⭕ اسرار آفرینش #ترکیب‌بند جاودانه #محتشم_کاشانی 🔸 زمینه تاریخی و فرهنگی: در عصر #شاه_طهماسب_صفوی (۹۳۰-۹۸۴ ق) با رسمیت یافتن #تشیع_امامی: - سیاست‌های فرهنگی دربار متحول شد - مدیحه‌سرایی برای شاهان کاهش یافت - #شعر_مذهبی به عنوان گفتمان مسلط ادبی ترویج شد - شاعران به #مرثیه‌سرایی عاشورایی تشویق شدند 🔸 حکایت رویایی سرایش: "مهرعلی گرکانی" در مقدمه دیوان محتشم که انتشارات کتابفروشی محمودی تهران چاپ کرده می‌نویسد: ۱. الهام اولیه از امیرالمؤمنین علیه‌السلام: - محتشم در سوگ برادرش مرثیه می‌خواند - در رؤیا، امام علی علیه‌السلام را می‌بیند - حضرت می‌فرمایند: «چرا برای فرزندم حسین علیه‌السلام نمی‌نویسی؟» - محتشم می‌پرسد: «از کدام مصیبت آغاز کنم؟» - پاسخ می‌شنود: بگو «باز این چه شورش است که در خلق عالم است.» ۲. تکمیل بیت به دست حضرت حجت عج: - در بیت چهلم (هست از ملال گر چه بری ذات ذوالجلال) محتشم متوقف می‌شود چون نمی‌داند چه بگوید که شایسته مقام ربوبی باشد. - در رؤیایی دیگر، امام زمان عج‌الله‌فرجه می‌فرمایند: بگو «او در دل است و هیچ دلی نیست بی ملال» 🔹 ساختار و ویژگی‌های ادبی: - ۱۲ بند و ۹۶ بیت با تکرار ترجیع‌بند - هر بند به بخشی از واقعه می‌پردازد: * بند ۱-۲: مقدمه و فضاسازی * بند ۳-۵: توصیف روز عاشورا * بند ۶-۸: مصائب اهل بیت * بند ۹-۱۲: نتیجه‌گیری و عبرت‌آموزی - بهره‌گیری از: * #صنایع_بدیعی (تشبیه، استعاره، جناس) * #وزن_عروضی مناسب حال و هوای مرثیه * #تکرارهای تاثیرگذار 🔹 تاثیرات و بازتاب‌ها: ۱. در عصر صفوی: - به سرود ملی شیعیان تبدیل شد - در مراسم رسمی دولتی خوانده می‌شد - نسخه‌های خطی آن در کتابخانه‌های سلطنتی نگهداری می‌شد ۲. در دوره‌های بعد: - الهام‌بخش شاعرانی چون: * #وصال_شیرازی (مرثیه‌های عاشورایی) * #فدایی_مازندرانی (ترکیب‌بندهای مذهبی) * #صائب_تبریزی (اشعار آیینی) - در #تعزیه‌خوانی‌ها و #شبیه‌خوانی‌ها مورد استفاده قرار گرفت ۳. در عصر حاضر: - بر دیوارنگاره‌های #حسینیه‌ها و #تکایا - در #پرده‌خوانی‌های مراسم محرم - به عنوان بخشی از #موسیقی‌های عاشورایی - در #تئاترهای مذهبی و #فیلم‌های آیینی 🔹 تحلیل ادبی و عرفانی: - تلفیق #عرفان_شیعی با #ادبیات_تراژیک - به کارگیری #نمادهای مذهبی و #اسطوره‌های شیعی - ایجاد #همدلی جمعی از طریق #روایت‌گری عاطفی - ارائه #الگوی مقاومت از طریق بازخوانی عاشورا #شاهکار_ادبیات_شیعی #مرثیه_جهانی #تأیید_غیبی #ادبیات_عهد_صفوی #مکتب_کاشان #MJN کانال #مسجد_جامع_نارمک در ایتا و بله: @MasjedJameNarmak