مقدّمه:
بسم اللّه الرحمّن الرّحيم
پشيمانى از گذشته، اضطراب از امروز و نگرانى از آينده، دلمشغولى بسيارى از مردمان است؛ غافل از وجود آنچه در كنار ما و براى آرامش ماست.
كتابى كه دستورهاى فوق العاده آن هر صاحب علم و تجربه و هنرى را به حيرت مى آورَد و نتيجه عمل به آن، حلّ مشكلات و بهترين راه براى يك زندگى كامل و نمونه است.
در روايات پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و ائمّه هدى عليهم السلام به گوشه اى از بركات آن كتاب عظيم ذيل عنوان فضيلت تلاوت سوره هاى قرآن اشاره شده كه دستيابى به اين فضايل آرزوى هر انسانى است. و قطعاً بدون تأمّل در معانى و عمل به دستورهاى آن ميسّر نمى شود.
كتاب حاضر در پى استقبال مؤمنين و براى دسترسى آسان به روايات مزبور، از مجموعه ارزشمند تفسير نمونه اثر حضرت آية اللّه العظمى مكارم شيرازى- دام ظلّه- با كمترين دخل و تصرّف تهيّه شده است؛ تفسيرى كه مرجع اهل فن و عموم جامعه اسلامى
و حتّى دين پژوهان غير مسلمان است.
گفتنى است كه اين روايات با دقّت و بررسى كامل معظّم له انتخاب و در تفسير نمونه آمده است.
اميدوارم اين اثر مورد رضايت مولا و صاحب الامر حضرت حجّت بن الحسن المهدى (روحى و ارواح العالمين لتراب مقدمه الفدا) قرار گيرد. إن شاءاللّه تعالى
مهدى دربانى
حوزه علميه قم
ارديبهشت ماه ۱۳۸۹
سوره فاتحه (حمد)
ويژگى هاى سوره فاتحه (حمد):
اين سوره در ميان سوره هاى قرآن درخشش فوق العاده اى دارد كه از مزاياى زير سرچشمه مى گيرد:
۱. آهنگ اين سوره
اين سوره اساساً با سوره هاى ديگر قرآن از نظر لحن و آهنگ تفاوت روشنى دارد، زيرا سوره هاى ديگر همه سخن خداست، امّا اين سوره از زبان بندگان است. به تعبيرى ديگر، در اين سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است.
اين سوره با حمد و ستايش پروردگار آغاز مى شود و با ابراز ايمان به مبدأ و معاد (خداشناسى و ايمان به رستاخيز) ادامه مى يابد و با تقاضاها و نيازهاى بندگان انجام مى گيرد.
انسان آگاه و بيداردل هنگامى كه اين سوره را مى خواند احساس
مى كند بر بال و پر فرشتگان قرار گرفته، به آسمان صعود مى كند و در عالم روحانيّت و معنويّت، لحظه به لحظه به خدا نزديك تر مى شود.
اين نكته بسيار جالب است كه اسلام برخلاف بسيارى از مذاهب ساختگى يا تحريف شده كه ميان «خدا» و «خلق» واسطهها قائل مى شوند به مردم دستور مى دهد بدون هيچ واسطه با خدايشان ارتباط برقرار كنند.
اين سوره تبلورى است از همين ارتباط نزديك و بى واسطه خدا با انسان و مخلوق با خالق؛ در اينجا تنها او را مى بيند، با او سخن مى گويد، پيام او را با گوش جان مى شنود، حتّى هيچ پيامبر مرسل و فرشته مقرّبى در اين ميان واسطه نيست و عجب اينكه اين پيوند و ارتباط مستقيم خلق با خالق، آغازگر قرآن مجيد است.
✍#آیت_الله_مکارم_شیرازی
┄┅┅┅┅❀┅┅┅┅┄
💯@zandahlm1357
۲. سوره حمد اساس قرآن است
از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود:
«الحَمدُ امُّ القُرآنِ
» و اين هنگامى بود كه جابر بن عبداللّه انصارى خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد، حضرت به او فرمود:
«الا اعَلّمُكَ أفضَلَ سُورَةٍ أنزَلَها اللّهُ في كِتابِهِ؟ قالَ فَقالَ لَهُ جابِرٌ بَلى بِأبي أنتَ وَامّي يا رَسولَ اللّهِ عَلّمنِيها فَعَلَّمَهُ الحَمدَ امَّ الكِتابِ
؛ آيا برترين سوره اى را كه خدا در كتابش نازل كرده به تو تعليم كنم؟ جابر عرض كرد: آرى، پدر و مادرم به فدايت باد! به من تعليم كن.
پيامبر صلى الله عليه و آله سوره حمد را كه «امّ الكتاب» است به او آموخت، سپس
افزود: «اين سوره شفاى هر دردى است مگر مرگ». [۱]
و نيز از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود:
«وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ ما انزَلَ اللّهُ فِى التَّوراةِ وَلا فِى الزَّبُورِ وَلا فِى القُرآنِ مِثلَها هِىَ امُّ الكِتابِ
؛ قسم به آن كه جان من به دست اوست خداوند، نه در تورات و نه در انجيل و نه در زبور و نه حتّى در قرآن، مثل اين سوره را نازل نكرده و اين امّ الكتاب است». [۲]
دليل اين سخن با تأمّل در محتواى اين سوره روشن مى شود، چرا كه اين سوره در حقيقت فهرستى است از مجموع محتواى قرآن.
بخشى از آن توحيد و شناخت صفات خداست.
----------
[۱]: مجمع البيان، آغاز سوره حمد
[۲]: همان
بخشى در زمينه معاد سخن مى گويد.
و بخشى از هدايت و ضلالت كه خطّ فاصل مؤمنان و كافران است سخن مى گويد.
و نيز در آن اشاره اى است به حاكميّت مطلق پروردگار و مقام ربوبيّت و نعمت هاى بى پايانش كه به دو بخش عمومى و خصوصى (رحمانيّت و رحيميّت) تقسيم مى شود.
همچنين به مسأله عبادت و بندگى و اختصاص آن به ذات پاك او اشاره شده است.
در حقيقت هم بيانگر توحيد ذات است، هم توحيد صفات، هم توحيد افعال و هم توحيد عبادت. به ديگر بيان اين سوره مراحل
سه گانه ايمان: اعتقاد به قلب، اقرار به زبان، عمل به اركان را در بر دارد و مى دانيم كه «امّ» به معنى اساس و ريشه است، بدين علّت ابن عبّاس مفسّر معروف مى گويد: «إنَّ لِكُلّ شَي ءٍ أساساً... وَأساسُ القُرآنِ الفاتِحَةُ؛ هر چيزى اساس و شالوده اى دارد... و اساس و زيربناى قرآن، سوره حمد است». [۱]
----------
[۱]: مجمع البيان، ج ۱، ص ۴۷، ذيل اسماء سوره حمد
✍#آیت_الله_مکارم_شیرازی
┄┅┅┅┅❀┅┅┅┅┄
💯@zandahlm1357
بر اين اساس در فضيلت اين سوره از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل روايت شده است كه فرمود:
«ايُّما مُسلِمٍ قَرَأَ فاتِحَةَ الكِتابِ اعطِىَ مِنَ الأجرِ كَأنَّما قَرَأَ ثُلُثَىِ القُرآنِ وَاعطِىَ مِنَ الأجرِ كَأنَّما تَصَدَّقَ عَلى كُلّ مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَةٍ
؛ هر مسلمانى سوره حمد را بخواند، پاداش او به اندازه كسى است كه دو سوم قرآن را خوانده باشد».
طبق نقل ديگر: «هر مسلمانى سوره حمد را بخواند، پاداش او پاداش كسى است كه همه قرآن را خوانده باشد و گويى براى هر يك از مردان و زنان مؤمن هديه اى فرستاده است». [۲]
----------
[۲]: مجمع البيان، آغاز سوره حمد
تعبير به دو سوم قرآن شايد براى آن است كه بخشى از قرآن توجّه به خدا، بخشى توجّه به رستاخيز و بخش ديگر احكام و دستورهاست كه بخش اوّل و دوم در سوره «حمد» آمده.
و تعبير به همه قرآن براى آن است كه تمام قرآن را از يك نظر در ايمان و عمل مى توان خلاصه كرد كه اين هر دو در سوره «حمد» جمع است.
✍#آیت_الله_مکارم_شیرازی
┄┅═✧☫✧═┅┄
💯@zandahlm1357
۳. سوره حمد افتخار بزرگ پيامبر صلى الله عليه و آله
در آيات قرآن سوره «حمد» به عنوان يك موهبت بزرگ به پيامبر صلى الله عليه و آله معرفى شده و در برابر همه قرآن قرار گرفته است، آنجا كه مى فرمايد: «وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِى وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ ما به تو سوره حمد و قرآن عظيم داديم». [۱]
قرآن با تمام عظمتش در اينجا در برابر سوره «حمد» قرار گرفته، نزول دوباره آن نيز به سبب اهمّيّت فوق العاده آن است.
همين مضمون در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السلام از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود:
«إنَّ اللّهَ تَعالى أفرَدَ الإمتِنانَ عَلَىَّ بِفاتِحَةِ الكِتابِ وَجَعَلَها بِإزاءِ القُرآنِ العَظيمِ وَإنَّ فاتِحَةَ الكِتابِ أشرَفُ ما في كُنوزِ العَرشِ
؛ خداوند بزرگ با دادن سوره حمد بر من منّت نهاد و آن را در برابر قرآن عظيم قرار داد و سوره حمد باارزش ترين ذخاير گنج هاى عرش خداست». [۲]
۴. تأكيد بر تلاوت اين سوره
با توجّه به بحث هاى بالا كه تنها بيان گوشه اى از فضيلت سوره حمد بود، روشن مى شود كه چرا در احاديث در منابع شيعه و سنّى اين همه تأكيد بر تلاوت آن شده است. تلاوت آن به انسان روح و ايمان مى بخشد، او را به خدا نزديك مى كند، صفاى دل
و روحانيّت مى آفريند، اراده انسان را قوى و تلاش او را در راه خدا و خلق افزون مى سازد و ميان او و گناه و انحراف فاصله مى افكند.
ازاين رو در حديثى از امام صادق عليه السلام مى خوانيم كه فرمود:
«رَنَّ إبليسُ أربَعَ رَنّاتٍ أوَّلُهُنَّ يَومَ لُعِنَ وَحينَ اهبِطَ إلَى الأرضِ وَحينَ بُعِثَ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه و آله عَلى حينِ فَترَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَحينَ انزِلَت امُّ الكِتابِ
؛ شيطان چهار بار فرياد كشيد و ناله سر داد، نخستين بار روزى بود كه از درگاه خدا رانده شد، سپس هنگامى بود كه از بهشت به زمين تنزّل يافت، سومين بار هنگام بعثت محمّد صلى الله عليه و آله بعد از فترت پيامبران و آخرين بار زمانى كه سوره حمد نازل شد». [۱]
----------
[۱]: سوره حجر، آيه ۸۷
[۲]: تفسير برهان، ج ۱، ص ۲۶
[۱]: نورالثقلين، ج ۱، ص ۴
✍#آیت_الله_مکارم_شیرازی
┄┅═✧☫✧═┅┄
💯@zandahlm1357
سوره بقره
در فضيلت تلاوت اين سوره روايات پراهمّيّتى در منابع اسلامى نقل شده است، از جمله طبرسى در مجمع البيان از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه از آن حضرت پرسيدند:
«أىُّ سورَةِ القُرآنِ أفضَلُ؟ قالَ: البَقَرَةُ، قيلَ اىُّ آيَةِ البَقَرَةِ افضَلُ؟ قالَ آيَةُ الكُرسِىّ
؛ كدام يك از سوره هاى قرآن برتر است؟ فرمود: «سوره بقره»، عرض كردند:
كدام آيه از آيات سوره بقره افضل است؟ فرمود: «آيةالكرسى». [۱]
برترى اين سوره ظاهراً به سبب جامعيّت آن و افضل بودن آيةالكرسى به سبب محتواى توحيدى خاصّ آن است كه در ادامه خواهد آمد.
----------
[۱]: مجمع البيان، ج ۱، ص ۳۲
و اين منافات ندارد كه برخى سوره هاى قرآن از جهات ديگرى برترى داشته باشد، زيرا از ديدگاه هاى مختلف به آنها نظر شده است.
و نيز از امام علىّ بن الحسين عليهما السلام از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله چنين نقل
شده است: «هر كه چهار آيه از آغاز سوره بقره و آيةالكرسى و دو آيه بعد از آن و سه آيه از آخر آن را بخواند، هرگز در جان و مال خود ناخوشايندى نخواهد ديد، شيطان به او نزديك نمى شود، و قرآن را فراموش نخواهد كرد». [۱]
در اينجا لازم مى دانيم اين حقيقت مهم را تكرار كنيم كه ثوابها و فضيلتها و پاداش هاى مهمّى كه براى تلاوت قرآن، يا سورهها و آيات خاصّى نقل شده، هرگز مفهومش اين نيست كه انسان آنها را به صورت اوراد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت كند، بلكه خواندن قرآن براى فهميدن و آن براى انديشيدن و سپس عمل كردن است.
اتّفاقاً هر فضيلتى درباره سوره يا آيه اى ذكر شده تناسب بسيار زيادى با محتواى آن سوره يا آيه دارد، مانند رواياتى كه در فضيلت سوره نور وارد شده است.
----------
[۱]: كافى، ج ۲، ص ۶۲۱، ح ۵
اتّفاقاً هر فضيلتى درباره سوره يا آيه اى ذكر شده تناسب بسيار زيادى با محتواى آن سوره يا آيه دارد، مانند رواياتى كه در فضيلت سوره نور وارد شده است.
همچنين آياتى از سوره بقره كه در بالا اشاره شد و اتّفاقاً همه در زمينه توحيد، ايمان به غيب و خداشناسى و پرهيز از وسوسه هاى شيطانى است. اگر كسى بخواند و محتواى آن را در عمق جانش جاى دهد، مسلّماً آن فضايل را خواهد داشت.
درست است كه خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولى ثواب اصلى و اساس و آثار سازنده هنگامى خواهد بود كه مقدّمه اى براى انديشه و عمل باشد.
✍#آیت_الله_مکارم_شیرازی
┄┅═✧☫✧═┅┄
💯@zandahlm1357
فضيلت تلاوت آيةالكرسى:
در اهمّيّت و فضيلت اين آيه از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل كرده اند كه از ابَىّ بن كعب پرسيد: برترين آيه كتاب اللّه كدام است؟ عرض كرد:
اللَّهُ لَاإِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومِ پيامبر صلى الله عليه و آله دست بر سينه او زد و فرمود:
دانش بر تو گوارا باد! سوگند به كسى كه جان محمّد در دست اوست اين آيه زبان و دو لب دارد كه در پايه عرش الهى تسبيح و تقديس خدا مى گويد. [۱]
در حديث ديگرى از على عليه السلام از پيامبر صلى الله عليه و آله مى خوانيم كه فرمود:
«سَيّدُ القُرآنِ البَقَرَةُ وَسَيّدُ البَقَرَةِ آيَةُالكُرسي. يا عَلِىُّ، انَّ فيها لَخَمسينَ كَلِمَةً في كُلّ كَلِمَةٍ خَمسُونَ بَرَكَةً
؛ برگزيده قرآن سوره بقره و برگزيده بقره آيةالكرسى است. در آن پنجاه كلمه است و در هر كلمه پنجاه بركت». [۲]
و در حديث ديگرى از امام باقر عليه السلام آمده است: «هر كه آيةالكرسى را يك بار بخواند، خداوند هزار امر ناخوشايند از امور ناخوشايند دنيا و هزار امر ناخوشايند از امور ناخوشايند آخرت را از او برطرف مى سازد كه آسان ترين ناخوشايند دنيا فقر و آسان ترين ناخوشايند آخرت عذاب قبر است». [۳]
روايات در فضيلت اين آيه شريفه بسيار است و در كتاب هاى
شيعه و اهل سنّت آمده. [۱]
اين بحث را با دو حديث ديگر از رسول خدا صلى الله عليه و آله پايان مى دهيم.
فرمود:
«اعطيتُ آيَةَالكُرسِىّ مِن كَنزٍ تَحتِ العَرشِ وَلَم يُؤتَها نَبِىٌّ كانَ قَبلي
؛ آيةالكرسى از گنج زير عرش الهى به من داده شده است و به هيچ پيامبرى پيش از من داده نشده». [۲]
در حديث ديگرى آمده است كه دو برادر به حضور پيامبر صلى الله عليه و آله رسيدند و عرض كردند: براى تجارت به شام مى رويم، به ما بياموز چه بگوييم (تا از شرّ اشرار مصون بمانيم)؟
فرمود: هرگاه به منزلگاهى رسيديد و نماز عشا را خوانديد، چون يكى از شما در بستر قرار گيرد تسبيح فاطمه زهرا عليها السلام بگويد و سپس آيةالكرسى بخواند،
«فَإِنَّهُ مَحفُوظٌ مِن كُلّ شَي ءٍ حَتّى يُصبِحَ
؛ به يقين او از همه چيز تا صبح در امان خواهد بود».
در ذيل اين حديث آمده است كه در يكى از منزلگاهها سارقان قصد هجوم به آنها را داشتند امّا هر چه تلاش كردند موفّق نشدند. [۳]
به يقين اين همه اهمّيّت كه به آيةالكرسى داده شده به سبب محتواى مهم و برجسته آن است.
----------
[۱]: مجمع البيان، ذيل آيه مورد بحث
[۲]: همان
[۳]: مجمع البيان، ج ۱، ص ۳۶۰
[۱]: رك: بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۲۶۲ (فضائل سورة يذكر فيها البقرة و آيةالكرسى)
[۲]: تفسيربرهان، ج ۱، ص ۲۴۵
[۳]: بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۲۴۶
اهمّيّت آيةالكرسى:
اهمّيّت فوق العاده آيةالكرسى ازآن روست كه مجموعه اى از
معارف اسلامى و صفات خداوند اعمّ از صفات ذات و فعل، خصوصاً مسأله توحيد در ابعاد مختلف را در بر گرفته است. اين اوصاف كه دوازده بخش است، هريك مى تواند ناظر به يكى از مسائل تربيتى انسان باشد. به گفته ابوالفتوح رازى هر يك از اين صفات يكى از مذاهب باطله را نفى مى كند (و به اين ترتيب دوازده تفكّر باطل و نادرست با آن اصلاح مى شود). [۱]
----------
[۱]: شيخ ابوالفتوح رازى، رَوح الجِنان و رَوح الجَنان، ج ۲، ص ۳۲۷
✍#آیت_الله_مکارم_شیرازی
┄┅═✧☫✧═┅┄
💯@zandahlm1357