🔰#حدیث_شماره14 📍#اخلاق_اجتماعی #جامعه_ی_اسلامی #کنش_متقابل_بین-مسلمین #جامعه_فضیلت_ محور #باید_های_تعامل_بامردم ⚜️ جمع بندی باب اول از أبواب أحکام العشرة فی السفر و الحضر در نحوه ی معاشرت با مردم (أعم از سنی و شیعه و بر و فاجر) 🔶 آنچه مراعات آن با مسلمین لازم است و اهل بیت علیهم السلام نیز خود بدین نحو با مردم معاشرت می کنند (ح3) مراعات آنها موجب خوشنودی اهل بیت علیهم السلام شده (ح2) و شخص مودب شمرده می شود (ح2) و در نتیجه زینت اهل بیت به حساب می آید (ح8) و اهل بیت نیز در دل مردم عزیز و محبوب می شوند (ح8) و همین نحوه تعامل امور موجب تمییز و جداسازی میان شیعیان و غیر شیعیان می شود (ح6) و عدم مراعات آنها برای اهل بیت علیهم السلام مایه ی رسوایی و عیب است، به شرح زیر می باشد: ▪️صدق الحدیث (راستگویی) ▪️أداء الأمانة (ادا کردن امانت خواه طرف مقابل بر باشد و خواه فاجر و اگرچه آنچه به امانت داده شده است، به اندازه ی نخ و سوزنی باشد) ▪️حسن الجوار (مجاورت و همسایگی نیکو و پسندیده) / معرفة حق الجارة (شناختن حق همسایه) ▪️صلوا عشائرکم (صله ی رحم) ▪️اشهدوا جنائزهم (حضور در تشییع جنازه) ▪️عودوا مرضاهم (عیادت از مرضی) ▪️أدوا - أقضوا- حقوقهم (اداء حقوق) ▪️حسن الخلق مع الناس (حسن خلق با مردم) ▪️إقامة الشهادة لهم و علیهم (شهادت دادن به نفع یا بر علیه کسی) ▪️احضروا قومکم مساجدکم (حضور با مردم در مساجد) ▪️ أحبوا للناس ما تحبون لأنفسکم (دوست داشتن برای دیگران آنچه برای خود نیز می پسندیم) ▪️ولیعد غنیهم علی فقیرهم (کمک رسانی به فقراء) ▪️أن یتلاقوا فی بیوتهم (به خانه ی آنها رفتن و با ایشان ملاقات کردن) ▪️أن یتفاوضوا علم الدین (گفت و گو کردن با ایشان در باب علم دین و مسائل دینی) 📚 وسائل الشیعة، کتاب الحج، أبواب أحکام العشرة و السفر و الحضر، بَابُ وُجُوبِ عِشْرَةِ النَّاسِ حَتَّى الْعَامَّةِ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ إِقَامَةِ الشَّهَادَةِ وَ الصِّدْقِ وَ اسْتِحْبَابِ عِيَادَةِ الْمَرْضَى وَ شُهُودِ الْجَنَائِزِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ وَ الصَّلَاةِ فِي الْمَسَاجِد 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

🔰#حدیث_شماره15 📍#ضرورت_جامعه #ضرورت_اخلاق_برای_جامعه #اخلاق_اجتماعی 📙 عنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْن‏ حَدِيدٍ عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ: ▪️قالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: عَلَيْكُمْ بِالصَّلَاةِ فِي الْمَسَاجِدِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ لِلنَّاسِ وَ إِقَامَةِ الشَّهَادَةِ وَ حُضُورِ الْجَنَائِزِ إِنَّهُ لَا بُدَّ لَكُمْ مِنَ النَّاسِ إِنَّ أَحَداً لَا يَسْتَغْنِي عَنِ النَّاسِ حَيَاتَهُ وَ النَّاسُ لَا بُدَّ لِبَعْضِهِمْ مِنْ بَعْضٍ. 🖌ترجمه: 🔸امام صادق علیه السلام می فرمایند: بر شما باد به نماز خواندن در مساجد و حسن مجاورت با مردم و اقامه ی شهادت (در دادگاه ها) و حضور در تشیعع جنازه، چرا که شما از مردم گریزی ندارید، هیچ کس از مردم در زندگی اش بی نیاز نیست و مردم بعضی به بعضی دیگر محتاج هستند. ⚜️ شرح: فقره ی پایانی روایت، مبرّر بخش نخست می باشد، یعنی چون مردم به یکدیگر احتیاج دارند و گریزی از زندگی اجتماعی وجود ندارد، پس بایستی برای حفظ جامعه، اخلاق را رعایت کرده و با مردم حسن معاشرت داشته باشیم. از این کبری می توان مسائل اجتماعی دیگری را نیز به نحو استدلالی در ساحت عقل عملی نتیجه گرفت، بدان معنی که چون جامعه بایستی باشد، پس هر آنچه منجر به سلامت و بهبود جامعه می شود نیز بایستی باشد و از آن سو هر آنچه موجب از هم گسیختگی و نابودی جامعه می شود نیز نباید باشد. 📚 وسائل الشیعة، کتاب الحج، أبواب أحکام العشرة و السفر و الحضر، بَابُ وُجُوبِ عِشْرَةِ النَّاسِ حَتَّى الْعَامَّةِ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ إِقَامَةِ الشَّهَادَةِ وَ الصِّدْقِ وَ اسْتِحْبَابِ عِيَادَةِ الْمَرْضَى وَ شُهُودِ الْجَنَائِزِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ وَ الصَّلَاةِ فِي الْمَسَاجِد حدیث 5 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

🔰#حدیث_شماره16 📍#ضرورت_جامعه #ضرورت_اخلاق_برای_جامعه #حسن_معاشرت 📙 محمد بن الحسین الرضی فی نهج البلاغة ▪️عن أمیرالمومنین (علیه السلام) أنه قال: خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُم‏ 🖌ترجمه: 🔸امیر المومنین، علی علیه السلام می فرمایند: با مردم آنگونه معاشرت کنید که اگر مردید بر شما بگریند و اگر زنده ماندید با اشتیاق به سوی شما آمده و با شما مهربانی ورزند. 📚 وسائل الشیعة، کتاب الحج، أبواب أحکام العشرة و السفر و الحضر، بَابُ اسْتِحْبَابِ حُسْنِ الْمُعَاشَرَةِ وَ الْمُجَاوَرَةِ وَ الْمُرَافَقَة، حدیث 10 به نقل از نهج البلاغة (للصبحی صالح) حکمت 10 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

🔰#حدیث_شماره17 📍#اخلاق_اجتماعی #جامعه_ی_اسلامی #کنش_متقابل_بین-مسلمین #جامعه_فضیلت_ محور #باید_های_تعامل_بامردم ⚜️ جمع بندی باب دوم از أبواب أحکام العشرة فی السفر و الحضر در بیان حسن معاشرت و مجاورت و مرافقت 🔶 اموری که رعایت آنها در نگاه اهل بیت علیهم السلام، موجب حسن معاشرت با مردم می شود و اسباب "وطّن نفسک علی حسن الصحابة" (حدیث 2) و "حسن الصحابة لمن صحبت" (حدیث 7) را فراهم می کند به شرح زیر است: ▪️حدیث 2: حسن خلق (اخلاق نیکو) / حدیث 5: مخالقت با مردم (مخالقت همان حسن خلق و اخلاق نیکو است) ▪️حدیث 2: کفّ لسان (باز داشتن لسان از درشت گویی و آزردن) ▪️حدیث 2: کظم غیظ (خودداری از اظهار خشم و نگه داشتن آن در دل) ▪️حدیث 4: حلم ورزیدن، حلمی که به واسطه ی آن مالک غضب خود باشد [1] / حدیث 9: حلمی که جهل جاهل را با آن رد کند ▪️حدیث 2: اقلال لغو (کم کردن کارهای لغو و بیهوده گویی در مواجه با دیگران) ▪️حدیث 2: فرش/غرس عفو (گسترانیدن فرش عفو و گذشت از خطای مردم) ▪️حدیث 2: سخاوت نفس (بخشندگی) / حدیث 1: دست عطا و بخشش داشتن ▪️حدیث 8: پیگیر مومن بودن و جویای حالش شدن ▪️حدیث9: مداراة الناس: رفق و مدارا و نرم خویی ورزیدن با مردم [2] 📌 پانوشت: [1] تفاوت کظم غیظ با حلم: حلم عبارت است از صفتی نفسانی و حالتی روحانی که از آن به سکونت نفس و آرامش خاطر تعبیر می‌کنند که با ورود امر ناملایمی، شخص زود از جا بدر نمی‌رود. اما کظم غیظ، عبارت از این‌که شخص، حالت سکونت و آرامش را به خود بدهد که آن تحلّم است و این امری است عارضی برخلاف حلم که فطری انسان است. اگر کسی حلیم باشد از غضب نابجا و مذموم جلوگیری می‌کند و نمی‌گذارد چنین غضبی وارد دل شود ولی صاحب کظم غیظ از غضب وارد شده جلوگیری می‌کند. به ‌عبارت دیگر حلم در شخص حلیم مانند صفت عدالت است در شخص عادل که نمی‌گذارد از او معصیت صادر شود ولی کظم در آدم کاظم حکم توبه را دارد نسبت به شخص تائب. مثال حلم مثال آب است که فطرت آن این است که همیشه به طرف سرازیری متمایل است و پایین می‌رود ولکن تحلم (کظم غیظ) مثال آبی است که به ‌وسیله تلمبه یا ادوات برقی بخواهد برخلاف جریان طبیعی‌اش به سمت بالا برود. با این حساب روحی که دارای حلم است افضل است از روحی که تنها کظم غیظ دارد؛ و البته در کنترل غضب اولی آسان‌تر است از دومی. زیرا در دومی میان غضب و کظم غیظ جنگ واقع می‌شود تا کدام غالب شوند و کدام مغلوب، ولی در شخص حلیم، غضب اصلاً پیدا نمی‌شود. [2] معنای مدارا و رفق: در تعریف رفق چنین آمده است: الرِّفْقُ: اللُّطْفُ و هو ضِدُّ العُنْف؛‏رفق به معنای لطف در برابر زور است. (تاج العروس) در مرآة العقول در تعریف رفق و مدارا آمده است: رفق یعنی نرم‌خویی، رأفت، ترک زور و خشونت در سخن و عمل در برابر مردم در تمام حالات، چه این‌که از طرف مردم خلافی نسبت به انسان سربزند یا نه. (مرآة العقول، ج8، ص223) رفق و مدارا از صفات خدای متعال نیز در مواجه با بندگان شمرده شده است «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَفِیقٌ یُحِبُّ الرِّفْقَ وَ یُعْطِی عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا یُعْطِی عَلَى الْعُنْفِ»؛ امام باقر(ع) فرمود: خداى عز و جل ملایم است و ملایمت را دوست دارد، و پاداشى که به ملایمت می‌دهد به خشونت و سخت‌گیرى نمی‌دهد. (کافی ج2، ص119) و مهم ترین حکم عقلی در تعامل با مردم است: «واعْلَم أنَّ رأسَ العَقْلِ بعْدَ الإیمانِ باللَّهِ عز و جل مُدارَاةُ النَّاس» بدان‌که بعد از ایمان به خدا، مدارا کردن با مردم حیاتی‌ترین جزء عقل است. (من لایحضره الفقیه ج 4، ص387) - اگرچه در همین سیاق احادیثی چون رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الْإِيمَانِ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ التَّحَبُّبُ إِلَى النَّاسِ (الخصال، ج1، ص16) و رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الْإِيمَانِ بِاللَّهِ التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ وَ اصْطِنَاعُ الْخَيْرِ إِلَى كُلِّ بَرٍّ وَ فَاجِرٍ (عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص35) نیز آمده است. تحبب و تودد به معنای مهربانی ورزیدن است که در قرابت زیادی با مدارا در مصداق دارد. - 📚 وسائل الشیعة، کتاب الحج، أبواب أحکام العشرة و السفر و الحضر، باب استحباب حسن المعاشرة و المجاورة و المرافقة 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

👆👆👆👆👆👆 ⚜️ توضیحی درباره ی استحباب ذکر شده در عنوان باب و ضعف چارچوبی مفاهیم فقهی در بیان مرادات شارع اگرچه در عنوان باب عنوان استحباب به کار رفته است و به لحاظ چارچوب فعلی فقه ما، فقهاء حکم به استحباب حسن معاشرت با مردم می کنند لکن از ظاهر روایات به دست می آید که اهمیت این بحث بیش از استحبابی ساذج است که ادبیات فقهی-اصولی کنونی ما در چارچوب مفهومی خود نمی تواند آن را تحلیل کند. - در حدیث 2 آمده است "وطّن نفسک علی حسن الصحابة" - و در حدیث 4 آمده است "ما یعبأ بمن سلک هذا الطریق إذا لم یکن فیه ثلاث خصال: ... و حسن الصحابة لمن صحبه" - و در حدیث 5 آمده است: "ل یعبأ بمن یؤم هذا البیت إذا لم یکن فیه ثلاث خصال" - و در حدیث 7 آمده است: "أوصیک بتقوی الله ... و حسن الصحبة لمن صحبت" - و در حدیث 8 آمده است: "أما علمت أن من صحب مؤمنا أبعین خطوة سأله الله عنه یوم القیامة" - و در حدیث 9 آمده است "من لم یکن فیه ثلاث لم یتم له عمل: ... خلق یداری به الناس و حلم یرد به جهل جاهل". خصوصا اگر از منظر اجتماعی و بافت جامعه و اتحاد فرد و جامعه به این احادیث نگاه شود - نه احادیثی که صرفا بیانگر اعمال فردی و تنظیم نسبت مخلوق با خالق است - این احکام برای حفظ جامعه و تعالی جامعه ای که فرد مومن در آن زندگی می کند و سعادت و شقاوتش و تعالی و هبوطش به سایرین گره خورده است، ضروری می نماید - البته نه به معنای وجوب متداول فقهی با پشتیبان حجیت به معنای منجز و معذر- و تکلیفی است نه فقط متوجه افراد بخصوصه بلکه متوجه جامعه بما هو جامعه می باشد. 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

🔰#حدیث_شماره18 📍#اخلاق_اجتماعی #کنش_متقابل_اجتماعی #تنظیم_رابطه_افراد_جامعه 📙 محَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْن‏ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَبِي يَزِيدَ وَ ثَعْلَبَةَ وَ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ بَعْضِ مَنْ رَوَاهُ ▪️عنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: الِانْقِبَاضُ مِنَ النَّاسِ مَكْسَبَةٌ لِلْعَدَاوَةِ. 🖌ترجمه: 🔸امام باقر یا صادق علیهما السلام می فرمایند: دوری گزیدن از (و یا ترشرویی کردن با) مردم مایه ی دشمنی و عداوت است. ⚜️شرح: برخی از محققین و مترجمین (الانقباض من الناس) را به معنای ترشرویی با مردم ترجمه کرده اند (برای مثال رج شود به ترجمه ی کمره ای از کافی)، به نظر صاحب وسائل نیز که بیان می دارد (وَ تَقَدَّمَ مَا يَدُلُّ عَلَى ذَلِكَ وَ يَأْتِي مَا يَدُلُّ عَلَيْهِ) نیز همین معنی را برداشت کرده است، چرا که در گذشته در باب خوشرویی با مردم احادیثی ذکر کرده و در آینده نیز در ابواب 30 و 107 نیز روایاتی در باره ی خشرویی ذکر خواهد کرد. در لغت نامه انقباض با این معنی ذکر نشده است، انقباض چنانچه در فارسی به کار می بریم به معنای جمع شدن است، در نتیجه لغت دانان (انقبض عن القوم) را به معنای جمع کردن خود و کناره گیری کردن از قوم معنی می کنند، البته بایستی دقت کرد که در کتب لغت (انقباض) با (عن) متعددی شده است ولی در روایت محل بحث با (من) متعددی شده است. صاحب مجمع البحرین ظاهرا به این نکته التفات داشته فلذا اصلا روایت را با (عن) ذکر می کند و آن را به معنای کناره گیری می گیرد. (و الانْقِبَاضُ: خلاف الانبساط. و منه‏ الْحَدِيثُ" الِانْقِبَاضُ عَنِ النَّاسِ مَكْسَبَةٌ لِلْعَدَاوَةِ" يعني من خالط ثم ينقبض عنهم و عن مخالطتهم لا لعلة فقد كسب العداوة) در نتیجه معنای روایت از منظر ایشان چنین است که اگر کسی ابتداء با مردم اختلاط و رفت و آمد داشته باشد سپس بدون علت از ایشان کناره گیری کند، چنین کاری مایه ی دشمنی است. آنچه به نظر می رسد این است، صحیح در اینجا همان معنای دوم از عبارت است ولی روایت را نبایست همانند صاحب مجمع البحرین ترجمه کرد. توضیح آنکه ابن ابی الحدید در ج20،ص286 از شرحش بر نهج البلاغة، در حکم منسوبه به مولی امیرالمومنین علیه السلام (در حکمت 272) حدیثی را ذکر کرده است: الانقباض من الناس مكسبة للعداوة و الانبساط مجلبة لقرين السوء فكن بين المنقبض و المسترسل فإن خير الأمور أوساطها. معنای انقباض در اینجا با توجه به مقابل آن انبساط و بخش پایانی روایت به آسانی قابل فهم است، و مراد از روایت آن است که انسان در مواجهه ی بامردم نه بایستی آنچنان گرم و صمیمی باشد (منبسط و به قول امروزی ها باز) باشد تا هر کسی جلب او شود، چرا که احتمالش هست که دوست بد و قرین سوئی نیز جلب او شده و برایش ایجاد مزاحمت و دردسر کند، و همچنین نبایست آنچنان گوشه گیر و کناره گیر باشد که کسی با او در نیامیزد بلکه خیر الأمور أوسط آن است. 📚 وسائل الشیعة، کتاب الحج، أبواب أحکام العشرة و السفر و الحضر، بَابُ بَابُ كَرَاهَةِ الِانْقِبَاضِ مِنَ النَّاس‏، به نقل از کافی ج2، ص 638 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

🔰#حدیث_شماره19 📍#اخلاق_اجتماعی #کنش_متقابل_اجتماعی_بین_مومنین #تنظیم_رابطه_مومنین #تشکیلات_ایمانی 📙 محَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ فِي الْخِصَالِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ الرَّازِيِّ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع وَ فِي كِتَابِ الْإِخْوَانِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَن‏ ▪️ عنْ أَبِي جَعْفَرٍ الثَّانِي ع قَالَ: قَامَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام رَجُلٌ بِالْبَصْرَةِ فَقَالَ: أَخْبِرْنَا عَنِ الْإِخْوَانِ. فَقَالَ: الْإِخْوَانُ صِنْفَانِ إِخْوَانُ الثِّقَةِ وَ إِخْوَانُ الْمُكَاشَرَةِ - فَأَمَّا إِخْوَانُ الثِّقَةِ فَهُمْ كَالْكَفِّ وَ الْجَنَاحِ وَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ فَإِذَا كُنْتَ مِنْ أَخِيكَ عَلَى ثِقَةٍ فَابْذُلْ لَهُ مَالَكَ وَ يَدَكَ وَ صَافِ مَنْ صَافَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ اكْتُمْ سِرَّهُ وَ أَعِنْهُ وَ أَظْهِرْ مِنْهُ الْحَسَنَ وَ اعْلَمْ أَيُّهَا السَّائِلُ أَنَّهُمْ أَعَزُّ مِنَ الْكِبْرِيتِ الْأَحْمَرِ - وَ أَمَّا إِخْوَانُ الْمُكَاشَرَةِ فَإِنَّكَ تُصِيبُ مِنْهُمْ لَذَّتَكَ فَلَا تَقْطَعَنَّ ذَلِكَ مِنْهُمْ وَ لَا تَطْلُبَنَّ مَا وَرَاءَ ذَلِكَ مِنْ ضَمِيرِهِمْ وَ ابْذُلْ لَهُمْ مَا بَذَلُوا لَكَ مِنْ طَلَاقَةِ الْوَجْهِ وَ حَلَاوَةِ اللِّسَانِ. 🖌ترجمه: 🔸امام باقر عليه السّلام فرمود: مردى در بصره برابر امير المؤمنين عليه السّلام برخاست و گفت: يا امير المؤمنين! حال (انواع برادران دينى را بما خبر ده، حضرت فرمود: برادران دو دسته‏اند: برادران مورد اعتماد و برادران خنده رو. - اما برادران مورد اعتماد، دست و بال و اهل و مالند (كه انسان را يارى كنند و زيان و آزار را از او بگردانند) پس هر گاه به برادرت اعتماد پيدا كردى، مال و بدنت را در راه او بذل کن، و با دوستان با صفايش صاف باش و با دشمنانش دشمنى كن، و راز و عيبش را بپوشان و نيكيش را آشكار كن و بدان اى پرسنده كه اينها از كبريت احمر كمترند. و اما برادران خنده رو، تو از جانب آنها بلذت خود ميرسى، (و آن لذت معاشرت و مصاحبت با آنهاست) پس اين را از آنها مبر، و بيش از اين هم از ایشان مخواه (توقع صفا و يك دلى از آنها نداشته‏ باش) و تا آنجا كه ایشان تور را از خوشروئى و خوش بیانی خود بهره مند می سازند، تو نیز ایشان را بهره مند کن. ⚜️شرح: 1. معنای مکاشرة: الكشر: التبسم، كاشرة كشف له عن أنيابه‏ 2. توضیح مولی صالح مازندرانی در باب این دو صنف: الثقة مصدر بمعنى الامانة و الاعتماد، و المراد باخوان الثقة أهل الامانة و الاعتماد فى الدين و أرباب الثبوت و القوة فى اليقين، و هم المؤمنون المتصفون بالفضائل، المقدسون عن الرذائل. و المكاشرة المضاحكة من الكشر و هو ظهور الاسنان للضحك. و كاشره اذ ضحك فى وجهه و باسطه، و الاسم الكشرة كالعشرة، و المراد باخوان المكاشرة أهل الحق و الباطل الذين جمعوا بين شي‏ء من الفضائل و الرذائل يعملون تارة بمقتضى الايمان و أخرى بحكم النفس و الشيطان‏ 3. این روایت از احادیث کلان و حائز اهمیت در باره ی ساختار مومنین در جامعه ی اسلامی است. مفاد روایت این است که مومنین در جامعه ی اسلامی با عموم افراد بایستی سطحی از تعامل را برقرار کرده و در همان سطح نیز مراعات سطحی از اخلاق اسلامی نمایند، اما جلوه ی شدید تر این اخلاق و پر رنگ تر آن بایستی در گروه های ایمانی و تشکیلات مومنین برقرار گردد. روایاتی که در دوست گزینی و اخ فی الله وارد شده اند (که انشاء الله در آینده ذکر خواهد شد) همه بایستی از نوع دوم تلقی شوند. 📚 وسائل الشیعة، کتاب الحج، أبواب أحکام العشرة و السفر و الحضر، بَابُ كَيْفِيَّةِ الْمُعَاشَرَةِ مَعَ أَصْنَافِ الْإِخْوَان‏‏، ج8، ص318 به نقل از کافی ج2، ص 248 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

☘️ نخست: "قال رسول الله (ص): أنا الشجرة، و فاطمة فرعها، و على لقاحها، و الحسن و الحسين ثمرتها، و شيعتنا ورقها، و اصل الشجرة فى جنة عدن و سائر ذلك فى سائر الجنة" ترجمه: «رسول خدا فرمودند: من درخت (توحيد) هستم، و فاطمه شاخه اوست، و على پيوند او، و حسن و حسين ميوه او، و شيعيان ما برگهاى او، و اصل و ريشه اين درخت در بهشت عدن و ساير اجزاء درخت در ساير بهشت‏هاست‏». (مستدرک، ج3، ص160) ☘️ دوم: جابر گويد: من هر روزه به محضر امام باقر علیه اسلام رفت و آمد مى‏كردم و از مسائلى چند پرسش مى‏نمودم. يك روز آن حضرت از من مسئله‏اى پرسيد، گفتم: "لا و الله لا دخلت فى نهى رسول الله حيث قال: انهم الائمة الهداة من اهل بيته من بعده، احلمهم صغارا و اعلمهم كبارا، لا تعلّموهم فانهم اعلم منكم" : «عرض كردم سوگند به خدا كه جواب نخواهم گفت و خود را در نهى رسول خدا وارد نخواهم ساخت، چون آن حضرت فرمود: ايشانند ائمه و راهنمايان از اهل بيت من بعد از مرگ من، حلم و بردبارى آنها در كودكى از همه افراد بشر بيشتر و دانش آنها در بزرگى از همه افراد بشر افزون است، شما آنها را تعليم نكنيد كه آنها از شما داناترند» سپس امام فرمودند: "صدق رسول الله انى اعلم منك بهذه المسالة و لقد اوتيت الحكم صبيا، كل ذلك بفضل الله علينا و رحمته لنا اهل البيت." ترجمه:«راست گفت رسول خدا، من در اين مساله از تو داناترم و حقا كه حكم از طرف خدا در زمان كودكى به من عنايت‏ شده است و تمام‏ اين مزايا و كمالات در اثر فضل خدا و رحمتش بر ما اهل بيت رسول خدا است‏» 🌱 از روایت اول به دست می آید که هویت تشیع به ارتباط و اتصال به شجره ی طوبی و امام و جریان ولایت است. برگ بدون اتصال به ساقه و تنه ی درخت هیچ است، زرد می شود، می پلاسد و فرو می افتد و خاک می شود، حیات و هویت تشیع در ارتباطش با مقام ولایت نخست در مقام باطن و سپس در مقام ظاهر است. لازمه ی این اتصال، تبعیت فرع از اصل در همه ی شئون و در همه ی احوال سختی و آسانی است. ایام می گذرد و طوفان های سخت وزیدن می گیرد ولی برگ ساقه را رها نمی کند، که رهایی همان و خاک شدن همان. 🌱 روایت مستفیض "إن علیاً و شیعته هم الفائزون" که وجه تسمیه ی شیعیان به شیعه است نیز مؤید دیگری بر مطلب فوق است، چون "شیعه" در لغت به معنای "پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر" است. پس ماهیت تشیع دل در گرو تبعیت و پیروی کردن دارد. البته پیروی کردن نقص نیست، بلکه عین حرکت و پویایی و کمال خواهی است. تبعیت و تشیع نه سر به پایین انداختن و کورکورانه راه رفتن بلکه سر را بالا گرفتن و دنبال کردن نور از روی آگاهی و اراده است. 🌱 روایت دوم یکی از لوازم اصلی این تبعیت را تشریح می کند: جلو نزدن مأموم از امام. توضیح آنکه در اسلام اصول فردی و اجتماعی بسیاری برای سعادت دنیوی و اخروی وجود دارد، صوم و صلاة و حج و جهاد و زکات و اقامه ی قسط و حکم به عدل و اقامه ی حدود الهی و ... که در شرایط عادی و ایده آل تزاحمی با یکدیگر ندارند، اما چون دنیا دار تزاحمات است، تحقق جملگی این امور در بستر زمان و مکان و شرایط گوناگون چه بسا امری ناشدنی است. روزگاری قیام باید و روزگاری قعود، در ایامی تن دادن به شهادت لازم است و در ایامی عزلت و گوشه گیری و کار علمی کردن و هزاران هزار از این قبیل، اما اصل حاکم بر تمامی این احوال اصل ولایت است. 🌱 روایت متسفیص "الحسن و الحسین امامان قاما او قعدا" و روایت مشهوره "بني الاسلام علي خمس: الصلوه، الزكوه، الصوم، الحج و الولايه و لم يناد بشء كما نودي بالولايه" مویدهای جدی تقدم اصل ولایت بر هر اصل فردی و اجتماعی در اسلام هستند. سرپیچی از حاکمیت اصل ولایت بر سایر اصول اسلامی آغاز تنش، اختلاف و انشقاق امت است، چون هر کس به زعم خود بخشی را ارجح تشخیص می دهد و در نتیجه نفی ارجحیت و تشخیص غیر می کند، پس نقطه ی ثقل و عروه ی وثقی امت تمسک به همین اصل است، و مقام ولایت است که فراخور شرایط و زمان و مکان مسئول تنظیم و تنسیق سایر اصول و فروع اسلامی است. 🍀 پ.ن: در این مهم تفاوتی میان ولایت فقیه با ولایت کلیه ی امام معصوم (علیه السلام) نیست چرا که "ولایت فیقه همان ولایت رسول الله است". 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

💠در رثای فقر نظریه پرداز💠 🔰 قسمت اول: 🍀 به لطف خدای متعال چند سالی هست که شبانه روز خود را با فضلا و نخبگانی سپری می کنم که علاوه بر دغدغه های اسلامی و ایمانی فردی، دغدغه ی حل مشکلات عینی انقلاب اسلامی را نیز مدنظر قرار داده اند و به دنبال آن هستند تا گره ای از کار کشور در حوزه ی حاکمیت و سیاست گذاری و ... بردارند. البته بنده خیلی سعی کردم که دامنم را به عینیت و حل مشکلات آن نیالایم و خیلی وقت ها هم متهم به نظری بودن و فیلسوف برج عاج نشین شده ام لکن در این نوشتار می خواهم از اهمیت تولید علوم انسانی و بالاخص حوزه ی جامعه شناسی بنویسم و اهمیت کارهای صرفا نظری را تشریح کنم. 🍀 شاید اولین تلقی ای که افراد از واژه ی علوم انسانی (شامل جامعه شناسی، علوم سیاسی، اقتصاد و ...) داشته باشند این است که ماهیت آن علم است و علم به معنای شناخت است، چنانچه ما در علوم طبیعی به دنبال شناخت طبیعت به قصد تسلط بر آن هستیم، در علوم انسانی نیز به دنبال شناخت "آنچه هست" می باشیم لکن در ساحت های گوناگون انسانی تا در نگاه اسلامی خودمان بتوانیم جامعه و آدمیان را به سوی رستگاری و سعادت (حیات طیبه) هدایت کنیم. علم به ما قدرت فهم، تبیین و پیش بینی و از همه مهم تر تسلط می دهد. من در این نوشته نمی خواهم این حیثیت علوم انسانی را منکر شوم لکن بیشتر در پی آن هستم تا به حیثیت دیگری از علوم انسانی یعنی "ساخت ساحت انسانی پیش رو" اشاره کنم. یکی از انتقادات متداولی که به علوم انسانی می شود این است که اگر این علوم قرار است ما را بر ساحت انسانی مسلط سازد، پس چرا این قدر در این جهت ناموفق عمل کرده است؟ چرا جامعه شناسی نتوانست ما را بر مشکلات اجتماعی فائق آورد و یا علم اقتصاد نتوانست مشکلات رکود و بیکاری و ... را برطرف سازد؟ افراد معمولا چند نوع پاسخ می دهند: 1. علوم انسانی ما اسلامی نبود، و نمی تواند مشکلات جامعه ی اسلامی را حل و فصل کند 2. ساحت انسانی اساسا قابل پیش بینی نیست 3. علوم انسانی درست پیش بینی کرده اند لکن سیاستمدارن و عاملان به نحو درستی با این مشکلات مواجه نشده اند ... 🍀 پاسخ های فوق برای جامعه ی ما از جهاتی درست می باشند، اما بایستی یادآوری کنیم که در جهان غرب نیز علوم انسانی غربی با چنین مشکل و سوالاتی مواجه هستند. پاسخی که می خواهم بنده عرض کنم، اساسا به معنای نفی و طرد سایر پاسخ ها نیست بلکه صرفا می خواهم به حیثیت دیگری از بحث شما را منتقل کنم. علوم انسانی اساسا یک تفاوت با علوم طبیعی دارد و آن اینکه ابژه های مورد مطالعه ی علوم طبیعی پس از مطالعه از مطالعه و دانش شما متأثر نمی شوند و قابلیت تغییر نیز ندارند. ما چه آب را ترکیب دو مولکول هیدروژن و یک اکسیژن بدانیم و چه اسطقسی کنار اسطقسات اربعه این دانش ما تغییری در فعالیت های آب ایجاد نمی کند ولی ساحت انسانی این گونه نیست. ساحت انسانی و فرهنگ مثل جاروبرقی نظریات تولید شده درباره ی خودش را درک و جذب می کند و بر اساس آن اراده ی خود را تغییر می دهد. 🍀 برای توضیح این مطلب بنده از مثال های ساده شروع می کنم و بعد در مثال هایی که برایم حیاتی تر هستند به شرح مطلب می پردازم. پیش از همه اگر ما متوجه شویم که مورد مطالعه و توجه قرار گرفته ایم، رویکرد خود را تغییر می دهیم، و پس از مطالعه نیز می توانیم، نتایج به دست آمده را فهمیده و در رویکرد خود تغییر ایجاد کنیم. برای مثال یکی از دلایل عدم سقوط جوامع سرمایه داری و محقق نشدن پیش بینی های کارل مارکس، خود نوشته های کارل مارکس و هشداری است که به نظام سرمایه داری داد. در مثال ساده تر فرض بفرمایید که علم اقتصاد پیش بینی کند قیمت دلار در هفته ی آینده کاهش چشم گیری خواهد داشت، نتیجه آن می شود که صاحبان دلار برای فروش دلار به صرافی ها هجوم می آورند و قیمت دلار نه هفته ی آینده بلکه از همین امروز شکسته می شود. اینها مثال هایی ساده و قابل درک است. 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

قسمت دوم: 🔰 🍀 اما نکته ی مهم تر آن است که علوم انسانی ساحت انسانی را صورت بندی می کند و قالب می زند و سپس این قالب ها را به خوراکی برای اندیشه و عمل مخاطبان تبدیل می کند و در نتیجه به ساحت پیش رو شکل می دهد. برای مثال اگر در قرن پانزدهم بودَن و ماکیاولی تصورات تازه ای درباره ی قدرت سیاسی و حکومت ابداع کردند، این کارشان صرفا توصیفی از دگرگونی های اجتماعی ای که مستقلا رخ داد به دست نمی دهد، بلکه آن ها در بناسازی شکل هایی از حکومت سهیم بودند که از بطن دگرگونی های مذکور سر برآورد. بدون مفاهیم «شهروند»، «حق حاکمیت» و «حکومت» که به یکسان در اختیار حاکمان و تابعان آن ها باشد دولت های مدرن نمی توانستند وجود داشته باشند. مشابه همین سخن در اواخر قرن هجدهم به بعد درباره ی اقتصاد و هم درباره ی جامعه شناسی مصداق دارد. گفتمان علوم اقتصادی نه تنها امکان فهم اعمال اقتصادهای مدرن را برای ما فراه م کرده است بلکه در چیستی و موجودیت این اقتصادها نیز نقشی اساسی یافته است. مفاهیمی که اقتصاددانان دانشگاهی تولید کردند و معانی که در کنش اقتصادی عاملان دمیدند، نقش مهمی در شکل گیری عرصه های متعدد اقتصاد مدرن داشته است. حتی گردآوری آمارهای اجتماعی که توصیف صرف به نظر می رسند، نقش بنیادی ای در پی ریزی جوامع مدرن داشته اند. جوامع مدرن نمی توانستند وجود داشته باشند اگر ویژگی های جمعیت شناختی آن ها با توالی های منظم ترسیم و تحلیل نمی شد. پس علم نظری با همان صورت تأملی اش می تواند در فرایند های تداوم و تغییر ساحت های اجتماعی به صورت جدی دخیل باشد، هر چند در نگاه اول اموری صرفا نظری به نظر برسد. مفاهیم نظری در مطالعات دانشمندان جدید و تقسیم بندی های ایشان و معانی که خلق می کنند مثل نظام طبقاتی، بروکراسی، شهر نشینی، دین و بسیاری از امور دیگر پیوسته وارد زندگی ما می شوند به ما شکل می دهند و جهان روبروی ما را تغییر می دهند. 🍀 مثال هایی از خودمان عرض کنم. دین مبین اسلام و قرآن کریم اگر موفق شد عرب جاهلی را از آن حضیض به اوج تمدن اسلامی برساند، مهم ترین دلیلش آن است که دستگاهی از معانی فرهنگ ساز و شکل دهنده به آدمیان با خود به همراه آورد و یا یکی از دلایل اوج گیری عرفان و صوفیه در تمدن اسلامی در قرون 7 و 8 و 9، دستگاه معرفتی عرفانی و معانی انباشته و منسجمی بود که محیی الدین در قرن هفتم ایجاد کرد. لازم به ذکر است که بنده الان به حیثیت معرفت شناختی این معانی کاری ندارن اینکه صحیح هستند یا غلط و یا رحمانی هستند یا شیطانی و ... بلکه بیشتر به این خصیصه ی ساحت انسانی کار دارم که معانی تولید شده در امور مختلف را می گرد، جذب می کند بازتولید می کند و به خود شکل می دهد. 🍀 القصه آنچه به نظر می رسد این است که نزاع امروز ما با تمدن غربی، جنگ روایت ها نیست، بلکه جنگ معانی است، آن هم معانی ای مربوط به ساحت انسان! امروز اگر ما ماهیت انقلاب اسلامی و تمدن اسلامی را صورت بندی نکنیم (نه روایت) و نتوانیم دستگاه معانی متناسب با جامعه ی امروز تولید کنیم، اسلام در این نبرد شکست می خورد. نبرد اسلام با غرب اگرچه در همه ی ساحت های سیاسی و اقتصادی و میدانی و ... قابل در حال وقوع است، ولی به نظر عمیق ترین لایه و مهم ترین سطح آن که نیازمند تلاش شبانه روزی و جهاد است تولید نظریه پرداز در ساحت علوم نظری و خلق معانی متناسب با جامعه و فرهنگ اسلامی پیشین است، و به نظرم قشر معتنی بهی از نخبگان بایستی به این ساحت اشتغال داشته باشند، چون نظریه پردازان هستند که مهندسی جامعه ی پیش رو را صورت داده و سایرین از منظر ایشان به وقایع نگاه کرده و تحلیل می کنند. 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

🔰 الحمد لله و المنة مباحثه ی کتاب "تحصیل السعادة" فارابی نیز با رفقای نفحاتی به پایان رسید. کتاب دارای فرازهایی بسیار جذاب برای بنده بود. البته حائز نکاتی منفی نیز بود که از پرداختن بدان در این نوشتار پرهیز می کنم. مباحثه ی کتاب تقریبا 14 جلسه ی یک ساعت و نیم ه معادل 21 ساعت به طول انجامید و سطر به سطر و کلمه به کلمه ی آن را با دوستان به گفت و گو گذاشتیم. 🍀 کتاب را معلم ثانی به این صورت آغاز می کند که امور انسانی ای که برای رسیدن به سعادت قصوی در جامعه انسانی احتیاج است به چهار دسته تقسیم می شود: 1. فضائل نظری 2. فضائل فکری 3. فضائل خلقی 4. صناعات عملی. همین نگاه سعادت محور و غایت مندانه – چنانچه از اسم کتاب نیز هویداست – نقطه ی گرانیگاه اصلی کتاب است، به عبارت دیگر اگر انسان با عمل خودش را می سازد و دو راه سعادت و شقاوت پیش روی اوست در اولین قدم بایستی نسبت هر چیزی (حتی علوم) را به سعادت و شقاوت تعیین کنیم، پس علم و سایر امور انسانی نمی توانند اموری خنثی و بدون ارزش باشند، هر چیزی در نسبت با سعادت یا معدّ و کمک کار است و یا مانع و سد راه. 🍀 در ادامه کتاب به دو بخش اصلی تقسیم می شود: قسمت نخست به شرح و توضیح فضائل فوق می پردازد، در بخش فضائل نظری که همان فلسفه و علم (اعم از طبیعی و انسانی) هستند، معلم ثانی نظری به منطق به عنوان علم مقدماتی تحصیل یقین و سپس به طبیعیات، ریاضیات، مابعدالطبیعة و علم الانسان و علم المدنی می پردازد، و توضیح می دهد که چگونه علم الانسان در ذیل حکمت نظری تعریف و سپس راهی به سوی کمال پیش روی انسان باز می کند. فضیلت فکری همان قوه ی تدبیر و مدیریت امور با توجه به شرایط عینی و خارجی است است، که شرط اساسی برای کشورداری و جعل قوانین و سیاست گذاری است.وظیفه ی اصلی حاکم و حکمران و قانون گزار پیاده سازی فضائل عقلی در کف جامعه به حسب استعداد افراد با استمداد گرفتن از فضیلت فکریه و قدرت تدبیر است. فضائل خلقی نیز همان ملکات و خلقیات اخلاقی و حسنه است و حال صناعات هم که از لفظ آن مشخص است. 🍀 در قسمت دوم کتاب فارابی اولا به بحث از فضیلت رئیسه و در پی آن به بحث از شرایط رئیس (حاکم و پادشاه) می پردازد، اینکه چگونه بایستی خود به فضائل آراسته باشد. رئیس اول بایستی فیلسوف (عالم به اهم علوم در تحصیل و تعیین سعادت انسانی) بوده و این امور را به نحو یقینی تحصیل کرده باشد و علاوه بر اینکه متخلق به فضائل خلقی نیز هست، باید این قدرت را داشته باشد تا با به کارگیری روش های گوناگون تعلیم و تأدیب امت را به دنبال خود به سوی سعادت بکشاند. یکی از مهم ترین نکاتی که در این بین وجود دارد، توانایی اقناع و تبدیل معقول به محسوس و متخیل و استفاده از تمثیل است، دین و ملت اساسا از نگاه فارابی چنین جایگاهی دارد. 🍀 نکته ی جالب دیگر به نظر حقیر التفاتی است که فارابی به فرهنگ و قومیت اقوام گوناگون نشان می دهد. او نیک می داند که فرهنگ های گوناگون مسائل و خلقیات و شرایط گوناگونی به بار می آورند و هنر حاکم آن است که هر قومی را از راه ویژه ی خویش به سوی سعادت رهنمون سازد. در فرازهای پایانی فیلسوف و رئیس اول و واضع نوامیس (قوانین) را یک نفر می داند و جملاتی در وصف امام الأمة دارد که به فرهنگ شیعی و فهم ما از امام بسیار نزدیک می شود. 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai

💠 به مناسبت میلاد مبارک حضرت ولی عصر روحی و ارواح العالمین له الفداء خاطره ای را برای شما سروران نقل می کنم. یکی از دوستان ما چند سالی بود که درس خارج شرکت می کرد و می خواست معمم شود، ولی پدرش راضی نبود، به علاوه با چند مشکل دیگر نیز برای معمم شدن مواجه شده بود، تا اینکه چند سال پیش نیمه ی شعبان معمم شد و برای بنده بشخصه خیلی سوال برانگیز بود که چه اتفاقی افتاده است. 🔰 ایشان بعد از مدتی جریان معمم شدنش را برای یکی از اساتید نقل می کرد که دست بر قضا بنده هم در آنجا حاضر بودم و شنیدم. گفت:خیلی بالا و پایین کردم که معمم بشوم یا خیر، با چند تا از اساتید اخلاق نیز مشورت کرده بودم که در صورت نارضایتی پدر چه کنم؟ عموما گفتند که معمم شدن من به صلاح نیست، اما بنده در نفس خودم احساس می کردم که برای دفاع از اسلام و انقلاب نیاز دارم حتما لباس بپوشم و این لباس روحانیت در واقع لباس رزم و سربازی من است. در حساب کتاب خودم به این نتیجه رسیدم که به تکلیف عمل کنم و فعلا به پدر اطلاع ندهم و باقی امر نیز به عهده ی من نیست، ما سرباز فرمانده ای هستیم که بر دل ها امیر است. وقتی این تصمیم را گرفتم و عزم خود را جزم کردم، همان شب حضرت ولی عصر روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء را خواب دیدم. میدان نبردی بود، در بحبوحه ی جنگ حضرت با یک پرچم به دست مبارکشان به سمت من می آمدند، به من رسیدند و فرمودند: این پرچم را بگیر و برو آن نقطه را فتح کن و بیا! بنده حیا کردم، و عرض کردم آقاجان! بنده لیاقت ندارم، من چه کسی باشم که در حضور شما کاری انجام دهم یا سپاهی را فرماندهی کنم؟ حضرت فرمودند: وقتی من به تو امر می کنم دیگر تعارف و شکسته نفسی را کنار بگذار و به وظیفه ات عمل کن! عرض کردم چشم آقاجان شما جان بخواهید "امرکم مطاع و انا لکم العبید" به محض اینکه پرچم را گرفتم از خواب بیدار شدم. نزدیک سحر بود. جالب آن بود که هنوز احدی از تصمیم من اطلاع نداشت، و بنده فقط در نفس خودم به این نتیجه رسده بودم که این کار را انجام دهم. سپس استاد پرسیدند: پدر چه شد؟ گفت: درست شد، مثل آب خوردن! هنوز باورم نمی شود که چقدر راحت درست شد، مثل آب خوردن! 💠 سپس همین شعر حافظ را خواند: «من که باشم که بر آن خاطر عاطر گذرم؟ لطف ها می کنی ای خاک درت تاج سرم» واقعا ما که باشیم که بر آن خاطر عطرآگین و نازنین حضرت عبور کنیم و به متوجه دعای حضرت باشیم؟ اما او خوب بنده نوازی است «دلبرا بنده نوازیت که آموخت بگو؟ که من این ظن به رقیبان تو هرگز نبرم». 🔷 پ.ن: عرضه ی اعمال بر ائمه و مشهود بودن اعمال باطنی و ظاهری ما برای حضرت ولی عصر علیه السلام از مسلمات قرآنی و روایی ما است و حتی چند حدیث از اهل سنت نیز در این زمینه نقل شده است، هر کجا در قرآن شریف اسمی از شهید و شهداء آمده است مراد شهادت اعمال است. از باب نمونه تنها به دو روایت از اکتفاء می کنم: 📖 ... عن برید العجلی قال: کنت عند ابی عبد اللَّه (علیه‌السّلام) فسالته عن قوله تعالی اعملوا فسیری اللَّه عملکم و رسوله و المؤمنون قال ایَّانَا عَنَی. 📖 ... عن ابی عبدالله علیه السلام: نحن الأمة الوسطی و نحن شهداء اللّه علی خلقه وَ حججه فی أرضه ... فرسول اللّه (ص) الشهید علینا بما بلغنا عن اللّه عزّ و جلّ و نحن الشهداء علی الناس. 💠 https://eitaa.com/ahadith_ejtemai