مقدمه: دوران امامت امام رضا (علیه السلام) (۲۰۳ ۱۸۳ ق) یکی از طلایی ترین دوره‌های امامت شیعی است. این دوران سبب گسترش اسلام ناب، شناساندن و ارتقای جایگاه امامت در میان مسلمانان شد. این دوران با انگیزه کم حکومت هارون برای مبارزه با امام و جنگ‌های داخلی خاندان عباسی مصادف بوده است. حضور امام (علیه السلام) در مرو از آغاز حکومت مامون (۲۱۸ ۱۹۸ ق) طلایی ترین فرصت را برای تبیین اهداف امام (علیه السلام) در اختیار ایشان قرار داد. امام (علیه السلام) با استفاده حداکثری از این دوران نام خود را با عنوان «الرضا» در سلسله امامت جاویدان ساخت. فرزندان و نوادگان حضرت تا زمان امام حسن عسکری (علیه السلام) به عنوان ابناء الرضا شناخته می‌شدند. بیشتر دوره ی امامت، آن حضرت با مشکلاتی مواجه بودند که نقش خود را به عنوان بازدارنده‌های قوی در مقابل امام ایفا می‌کردند. این مشکلات به دو دسته ی عوامل درون مذهبی و برون مذهبی تقسیم می‌شود. این فرایند اگر فشار حکومت عباسی را برون مذهبی به حساب آوریم، بیشترین نقش بازدارنده را عوامل درون مذهبی ایفا کرده اند. گروه‌ها و جریان‌های شیعه ی زمان امام (علیه السلام) مانند فطحیه، زیدیه، واقفیه و برخی جریان‌های انحرافی منتسب به شیعه مانند غالیان بودند. در این جریان‌ها به ویژه غالیان مسیری غیر از مسیر امام را طی می‌کردند ایستادگی آنها در برابر امام موجبات دغدغه امام را فراهم می‌آورد. در بررسی این جریانات در می‌یابیم که بیشترین موضع گیری در برابر امام از جانب واقفیه و غالیان بوده است. در تحقیقات امام شناسی جریان واقفیه به عنوان یک موضوع، عبرت‌ها و درس آموزی‌های فراوانی دارد. ویژگی گروه واقفیه این بود که سران آن از نزدیک ترین افراد به امام موسی کاظم (علیه السلام) شمرده می‌شوند. این افراد به شدت مورد اطمینان حضرت بوده و می‌توان آنها را خاص الخواص امام نامید. همچنین به جایی رسیده بودند که در راس سازمانی با عنوان وکالت از سوی امام (علیه السلام) قرار داشتند. آنها در این سازمان علاوه بر آگاهی از عمده اسرار امامت، بسیار از اموال آن را در اختیار داشتند. سران واقفیه در زمان زندانی شدن امام (علیه السلام) خود را همه کاره شیعه می‌دانستند چرا که علاوه بر جایگاه اجرایی از جایگاه علمی متناسبی نیز برخوردار بودند. جایگاه اجتماعی این گروه نیز قابل انکار نیست و با استفاده از همین جایگاه توانستند در انحراف بخش عمده ای از شیعیان از امامت امام رضا (علیه السلام) تأثیرگذار باشند. بررسی علل انحراف این گروه از مقام ولایت و امامت، بسیاری از نقاط مبهم این دوره را رمزگشایی می‌کند. در این بررسی روشن می‌شود که مال طلبی، جاه طلبی، راحت طلبی و در یک کلام دنیا طلبی سهم مهمی در انحراف این گروه ایفا کرده است. این گروه و رهبران منحرف و تیزهوش، از تمامی ابزارها در مقابله با امام رضا (علیه السلام) و خط او بهره بردند این ابزارها عمدتاً در مسیر تطمیع یاران خاص امام (علیه السلام) تا تحمیق توده‌های شیعی کم معرفت بوده است. توده‌هایی که به علل مختلف همچون بعد جغرافیایی، عدم تعمیق معرفتی آنها نسبت به امام (علیه السلام) و جایگاه ولایت و نیز ترجیح شخصیت محوری بر حق محوری به ورطه ی هولناک فریب آنها می‌افتادند. #فرقه_های_درون_شیعی ✍#نعمت_الله_صفری https://eitaa.com/zandahlm1357

دومین جریان خطرناک، جریان غالیان بود؛ جریانی که در زمان امام صادق (علیه السلام) به اوج فعالیت خود رسید سپس در دوران همان امام (علیه السلام) و توسط آن حضرت (علیه السلام) از اوج به حضیض کشیده شد. این جریان اما در دوران امامت امام رضا (علیه السلام) پوست اندازی کرده و شروع به فعالیت‌های تند روانه نمود و در مقاطعی با گروه اوّل نیز دست اتحاد داد. اگر گروه اوّل را به عنوان گروه‌های کندرو و مقصّر بشناسیم، این گروه به عنوان گروه تندرو شناخته شده که آگاهانه یا ناآگاهانه ائمه (علیهم السلام) را از حدّ خود بالاتر برده و بدین ترتیب شدیدترین ضربات را بر امام (علیه السلام) و امامت وارد می‌کردند. این گروه، گرچه از حیث ظاهری در طیف مقابل گروه اول بودند، امّا در بررسی علّت انحراف آنها می‌توان نقاط مشترک فراوانی را مانند دنیا طلبی، انحرافات اعتقادی و نبود یا کمبود معرفت یافت که به خیال خود، محبّت فراوان خود را نسبت به امام (علیه السلام) بهانه قرار داده و به فعالیت‌های مغرضانه ی خود علیه امام (علیه السلام) می‌پرداختند. گرچه در سرتاسر دوران امامت ائمه (علیهم السلام) و نیز دیگر رهبران برحق، می‌توان هر دو سر این طیف منحرف را مشاهده کرد، اما در این دوران این دو طیف خود را به صورت شفاف تر نشان دادند و علناً و عملاً مبارزه با امام (علیه السلام) را در هر دو بُعد کندروی و تندروی اعلام کردند. این جریان‌ها باعث پدید آمدن مشکلات فراوانی برای امام رضا (علیه السلام) شد به گونه ای که عمده عمر شریف خود را صرف مبارزه با آنان نمود. امّا در مقابل خوشبختانه میراث گران بهایی برای شیعیان برجای گذاشت؛ میراثی که از تأمل در شیوه‌های مختلف برخورد امام (علیه السلام) در مقابل گروه‌های مختلف به تناسب عقاید و نیز جایگاه آنها، شیوه استدلال امام (علیه السلام) و ساحت‌های برخورد امام (علیه السلام) همانند ساحت‌های اجتماعی، علمی و اقتصادی به دست آمده است و می‌تواند الگوی بسیار مناسبی برای پیروان آن حضرت در شرایط مناسب باشد. و در این بررسی به این نتیجه می‌رسیم که امام رضا (علیه السلام) علی رغم مبارزه و تلاش خود در دو جبهه ی داخلی و خارجی توانست عمده ی این تهدیدها راتبدیل به فرصت نموده و از هر یک در جای خود به نفع گسترش معارف ناب اسلامی بهره برداری کند. هم اکنون سیره ی عملی، سیاسی و اجتماعی آن حضرت به عنوان یکی از ذی قیمت ترین سیره‌های معصومین (علیهم السلام) در اختیار ما قرار گرفته است تا ما بتوانیم با الگوگیری از آن امام همام در مقابل جریانات انحرافی در همه ی قالب‌های آن به ویژه در دو بُعد تندروی و کندروی به شناخت صحیح رسیده و موضع گیری درست را برگزینیم. مطالعه این کتاب می‌تواند به لایه‌های مختلف جریانات انحرافی زمان امام رضا نفوذ کرده و آنها را به خوانندگان بشناساند، کاری که تا کنون به صورت مجموعی و در این سطح، کمتر انجام گرفته است. و از این رو مطالعة آن می‌تواند در روشنگری به ویژه برای نسل جوان و دانشجو مفید باشد. چنانکه به خوبی می‌تواند عرصه ای از مظلومیت امام به ویژه در مقابل گروه‌های درونی را عرضه کند. نعمت الله صفری #فرقه_های_درون_شیعی ✍#نعمت_الله_صفری https://eitaa.com/zandahlm1357