#مقاله 🔹عنوان؛ واکاوی جرم انگاری ارتداد 🔹مؤلف؛ احمد فلاحی @alfigh_alosul

🏴 هشت شوال، سالروز تخریب قبور ائمه بقیع علیهم‌السلام تسلیت باد. ✅حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره: جاهل‌ها گمان می‌کنند که با تخریبات قبور ائمه صلوات‌الله‌علیهم می‌توانند تشیّع را ریشه‌کن کنند؛ شیعه و سادات و بزرگان آنها، بالاتر از تخریبات را در زمان ائمۀ ایشان دیده‌اند و آنکه پس از تبدیل تخریب به تعمیر، بر قوّۀ ایمان ایشان در صورت و معنی افزوده گردیده است. 📚 برگی از دفتر آفتاب ، ص١٨٩ ☑️ کانال رسمی مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره ✅ @bahjat_ir

#صوت‌_جلسه_نهم #استادسیداحمدمددی(زیدعزه) 🔸 بررسی روایت «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» 🔸فهرست اجمالی مطالب: 1⃣ بررسی شواهد مضمونی روایت 2⃣ بررسی معنای «انما» در روایت (عدم دلالت وضعی انما بر حصر) 3⃣ بررسی معنای «کلام» در روایت 4⃣ بررسی معنای «یحلل و یحرم» در روایت https://eitaa.com/alfigh_alosul/607

◾️ آیت‌الله العظمای واقعی.... @alfigh_alosul

#پرونده_علمی_4 #ارتداد_2 ✍ محمد متقیان ✅ ارتداد در منابع روایی و فقهی متقدم 1⃣ در منابع روایی متقدم؛ 🔹#الکافی؛ در #کتاب‌الطلاق با عنوان «باب المرتد» ( ج6 ص 174) و در #کتاب‌المواریث با عنوان «باب میراث المرتد عن الاسلام»(ج7ص 152) و در #کتاب‌الحدود با عنوان «باب حد المرتد»(ج7ص 256) 🔹 #الفقیه؛ علاوه بر اخبار منفرده‌ای که در ضمن برخی ابواب آمده است، در دو باب مستقل به موضوع مرتد پرداخته است؛ در #باب‌الارتداد (ج3، ص 149) و در #کتاب‌المواریث با عنوان «میراث المرتد» (ج4، ص332) 🔹 #التهذیب؛ در #کتاب‌المواریث با عنوان «میراث المرتد و من یستحق الدیة من ذوی الارحام» (ج9 ص 373) و در #کتاب‌الحدود با عنوان «المرتد و المرتدة» (ج10ص 136) 2⃣ در منابع فقهی متقدم (از شیخ صدوق تا محقق حلی)؛ 🔹در میان فقهای متقدم، #کم‌کاری خاصی در موضوع ارتداد و احکام مرتد دیده می‌شود، با وجودی که، منابع روایی در اختیار ایشان بوده است. از میان ایشان؛ فقط شیخ مفید در #المقنعة با عنوان «میراث المرتد و من یستحق الدیة من ذوی الارحام» (ص 702) / ابوالصلاح حلبی در #الکافی‌فی‌الفقه با عنوان «فصلٌ فی احکام الردة» (ص 311) / قاضی ابن براج در #المهذب با عنوان «کتاب اللعان و الارتداد» (ج2 ص 306) / ابن حمزه طوسی در #الوسیلة با عنوان «احکام المرتد و الساحر و غیرهما» (ص 424) / ابن زهره حلبی در #غنیة‌النزوع ذیل کتاب النکاح با عنوان «فی الردة» (ص 380) / ابن ادریس حلی در #السرائر با عنوان «باب اللعان و الارتداد» (ج2 ص 696)، در یک باب مستقل به این موضوع پرداخته‌اند. شیخ صدوق در #المقنع و سیدمرتضی در #الانتصار، #الناصریات، #جمل‌العلم‌و‌العمل و سلار در #المراسم، هیچ باب مستقلی را برای این موضوع نگشوده‌اند. 🔹البته روشن است که، در این میان، شیخ طوسی هم در کتاب المبسوط، کتاب مستقلی با عنوان #کتاب‌المرتد(ج7 ص 281) می‌گشاید و هم در دو کتاب الخلاف و النهایة در ابوابی مستقل به صورتی پرمایه به موضوع مرتد و ارتداد می‌پردازد. و محقق حلی نیز در #شرایع‌الاسلام، در کتاب الحدود با عنوان «فصلٌ فی المرتد» (ج4 ص 170) به تفصیل می‌پردازد. ↩ در میان منابع روایی متقدم، کتاب #الکافی مهمترین منبع روایی موضوع ارتداد محسوب می‌شود، به دلیل تراکم اخباری که در این کتاب موجود است. و درباره منابع فقهی متقدم نیز، این سؤال جای تأمل دارد که، با وجود این منابع روایی و ریشه‌های قرآنی موضوع ارتداد، چرا در کتب فقهی متقدم بسیار ضعیف به این موضوع پرداخته شده است؟ هم به جهت دامنه پیگیری موضوع ارتداد در ابواب مختلف و هم به لحاظ حجم مسائل مطروحه. این سؤال زمانی، جدی‌تر می‌شود که، کتب ایشان با سه کتاب فقهی شیخ طوسی مقایسه گردد. @alfigh_alosul‌

#صوت‌_جلسه_دهم #استادسیداحمدمددی(زیدعزه) 🔸 بررسی روایت «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» 🔸فهرست اجمالی مطالب: 1⃣ احتمالات چهارگانه شیخ درباره روایت 2⃣ جایگاه لفظ در مباحث قانونی- حقوقی امروز 3⃣ نقش «صوت» در کشف معنای الفاظ 4⃣ معنای «العقود تابعة للقصود» 5⃣ اشاره‌ای به دیدگاه مارکسیستی، سرمایه‌داری ذیل باب مزارعه 6⃣ نسبت بین معاطات و روایت محل بحث https://eitaa.com/alfigh_alosul/610

#صوت‌_جلسه_یازدهم #استادسیداحمدمددی(زیدعزه) 🔸 بررسی روایت «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» 🔸فهرست اجمالی مطالب: 1⃣ العبرة بالالفاظ لا بالمعانی 2⃣ نفی غرر، از اصول شریعت 3⃣ معنای نهی در معاملات https://eitaa.com/alfigh_alosul/611

🔷سلسله نشست های تخصصی مبانی روش تفقه- #فلسفه_اصول در #فرهنگستان_علوم_اسلامی_قم برگزار می‌گردد. 📒پرونده اول: شان شارع در مقام تخاطب 🔻دیدگاه مرحوم شهید صدر (قدس سره) 🔺ارائه کننده: حجة الاسلام محمد متقیان 🕙زمان: شنبه 24\3\99 ساعت 11:30 تا اذان ظهر 🏢مکان: بلوار الغدیر، کوچه10، ساختمان مفید، طبقه دوم، اتاق جلسات @alfigh_alosul

#صوت‌_جلسه_دوازدهم #استادسیداحمدمددی(زیدعزه) 🔸 بررسی روایت «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» 🔸فهرست اجمالی مطالب: 1⃣ بررسی دیدگاه سیدیزدی و سیدخوئی (رضوان الله علیهما) 2⃣ بررسی روایت «بیع مالیس عندک» به روش فهرستی 3⃣ اشاره‌ای به کتاب «مسند زید» https://eitaa.com/alfigh_alosul/626

🏴آجرک‌الله با بقیةالله ▪️السلام علیک یاجعفر بن محمد ایها الصادق یابن رسول‌الله▪️ هزار طایفه آمد هزار مکتب رفت و ماند شیعه که قال‌الامام‌الصادق داشت @alfigh_alosul

#نشست‌علمی #فلسفه‌اصول_1 ✳ شان شارع در مقام تخاطب 🔹 دیدگاه مرحوم #شهیدصدر (قدس سره) 🔹 ارائه‌کننده: حجة‌الاسلام محمد متقیان 🔹شنبه 24\3\99 https://eitaa.com/alfigh_alosul/628

🔸دیدگاه شهید صدر نسبت به «مولویّت» و بسط آن در اصول #گزارش_اختصاصی وسائل از نشست علمی «شأن شارع در مقام تخاطب از منظر شهید صدر» حجت الاسلام محمد متقیان:🔻 🔹شهید صدر می‌فرماید اطاعت محدود به قطع نیست و شامل موارد محتمله و مظنون نیز می‌شود. 🔹در نگاه اصولیون، «مولویت» مربوط به علم کلام دانسته شده و امتداد در اصول پیدا نکرده است اما شهید صدر (ره) این نگاه کلامی را در مفهوم سازی و در منطق تفقه و علم اصول جریان داده است. 🔹در کلام شهید صدر حجیت و منجزیت معلق به ذات و ماهیت قطع نیست بلکه از لوازم شئونات شارع و مولویت مولی است. 🔹در نتیجه شهید صدر محدودیتی در شئونات لحاظ نمی‌کنند و نیز شئونات شارع را در علم اصول دخالت می‌دهند و منجزیت و حجیت را از لوازم آن می‌دانند. http://vasael.ir/0004Lo 🆔 @vasael_ir

#پرونده_علمی_4 #ارتداد_3 ✍ محمد متقیان ✅ ماهیت ارتداد برخی از افرادی که منتحل به نحله اسلام هستند، فعلی را انجام می‌دهند که، از آن فعل به عناوین متعدده‌ای تعبیر می‌شود و مهم‌ترین تعبیر همانا واژه «ارتداد» است که موضوع ابواب یا کتب فقهی قرار گرفته است. هرچند این واژه، تنها دریچه ورودی به عالم معانی آیات و اخبار وارده در این موضوع نمی‌باشد. برای درک و دریافت #واقع‌موضوع یا به عبارتی #موضوع‌شناسی این باب فقهی، تحقیق پیش‌روی را در چندین مرحله پی می‌گیریم؛ - معنای لغوی کلمه «ارتداد» - ارتداد در آیات قرآن - ارتداد در اخبار - ارتداد در اصطلاح فقهای امامیه - ارتداد در اصطلاح فقهای عامه 1⃣ معنای لغوی ارتداد 🔹گویا کلمه ارتداد از ریشه «ردد» اشتقاق یافته است. لغویین این ماده لغت را به «الرَّدُّ: مَصْدَرُ رَدَدْتُ. و اسْمٌ لِمَا رُدَّ بَعْدَ أخْذِه، و الجَمِيعُ الرُّدُوْدُ.» در (المحیط فی اللغة، ج9 ص 257) «رَدّهُ عن وجهه يَرُدُّه رَدَّا و مَرَدًّا: صَرَفه.» در (الصحاح، ج2 ص 473) «الراء و الدال أصلٌ واحدٌ مطّردٌ منقاس، و هو رَجْع الشَّى‌ء.» در (معجم مقائیس اللغة، ج2 ص 386) از این عبارات، به دست می‌آید که، مفهوم این کلمه از ترکیب دو عنصر مفهومی به دست می‌آید؛ «اقبال به چیزی یا اخذ چیزی، منع از همان چیز یا بازگشت از آن چیز.» یعنی در موضعی از این ماده و اشتقاقات آن استفاده می‌شود که، روی به چیزی بیاوریم یا چیزی را اخذ کنیم و سپس از آن منصرف شویم یا از آن چیز منع گردیم. پس در حقیقت، ردّ به معنای «منع در مقام اقبال و اخذ چیزی» است. 🔹 در کتاب #فروق‌اللغة در تفاوت رد و برخی از کلمات چنین آمده است:« (الفرق) بين الرد و الرجع‏؛ أنه يجوز أن ترجعه من غير كراهة له قال الله تعالى (فَإِنْ رَجَعَكَ اللَّهُ إِلى‏ طائِفَةٍ مِنْهُمْ) و لا يجوز أن ترده الا اذا كرهت حاله، و لهذا يسمى البهرج ردا و لم يسم رجعا، هذا أصله ثم ربما استعملت احدى الكلمتين موضع الاخرى لقرب معناهما. (الفرق) بين الرد و الرفع‏؛ أن الرد لا يكون الا الى خلف، و الرفع يكون الى قدام و الى خلف جميعا.» الفروق فی اللغة، ص 107 🔹یکی از اشتقاقات از ماده «ردد» موضوع مورد بحث یعنی #ارتداد است. در همان منابع پیشین مانند، المحیط چنین آمده است: «و الرِّدَّةُ: مَصْدَرُ الارْتِدَادِ. و الصَّوْتُ يَرْجِعُ إليكَ من الجَبَلِ.» یا در الصحاح: «و الارتِدَادُ: الرجوع؛ و منه المُرْتَدُّ.» و همچنین در معجم مقائیس اللغة «و سمِّى المرتدُّ لأنّه ردَّ نفسَه إلى كُفْره.» البته باید به این نکته توجه نمود که؛ ارتداد از باب #افتعال است و دارای معانی متعدد، اما به نظر می‌رسد که، معنای اصلی در ارتداد همانا معنای #مطاوعه و اثرپذیری باشد. بر این اساس، ارتداد اثری است که از فعلی دیگری به جای می‌ماند. همانطور که راغب در المفردات می‌گوید: «الرَّدُّ: صرف الشي‏ء بذاته، أو بحالة من أحواله، يقال: رَدَدْتُهُ فَارْتَد» (ص107) با این وصف، ارتداد در حقیقت، رد کردن چیزی نیست بلکه پذیرش رد و انصراف و #بازگشت‌پذیری از چیزی است. ↩ برای تدقیق در معنا و مفهوم کلمه ارتداد بیش از این می‌توان نوشت، و البته که به آیاتی که این ماده و اشتقاقات آن استعمال شده است، می‌توان مراجعه نمود و شواهدی را جمع‌آوری کرد، لیکن با این ضیق مجال به همین مقدار اکتفا می‌شود. دو نکته در جمع‌بندی نهایی؛ - توجه به معنای رد بعد الاخذ - توجه به معنای مطاوعه‌ای در ارتداد. این دو توجه به ما می‌گوید که، معنای لغوی ارتداد چنین است؛ کسی که روی به چیزی می‌آورد و او را از آن چیز منع می‌کنند یا انصراف می‌دهند و او نیز بازمی‌گردد. یعنی او را رد می‌کنند و او آن ردیه را می‌پذیرد که به این پذیرش، ارتداد می‌گویند. @alfigh_alosul

#صوت‌_جلسه_سیزدهم #استادسیداحمدمددی(زیدعزه) 🔸 بررسی روایت «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» 🔸فهرست اجمالی مطالب: 1⃣ توازن بین روایت مذکور و العبرة بالالفاظ 2⃣ نهی پیامبر از چهارنحوه بیع 3⃣ منهی نبودن بیع ما لیس عندک نزد مرحوم صدوق https://eitaa.com/alfigh_alosul/631

💥نشست علمی با موضوع؛ بررسی نظریه #تحلیل‌فهرستی‌روایات امروز؛ ۳۰: ۱۸ مدرسه فقهی امام باقر(سلام الله علیه) @alfigh_alosul

#صوت‌_جلسه_چهاردهم #استادسیداحمدمددی(زیدعزه) 🔸 بررسی روایت «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» 🔸فهرست اجمالی مطالب: 1⃣ بررسی شواهد نزدیک به مضمون روایت مورد بحث - نهی پیامبر از بیعین فی بیعین - نهی پیامبراز بیع ما لم یقبض - نهی از شرطین فی بیع واحد 2⃣ مقید نبودن قاضی بن نعمان صاحب دعائم الاسلام به ضوابط حدیثی https://eitaa.com/alfigh_alosul/633

#پرونده_علمی_4 #ارتداد_4 ✍ محمد متقیان ✅ماهیت ارتداد 2⃣ ارتداد در آیات قرآن_1 آیات متعددی در لسان وحی و کتاب مبین، مشیر به معنا و مفهوم «ارتداد» وارد شده‌اند. در برخی از این آیات، از مشتقات لفظ «ارتداد» استفاده می‌شود و در برخی دیگر، با تعابیری متفاوت، آن معنا و مفهوم انتقال می‌یابد؛ 🔅 البقرة : 217 يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فيهِ قُلْ قِتالٌ فيهِ كَبيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ #يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُون‏. 🔅 المائدة : 54 يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا مَنْ #يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرينَ يُجاهِدُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم‏. 🔅 المائدة : 21 يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتي‏ كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ #لاتَرْتَدُّوا عَلى‏ أَدْبارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرين‏. 🔅 محمد : 25 إِنَّ الَّذينَ #ارْتَدُّوا عَلى‏ أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلى‏ لَهُم‏. ✅بررسی دلالی؛ 🔹در آیات متعددی از واژه «ارتداد» و مشتقات آن استفاده شده است، لیکن فقط در 4 آیه منقول، به #ارتداددینی اشاره می‌شود. در همه این آیات، موضوع ارتداد دینی طرح می‌شود و درباره آن احکامی صادر یا اینکه توصیفاتی مطرح می‌گردد. 🔹 در دو آیه اول؛ ارتداد با متعلق خود یعنی "عَنْ دينِهِ"، وارد شده است، که به معنای بازگشت از دینی است که، اخذ کرده‌اند. تعبیر «عَنْ دينِهِ» اشاره لطیفی است به این نکته که، فرد مرتد از دین #خودش بازگشت می‌کند، یعنی از چیزی که آن را اخذ نموده است، بازگشت #ازآن دارد. در دو آیه دوم؛ ارتداد با متعلق دیگری یعنی «عَلى‏ أَدْبارِكُمْ» یا «عَلى‏ أَدْبارِهِمْ» وارد شده است. در این دو آیه، بازگشت #بر است. بازگشت بر چیزی که پشت سرگذاشته‌اند. 🔹پس در این آیات، یک معنای ارتداد و بازگشت از چیزی است و یک معنای ارتداد و بازگشت بر چیزی است. یعنی انسان، در هیچ حالی خالی از موضع‌گیری و اعتقاد نیست. وقتی از عقیده‌ای بازمی‌گردد، در حقیقت به عقیده‌ای دیگر که آن را پشت سرنهاده بود بازمی‌گردد، نه آنکه، فقط از چیزی برگردد و تمام. بلکه از چیزی برمی‌گردد و به چیزی دیگر که آن را ورای خود قرار داده و به آن پشت کرده بود، بازگشت می‌کند. با این توضیح، می‌توان ارتداد را «بازگشت از حق به باطل» تعریف نمود، باطلی که پشت سر قرار داده شده بود. پس ارتداد یا بازگشت در کلام وحی، در میانه #از و #بر باید معنا شود. 🔹علاوه بر اشاره به متعلق ارتداد، باید به معنای لغوی ارتداد نیز که در مطلب پیشین گذشت، اشاره نمود. در آن مطلب گذشت که، ارتداد معنای مطاوعه‌ای و اثرپذیری دارد که به این معنا در کلام راغب نیز اشاره شده بود؛ «الرَّدُّ: صرف الشي‏ء بذاته، أو بحالة من أحواله، يقال: رَدَدْتُهُ فَارْتَد» حال با دقت در این معنای مطاوعه‌ای که، #برگشت‌پذیری معنا می‌شود، و توجه به این نکته که، هر اثرپذیری نیازمند یک مؤثری است، آیا همین معنا را می‌توان در آیات منقوله، پیگیری نمود؟ 🔹در صورتی که معنای مطاوعه‌ای ارتداد لحاظ گردد باید فقرات مذکور؛ "منْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ"، را اینگونه معنا نمود؛ آن فرد را از چیزی منع نمودند و او از آن برگشت. البته نیازی نیست که، آن «رادّ» عاملی بیرونی باشد، بلکه نفس انسان خود را از چیزی بازمی‌دارد و از آن بازمی‌گردد؛ "ردّ نفسه عن دینه فارتدّ عن دینه". در همین موقف، باید معنایی که برای «ردد» از کتب لغت معنا شد، لحاظ گردد؛ «الرَّدُّ: مَصْدَرُ رَدَدْتُ. و اسْمٌ لِمَا رُدَّ بَعْدَ أخْذِه، و الجَمِيعُ الرُّدُوْدُ.» هر ردی بعد از اخذ چیزی و روی‌آوردن به چیزی، معنا دارد. ↩ بنابراین #ارتداددینی یعنی، بازگشت از چیزی بر چیزی. حقیقت این بازگشت هم، انعکاس و اثر ردی است که انجام می‌شود. و آن ردّ نیز در مقام اخذ چیزی و استقبال به چیزی صورت می‌گیرد. فلذا اگر کسی، اقبال به چیزی نداشته باشد، معنا ندارد که بگویند او را از آن چیز منصرف ساختند یا ردّ کردند و ارتداد در آنجا معنا ندارد. @alfigh_alosul

#صوت‌_جلسه_پانزدهم #استادسیداحمدمددی(زیدعزه) 🔸 بررسی روایت «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» 🔸فهرست اجمالی مطالب: 1⃣ بررسی کتاب دعائم الاسلام 2⃣ بررسی رساله مناهی - درباره محمد بن زکریا الغلابی الاخباری 3⃣ بحثی پیرامون مشیخه شیخ صدوق https://eitaa.com/alfigh_alosul/636

#فقهای‌امامیه_2 ✅ منشأ اختلاف بین علما در قضیه مشروطه حضرت آیت الله سیدموسی شبیری زنجانی(دام ظله): 🔹 حاج آقاى ما از مرحوم آقاى #بروجردى نقل مى‏‌كرد كه ايشان مى‏‌فرمود: 1⃣ وقتى ما در نجف مشغول تحصيل بوديم، از ايران به آقايان نجف خبر رسيد كه #مظفرالدين‌شاه مكرّر به خارج سفر مى‏كند و از خارجيها قرض می‏‌گيرد و در مقابل به آنها امتياز مى‌دهد. اگر اين كار استمرار پيدا كند، تمام كشور در جريان اين امتيازات از دست خواهد رفت و خوب است جماعتى بر كار شاه نظارت كنند تا اين‏گونه مسائل سبب سقوط مملكت نشود. 2⃣ همه علماى نجف حتى مرحوم #آسيد‌محمد‌كاظم‌يزدى با پيشنهاد #نظارت بر اعمال شاه موافقت می‌كنند. مدتى بعد از سوى مرحوم حاج #شيخ‌فضل‌الله‌نورى نامه‏ اى مى‏‌آيد كه: صحبت است مجلسى درست شود و قوانينى براى آن مجلس تهيه شده است و من مواد آن قوانين را ملاحظه كرده‌ام و به جز يكى دو ماده، ساير مواد آن خلاف شرع نيست و آن يكى ـ دو ماده را هم اصلاح می‌كنيم. آقايان امضا كنند تا ما اجرا كنيم. 3⃣ در اينجا بين مرحوم #آخوندخراسانی و مرحوم سید یزدی اختلاف شد. مرحوم آخوند فرمود: حاج شيخ فضل الله، هم مجتهد است و به مبانى فقهى وارد است و هم عادل است و در جهات دينى قابل اعتماد است و هم خبرويّت دارد و به مسائل روز بصير است. لذا ايشان به اعتماد حاج شيخ فضل الله امضا می‌كند. 4⃣ مرحوم آسيد محمد كاظم می‌فرمايد: من بايد تك‏ تك اين مواد را خودم ملاحظه كنم. اينجا بين عَلَمين تعارضى پيدا می‌شود. از طرف دربار، اطلاعاتى در اختيار مرحوم آسید محمد كاظم گذاشته مى‌شود و مخالفان دربار هم اطلاعات ديگرى به مرحوم آخوند مى‏ سپارند و همين سبب شد كم‏ كم فاصله و مشكلات ميان عَلَمين زياد شود. ر.سایت معظمٌ له، بیانات 🆔https://eitaa.com/alfigh_alosul