پژوهش های اصولی
#اصول_فقه ۴۶ #تنقیح_مناط ۱ #تعریف ✍ تنقیح مناط نزد امامیه، از موجبات تسری و تعدی حکم از یک موضوع ب
#اصول_فقه ۴۷
#تنقیح_مناط ۲
#طرق_استکشاف_مناط
#طریق_اول
✍ طریق اول: نص.
گاهی اوقات از طریق نصوص صریح، می توان مناط و علت را کشف نمود.
هم چنین اگر در روایتی، عبارات لعله کذا، لاجل کذا، لانه کذا، کی یکون کذا، بانه کذا، وجود داشته باشد، این عبارات به ظهور وضعی، دلالت بر مناط و علت دارند.
گاهی اوقات نیز از طریق ظهور سیاقی روایات، می توان مناط و علت را کشف نمود؛ مانند آن که از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره معامله رطب با تمر سوال شده است و ایشان در پاسخ فرموده اند:
«أ ینقص اذا جف؟ قالوا: نعم. فقال: فلا آذن».
در این روایت، سیاق اقتران حکم «عدم جواز» به «نقصان»، ظهور دارد در این که نقصان، مناط و علت عدم جواز بیع است.
البته همیشه این گونه نیست که استکشاف مناط، این قدر واضح باشد، بلکه گاهی، نیاز به دقت دارد؛ مانند آن که اگر کسی پس از تلاوت آیات سجده دار، فراموش کند که سجده را به جا آورد، درباره او روایت می فرماید: «هر گاه به یاد آورد، واجب است که سجده کند».
زیرا از دقت در این روایت، کشف می شود که این وجوب، مستند به همان امر سابق است، و این امر، تا زمانی که امتثال نشود، باقی است، نه این که این وجوب، تکلیفی جدید باشد.
بنابراین، ناسی (تارک سهوی) و عاصی (تارک عمدی)، هر دو در این حکم مشترک اند، زیرا مناط در هر دو وجود دارد، زیرا مناط عبارت است از «بقای امر سابق».
گاهی اوقات نیز استکشاف مناط، ضعیف تر است، و مثلا در حد اشعار است و به حد ظهور هم نمی رسد.
مانند روایت داود صارمی که می فرماید: «از امام علیه السلام درباره جواز پرداخت زکات به شارب الخمر پرسیدم و ایشان فرمودند: خیر، جایز نیست».
زیرا مستفاد از این روایت، آن است که علت منع، آن است که شارب الخمر، در معرض ارتکاب معصیت است و ممکن است زکات را در معصیت مصرف نماید.
و از آن جایی که همه انسان های غیر عادل، در معرض ارتکاب معصیت هستند و ممکن است زکات را در آن مصرف کنند، لذا مناط در هر دو، وجود دارد و پرداخت زکات به هر دو، ممنوع است.
البته با توجه به این که احتمال دارد شرب خمر، خصوصیت خاص داشته باشد و دخیل در این حکم باشد، لذا این استفاده، در حد اشعار و احتمال است و به حد ظهور و دلالت نمی رسد.
ادامه دارد...
📚 کانال پژوهش های اصولی
https://eitaa.com/joinchat/1772093454C44c5b95945