🔹#گزارش درس غرب شناسی 🔹استاد سید مجتبی امین جواهری 🔹جلسه هجدهم 🔹عنوان: بررسی مبانی کانت ✍ تنظیم از: محمد محسن دهنوی پیشنهاد استاد جهت تغییرات مشروح آنچه استاد گفته به صورت سیر بنویسیم سپس متن مربوط به آن را ذیل توضیح مشروح استاد بیاوریم هدف فهمیدن ریشه فلسفه مدرن است تا بفهمیم که ایران در چه موقعیتی قرار گرفت که جمهوری اسلامی شکل گرفت و انقلاب و جمهوری اسلامی توضیح داده شود تا برسیم به فقه فقه در جایی قرار گرفته که دنیای مدرن آن را درست کرده ظرف خودش نیست و جمهوری اسلامی آمده این ظرف را در خودش هضم کند و مشغول بازسازی ظرف بشود و این بازسازی به فقه نیاز دارد دکارت هستی در جای خودش است من می‌خواهم از معرفت به هستی برسم با روش عقل گرایی ولی در زندگی از حس استفاده می‌کنم چون فقط حس ما را به حقایق بیرون خودمان می‌رساند و معقولات توهم هستند دیوید هیوم نمی‌دانم خدا هست یا نه چون حس نمی‌شود حسگرایی ناظر به ابزار شناخت است حالا کانت چه کار کرد کانت مادر تفکر مدرن محسوب می‌شود کانت جمع کرد بین هیوم و دکارت و جمله معروف او این است هیوم مرا از خواب جزم گرایی بیرون کرد هیو می‌گوید قبل از آغاز تفکر باید ببینیم ابزار معرفتی ما چه مقدار کشش دارد هیوم پنبه معرفت یقینی را در غرب برای همیشه زد کانت عقلگرا با هیوم پیش می‌رود نتیجه‌ای که کانت به آن رسید این بود ما دو قوه داریم حس فاهمه معقولات تنها ارتباط ما با واقعیت حس است انسان وقتی به دنیا می‌آید لوح سفیدی است که اولین بار از طریق حواس داده های خارجی را داخل این لوح سفید جایگذاری می‌کند و وارد حوزه ادراکی او می‌شود یک سری گزاره‌های خام حسی به ما می‌رسد برای آنکه به ما قاعده دهد و نسبت دهیم به کل هستی فطریات یک سری چیزهایی بود که به صورت پیش فرض روی لوح سفید وجود ما بود یک سری مفاهیم ذهنی ما هست که از واقع نیامده مثل کمیت کیفیت   اسم این‌ها مقولات کانتی است کمیت شامل کلی جزئی شخصی کیفیت شامل ایجابی سلبی عدولی نسبت شامل شرطی حملی انفصالی جهت شامل وجوبی امکانی امتناعی گزاره‌های حسی برای اینکه قاعده شوند نیازمند آن هستند که از طریق مقولاتی که به صورت فطری وجود دارد روی آنها کار شود تحلیل شود و سپس تبدیل به قاعده شوند مکانیزم ادراک گزاره‌های حسی برای تبدیل شدن به قاعده نیازمند تحلیل با مفاهیم فطری در قوه فاهمه هستند کانت می‌گوید ما برهان عقلی صرف نداریم کتاب کانت برای این موضوع نقد عقل محض نام دارد هر گزاره حسی برای ورود به قوه فاهمه به صورت ثابت دارای زمان و مکان می‌شود زمان و مکان وجود خارجی ندارند مکان دارایی است که ذهن روی ادراک حسی می‌گذارد من در این زمان دیدم من در این مکان دیدم دو مشکل اساسی بشر از ابتدا سوت کشیدن بلندگو نداشتن مکان آیا می‌توان قاعده‌ها یا مفاهیم را به خارج نسبت داد این مفاهیم فطری مربوط به عقل بود ما این فطریات را از واقع نگرفتیم پس این چیز توضیح فهم ماست کانت می‌گوید من از معرفت رسیدم به هستی ولی این هستی منتج از معرفت است و دیگر هستی نیست دو مفهوم بسیار مهم سوژه و ابژه سوژه یعنی زاویه دید من فاعل شناسا ابژه یعنی همان چیزی که من دارم می‌بینم کانت می‌گوید سوژه ابژه را می‌بیند نومن متن هستی کنه ذات واقعیت فنومن واقعیت قابل شناخت ما دسترسی به نومن نداریم مگر آنچه که فنومن به ما می‌دهد فنومن سوژه برای ابژه است آنچه ما با دیدن چیزی به دست می‌آوریم فنومن های آن است مثل رنگ شکل اندازه و ولی ما دسترسی به کنه ذات او نداریم ما هرچه از عالم می‌بینیم فنومن است و این فنو من ابژه برای سوژه قرار می‌گیرد سوژه فاعلی است که دارد می‌بیند و فنومن همان تصویری است که می‌بیند فرق کانت و دکارت دکارت معرفت را مقدم کرد می‌گفت هستی که ارسطو می‌گفته من با معرفت به آن می‌رسم کانت می‌گوید من با معرفت می‌رسم به آنچه می‌شود شناخت سوژه اگر بخواهد چیزی را بشناسد من‌ها ابژه او قرار می‌گیرند و نومن کنه هستی است که به آن دسترسی نداریم توضیحات بیان شده منشا ایده آلیسم آلمانی است جنبه‌های ایده آالیستی هگل از کانت می‌باشد نکته سوژه و ابژه علم و معلوم نیست نکته یقینی بودن یا نبودن ربطی به حس ندارد بلکه مربوط به تحلیلات شما است پایان جلسه هجدهم 🚦@Westernstudies

جلسه نوزدهم #غرب_شناسی دوره ها و مکاتب #امین_جواهری به دلیل واگذاری تکالیف به دوستان در این جلسه گزارش این جلسه بارگذاری نخواهد شد. 🚦@Westernstudies

جلسه بیستم #غرب_شناسی دوره ها و مکاتب #امین_جواهری اندیشه کانت و توضیح سوژه و ابژه 🚦@Westernstudies

🔹#گزارش درس غرب شناسی 🔹استاد سید مجتبی امین جواهری 🔹جلسه بیستم 🔹موضوع ادامه مبانی کانت ✍تنظیم از: امیر مهدی هیزجی ◼️خلاصه جلسه قبل: در جلسه مبانی کانت شروع شد و در آن جلسه بیان شد که وی شخصیتی عقل گراست ولی جزم گرا نیست و در همین راستا هم جمله معروفی دارد که میگوید هیوم مرا از خواب جزم گرایی بیرون کرد و بیان شد که مبنای کانت چیزی میان مبنای هیوم و دکارت است و برای انسان قوه فاهمه ای هم قائل است که در آن ۴ دسته مقوله کلی وجود دارد که به آن مقولات کانتی هم میگویند و مفاهیم سوژه و ابژه هم بیان شد. 🔸معقولات درک محسوسات است کانت معتقد است که اگر من بخواهم معلومات بعدی را بفهمم نیاز به مفهومات قبلی دارم عدد ۲ مثلاً جزو معلومات قبلی است و من اگر بخواهم عدد ۲ را به ۲ عدد سیب نسبت بدهم باید آن عدد ۲ را روی آن پیاده کنم یعنی کمیت باید باشد و به‌همین طریق معتقد است ریاضیات صددرصد ذهنی و علوم تجربی صددرصد حسی است _ کانت معتقد است واقع‌ را هر آن‌چه که تو داری تشکیل می‌دهد با توجه به این مقدمات است که من سوژه را می‌فهمم یعنی آن زاویه دید من شناسا است که سوژه را تشکیل می‌دهد و کل دنیای مدرن حول محور همین سوژه می‌چرخد مثل نسبیت اخلاق که می‌گوید معنای اخلاقی تو است که خیر و شر اشیاء را مشخص می‌کند یا مثلاً در سیاست که منظر انسان است که جبهه حق و باطل را مشخص می‌کند و نتیجه این صحبت‌ها می‌شود ایدئالیسم آلمانی یعنی واقعیت هرچیزی را من به‌وسیله‌ی معلومات قبلی و فطری خود تعیین می‌کنم. 🔸خواندن بحث کانت در کتاب سیر حکمت در اروپا صفحه ۳۹۷ خلاصه متن : ابتدا شرح زندگی کانت بیان شد که از خواندنش صرف نظر میکنیم. 🔸مبحث اندیشه کانت صفحه ۴۰۱: ۲ خط سیر از سده‌ی ۱۷ میلادی شکل می‌گیرد یکی آن‌که دکارت و امثالش آغاز کردند که عقل‌گرایی و دیگری مشی حکمای انگلیسی است که هیوم آن را به کمال رساند و معتقد شد علم برای انسان با حس حاصل می‌شود و تعقل مجهولی را معلوم نمی‌کند و از این‌رو انسان به کنه ذات اشیاء نمی‌تواند برسد و معلوم مفید همان است که حس به ما می‌دهد و در کل جماعت اول اصحاب عقل و دومی اصحاب حس هستند. 🔸ادامه اندیشه کانت صفحه ۴۰۵ : جنبه هیومی کانت: کانت ازاین‌جهت شبیه هیوم است که معتقد است معلومات انسان از حس و شهود به دست می‌آید ولی او به چیز دیگری معتقد است و آن این‌که علم انسان به‌تنهایی به وسیله حس نیست و ذهن هم‌ از خود به معلومات حسی چیزی می‌افزاید چون اگر چیزی نیافزاید محسوسات به مرحله‌ی علم نمی‌رسد و معرفتی برای انسان حاصل نمی‌شود. و معلومات عقلی چون قبل‌تر از حس و تجربه درذهن موجود بودند معلومات قبلی نامیده می‌شوند. و معلومات حسی چون بعد از حس و تجربه حاصل می‌شود بعدی گفته می‌شود. 💬نکته: معلومات قبلی برای انسان فطری و معلومات بعدی کسبی می‌باشند. 🔸تقسیم بندی قضایا توسط کانت که خلاصه متن سیر حکمت در اروپا مطالب پایین است. ۱. ترکیبی یا انضمامی: این قضیه درجایی است که ما موضوع را از یک‌جا و محمول را از جای دیگر به دست آوردیم سپس این ۲ را بر یکدیگر حمل می‌کنیم مثل ادراکات حسی. برای مثال جسم وزن دارد و ما جسم را از یک‌جا و وزن را از ۱ جای دیگر گرفتیم و سپس این ۲ را بر همدیگر حمل کردیم. واین قضایا است که معلوم جدید به ما میدهد. ۲.تحلیلی یا یقینی: در این قضیه موضوع و محمول ذاتی همدیگر هستند و ما عملاً در این حمل کار خاصی انجام نمی‌دهیم چراکه آمدیم و ۱ چیز را از چیز دیگر جدا کردیم و سپس بر همان حمل کردیم و نمی‌توانیم به وسیله این حمل محتوای جدیدی درست کنیم مثل حمل نطق بر انسان. 💬نکته: معلومات قبلی از دسته قضایای تحلیلی هستند چون عقل محمول را از ذات موضوع بیرون می‌کشد و چیزی به آن نمی‌افزاید ولی معلومات بعدی از قضایای ترکیبی هستند و این مهم است چراکه این مورد است که معلومات جدیدی را به دست ما می‌رسانند و طبق همین مبنا کانت نتیجه می‌گیرد که ما یک طبیعیات داریم که از قضایای ترکیبی و یک ریاضیات داریم که از قضایای تحلیلی است. 🚦@Westernstudies

🔷🔷ادامه جلسه بیستم 🔷نتیجه گیری پایانی و مهم کانت در صفحه ۴۰۸: در این نتیجه‌گیری کانت کلاً روش فلسفه را عوض کرد و مانند کوپرنیک عملکرد که او محور عالم را عوض کرد و معکوس کرد و به‌جای این‌که بگوید زمین محور عالم است گفت خورشید محور عالم است و کلا دگرگون کرد مبنا را. و کانت در این دگرگونی خودش معتقد است که ما که تا اکنون فکر می‌کردیم که اشیاء اصل هستند و ذهن ما خود را منطبق بر آنان قرار می‌دهد این‌گونه نیست و قضیه برعکس است چرا که در مورد اول به مشکل برمی‌خوریم که با اشیای خارج از ذهن چگونه می‌توان معلومات ترکیبی داد پس کانت فرض کرد که ذهن ما اشیاء را بر ادراکات خود منطبق کند یعنی کاری نداریم که ادراک ذهن ما با حقیقت اشیاء مطابق هست یا نیست چون آن را نمی‌توانیم بدانیم و آن‌چه می‌دانیم این است که ما اشیاء را آن‌چنان درمی‌یابیم که ادراک ذهن ما اقتضا دارد پس می‌گوید قبلاً فکر می‌کردیم که عالم اصل است و ذهن ما می‌آید خود را با عالم تطبیق می‌دهد ولی حالا می‌گوید ذهن ما یک سری چیزهایی را دارد که عالم را منطبق بر آن می‌کنند که این میشود ایدئالیسم؛ 🚦@Westernstudies

#غرب_شناسی دوره ها و مکاتب #امین_جواهری اندیشه کانت و تطبیق با متن سیرحکمت در اروپا 🚦@Westernstudies

🔹 #گزارش درس غرب شناسی 🔹استاد سیدمجتبی امین جواهری 🔹جلسه بیست و یکم 🔹 عقل گرایی کانت در کتاب سیری در حکمت اروپا ✍ تنظیم از: امین حسین مهدیان 🔵در جلسات قبل که بخش کانت در کتاب سیری در حکمت اروپا خوانده شد درمورد جدایی عقل گرایی و حس گرایی نکاتی بیان شد 🔵به طور کلی درمورد کانت در کتاب سیری در حکمت اروپا سه بهره بیان شده است ♦ بهره اول مقدمات بود که شامل سه بخش مهم می‌شد 1️⃣تقسیم معلومات به قبلی(فاهمه و فطری) و بعدی(محسوسات) 2️⃣تقسیم قضایا به تحلیلی (معلومات قبلی) و ترکیبی (معلومات بعدی) 3️⃣جمع بندی: تشبیه کار کانت به انقلاب فکری کوپرنیک همانطور که کوپرنیک خورشید را اصل قرار داد کانت هم ذهن را اصل و واقع را فرع بر آن قرار داد که این تفکر جوهره ی اومانیسم است سپس صفحه 410 کتاب سیری درحکمت اروپا خوانده شد. توضیح: ♦بهره دوم: ⚫ حـس در تفکر کانت: حسگراییِ کانت برگرفته از هیوم است.کانت میگوید حس بخش انفعال شناخت ما است یعنی انسان برای حس کردن فعالیتی انجام نمیدهد بلکه صرفا تاثیر خارج است بر انسان بخلاف تخیل انسان ⚫نکته دیگر اینکه هر محسوسی یک صورت دارد و یک ماده که ماده آن واقعیت خارجی است که روی ما تاثیر میگذارد و این ماده برای اینکه تبدیل به محسوس ذهنی شود باید در صورتی قرار بگیرد که این فرایند با کمک دو مفهوم زمان و مکان انجام میشود پس طبق نظر کانت مکان و زمان معلوم قبلی هستند و درخارج چیزی به اسم مکان و زمان نداریم در اینجا کانت عقل گرا میشود و از هیوم جدا میشود به این بیان که گفت محسوس اگر بخواهد در ذهن بماند و تبدیل به مفهوم ذهنی شود نیاز به زمان و مکان دارد که اینها از تصرفات عقل است 🔰خلاصه: زمان و مکان نتیجه ی وجود و حدوث اشیا و حادثات و تابع آنها نیستند بلکه شرط واجب تصور آنها میباشند و در ذهن بر آنها مقدم میباشند مثل گرفتن آب بدون ظرف همانطورکه برای نگه داشتن آب نیاز به ظرف داریم برای نگه داشتن محسوسات نیاز به زمان و مکان داریم 🚦@Westernstudies

#غرب_شناسی دوره ها و مکاتب #امین_جواهری اندیشه کانت و تطبیق با متن سیرحکمت در اروپا 🚦@Westernstudies

🔹 #گزارش درس غرب شناسی 🔹استاد سیدمجتبی امین جواهری 🔹جلسه بیست و دوم 🔹 مطالعه ادامه کتاب سیر حکمت در اروپا ( انتهای بهره دوم: قوه حس و ورود به بهره سوم) ✍️ تنظیم از: مصطفی جعفرزاده 🔺با توجه به مباحث مطرح شده در جلسه قبل این جلسه به جمع بندی بهره دوم (از توضیح نظریات کانت) می‌پردازیم. 🔸مطلب اول: علم انسان به عوارض اشیاء تعلق می‌گیرد نه بر ذات اشیاء زیرا که حس به کنه راه نمی‌یابد 🔸مطلب دوم: حادثات و عوارض اشیاء که به ذهن وارد می‌شوند یک موادی دارند و یک صُوَری که موادش همان تاثیراتی هستند که از بیرون به ذهن می‌رسند ( معلومات بعدی) و صورش همان زمان و مکان هستند که از درون ذهن به آن افزوده می‌شود ( معلومات قبلی) 🔸مطلب سوم: علم ما بر حادثات به اینگونه نیست که ادراک ما بر حقیقت منطبق شود بلکه امور بر ذهن و ادراک ما منطبق می‌شوند. زیرا که ذهن ما قالب‌هایی دارد و معلومات را در آن قالب‌ها می‌ریزد و این قالب‌ها را نمی‌توانیم به خارج نسبت دهیم. ☑️ بنابراین قالب‌های ذهن ما اصل هستند که واقع با آن ها مطابق می‌شود. و مهمتر از اینکه حقیقت چیست این است که تو چگونه میبینی از این رو مذهب کانت ایده‌آلیست ( اصالت ذهن) است ⁉️ تفاوت مذهب کانت و سوفسطائیان: کانت مانند سوفسطائیان نمی‌گوید حقیقت در کار نیست بلکه میگوید ما ذوات را درک نمی‌کنیم، فقط عوارض آن را می‌یابیم آن هم آنگونه که ذهن ما می‌فهمد. ⭕️ بهره سوم: قوه فاهمه 🔹تفاوت حس و عقل: حاصل شدن وجدانیات در ذهن امری است انفعالی، اما حاصل شدن مفهومات نتیجه فعالیت عقل است که در ذهن تصویر کلی می‌سازد و کثرات را به وحدت برمیگرداند. همانگونه که با دریافت یک سری از وجدانیات ذهن آن ها را به یک نفر نسبت می‌دهد و تصور میکند. مثلاً در برهان اثبات رو‌ح ما میدانیم که در تمام ادوار زندگی یک حقیقتی وجود داشته به نام (من) که کارها و فعالیت‌ هایمان را به آن نسبت می‌دهیم درحالی که در طول این مدت بارها تمام سلول های بدن از بین رفته و جایگزین شده‌اند. که در این برهان ( من ) را عقل ادراک می‌کند و کثرات را به آن برمیگرداند. این فعالیت‌های عقل است که مقولات کانتی را از قبیل علیت، وحدت، کلیت و... به وجود می‌آورد و ما در خارج همچین مفاهیمی نداریم. حالا از آنجایی که نفس انسان واحد است و وجدانیات پراکنده و متکثر برای اینکه نفس بتواند این وجدانیات را درک کند و علم این وجدانیات را به خود نسبت دهد باید وجدانیات پراکنده توحید یابد که این کار بوسیله‌ی مقولات انجام می‌شود. و ذهن عوارض را میچیند دور یک ذات تا توحید پیدا کند. ✔️و این معنای فعالیت عقل است. و حس معلوماتی‌ست که ذهن در مقابل آن منفعل بود. ▪️با این دیدگاه، کانت در فلسفه مانند کوپرنیک عمل کرد و در حالی که همه فکر می‌کردند خورشید به دور زمین میچرخد او گفت زمین به دور خورشید میچرخد؛ مثل اینکه تا قبل از کانت همه فکر می‌کردند ذهن انسان مطابق واقع است اما کانت گفت واقع مطابق ذهن انسان است. و این همان سوژه است که کل تمدن غرب بسط همین سوژه می‌باشد. 🚦 @Westernstudies

این PDF کتاب سیر حکمت در اروپای فروغی است که بخش هایی از آن در کلاس مطالعه میشود. البته این چاپ با چاپ کتاب استاد متفاوت است 🚦@Westernstudies

#غرب_شناسی دوره ها و مکاتب #امین_جواهری اندیشه کانت و تطبیق با متن سیرحکمت در اروپا 🚦@Westernstudies

🔹#گزارش درس غرب شناسی 🔹استاد سید مجتبی امین جواهری 🔹جلسه بیست و سوم 🔹 عنوان : تطبیق محسوسات بر معقولات ✍ تنظیم از: محمد مهدی عابدی در جلسات قبل گفتیم که ذهن در معلومات قبلی تصرف می‌کند و فعال است و منفعل نیست حالا این فعالیت به چه صورت انجام می‌شود. 🔹کتاب سیر حکمت در اروپا صفحه ۴۱۹: کانت می‌گوید توحید وجدانیات پراکنده را قوه فهم یعنی عقل به وسیله ی مقولات انجام میدهد، توحید وجدانیات یعنی یکی کردن حس هایی که از عوارض اشیاء میگیریم و این عقل است که بوسیله ی ۱۲ مقولاتی که جزء مقولات هستند، علتِ معلول ذهنی را بر محسوسات تطبیق می‌دهد. کانت می‌گوید عامل این تطبیق تخیل است. قوه ی تخیل مربوط به حس است، چون مخیلات جز در زمان و مکان صورت نمی‌گیرد. ولی تخیل انفعالی نیست، بلکه خودش روی صورت‌ها کار می‌کند و تصاویر ذهنی می‌سازد و این کار توسط زمان صورت می‌گیرد، چون زمان با آنکه مربوط به مادیات است، شباهتی به امر مجرد دارد همانطور که مکان، وجه بیرونی محسوسات است و زمان وجه درونی محسوسات، پس می‌توان زمان را واسطه میان محسوسات و معقولات قرار داد. بنابراین قوه تخیل به واسطه زمان خانه بندی‌هایی می‌کند که جای وجدانیات (عوارض) را در مقولات نشان می‌دهد. خانه بندی یعنی قالب قالب کردن( منظور از قالب زمان و مکان است) و ماده ای که در آن ریخته می شود محسوسات هستند‌. حالا اگر قالب را پاک کنیم، محسوسات دیگر توانایی موجود شدن ندارند، مانند کیکی که در قالب نباشد، چون کیک هر شکلی که دارد بواسطه ی قالبی است که کیک در آن است. مثلاً پی در پی آمدن امور در ادراک نفس، تصویر عدد را در ذهن می‌سازد، مثل اینکه یک سیب ببینیم و بعد یک سیب دیگر کنارش بگذارند، این تفاوت زمانی، تصویر عدد ۲ را در ذهن ما می سازد. یعنی این دو تجربه ی حسی و تکرار تجربه ی حسی، یک معنا را برای ما شکل میدهد. و از این امر زمانی، ادراک کمیت حاصل می شود، پس اگر کل آنات متوالی در ذهن گرفته شود، مقوله ی کلیت خواهد بود و اگر عده ای از آنات منظور شود، کثرت است و اگر یک آن منظور شود، وحدت است. همچنین پر یا تهی بودن زمان از حادثات، در ذهن ایجاد و سلب را مصور می سازد. (یعنی اگر زمانی باشد که بین قرمزی و سیب بگذرد، یعنی از سیب طی زمانی به قرمزی برسیم، این موکبه است، یعنی این سیب قرمز است، اگر هم این زمان نگذرد، یعنی چیزی به اسم قرمزی وجود ندارد و این سلب است.) و اگر دوام حادثات در ذهن گرفته شود، تصور ذات پیش می آید (مثل اینکه بگوییم انسان همیشه ناطق است یعنی در تمام زمان ها ناطق است) و اگر تعاقب دائمی دو امر ملاحظه شود، تصچر علیت دست میدهد. (مثل اینکه تا وقتی چیزی می آید، یک چیز دیگر هم می آید، یعنی زمان حصول دومی همیشه بلافاصله بعد از وقوع اولی است) و اگر مقارنه ی امور به نظر گرفته شود، مشارکت یا تقابل به نظر می آید. و همچنین اگر سازگار بودن امری با مقتضیات زمان تصدیق شود، تحقق است و اگر وجودش در همه وقت ملحوظ شود، وجوب است. (یعنی مثلاً میگوییم خدا عالم است، چون در تمام زمان ها عالم است و از این جهت می گوییم علم برای خدا واجب است). پس به این بیان دانسته شد که تصویر همه‌ی مقولات که قوه مخیله میفهمد، از زمان ساخته می‌شود. 🔹صفحه ۴۲۲ کتاب سیر حکمت در اروپا:جمع بندی: از تحقیقاتی که در تحلیلِ مفهومات و دستور های فهم مطلق کردیم، نتایجی که پیش از این در مبحث شناخت برترینِ حس گرفته بودیم، تایید و تکمیل شد و دانستیم که علم انسان، وجدانیاتی است که از راه حس برتری او دست میدهد و ذهن به آن وجدانیات، به مقتضای شرایطی که ذاتیِ خود اوست صورت می بخشد. یعنی آنها را به صورت عوارضی که به ادراک ما می آیند، در می آورد. برای انسان جز شناخت این عوارض، معرفتی میسر نیست و فهم ما به معرفت ذواتِ معقول دسترسی ندارد و عوارض هم، آن سان شناخته می شوند که خود ذهن، آنها را می سازد و واقع و نفس الامر را نمی‌ دانیم چیست، عقل ما قوانینِ خود را بر امور تحلیل می کند، یعنی به جای اینکه بر حقیقتِ واقع منطبق شود، واقع را در تحت قوانینی که مقتضای ذات خودش است بر می آورد، پس جهانی که ما ادراک میکنیم، مصنوعِ عقل ماست و قوانینی که ما در جهان تشخیص می دهیم، قوانینی است که عقل ما بدان سرشته شده است، مثلاً رابطه ی علت و معلول چنان که تشریح کردیم، ساخته ی عقل است و در عالم حقیقت، معلوم نیست ترتب علت بر معلول واجب باشد. (کانت می‌گوید عقل من همینقدر می فهمد، نه اینکه واقع و وجود را انکار کنن، بلکه صرفا به آن دسترسی نداریم). 🚦@Westernstudies