📖 در محضر #تفسیر_سوره_حمد حضرت امام خامنه ای مدظله العالی 📋موضوع : مقدمات لزوم تفسیر قرآن و لزوم رجوع به قرآن 🔰 #جلسه_اول 📖 بخش : #اول 🔰 تاریخ ۱۳۶۹/۱۲/۱۵ بسم اللّه الرّحمن الرّحیم آنچه در نظر است این است که ما یک بحث تفسیری را آغاز کنیم و به کمک شما خواهران و برادران دانشجوی عزیز در جهت فهم قرآن و گسترش استفاده از نورانیت قرآن قدمی برداریم. بنده در گذشته با درس‌های قرآن به‌خصوص در رابطه با دانشجویان انس داشتم و یکی از اشتغالات جدّی برای من محسوب می‌شد و در سال‌های بعد از انقلاب هم همواره در پی فرصت بودم که مباحث قرآنی را ادامه بدهیم و تکرار کنیم ولی فرصت نمی‌شد. از مدتی پیش به این فکر افتادم و برخی از دوستان هم مکرر این را به من گفتند و حالا شروع می‌کنیم. 🔰امروز مقدماتی را عرض کنم، علت شروع این بحث را در سه چیز خلاصه کردم: 🔸اول اینکه به سهم خود در حرکت عمومی تبیین قرآن شرکت داشته باشم. 🔸دوم اینکه تدریس قرآن موجب شود که این کار در جامعه ترویج شود و به تعلیم و آموزش و فهم قرآن کمک کند در سطح جامعه. 🔸سوم اینکه دانشجویان در حوزه معارف قرآن به صورت جدی‌تری وارد شوند. ✨📖✨هدایت قرآن فهم و تبیین قرآن در هدایت عمومی جامعه و همچنین در هدایت فردی و کمال فردی هرشخص دارای تأثیر بسزائی است یعنی در جامعه اسلامی اگر مردم با قرآن آشنا باشند و انس بگیرند و از راهنمائی‌های قرآن استفاده کنند هم در حرکت عمومی جامعه به سوی اهداف اسلامی کمک خواهد شد و هم هر فردی بخودی خود در درون خود به آن کمال که اسلام برای شخص مسلمان معین کرده نزدیکتر خواهد شد. 🔰در حرکت عمومی جامعه این اثر را می‌گذارد که در جامعه قرآن در انحصار افراد خاصی نباشد بلکه همه افراد جامعه و مجموعه‌های مختلف در جامعه، با قرآن آشنا باشند و از هدایت قرآنی بهره بگیرند و این هدایت قرآنی همان چیزی است که در قرآن بر روی آن زیاد تکیه شده است ✨📖✨ قرآن اصرار دارد که نور است «قَدْ جَاءَکُم‌ مِنَ اللَهِ نُورٌ وَ کِتَـابٌ مُّبِینٌ» همانا برای شما آمد از سوی خدا نور، یعنی همین قرآن و کتاب مبین و آشکار «یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ» به‌وسیله این کتاب خدای متعال آن کسانی را که از رضایت و خشنودی او تبعیت می‌کنند هدایت می‌کند به راه‌های سلامت و آرامش، یعنی در دنیای ستیزه‌گری بین ماده و معنا در دنیای آسیب‌پذیری انسان از عوامل گوناگون آن عاملی که می‌تواند انسان را به عافیت حقیقی برساند آشنائی و عمل به قرآن است ✨📖✨« وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ» این قرآن انسان‌ها را از تاریکی‌ها به سوی نور خارج می‌کند « یَهْدِیهِمْ إِلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِیم» و آنها را به راه راست هدایت می‌کند، پس قرآن در این آیه خودش را نور و هدایت کننده به راه راست و رساننده انسان به ساحل نجات تعریف می‌کند. از این وسیله هدایت چقدر یکایک ما بهره می‌بریم؟ ✨📖✨در آیه دیگر می‌فرماید «هذا بَیانٌ لِلنَّاس» این قرآن تبیین کننده است برای مردم «وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِین» این هدایت و پند و اندرز است برای پرهیزکاران. و آیات متعدد دیگری درباره قرآن و فضیلت قرآن و رسالت و هدف قرآن در خود کتاب کریم قرآن هست ما از این فواید مادامی که با قرآن آشنا نباشیم و انس نداشته باشیم محروم خواهیم بود. 📚📚📚 کتابخانه مدرسه علمیه الزهرا علیها السلام https://eitaa.com/alzahranasr_lib

📖 در محضر #تفسیر_سوره_حمد حضرت امام خامنه ای مدظله العالی 🔰 #جلسه_دوم 📖 بخش : #اول 🔰 تاریخ ۱۳۶۹/۱۲/۲۲ بسم اللّه الرّحمن الرّحیم 🔰مقدماتی را در باب لزوم تفسیر قرآن و لزوم رجوع به قرآن عرض کردیم، همچنین روش کار تفسیر را و خلاصه این بود که ما در تفسیر آیات قرآن بیشتر توجه می‌کنیم به نیاز جامعه امروز فارسی زبان که عبارتست از دانستن ترجمه گویا و روان از قرآن و آنگاه تبیین مفاهیم قرآنی در حدی متوسط (منظور از حد متوسط این است که اکثر مفاهیم قرآنی دارای اوج‌های عرفانی و فلسفی و معرفتی است. گرد آن مفاهیم چندان نخواهیم گشت مگر در موارد ضروری و لازم) مثلاً در همین سوره حمد امام رضوان‌الله‌علیه در اطراف همین مباحث چند جلسه درس تفسیر فرمودند که اوج مباحث عرفانی بود من هم خودم دستم به آن اوج‌ها نمی‌رسد و هم فعلاً برای عموم این سطح متوسط را ضروری‌تر می‌شمارم اگرچه خواص مطمئناً به آن قله‌ها هم نیاز دارند. با این مقدمات سوره مبارکه حمد را شروع می‌کنیم. ✨📖✨اولاً سوره عبارت است از فصل و بخشی از قرآن که در گرد یک یا چند مطلب محوری دور می‌زند هر کدام از سوره‌های قرآن را که ملاحظه کنید یک مطلب اساسی با چند مطلب اصلی را در آن مشاهده خواهید کرد. و بقیه مطالب در حول و حوش آن مطلب اصلی دور می‌زند این فصل را می‌گویند سوره البته این جور فصل‌بندی با فصل‌بندی‌های معمول کتاب‌های بشری متفاوت است این جور نیست که مطالب قرآن تقسیم شده باشد. ✨📖✨ مثلاً مطالب مربوط به خدا یا به انسان یا به روز قیامت یا به زندگی فردی بشر یا به مجموعه نظام اجتماعی انسان هر کدام در یک فصلی بیان شده باشد فصول قرآنی که همین سوره‌ها باشند گرچه هر کدام ناظر و متوجه به یک مطلب اصلی هستند اما در آن مجموعه مطالب متنوعی از همه معارفی که در قرآن پراکنده است وجود دارد با خواندن یک سوره انسان با بخش عظیمی از معارف قرآن آشنا می‌شود و با تدبر در یک سوره به اعماق زیادی از معارف الهی دست پیدا می‌کند به‌هرحال این فصل‌گذاری را در اصطلاح قرآن «سوره» نام گذاشته‌اند. ✨📖✨سوره حمد با بقیه سوره‌ها متفاوت است اگر کسی سؤال کند که مطلب محوری سوره حمد چیست؟ نمی‌شود پاسخی به او داد سوره حمد فهرست‌گونه‌ای است از همه معارف قرآن یا بگوئیم از همه معارفی که مسلمان نیاز دارد که بطور دائم در جان خود بپروراند و معرفت به آنها را در خود عمق ببخشد. در سوره حمد هست منتهی به اشارت، من به‌عنوان نمونه به بعضی از معارفی که در سوره حمد هست اشاره می‌کنم، «خدا» - عالی‌ترین معرفت همه ادیان و اسلام - رابطه فیض عام الهی با همه موجودات و مخلوقات که یکی از اساسی‌ترین مفاهیم دین همین رابطه خدا با تمام موجودات از طریق افاضه عمومی می‌باشد، رابطه ویژه خدا با بندگان مؤمن که از این دو افاضه، هم افاضه عمومی و هم افاضه ویژه مؤمنان تعبیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود به «رحمت» - و ربوبیت الهی که خود ربوبیت یک مفهوم بسیار مهمی است و جزء معارف عالی قرآنی است که در معنای رب العالمین مقداری درباره آن توضیح خواهیم داد تعلق همه نیکی‌ها و زیبائی‌های وجود به خدا، که باز این خود یکی از ارکان مهم معرفت‌ها و شناخت‌های قرآنی است که ما در سوره حمد ذیل کلمه حمد به این معرفت دست پیدا می‌کنیم مسئله عبودیت، عبودیت انسان و در مقابل خدا به تعبیری عبودیت همه وجود در مقابل خدا، «إِنْ کُلُّ مَنْ فِی السَّماواتِ وَالْأرْضِ إلّا آتِی الرَّحْمنِ عَبْدًا» همه وجود در مقابل پروردگار عبودیت دارند مثال بارزش انسان است که این عبودیت انسان در مقابل خدا یکی از حصول اساسی معرفت اسلامی است که با معارف بعضی از ادیان دیگر کاملاً متفاوت است. ✨📖✨مسئله هدایت الهی و جستجوی آن از دامنه فیض خدا - مسئله معاد که باز یکی از مهم‌ترین ارکان معارف الهی است -تقسیم انسان‌ها به سه گروه هدایت یافته، گمراه و غضب شده - در نهایت خواستن از خدا درخواست کردن از خدا، این همه معارف که هر کدام از اینها یک فصل بسیار مهمی از معارف الهی است، و همه اینها در قرآن وجود دارد و همه اینها در سوره حمد به شکل کوتاه و اشاره آمده، البته اشاره که می‌گوئیم معنایش زبان رمز نیست بلکه با تبیین همه کلمات حمد در این سوره همه این معارف را می‌شود شناخت و فهمید. خوب پس سوره حمد با سوره‌های دیگر قرآن این تفاوت را دارد که یک مطلب محوری ندارد بلکه مجموعه‌ای از مطالب محوری و امّهات مسایل قرآنی است برای همین هم هست که به سوره حمد گفته می‌شود «امّ القرآن» ام یعنی چیزی که همه چیز به او برمی‌گردد، مرجع، مقصد. به مادر هم که عرب می‌گوید «ام» چون کودک به او برمیگردد 📚📚📚 کتابخانه مدرسه علمیه الزهرا علیها السلام https://eitaa.com/alzahranasr_lib

📖 در محضر #تفسیر_سوره_حمد حضرت امام خامنه ای مدظله العالی 🔰 #جلسه_سوم 📖 بخش : #اول 🔰 تاریخ ۱۳۷۰/۰۱/۲۱ بسم الله الرحمن الرحیم ✨📖✨در بیان سوره مبارکه حمد رسیدیم به آیه مبارکه «مَالِکِ یَوْمِ الدِّین»، دو قرائت در اینجا معروف است یکی «مالک یوم الدین» و دیگری «ملک یوم الدین». یک اشاره مختصری به اختلاف قرائات بکنم. ✨📖✨در قرآن کریم غالباً مواردی که قرّاء هفت‌گانه معروف در متن قرآن اختلاف کردند (که موارد هم چندان زیاد نیست) اختلاف بر سر چگونگی خواندن یک کلمه است. در رسم الخط قدیمی عربی که امروز هم در غالب قرآن‌های کشورهای اسلامی رعایت می‌شود الف را در بعضی از کلمات الف وسط کلمه را نمی‌نویسند و با یک نیمه الفی بر روی حرف قبل از (الف) او را نشان می‌دهند مثلا «مالک» را می‌نویسند به «ملک» یک الف کوچکی روی حرف میم می‌گذارند که معلوم شود مراد «مالک» است نه «ملک»، این نیمه حرف را حالاها می‌گذارند و در بسیاری از کلمات قرآنی این جور است، یک ضابطه خیلی دقیقی هم این رسم الخط ندارد، در کتب مخصوصی رسم الخط که مسلمین نوشتند کتا‌ب‌هائی و فصولی نوشته شده مخصوص بیان رسم الخط قرآن، چون مسلمان‌ها به همه جوانب قرآن رسیدگی کردند از جمله رسم الخط، مثلاً در «الاتقان سیوطی» یک فصلی درباره رسم الخط قرآن است، آنجا ذکر کردند که الف بعد از کدام حرف‌ها در نوشتن ساقط می‌شود و در تلاوت خوانده می‌شود. به نظر می‌رسد که اختلاف نظر در باب این که در سوره حمد مالک است یا ملک ناشی می‌شود از همین قضیه، هردو قرائت طبق فتوای علما صحیح است. در معنا هم تفاوت زیادی نخواهد کرد و در موارد اختلاف قرائت غالباً از این قبیل است، خیلی کم اتفاق می‌افتد که حروف آن کلمه مورد اختلاف تغییر پیدا کند حتی اگر حروف هم یک جا تغییر کند باز معنا یکی است معنا تغییر پیدا نمی‌کند مثلاً «إن جاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا»، که «فتبینوا» قرائت معروف است یک قرائت هم هست «فتثبتوا» که این دو حروفش تغییر پیدا کرده ولی چون نقطه‌ها شبیه هم هست در هر دو، لذا دو قرائت شده ولی هردو به یک معناست یعنی «تحقیق کنید». بنابراین موارد اختلاف قرائت در قرآن این جوری است مواردی که حروف تغییر کند نادر است در همان‌جا هم معنا یکی است غالب جاهای اختلاف قرائت لهجه‌ها است در اینجا دو قرائت است، «مالک یوم الدین»، «ملک یوم الدین» اگر گفتیم «مالک»، از ریشه «ملک» - بکسر میم - خواهد بود یعنی صاحب و دارنده «ملک» اگر گفتیم، از ریشه «ملک» - بضم میم - خواهد بود یعنی سلطان، پادشاه، حاکم، تفاوتی نمی‌کند چه بگوئیم خداوند و صاحب و صاحب‌اختیار و دارنده روز دین است یعنی همه چیز روز دین و قیامت در اختیار اوست چه بگوئیم خداوند ملک و سلطان و پادشاه روز دین است یعنی باز همه چیز روز قیامت تحت قدرت اوست، البته قرائت «مالک» شاید معروف‌تر است و از جهتی هم ممکن است ترجیح دهیم قرائت «مالک» را بر «ملک». ✨📖✨ «مالک یوم الدین» یعنی صاحب اختیار و دارنده روز جزا. مراد روز قیامت است بدیهی است روز در اینجا به معنای فاصله بین طلوع و غروب نیست که در دنیا و در منظومه شمسی معنای روز این است. روز قیامت این نیست که یک فاصله‌ای بین طلوع و غروب خورشید است آنجا «یوم تبدل الأرض غیر الارض» زمین و آسمان وضع دیگری پیدا می‌کند مقررات حاکم بر آفرینش شکل دیگری پیدا خواهد کرد، اوضاع، اوضاع مأنوس کنونی ما در دنیا نیست، روز یعنی دوران، دوره که ما درباره دنیا هم می‌گوئیم روز «الیوم عمل ولا حساب و غدا حساب ولا عمل» امروز کار هست و حساب و کتاب نیست، فردا حساب و کتاب است و کار نیست. آنچه امروز در دنیا انجام می‌دهید کار شما است و هیچ حساب و کتابی بر روی کار شما در معیار و با حدود و ثغور دیدگاه الهی نیست حساب و کتاب‌ها محدود است، کارهای فردی شما و درونی شما خطورات ذهنیتان، تفکراتتان، تصمیم‌هاتان که بعضی‌اش مستوجب عقاب است و بعضی‌اش مستوجب ثواب است و بعضی‌اش موجب تکامل شما است حتی فکر شما مستوجب این می‌شود که روحتان تعالی پیدا کند و گاهی نفس تفکر موجب تنزل و انحطاط است بزرگانی را ما شنیدیم و دانستیم که اینها از واردات ذهنی نابه‌جا در ذهن خودشان جلوگیری می‌کردند پس اندیشه‌های انسانی می‌توانند کمال‌بخش و می‌توانند انحطاط آفرین باشند، خوب اینها حساب و کتاب دارد «یعلم خائنة الأعین و ماتخفی الصدور» تمام نگاه‌ها و چشم‌های خیانت‌گر از دید پروردگار روشن است و آشکار، تمام این کارهایی که در دنیا رویش حساب نیست در آخرت رویش حساب هست حتی حساب‌هائی هم که در دنیا هست غلط و نارسا و ناقص، تمام اینها حساب و کتابش در روز قیامت هست . 📚📚📚 کتابخانه مدرسه علمیه الزهرا علیها السلام https://eitaa.com/alzahranasr_lib