913) 📖 إنَّ في خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ 📖 💢ترجمه به یقین در آفرینش آسمانها و زمین، و در پی هم آمدنِ شب و روز، آیاتی برای اهل خِرَد است. سوره آل عمران، (3) آیه 190 1397/12/29 13 رجب1440 @Yekaye

@Yekaye

🔹إِنَّ في ... لَآياتٍ ... در این جمله تمامی امکانات نحوی‌ای که می‌تواند تاکید بر کلام را برساند استفاده شده است: جمله اسمیه + شروع با إِنَّ + مقدم داشتن خبرِ إنّ بر اسم إنّ + آوردن لام مزحلقه بر اسم إنّ @Yekaye

🔹«خَلْق» قبلا بیان شد که ▪️کلمه «خَلق» مصدری است (= آفرینش) که در بسیاری از موارد در معنای مفعولی به کار می‌رود (= مخلوق، آفریده شده) و در این آیه هر دو معنا (آفرینش، آفریدگان) می‌تواند اراده شده باشد. ▪️برخی از اهل لغت معتقدند اصل این ماده دلالت بر «تقدیر» (تعیین اندازه) داشته است، چنانکه «خُلق» (به معنای خوی و خصلت و اخلاقیات شخصی) را هم از این جهت «خلق» نامیده‌اند که بیانگر ویژگی‌هایی است که در صاحب آن معین و مقدر شده است و برخی هم گفته‌اند کلمه «خلق» به نحو خاص به معنای «ایجاد کردن بر اساس یک کیفیت [و محاسبه] خاص» می‌باشد که هم در مورد ایجاد بی‌سابقه، و هم ایجاد چیزی از چیز دیگر به کار می‌رود. ▪️در تفاوت «خَلق» و «خُلق» گفته‌اند که اینها در اصل در یک معنا هستند اما «خَلق» غالبا در مورد شکل و صورت و هیأتی که با بَصَر (چشم)‌دیده می‌شود به کار می‌رود اما «خُلق»‌بیشتر درباره قوا و سجیه‌هایی که با بصیرت درک می‌شوند. 🔖جلسه 829 http://yekaye.ir/ya-seen-36-79/ @Yekaye

🔹السَّماواتِ قبلا بیان شد که ▪️ «سمو» به معنای «علو» و بلندی است و به هرجایی که بر فراز جای دیگر باشد «سماء» گفته می‌شود چنانکه آسمان را هم چون فوق زمین است «سماء» می‌گویند. 🔖جلسه 221 http://yekaye.ir/baqare-2-31/ 🔹الْأَرْضِ قبلا بیان شد که ▪️ماده «أرض» در زبان عربی در معانی متعددی به کار رفته است که برخی اینها را به سه معنا برمی‌گردانند که دوتای آنها در قرآن کریم به کار نرفته است (یکی در معنای زکام و سرماخوردگی؛ دیگری در معنای «رعشه و تزلزل»). اما معنایی که با آن سر و کار داریم به هر چیزی که در موقعیت پست و پایین قرار گرفته، نقطه مقابل سماء و عُلُو باشد. ▪️برخی معتقدند که اصل معنای آن، همین کره زمین در مقابل آسمان بوده و به تَبَعِ آن بر هر چیز پست و پایینی در مقابل بالا اطلاق شده؛ و برخی هم توضیح داده‌اند که هرگاه این کلمه در کنار «سماء» قرار بگیرد کاملا بر همین معنای مقابل «سماء» به کار می‌رود و شامل جمیع موجودات زمینی هم می‌شود؛ اما وقتی که به صورت مطلق به کار می‌رود (وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَيْنا فِيها رَواسِيَ، حجر/۱۹؛ أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ كِفاتاً، مرسلات/۲۵) غالبا خود کره زمین مورد نظر است؛ هرچند که گاه به قسمت و منطقه معینی از زمین هم اطلاق می‌شود (يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ، مائده/۲۱؛ وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ، لقمان/۳۴). ▪️به نظر می‌رسد که همین در مقابل «سماء» ‌بودن ظرفیتی را در این کلمه قرار داده که استعمال آن در قرآن لزوما برای اشاره به زمین جسمانی نباشد؛ چنانکه حتی برخی در توضیح آیه «اللَّهُ الَّذي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ» (طلاق/۱۲) و نیز روایاتی که از هفت زمین در قبال هفت آسمان سخن می‌گوید این احتمال را مطرح کرده‌اند که مقصود از هر زمینی، آسمانِ تحت آسمان بالاتر است؛ و بدین ترتیب، هفت آسمان و یک زمین داریم که شش آسمانِ آن، هریک زمینی برای آسمان بالاتر از خود است. ▪️در احادیث، این توسعه معنایی «أرض» جدی گرفته شده و تعابیر زمین دل، زمین جان و … – دست کم به طور استعاری – رایج است؛ و برخی روایات، برخی از تعابیر «أرض» در قرآن را بر همین معانی توسعه‌یافته نیز اطلاق کرده‌اند. 🔖جلسه 781 http://yekaye.ir/ya-seen-36-33/ @Yekaye

🔹اخْتِلافِ قبلا بیان شد که ▪️«خَلْف» به معنای «پشت» (نقطه مقابلِ «قدام: جلو») (بقره/۲۵۵؛ رعد/۱۱) و «خَلَف» به معنای کسی که در پی می‌آید (نقطه مقابل سَلَف: گذشتگان) می‌باشد. ▪️برخی گفته‌اند وقتی «خَلَف» به صورت اضافه به خوبی و بدی بیاید (خلَفِ صدق، خلَفِ سوء) طبیعتا با لفظ بعدی به معنای خوبی ویا بدی جانشین اشاره شده؛ اما وقتی قرار باشد به صورت مطلق به کار رود، برای کسی که جانشین مناسبی است، تعبیر «خَلَف»؛ و برای کسی که جایگزین نامطلوبی است، تعبیر «خَلْف» را به کار می‌برند؛ که این تعبیر دوم در دو جای قرآن کریم به کار رفته است (فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ؛ اعراف/۱۶۹؛ مریم/۵۹) . ▪️از کاربردهای ماده «خلف» تعابیری مانند «اختلاف» و «مخالفت» است که در زبان فارسی هم رواج پیدا کرده است؛ و بدین معناست که هرکس راهی غیر از راه دیگری را در پیش گیرد و از آنجا که اختلاف بین مردم غالبا موجب نزاع می‌شود، به نحو استعاری برای هر منازعه و دعوایی هم تعبیر «اختلاف» به کار می‌رود. البته «اختلاف» به معنای «یکی خلف دیگری بودن» هم به کار رفته، چنانکه «اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ» به معنای آمدن شب و روز یکی بعد از دیگری است. 🔖جلسه 220 http://yekaye.ir/al-baqare-2-030/ @Yekaye

🔹لِأُولِي الْأَلْبابِ ▪️ماده «لبب» در دو معنا به کار رفته است: ▫️یکی خلوص و ناب بودن، و ▫️دیگری ثبات و اقامت در مکانی؛ که از اولی کلمه «لُبّ» به معنای مغز و پاک و خالص هرچیزی معروف است؛ و از دومی هم تعبیر «تلبیه» و همان «لبّیک» گفتن که به معنای آن است که بر طاعت تو استوار و ثابت‌قدمم. (معجم المقاييس اللغة، ج5، ص199؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص733) ▪️البته گفته شده تلبیه به معنای خالصانه در خدمت بودن است، چنانکه به زنی که بشدت بچه‌اش را دوست دارد و برایش هر کاری می‌کند «امرأة لَبَّة» گویند (مفردات ألفاظ القرآن، ص733) و ظاهرا به همین مناسبت، برخی بر این باورند که اصل معنای این ماده به همان معنای نقیّ (پاکی) و خلوص برمی‌گردد؛ و لبیک هم بدان معناست که من در موقعیت خلوص و پاکی در قبال تو قرار می‌گیرم (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج10، ص156) ▪️در هر صورت، کاربرد کلمه «لُبّ» به معنای «عقل» بسیار رایج است؛ و گفته‌اند «لب» عقل ناب و خالص از هر گونه شائبه‌ای است، و اولوالالباب یعنی کسانی که صاحب اندیشه ناب باشند و اندیشه‌شان با اوهام و اشتباه و … آمیخته نگردد و به همین جهت است که خداوند درکِ مطالبی را که جز عقلهای پاک و خالص درنمی‌یابند را به اولواالباب نسبت داده است (مفردات ألفاظ القرآن، ص733) و برخی هم وجه تسمیه‌عقل به «لبّ» را این دانسته‌اند که بهترین چیزی است که در انسان است؛ چرا که لب بهترین و خالصترین بخش از هر چیزی است. (مجمع البيان، ج2، ص908) ▫️ با این بیان معلوم شد که «لب» اخص از عقل است؛ و در تفاوت این دو گفته‌اند که وقتی تعبیر «لب»ّ» به کار می‌رود منظور آن خلوص و بی‌پیراگی‌ای است که در درک شخص حضور دارد؛ اما تعبیر «عقل» ناظر به احاطه و حصری است که توسط عقل شخص نسبت به معلومات واقع می‌شود (الفروق في اللغة، ص76) 📿 ماده «لبب» در قرآن کریم فقط در تعبیر «اولو/اولی الالباب» و جمعا 16 بار به کار رفته است. 🔹لَآياتٍ ▪️«آیات» جمعِ «آیة» است؛ که آیه به معنای علامت و نشانه است؛ و درباره اینکه ماده اصلی این کلمه چه بوده، قبلا بحث شد در 🔖جلسه ۲۲۹ http://yekaye.ir/al-baqarah-002-039/ @Yekaye

☀️1) روایت شده است هنگامی که این آیات (آیات 190-194 سوره آل عمران) نازل شد، پیامبر اکرم ص فرمود: وای بر کسی که اینها را در دهان خود مضمضه کند و در آن تامل ننماید. 📚مجمع البيان، ج2، ص908 و قد اشتهرت الرواية عن النبي ص أنه لما نزلت هذه الآيات قال ص: وَيْلٌ لِمَنْ لَاكَهَا بَيْنَ فَکَّيْهِ وَ لَمْ يَتَأمَّل ما فيها @Yekaye

☀️2) از امام رضا ع روایت شده است که رسول الله ص به حضرت علی ع سفارشاتی کرد، فرمود: تو را به نماز شب سفارش می‌کنم؛ و این را سه بار گفت؛ و نماز شب روزی و نورانیت صورت را زیاد می‌کند و خُلق را نیکو می‌گرداند؛ پس هنگامی که از بسترت برخاستی به افق آسمان بنگر و بگو: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَحْيَانَا بَعْدَ مَمَاتِنَا وَ إِلَيْهِ النُّشُورُ وَ أَعْبُدُهُ وَ أَحْمَدُهُ وَ أَشْكُرُهُ: حمد خدایی را که ما را بعد از مرگمان زنده می‌کند و برانگیخته شدن به سوی اوست؛ و او را می‌پرستم و حمد و سپاس می‌گویم»؛ و آیات آخر سوره آل عمران، از «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» (آیه190) تا« إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ» (آیه 194) را بخوان و بگو: «اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُكَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ سُبْحَانَكَ سُبْحَانَكَ» وَ إِذَا سَمِعْتَ صُرَاخَ الدِّيكِ فَقُلْ «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ: خدایا تو زنده برپادارنده‌ای نه چرت تو را فراگیرد و نه خواب؛ منزهی تو، منزهی تو» و هنگامی که صدای خروس را شنیدی بگو: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ: منزه و مقدس است پروردگار فرشتگان و روح؛ رحمتت بر غضبت پیشی گرفته است و معبودی جز تو نیست.» و مسواک بزن؛ که مسواک زدن در حد کارهای واجب است. 📚الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص137 @Yekaye

☀️3) از امام باقر ع روایت شده: هنگامی که برای نماز شب از خواب برخاستی بگو: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي لِأَحْمَدَهُ وَ أَعْبُدَهُ: حمد خدایی را که روح مرا برگرداند تا تو را حمد گویم و بپرستم» و چون صدای خروسها را شنیدی بگو: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي إِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ: منزه و مقدس است پروردگار فرشتگان و روح؛ رحمتت بر غضبت پیشی گرفته است و معبودی جز تو نیست. تو تنهایی و شریکی نداری؛ من بد کردم و به خودم ستم کردم؛ پس مرا ببخش و بر من رحم آور که همانا گناهان را جز تو کسی نمی‌بخشد» پس هنگامی که برخاستی نگاهی به آفاق آسمان بینداز و بگو: «اللَّهُمَّ إِنَّهُ لَا يُوَارِي عَنْكَ لَيْلٌ سَاجٍ وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ وَ لَا أَرْضٌ ذَاتُ مِهَادٍ وَ لَا ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ وَ لَا بَحْرٌ لُجِّيٌّ تُدْلِجُ بَيْنَ يَدَيِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِكَ تَعْلَمُ «خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ» غَارَتِ النُّجُومُ وَ نَامَتِ الْعُيُونُ وَ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُكَ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ سُبْحَانَ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ إِلَهِ الْمُرْسَلِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ: خدایا نه شب پوشاننده و نه آسمان دارای برج‌ها [= محل‌های معین ستارگان] و نه زمین دارای گستردگی و نه ظلمتهایی که برخی فوق برخی دیگرند؛ و نه دریای عمیق [چیزی را] او تو پوشیده نمی دارد؛ هرکس از مخلوقاتت که شبانه راه می‌پیماید تو پیش او راه می‌روی؛ چشمهای خیانت‌کار را می‌دانی و نیز آنچه که در سینه‌ها پنهان است» (غافر/19) ستارگان افول کردند و چشمها خوابید و تویی که زنده برپادارنده‌ای و نه چرت تو را دربرگیرد و نه خواب؛ منزه است پروردگار جهانیان و معبود پیامبران و حمد خدایی راست که پروردگار جهانیان است.» سپس پنج آیه از آخر سوره آل عمران از «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» (آل عمران/190) تا «إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ» را بخوان؛ سپس مسواک بزن و وضو بگیر و هنگامی که دستت به آب خورد بگو: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَّوَّابِينَ وَ اجْعَلْنِي مِنَ الْمُتَطَهِّرِينَ: به نام خدا و با [تکیه بر] خدا خدایای مرا از توبه‌کنندگان بگردان و مرا از پاکان قرار بده» و هنگامی که از وضو فارغ شدی بگو:‌ «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ» پس هنگامی که برای نماز برخاستی بگو: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ إِلَى اللَّهِ وَ مِنَ اللَّهِ وَ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنْ زُوَّارِ بَيْتِكَ وَ عُمَّارِ مَسَاجِدِكَ وَ افْتَحْ لِي بَابَ تَوْبَتِكَ وَ أَغْلِقْ عَنِّي بَابَ مَعْصِيَتِكَ وَ كُلِّ مَعْصِيَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنِي مِمَّنْ يُنَاجِيهِ اللَّهُمَّ أَقْبِلْ عَلَيَّ بِوَجْهِكَ جَلَّ ثَنَاؤُك: به نام خدا و با [تکیه بر] خدا و به سوی خدا و از خدا و آنچه خدا خواهد و هیچ تحول و قدرتی نیست مگر به خدا؛ خدایا مرا از زائران خانه‌ات و آبادکنندگان مساجدت بگردان و بر من باب توبه‌ات را بگشای و درهای معصیت و هر معصیتی را بر من ببند؛ حمد خدایی را که مرا از کسانی قرار داد که با او مناجات می‌کند؛ خدایای با روی گشاده‌ات به من توجه کن که ثنا تو راست.» سپس با تکبیر نمازت را شروع کن. 📚الكافي، ج3، ص445؛ تهذيب الأحكام، ج2، ص123؛ من لا يحضره الفقيه، ج1، ص481-482 @Yekaye 👇متن حدیث👇