینست که در مورد قرآن، هرگز مترجم نمی‌تواند جای مؤلف و مصنف را بگیرد. چون در کتب مقدس مربوط به مسیحیت مؤلف (Author) یک انسان بوده است ولی در مورد قرآن که کلام خداست، مؤلف یک تفاوت هویتی با نویسنده دارد. در واقع مترجم قرآن که اساساً از لحاظ هویتی با خداوند متفاوت است، نمی‌تواند خود را جای مؤلف یا همان خدا بگذارد. جهانگیری ادامه داد: بنابراین حتی ترجمه در میان متون اسلامی را هم باید تفکیک کرد، در این متون شاید ترجمه احادیث، آسان باشد چون مؤلف آن یک انسان است و هر کسی باشد یا پیامبر است یا ائمه و یا صحابه. ولی این موضوع در مورد قرآن صادق نیست. بنابراین ترجمه قرآن با سه مشکل جدی فاصله زمانی، فاصله زمینی و عدم تقارب ماهیتی نویسنده و مترجم مواجه است. @yahyajahangiri

به همین دلایل است که ترجمه متون دینی در طی تاریخ با یک تراژدی سنگینی مواجه است چون با یک متن معمولی مواجه نیستید بلکه با یک متن مقدس مواجه هستید که توسط موجودی تولید شده است که طبیعت (Nature) آن با مترجم متفاوت است. اینجاست که اگر در ترجمه متون دیگر، مقدس بودن مطرح باشد در ترجمه قرآن منزه‌بودگی را باید مطرح کرد و قرآن فراتر از چیزی است که بتوان آن را ترجمه کرد. به نظر می‌رسد که در ترجمه قرآن به الهیات تنزیهی نزدیک می‌شویم نه الهیات تعطیلی. الهیات تعطیلی که باعث شد در قرن ۱۴ جان ویکلیف [۱] را که کتاب مقدس را ترجمه کرده بود بعد از ۴۴ سال از مرگش از قبر خارج کنند و همراه با کتاب‌هایش دوباره به آتش بکشند. چون الهیات تعطیلی می‌گفت که اساساً نباید کتاب مقدس را ترجمه کنید. بنابراین ما نمی‌گوییم که قرآن نباید ترجمه شود ولی اگر قرار است که ترجمه شود، این ترجمه باید تنزیهی باشد. @yahyajahangiri

لبته باید بگوییم که ناگزیر از ترجمه هستیم و هیچیک از این عوامل بالا مانع از ترجمه نیست. چون حتی اگر ما ترجمه نکنیم امثال حامد آلگار یا ویلیام چیتیک این کار را خواهند کرد. در واقع وقتی با دینی مواجه هستیم که رویکرد تبلیغی و تبشیری دارد و معتقد هستید که دین شما باید از بوم‌زیست و مرز شما باید فراتر برود، مجبور به ترجمه هستید حتی ترجمه غلط. عدم ترجمه برای آئینی مانند زرتشت یا یهودیت که معتقد به افزایش پیروان و بسط گفتمانی نیست، قابل قبول است ولی آئینی که معتقد است که دنیا به مفاهیم آن نیازمند است حتی اگر رویکرد تبشیری و تبلیغی نداشته باشد، مجبور به ترجمه است هر چند با موانع سه گانه بالا روبرو باشد. @yahyajahangiri

در پس از انقلاب اسلامی ما سه دوره ترجمه داشته‌ایم. گروه اول مانند انتشارات انصاریان کتاب بزرگانی مانند شهید مطهری را به افرادی برای ترجمه می‌دادند که فقط مترجم بودند و اسلام‌شناس یا محقق دینی نبودند. اینها بدون اینکه بررسی کنند که آیا ترجمه کتاب برای محل مقصد مناسب است و یا مخاطب آن را می‌فهمد یا خیر؟ آن را به مترجم می‌دادند. این دوره در کنار خوبی‌هایی که داشت دچار چالش عدم شناخت مبدأ و مقصد بود و اساساً برای مقصد نوشته نشده بود. مثلاً کتاب با مثالهای ایرانی نوشته شده بود که برای مخاطب مقصد، معنا تولید نمی‌کرد و نمی‌توانست به خوبی با مخاطب ارتباط برقرار کند. خیلی از مخاطبان خارجی می‌گفتند با اینکه کتاب به زبان انگلیسی ترجمه شده است ولی برای ما قابل فهم نیست. جهانگیری ادامه داد: دوره دوم با مترجمینی که از اوگاندا، هند و … در جامعه‌المصطفی درس می‌خواندند شروع شد که به زبان محلی و زبان مقصد سخن می‌گفتند و مدتی هم با مطالعات اسلامی آشنا بودند. این دوره گامی رو به جلو بود ولی آن عمق دانشی که باید در حوزه مطالعات اسلامی برای آنها اتفاق می‌افتاد، به دلایل متعددی وجود نداشت. دوره سوم که فاخرترین ترجمه‌ها را داشتند، محققان اسلام‌پژوه غربی بودند که وارد حوزه ترجمه شدند که نمونه آن حامد الگار و ویلیام چیتیک، والدمن به زبان آلمانی و هانری کربن به زبان فرانسوی است که آثار آنها با قبلی‌ها فاصله زیادی دارد و اساساً یک ادبیات تولید کرده‌اند. @yahyajahangiri

پس از انقلاب دستاوردهای مهمی در حوزه علوم انسانی اسلامی داشته‌ایم. دو نمونه از این دستاوردها، آورده‌های دانشی گسترده و عجیب آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح یزدی است. بعد از پل تئولوژی یا الهیات مسیحی، باید به این ضعف اشاره کرده که به‌روزترین ویرایش از اسلام به بیرون ترجمه نمی‌شود. مثلاً در قرآن واژه «لیل» حدود ۵۰ بار و واژه «لیله» حدود ۶ بار در سوره قدر و جاهای دیگر آمده است. مترجمین انگلیسی ما هر دو را به night ترجمه می‌کند و شب قدر هم به night of ghadr ترجمه می‌شود. البته او راهی جز این ندارد چون دیدگاه‌های معمول هم همین را می‌گویند. ولی وقتی به دیدگاه آیت الله جوادی آملی در مورد لیله القدر می‌رسیم می‌بینیم که بین لیل و لیله فرق بزرگی هست @yahyajahangiri

■ چیزی که تا کنون به عنوان یک طلبه کوچک بین الملل هنوز #نفهمیدم. این مطلب است که برخی ها برای عدم ابراز برخی عقاید و سنن مان در جهان، استدلال میکنند: مورد #تمسخر_دنیا می شویم. چون تمسخر می شویم، ازش دست برداریم. بحث علمی نمی کنم ولی یکی نیست بپرسد واقعا چرا راهپیمایی #لخت_مادر زاد ، انگلستان زشت نیست؟ ولی هر کار ما و هر چیزی که ناشی از فرهنگ و ایمان ما باشد، زشت است!! ■ قصه این قدر فاجعه است که حتی بی بی سی عکس و فیلم کامل از این راهپیمایی نذاشته است ■ واقعا دنیای بدون پيامبران الهی و اخلاق، به کجا می رود @yahyajahangiri

آرشیو خاطرات امروز |تدریس در دانشگاه بیشکک @yahyajahangiri

آرشیو خاطرات بیشکک همایش تنوع و تکثر ادیان با حضور سفیر ج ا ا. رایزن فرهنگی ایران و رایزن فرهنگی ترکیه در بیشکک و رئیس و اساتید دانشگاه بیشکک گزارش این همایش از خبر رسمی صدا و سیما ج. ا. ایران پخش شد @yahyajahangiri