💠 سعی کنید انسان قرآنی باشید

💠

سخن مستدل

🔴 تدبّر در قرآن / ۳۶ ❇️ توصیه‌های امام خامنه‌ای برای بهره‌مندی از قرآن کریم / بخش چهارم 🔹۷. تدبّر در قرآن ▫️آشنایی اجمالی با ترجمه مقدمه‌ای است برای تدبّر در قرآن کریم. « تدبّر یعنی از ظاهر اَنیق قرآن به باطن عمیق قرآن رسیدن.» (۱۴۰۲/۱۲/۲۲) به عبارت دیگر « قرآن را نمی‌شود سَرسَری خواند و گذشت؛ قرآن احتیاج دارد به تدبر، تکیه‌ی بر روی هر کلمه‌ای از کلمات و هر ترکیبی از ترکیبهای کلامی و لفظی » (۱۳۹۱/۴/۳۱) تدبر نیز برای همگان امکان دارد؛ چرا که « وقتی به ما می‌گویند تدبّر کنید، معنایش این است که خدایی که خالق ما است، می‌داند ما ظرفیّت رسیدن به آن عمق را داریم، وَ الّا نمی‌گفتند تدبّر کنید » (۱۴۰۲/۱۲/۲۲) البته باید توجه داشت که « عمق‌یابی از قرآن با تفسیر به رأی فرق دارد، با تحمیل نظرات خود بر قرآن فرق دارد، با تکیه کردن بر دانسته‌های ناقص و کوته‌بین خود فرق دارد » (۱۴۰۲/۱۲/۲۲) 🔹۸. آشنایی با تفسیر قرآن ▫️مرحله بعد از تدبر، مراجعه به تفاسیر است و مراجعه به تفاسیر علاوه بر اینکه انسان را با نکات عمیقتری آشنا می‌کند، به تدبر نیز کمک می‌کند. لذا « از ظاهر قرآن انسان می‌تواند موارد زیادی استفاده کند، لکن گاهی در تفاسیری که بزرگان ما نوشته‌اند، نکاتی هست که برای انسان تازه است... علاوه بر آنچه انسان از خود تلاوت استفاده می‌کند. و این به تدبّر کمک می‌کند » (۱۴۰۲/۱۲/۲۲) در دوره حاضر تفاسیر خوب و قابل استفاده ای برای عموم مردم نگاشته شده است؛ مانند تفسیر نمونه، اثر آیت‌الله‌مکارم‌شیرازی و تفسیر نور، نوشته حجت‌الاسلام‌قرائتی. به هر حال « اُنس با قرآن جداگانه و اُنس با تفسیر جداگانه، به نظر ما لازم است » (۱۳۹۷/۱۲/۱۳)

🔺اُنس با قرآن .../ حجت‌الاسلام شجاعی

🔸فرآیند تدبّر در سوره...

🟢 سلام بر دوستانِ قرآنی! 💠 طاعات و عبادات شما قبول باشه 🔹دویست‌وسی‌و‌‌ششمین جلسهٔ قرآن کریم 🔸چهار‌شنبه: ۲۲ اسفند‌ماه ۱۴۰۳ ⬅️ شروع جلسه: بعد از اقامه‌ی نماز جماعت و صرف افطار 📚 موضوع: دعوت قرآن به تدبّر / جلسه‌ی چهارم ▫️کانال «تدبّر در قرآن» https://eitaa.com/TI_Quran ▫️کانال «آشنایی با سوره‌های قرآن» https://eitaa.com/Quran_meetings ▫️کانال «گفتمان مقاومت» https://eitaa.com/RES_Discourse 🌷کانال «شهید سید مجتبی برهانی» https://eitaa.com/shahid_smborhani

🔴 تدبّر در قرآن / ۳۷ ✅ بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین. طاعات و عبادات عزیزان قبول باشد. در محضر قرآن کریم هستیم. عرض کردیم که چهار آیه به تدبّر در قرآن دعوت می‌کند. شرح سه آیه گذشت. آیه‌ی ۸۲ سوره‌ی نساء، آخرین آیه‌ای است که در آخرین جلسه قرآن در سال جاری به آن می‌پردازیم. این آیه از دلایل حقانیت قرآن و از ابعاد اعجاز آن سخن می‌گوید یعنی قرآن؛ معجزه‌ای از سوی خداست. البته یک وجه اعجاز، تحدّی است که آیات دیگر بدان اشاره می‌کند: ▫️ تحدّی به مثل؛ ناتوانی جن و انس از آوردن کتابی مثل قرآن (اسراء/۸۸) ▫️ تحدّی به ده سوره؛ بدون اتصال به آسمان، هیچ سخندانی نمی‌تواند ده سوره مثل قرآن بیاورد (هود/۱۳_۱۴) ▫️تحدّی به یک سوره؛ حتی از آوردن سوره‌ای مثل قرآن هم عاجزید (بقره/۲۳_۲۴) ▫️تحدّی به کلامی؛ این قرآن معجزه است. اگر قبول ندارید، کلامی مثل آن بیاورید (طور/۳۳_۳۴) ▫️اعجاز لفظی قرآن؛ نهایت فصاحت و بلاغت و زیبایی (هود/۴۴)؛ جمعی از دانشمندان عرب این آیه را _ که شش جمله کوتاه هست _ از فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین آیات قرآن دانسته‌‌اند. ▫️اعجاز معنوی قرآن؛ تأثیر در جانِ مؤمنان (توبه/۱۲۴_۱۳۵) 🔹در قرآن کریم، آیات فراوانی هست که بر این نکته تصریح و تأکید دارد که قرآن سخن خداست که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است. برخی از این آیات مستقیماً نازل کننده قرآن را خداوند معرفی می‌کنند مانند آیه «الله نزّل احسن الحدیث» (زمر/۲۳) و در گذشته در بحث مبدأ نزول، آیات مربوط را مرور کردیم و دسته دیگر آیاتی است که بر اساس آنها، نزول قرآن کار جمعی از فرشتگان، مخصوصا‍ً حضرت جبرییل امین(ع) است، مانند «نزل به الروح الامین» (شعراء/۱۹۳)، «قل نزّله روح القدس من ربک بالحق» (نحل/۱۰۲)، «و فی صحف مکرمة مرفوعة مطهرة باید سفر کرام بررة» (عبس/۱۳_۱۶) (ادامه دارد)

🔴 تدبّر در قرآن / ۳۸ 🔹در حقیقت، این دسته از آیات با این مفهوم و معنا، بیانگر این حقیقت هم هستند که قرآن سند نبوت پیامبر اکرم(ص) و معجزه الهی است و به عنوان دلیل بر این مدعا، هم باب تحدّی را باز کرده که در قسمت قبل به آن اشاره کردیم و هم در آیه مورد بحث (نساء/۸۲) فرموده است عدم اختلاف در قرآن و آیات آن نشان از این دارد که قرآن از سوی خداست، چه اینکه همه‌ی انسان‌ها و همه‌ی اجزای عالم همه تحت سیطره قانون تحول و تکامل عمومی‌اند، به طوری که در بین کارها و سخنان و آثار یک انسان در طول زمان تفاوت‌های بسیاری دیده می‌شود، تفاوت از نقص به کمال و تفاوت‌هایی که به صورت تناقض و منافات و ... ظاهر می‌شود، زیرا هر موجودی در امتداد زمان دستخوش جهات گوناگون و حالات متفاوت و آراء و نظریات مختلف است و این قانون و قاموسی کلی و جاری در همه کائنات است. 🔸مراد از این آیه آن است که مردم را به تدبر در آیات قرآنی ترغیب کند. تدبّر یعنی گرفتن چیزی بعد از چیز دیگر و فرموده اگر به آیات، اعم از آیات مکی و مدنی یا محکم و متشابه مراجعه کنید و آیات را به یکدیگر ضمیمه کنید، برای شما روشن می‌شود که هیچ اختلافی در بین آنها نیست. آیات جدید قرآن، آیات قدیم آن را تصدیق می‌کند در حالی که این آیات در مدت ۲۳ سال در حالات مختلف و در شب و روز و در حضر و سفر و در صلح و جنگ و در سختی و خوشی و در تنگی و گشایش و در پیری و جوانی نازل شده است و با این همه، نه در بلاغتِ خارق‌العاده و معجزه‌آسای آن و نه در معارف عالیه و حکمت‌های بلند آن و نه در قوانین اجتماعی و فردی آن، هیچ گونه اختلافی وجود ندارد، بلکه آخرین آیه آن همان حقیقتی را بیان کرده که اولین آیه در صدد بیان آن بوده است و همین نبود اختلاف در قرآن، مردم را به این امر رهبری می‌کند که قرآن کتابی است که از طرف خدا نازل شده و نه از سوی کسی که مرور ایام و تحولات در او اثر گذارده باشد. 🔹مرحوم علامه طباطبایی(رحمة‌الله‌علیه) در ذیل تفسیر آیه ۸۲ سوره نساء فرمودند: از این آیه چند مطلب، واضح می‌شود: ➖قرآن کتابی است که فهم‌های عادی می‌توانند آن را بفهمند و به مطالب آن برسند. ➖آیات قرآن مفسر یکدیگرند. ➖قرآن کتابی است که قابل نسخ و ابطال و یا تکمیل و تهذیب نیست و چون قرآن دارای اختلاف نیست پس تحول و تغییر در آن راه ندارد و این امر پایه‌ی اعجاز و فوق بشری بودن قرآن است.

🔴 تدبّر در قرآن / ۳۹ ✅ «افلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا»؛ پس آیا در قرآن نمی‌اندیشند و تدبّر نمی‌کنند تا به هماهنگی آیات آن پی ببرند و دریابند که آن از جانب خدا نازل شده است؟ اگر قرآن از جانب غیر خدا بود قطعاً در آن ناسازگاری و ناهماهنگی بسیاری می‌یافتند. 🔹روشن است که سؤال ابتدایی آیه، یعنی «افلا یتدبرون القرآن»، سؤالی حقیقی برای خبر گرفتن از تدبّر کردن یا تدبّر نکردن نیست، بلکه در مقام توبیخ افراد مورد نظر آیات است، توبیخی که نتیجه قطعی آن، دعوت هر چه بیشتر به تدبّر در قرآن کریم است. میزان تأکید لسان توبیخ در چنین دعوتی از دعوت عادّی به مراتب بیشتر است. دعوت با لسان توبیخی، توقع متکلّم از لزوم تحقّق این وظیفه را بیش از پیش نمایان می‌کند، آیا در قرآن تدبّر نمی‌کنند؟! 🔸اما آنچه وجه این توبیخ را نشان می‌دهد، سیاق آیات است. ضمیر «هم» مستتر در «افلا یتدبرون» به معارضانی بازمی‌گردد که در اتهامی وقیحانه، فرمان به جهاد در قرآن را از قرآن نمی‌دانند، بلکه آن را سخن شخصی رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) دانسته و به این بهانه از آن رويگردانی می‌کنند: 🔹برای فهم سیاقی آیه ۸۲ سوره نساء، باید سر نخ این سخن را در سوره پیگیری کرد. دو موضوع اصلی که در آیات سیاق این آیه وجود دارد، فرمان قتال و تأکید بر لزوم اطاعت از رسول خدا(ص) است؛ با دقت در آیات ۵۹ تا ۸۴ سوره نساء، به خوبی این دو موضوع اصلی مشاهده می‌شود. در همین بستر آیه ۷۸، موضوع خاص‌تری را پیش کشیده است: «اینما تکونوا یدرککم الموت ...»؛ هر کجا باشید، هر چند در قلعه‌های مرتفع و استوار، مرگ شما را در می‌یابد و اگر خیری (چون پیروزی و غنیمت) به آنان (که سُست ایمان و منافق‌اند) برسد، می‌گویند: این از سوی خداست و اگر سختی و حادثه‌ای (چون شکست و ناکامی) به آنان رسد (به پیامبر) می‌گویند، از ناحیه تو است، بگو: همه این‌ها از سوی خداست. این گروه را چه شده که نمی‌خواهند (معارف الهی و حقایق را) بفهمند؟! (ادامه دارد)

🔴 تدبّر در قرآن / ۴۰ 🔹بر اساس این آیه، معارضان آنچه را سبب رخدادهای خوب برای ایشان شده، به خدا نسبت داده و آنچه را در نظرشان سبب رخدادهای بد برای ایشان بوده است، به رسول خدا(ص) نسبت می‌دهند؛ در حالی که خدای متعالی تأکید می‌کند بر این‌که همه از جانب خود اوست. جالب این‌که شروع سخن در این آیه، تذکّر نسبت به غیر قابل فرار بودن حقیقت مرگ است. 🔸همین مقدّمه نشان می‌دهد سخن آیه ۷۸ در بستر موضوع عام سیاق قابل بررسی است؛ نسبت دادن رخدادهای بد به رسول خدا(ص) در زمینه اطاعت از فرمان قتال است و منافقان با این اقدام، به دنبال خروج از الزام اطاعت از آن حضرت در فرمان قتال هستند؛ آن‌ها مدّعی‌اند آنچه خدا خواسته و فرمان می‌دهد، زمینه‌ساز حسنات است و آنچه رسول خدا(ص) به آن فرمان می‌دهد، زمینه‌ساز تلخ‌کامی‌هاست. 🔹آن‌ها با این نسبت، بین اطاعت از فرامین رسول خدا(ص) و خدای متعالی فاصله افکنده و سعی دارند جلو تلقّی وحدت اطاعت از خدا و رسولش را بگیرند؛ از این‌رو، آیه ۸۰ باز هم بر یکسانی اطاعت از خدا و رسول تأکید می‌کند: «من یطع الرسول فقد اطلاع الله ...»؛ هر کس از رسول خدا اطاعت کند، در حقیقت از خدا اطاعت کرده و هر کس روی برتابد (حسابش با ماست). ما تو را بر آنان نگهبان (اعمال‌شان که به طور اجبار از فسق و فجور حفظ‌شان کنی) نفرستادیم. 🔸در ادامه همین سیاق، آیه ۸۱ به تصریح از سعی معارضان در سرپیچی از فرمان رسول خدا(ص) و تغییر آن به صلاح خود سخن می‌گوید: «و یقولون طاعة فاذا برزوا من عندک ...»؛ و می‌گویند: ما مطیع و فرمانبرداریم؛ ولی هنگامی که از نزد بیرون می‌روند، گروهی از آنان در شب‌نشینی‌های مخفیانه خود بر خلاف آنچه تو می‌گویی، می‌اندیشند. خدا آنچه را که در شب‌نشینی‌های مخفیانه انجام می‌دهند (در پرونده اعمال‌شان) می‌نویسد؛ بنابر این، از آنان اعراض کن و روی برتاب و بر خدا توکل کن و کارساز بودنِ خدا کافی است. (ادامه دارد)

🔴 تدبّر در قرآن / ۴۱ 🔹با توجه به این مقدمه، جایگاه آیه ۸۲ سوره نساء روشن می‌شود: «افلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا»؛ آیا آنان در قرآن تدبّر نکرده‌اند؟ اگر این سخن از جانب غیر خدا بود، به یقین در آن اختلاف فراوان می‌ یافتند. مراد از سخنی که خدای متعالی بر الهی بودن آن تاکید دارد، همان فرمان قتالی است که از زبان رسول خدا (ص) صادر شده است؛ فرمانی که معارضان سعی دارند آن را غیر الهی جلوه دهند. 🔸راهکار فهم الهی بودن یا غیر الهی بودن این سخن، «تدبّر در قرآن» است، این آیه با توبیخ از وضع معارضان نسبت به «تدبّر در قرآن» سؤال کرده است؛ اگر در قرآن «تدبّر» می‌کردند، هرگز فرمان به قتال از سوی رسول خدا(ص) را غیر الهی نمی‌دانستند، چرا که اگر از جانب غیر خدا بود، با مواضع فراوانی از قرآن اختلاف مشهود می‌داشت. 🔹وجه توصیف اختلاف به «کثیر» در این آیه، توضیحی است و ویژگی «متشابهاً مثانی» بودن قرآن کریم است.(آیه ۲۳ سوره زمر را ملاحظه بفرمایید). قرآن کتابی هماهنگ است که حقایق، بارها و بارها در آن به بیان‌های مختلف تکرار شده و مضمون‌های نزدیک به هم در آن فراوان است، از این‌رو، حتی یک اختلاف با این کتاب، فراوان محسوب می‌شود و جای جای قرآن از قبول الهی بودن آن پس می‌زند! فرمان قتال از جانب رسول الله(ص) با نگاه تدبّری به قرآن کریم با جای جای قرآن هماهنگ است و هیچ اختلافی ندارد؛ به همین دلیل فرمانی الهی و قرآنی است. 🔸بر این اساس، آیه بالا ضمن تأکید بر لزوم «تدبّر در قرآن کریم»، از نقش حیاتی این وظیفه در اثبات کیان الهی قرآن و مانعیت از قبول هر محتوای غیر الهی در آن خبر داده است. لازمه سخن آیه فوق، وجود هماهنگی و انطباق بین آیات قرآنی است، تا جایی که هر سخن بیگانه‌ای از قرآن، راهی برای نفوذ در آن ندارد. بر اساس آیه ۸۲ سوره نساء می‌توان مدّعی شد که تنها با «تدبّر در قرآن کریم» می‌توان الهی یا غیر الهی بودن هر سخن منتسب به قرآن را بازشناسی کرد و در مقابل می‌توان مدّعی شد که اگر نگاه به قرآن و نوع تفاهم از آن متدبّرانه نباشد، بازشناسی سخن الهی از غیر الهی در انتساب به قرآن ممکن نیست.