☀️درباره مجاهدت علمی سیدعبدالعزیز طباطبائی ✍ دکتر حسن انصاری 🔹مرحوم علامه محقق سيد عبد العزيز طباطبایی تقریبا بیشتر عمر خود را وقف حدیث غدیر کرد. هم با مرحوم آقای امینی سالها همکاری کرد و هم در گردآوری منابع خطی حدیث غدیر و به ویژه تألیفات حدیثی اهل سنت تلاش کرد و هم در راستای تکمیل کتاب الغدیر کتابها و نوشته های مختلفی فراهم و تدوین کرد. تقریباً کتابی مهم در حدیث اهل سنت نبود که آن را در راستای گردآوری اسانید حدیث غدیر مورد کاوش و بررسی قرار نداده باشد. آن زمان بیشتر کتابها هنوز خطی بود و طبعاً این کار نیاز به زحمت و تلاش فراوان داشت. خود آن مرحوم به من می گفت تمام تاریخ دمشق ابن عساکر را چند بار خوانده بود تا احادیث مرتبط را یادداشت کند. مجلدی فراهم کرد به عنوان مستدرک راویان حدیث غدیر. این کار مستدرکی بود بر آثار سترگی مانند الغدیر و عبقات. در چارچوب چاپ جدید الغدیر، آن چند جلدی که پیش از درگذشت استاد به چاپ رسید هم حواشی مفیدی بر کتاب فراهم کرد و هم متن را تصحیح نمود و اغلاط چاپ اول را اصلاح کرد. در کاوش های خود در میان نسخه های خطی رساله کوتاهی از ذهبی در دانشگاه تهران پیدا کرد که طرق حدیث غدیر بود و ناشناخته مانده بود. با تبحری که در شناخت نسخه ها داشت توانست کتاب را شناسایی کند و آن را با تعلیقات به چاپ رساند. از پس سال ها تتبع در کتاب های خطی و فهرست ها و منابع تراجمی و کتابشناختی فهرستی فراهم کرد از نویسندگان غدیر. هر کس در طول تاریخ درباره غدیر کتابی نوشته بود را شناسایی کرد و با ذکر شواهد و استنادات آثار آنان را معرفی کرد. کتابهای متعددی را که هنوز خطی بود و به نحوی مرتبط با غدیر بود گاه استنساخ و گاه تا حد تصحیح متن ها فراهم کرد؛ از جمله بخش های مرتبط از تاریخ دمشق و فرائد السمطین و مناقب ابن المغازلی و مناقب ابن طلحه و چندین کتاب کوچک و بزرگ دیگر را استنساخ و یا تصحیح کرد و برای تخریج احادیث آنها یک عمر یادداشت فراهم کرد. زمانی که مؤلفین غدیر را می نوشت من در جزئیات پیشرفت کار بودم و از نزدیک شاهد بودم که با چه عشقی این کار را برای چاپ آماده می کرد. در خاطرم هست بعد از چاپ اول خیلی زود چاپ دومی از کتاب عرضه کرد با اصلاحات و تکمیل مطالب. بر روی نسخه شخصی او از کتاب تا روزهای آخر عمر شریفش من شاهد بودم که هنوز مطالبی را بر متن می افزود. گاه برای دیدن یک کتاب مرتبط تا تهران و تا مرکز آقای بجنوردی می آمد تا یک منبع جدید را ببیند. گاهی در خدمت او به دانشگاه تهران و کتابخانه مرکزی و یا منزل مرحوم اصغر آقای مهدوی و یا مرحوم فخر الدین نصیری می رفتیم فقط برای دیدن یک نسخه جدید به هدف تکمیل کارهای غدیری اش. آن مرحوم در چاپ بیشتر کتاب های مرتبط با غدیر که توسط دیگران چاپ می شد دست کم در فاصله دو دهه آخر عمر شریفش سهمی مهم داشت. در دفاتر یادداشت های او از سفرهای داخلی و خارجی بخش زیادی اختصاص داشت به تخریج طرق حدیث غدیر از روی منابع خطی کتابخانه ها و به ویژه کتابخانه های ظاهریه و سلیمانیه. خداوند او را غریق رحمت واسعه خود کند. 🌐 کانال حسن انصاری @alfigh_alosul

#صوت_درسگفتار 🔹درسگفتار فلسفه اصول با موضوع «لسان شارع» در تیر ماه ۱۴۰۱ در طی ۸ جلسه برگزار شد. صوت این جلسات را در کانال بارگذاری می کنم. https://eitaa.com/alfigh_alosul/1600

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: گزارش دیدگاه اصولیین درباره لسان شارع ▫️در این جلسه، دیدگاه اصولیین یا مجتهدین را از متقدمین تا متاخرین پیرامون لسان شارع گزارش کرده‌ام. @alfigh_alosul

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: گزارش دیدگاه اخباریین درباره لسان شارع ▫️در این جلسه، دیدگاه اخباریین از استرآبادی تا محدث بحرانی یا به تعبیر دیگر از دیدگاه تند اخباری تا معتدل اخباری را درباره لسان شارع گزارش کرده ام. @alfigh_alosul

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: گزارش نظریه مشافهین بالخطاب ▫️در این جلسه، این نظریه را از خاستگاه اصول عامه تا اصول امامیه گزارش کرده ام. @alfigh_alosul

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: گزارشی از تفاسیر عرفانی پیرامون لسان قرآن ▫️در این جلسه، با نظر به تفاسیری که با رویکرد عرفانی نگاشته شده است، دیدگاه ایشان پیرامون زبان قرآن را گزارش کرده ام. @alfigh_alosul

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: گزارش دیدگاه روشنفکری دینی پیرامون لسان شارع ▫️در این جلسه، دیدگاه «قبض و بسط تئوریک شریعت» با خلاصه ای از دیدگاه «مفهوم النص» را گزارش نموده ام. @alfigh_alosul

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: گزارشی از راهکار های مشکله مشافهین بالخطاب ▫️در این جلسه، به گزارش دیدگاه شیخ انصاری، آخوندخراسانی، محقق نائینی و محقق اصفهانی در ارائه راهکاری برای حل مشکله مشافهین بالخطاب، پرداخته ام. @alfigh_alosul

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: گزارش اجمالی دیدگاه فرهنگستان علوم اسلامی قم ▫️در این جلسه، زبان را در دو مقیاس درونی و بیرونی بحث کرده ام. در مقیاس درونی به (الفاظ، معانی و مرادات) توجه کرده، و در مقیاس بیرونی به اجتماعی و تاریخی بودن زبان پرداخته ام. @alfigh_alosul

#فلسفه_اصول 🔹موضوع عام: لسان شارع 🔹موضوع خاص: ادامه گزارش دیدگاه فرهنگستان علوم اسلامی قم ▫️در این جلسه، موضوع زبان را در سه سطح ولایت تکوینی، ولایت تاریخی و ولایت اجتماعی مورد بحث قرار داده و معانی آن را توضیح داده ام. @alfigh_alosul

☀️چکیده درسگفتار «لسان شارع» ✍محمدمتقیان تبریزی ✅بخش اول 🔹ضرورت و ثمره بحث از لسان شارع پایگاه مهم و اساسی استنباط احکام شرعی در فقه امامیه، متون و نصوص قرآنی و روایی هستند. متونی که حاوی عمومات و اطلاقات قرآنی و روایی و اخبار آحادی هستند که در بستر لفظ و معنی با مخاطب ارتباط پیدا می کنند. از آنجا که پای لفظ و معنا به میان می آید، می توان از «تخاطب شارع» و «لسان شارع» سخن گفت. مقصود از تخاطب شارع، توجه به مخاطبی است که شارع او را مورد خطاب قرار داده و مقصود از لسان شارع نیز زبان با تمام اجزاء و ارکانی که دارد اعم از کلمه، جمله، قواعد و.... می باشد. منظور این نیست که شارع به زبان عربی سخن گفته یا به زبان فارسی، بلکه مقصود این است که او با چه کسانی مخاطبه کرده و چه سطحی از کلام را در این مخاطبه، اساس قرار داده است. هر مبنایی که در تخاطب شارع و لسان شارع برگزیده شود، پایه مواجهه فقها با متن قرار می گیرد. یعنی براساس آن مبناست که فقیه به استظهار از متون می پردازد و مرادات شارع را استخراج و به حکم شرعی دست می یابد. پس، مهمترین ثمره فقهی بحث از لسان شارع، همانا در مقام استظهار از متون ظاهر می شود. آنچه در این نوشتار طرح می شود، چکیده ای است از درسگفتاری که ذیل مباحث فلسفه اصول با عنوان «لسان شارع» طرح گردید. در این چکیده، اشاره ای به برخی مبانی، بدون نقد و بررسی آنها، صورت می گیرد تا فضای حاکم بر این درسگفتار وضوح بیشتری پیدا کند. ▫️مبنای اصولیین اصولیین، و به معنایی عام اهل اجتهاد که دربرگیرنده فقها و اصولیین می باشد، نظرشان بر این است که شارع، مخاطب عصر نزول را مورد تخاطب قرار داده و با لسان همان مخاطب با او سخن گفته است. در مراجعه به متون اصولی، بحث مستوفایی که به این مطلب پرداخته باشد، به دست نمی آید و به نظر می رسد این امر به عنوان یکی از مسلمات نزد ایشان پذیرفته شده است. هرچند در دوره متأخر آقاوحید بهببهانی و ملامهدی نراقی، به این امر تصریح کرده و اصطلاح وقت تخاطب و فهم عرفی را حجت دانسته اند. لیکن با رجوع به ابواب اجتهاد یا مباحث الفاظ اصولی در دوره متقدمین میتوان به انگاره ایشان درباره لسان عرفی شارع دست یافت. البته، این مبنای پذیرفته با تسلم به وجود حقایق شرعیه در لسان شارع، آمیختگی دارد. ایشان، چهارگونه دلیل برای این ادعا طرح کرده اند که در متون متأخرین بازتاب یافته است. همین مبنای لسان عرفی شارع است که محور تقسیم دوگانه «نص» و «ظاهر» قرار گرفته و از فعل فقیه در مواجهه با متن به «استظهار» تعبیر می کند. ▫️مبنای اخباریین اخباریین، در مقابله با اهل اجتهاد، به انکار برخی از آراء ایشان از جمله «حجیت ظواهر کتاب و سنت نبوی» پرداخته اند. نظر ایشان بر این است که؛ تخاطب خاص خداوند متعال و نبی مکرم(صلی الله علیه و آله) با اهل بیت (سلام الله علیهم) صورت گرفته، و لسان شارع در این تخاطب خاص، سامان یافته است. از این روی، تنها کسانی می توانند به معانی و مرادات کتاب و سنت دست یابند که در این تخاطب قرار دارند و سایر انسان ها باید از طریق سماع از صادقین به آن فهم دست یابند. از این روی، هیچ ظهوری برای دیگران شکل نمی گیرد و اگر هم بپذیریم که ظهور متوقف بر تخاطب نیست، آن ظهور مستقل از سماع، حجیت ندارد. در این درسگفتار، به صورت تطور تاریخی به نظرات بزرگان جریان اخباریگری پرداخته شده است. ابتدائاً امین استرآبادی و ذیل او شیخ حرعاملی، سپس فیض کاشانی به عنوان کسی که نقادانه با استرآبادی مواجه می شود و دیدگاهی ابتکاری دارد و در نهایت، محدث بحرانی که منتقد دیدگاه فیض کاشانی است. ▫️مبنای تفاسیر عرفانی در کتب عرفان نظری، پیرامون زبان قرآن سخن رفته است لیکن آنچه که به عنوان منبع، مستند قرار گرفته، تفاسیری است که با رویکرد عرفانی نگاشته شده است. این تفاسیر، از سوی افرادی مانند محیی الدین عربی، قیصری، سیدحیدرآملی، ملاصدرا و.... که از سرآمدان عرفان نظری هستند نگاشته شده است. علاوه بر این، جریان باطنیه اسماعیلیه نیز برخوردار از دیدگاهی خاص درباره زبان قرآن هستند که به آنها پرداخته شده است. آنچه که از توجه به این منابع به دست می آید این است که: ایشان، تخاطب خداوند متعال به عنوان متکلم را با اهل حقیقت و باطن می دانند و لسان خطاب را هم لسان نمادینی که اهل حقیقت به آنها راه دارند معرفی می کنند. تمام کلماتی که در قرآن آمده است، نماد و سمبلی است که با دستیابی به حقیقت، معنای حقیقی آن مکشوف می شود و آنچه که در دسترس اهل ظاهر است، همان ظاهر قرآن است که اتفاقاً مراد خداوند متعال نه در ظاهر بلکه در باطن قرآن است. 👇👇👇 ادامه دارد...

👆👆👆 ✅بخش دوم ▫️مبنای روشنفکری دینی معاصر جریان روشنفکری دینی معاصر با تأثیرپذیری از اندیشه های جهان غرب، دیدگاهی خاص را در مواجهه با متن کتاب، اتخاذ کرده است. این جریان بر آن است که، تخاطب خداوند متعال با هر عصری و انسانهای همان عصر است نه انسانهای یک عصر خاص. فلذا، برای دریافت معنا و مقصود کلام خداوند متعال، باید با استفاده از تئوریها و دانشهای هر زمانه ای با آن متن مواجهه پیدا کرد تا معنای آن را دریافت. این نگرش، از دو منبع «قبض و بسط تئوریک شریعت» و «مفهوم النص» گزارش شده است. ▫️نظریه مشافهین بالخطاب این نظریه ابتدائاً در اصول عامه طرح شده و سپس توسط علامه حلی وارد اصول امامیه گردیده و معرکه آراء می شود. به تعبیر آقاوحید بهبهانی، اجماع امامیه بر این است که، لغات و خطابات قرآن، عمومیت ندارد به گونه ای که انسانهای سایر اعصار را نیز مورد خطاب قرار داده باشد، و دلیل شمول احکام شرعی نسبت به سایر انسانها از مبانی دیگری غیر از ظرفیت لفظی قرآن استفاده می شود. تنها مخالف جدی چنین اجماعی، فاضل تونی است. این نظریه، تبدیل به مشکله ای شده و دامنه آن از الفاظ خطابی توسعه پیدا کرده و شامل همه الفاظ قرآن نیز می شود. از این روی، بعد از شیخ انصاری، راه کارهایی برای حل این مشکله طرح شده است. به نظر می رسد مهمترین راهکارها که به منزله ابتکارات اصولی است؛ از شیخ انصاری، آخوندخراسانی، محقق نائینی و محقق اصفهانی است. در میان این ابتکارات، توجه خاص محقق اصفهانی به «حقیقت خطاب» سبب می گردد منظری نوین به مسئله «تخاطب شارع» گشوده گردد. هرچند، همه این ابتکارات، با تحفظ بر لسان عرفی بودن شارع، مطرح شده است، همچنان که ریشه این مشکله نیز بازگشت به همین مبنا دارد. ▫️مبنای فرهنگستان علوم اسلامی استاد سیدمنیرالدین حسینی(ره) زبان شارع را از دو منظر مورد بررسی قرار میدهد: منظر درونی، منظر بیرونی. از منظر درونی، زبان پیکره ای است که شامل الفاظ (کلمه و کلام)، معانی و مرادات می شود. چنین طبقه بندی در کلام هر متکلمی وجود دارد و به طریق اولی در کلام شارع. و مرادات متکلم، اصل در معانی و معانی اصل در الفاظ هستند؛ نظام مرادات، نظام معانی و نظام الفاظ. از منظر بیرونی، زبان پدیده ای است اجتماعی. یعنی در محیط اجتماعی و در بستر روابط اجتماعی است که زبان متولد می شود. چرا که اساساً زبان، ابزار انتقال معانی و ادراکات ذهنی و مرادات و مقاصد متکلم به طرف دیگر است و اگر طرف دیگری وجود نداشته باشد، هیچ نیازی به این ابزار نخواهد بود. علاوه بر این نکته، بنابرمبنای ایشان که جامعه در بستر تحولات تاریخی شکل گرفته و هویت پیدا می کند، زبان نیز به عنوان یک پدیده اجتماعی، در بستر تاریخ معنادار می شود. فلذا می توان از «تخاطب تاریخی شارع» و نیز «لسان تاریخی شارع» سخن گفت. دیدگاه لسان تاریخی شارع، دربرگیرنده لسان عرفی نیز بوده و منافی آن نیست، لیکن حصر لسان شارع در لسان عرف عصر نزول را مورد نقد قرار میدهد. براساس این دیدگاه، هم امکان استظهار عرفی از کلام شارع وجود دارد و هم امکان تسری عمومات و اطلاقات در خطابات شارع نسبت به موضوعات مستحدثه. تفصیل این دیدگاه به همراه ادله و ذکر مبانی، در درسگفتار دیگری طرح خواهد شد. @alfigh_alosul