✅ انواع #تشبیه : ارکان لازم برای ساختن یک #تشبیه مناسب رکن اول و دوم است. رکن سوم و چهارم می‌تواند به‌طور غیر‌مستقیم حضور پیدا کند یا اصلاً حاضر نشود. برخی از نویسندگان و شاعران معتقدند که اگر #ادات و #وجه_شبه در تشبیه را حذف کنیم، ارزش تشبیه افزون می‌‌شود. یعنی تشبیه‌هایی که رکن سوم یا وجه شبه در آن‌ها حاضر نشده باشند، بسیار گیراتر و رساتر خواهند بود. بنابراین تشبیه‌ها بر اساس اجزای حاضر خود می‌توانند اقسامی داشته باشند که در این مقال به پرکاربردترین #تشبیه‌ها می‌پردازیم: ۱- #تشبیه_مرسل تشبیه مرسل تشبیهی است که در آن ادات تشبیه وجود دارد. روی چون ماهش در تاریکی می‌درخشید. در مثال بالا، واژه‌ی #چون، ادات تشبیه است و #روی به #ماه تشبیه شده است که می‌درخشد. ۲- #تشبیه_مؤکد اگر ادات تشبیه از جمله حذف شود به آن تشبیه مؤکد گفته می‌شود. برای آنکه تشبیه مؤکد را بهتر درک کنید،‌ شعر زیر را بخوانید: دلی به ظلمت شب دارم غمی، به وسعت ویرانی مشبه مصرع اول واژه‌ی #دل، مشبه به آن، واژه‌ی #شب و وجه شبه آن، #ظلمت است و هیچ ادات تشبیهی را نمی‌توانیم بیابیم. به یاد داشته باشید که ارزش ادبی تشبیه مؤکد از تشبیه مرسل بیشتر است؛ زیرا حذف ادات تشبیه باعث می‌شود کلام طبیعی‌تر به نظر برسد و از طرفی ذهن مخاطب با معنا بیشتر درگیر می‌شود. 3- #تشبیه_بلیغ در #تشبیه_بلیغ، وجه شبه و ادات تشبیه ذکر نمی‌شود. پس این تشبیه تنها از مشبه و مشبه به ساخته می‌شود. #تشبیه_بلیغ در فن بیان، یکی از زیباترین انواع تشبیه است. درخت دوستی، پنجه‌ی تقدیر، دست روزگار باید بدانید که در کتاب‌ها، نام دیگر تشبیه بلیغ با عنوان #اضافه‌ی_تشبیهی نیز به‌کار برده شده است. زیرا این ترکیب از نظر دستوری از مضاف و مضاف‌الیه تشکیل شده است که بر پایه‌ی تشبیه شدن به یکدیگر در کنار هم قرار گرفته‌اند. دریای محبت، خورشید صلح، ابر مهربانی و ... #نکته: نباید اضافه‌ی استعاری را با اضافه‌ی تشبیهی یکسان دانست. روش تشخیص آن ساده است؛ می‌توانیم در ابتدا جای واژگان را با هم عوض کنیم و سپس مابین دو واژه، واژه‌ای مانند #را اضافه کنیم و در انتها، فعل #است را قرار بدهیم. بدین‌صورت اگر جمله معنی داشت، ترکیب اضافه‌ی تشبیهی است. مهد زمین؛ یعنی زمین مانند مهد است. که این جمله معنا دارد پس اضافه‌ی تشبیهی است. اما اگر جمله معنایی نداشت،‌ اضافه‌ی استعاری است. دست سرنوشت؛ یعنی سرنوشت مانند دست است. 4- #تشبیه_بلیغ_اسنادی نوعی از تشبیه بلیغ وجود دارد که به آن تشبیه بلیغ اسنادی گفته می‌شود. یعنی در آن #مشبه‌به به #مشبه اسناد داده می‌شود. علم، نور است. صورتش ماه بود. 5- #تشبیه_مفرد هرگاه طرفین اول و دوم تشبیه از یک چیز تشکیل شده باشند و واژگان یا صفاتی، وجه شبه آن باشد، #تشبیه_مفرد است. برق چشمانش همچون ستاره درخشان و روشن بود. در این جمله، #مشبه ‌ترکیب برق چشمانش، و #مشبه_به واژه‌ی ستاره است. همچون، #ادات_تشبیه و درخشان و روشن #وجه_شبه است. دقت کنید این جمله دو وجه شبه دارد. 6- #تشبیه_مُرکّب در تشبیه مرکب، هیأتی به هیأت دیگر تشبیه شده است. در اشعار می‌توانید مشاهده کنید که مصرع اول در بیت، به‌کلی #مشبه قرار گرفته و مصرع دوم #مشبه‌به است. ديده‌ی اهل طمع به نعمت دنیا پُر نشود همچنان که چاه به شبنم   کانال آموزش عروض و قافیه و... سید محمدرضا شمس (ساقی) https://eitaa.com/arozghafie

✅ #سجع چیست ؟ 🔻در اصطلاح ادبی می‌توان گفت سجع در نثر همانند قافیه در نظم است؛ یعنی، وزن یا آهنگ واژگان پایانی جمله با هم یکسان باشند. در این‌صورت به آن واژه‌ها، واژه‌ی #مسجع و به آهنگ برخاسته از واژه‌ها سجع می‌گویند. در گلستان سعدی و آثار خواجه عبدالله انصاری، نمونه‌های شاخصی از نثر مسجع را می‌توان یافت. 🔻#انواع_سجع سجع به سه نوع #متوازی ، #مُطَرّف و #متوازن تقسیم می‌شود. علت این تقسیم‌بندی، تفاوت در وزن و یا طول هجاها در نظر گرفته شده است. 🔻#سجع_متوازی در این نوع از سجع باید تعداد هجاها و یا بلندی و کوتاهی واژگان، با هم برابر باشند.   سلاح از تن بگشادند و رخت و غنیمت بنهادند. باران رحمت بی‌حسابش همه‌ جا رسیده و خوان نعمت بی‌دریغش همه‌ جا کشیده. هر که دست از جان بشوید هر چه در دل دارد بگوید. 🔻چند نکته در مورد #سجع_متوازی : ۱- از آنجایی که #سجع، یک آرایه‌ی لفظی است بنابراین تلفظ واژگان در تشخیص آن بسیار اهمیت دارد. ۲- گاهی اوقات واژه‌ای شرایط مسجع بودن را ندارد اما از لحاظ لفظی مورد تأیید است؛ پس می‌توان آن را به‌عنوان سجع متوازی در نظر گرفت. 3- اگر دو واژه که دارای سجع متوازی هستند در جمله پشت سر هم بیایند، آنگاه صنعت ازدواج رخ می‌دهد. 🔻#سجع_مطرف سجع مُطَرّف: واژه‌های مسجّع فقط در حرف یا حروف پایانی یکسان هستند. مثلاً : «شکست» و «دست» ـ «پند» و «دانشمند» که از نظر تعداد هجاها یکسان نیستند و فقط حروف پایانی آن‌ها یکسان است. ( ش ـ کست ) ـ ( دست ) ( پند ) ـ ( دا ـ نش ـ مند ) 🔻مثالی دیگر : «دوستی را که به عمری فراچنگ آرند، نشاید که به یک دم بیازارند». (سعدی) دو واژه‌ی «آرند» و «بیازارند» در حروف آخر یکسان هستند (سجع مطرف). 🔻#سجع_متوازن سجع متوازن سجعی است که واژگان تنها در وزن یکی هستند اما دز حرف #روی اختلاف دارند. مانند : شریف و کریم / بهار و نهال برای درک بهتر این نوع سجع، به مثال‌های زیر توجه کنید: فلان را اصلی است پاک و طینتی است صاف، بحری است مواج و شخصی نقاد دقت کنید که در مثال بالا،‌ دو سجع وجود دارد؛ یکی میان بحری و شخصی و دیگر میان مواج و نقاد. 🔻چطور #سجع را در واژگان بیابیم؟ از آنجایی که آرایه‌ی سجع، آرایه‌ای لفظی است، یافتن آن در جمله، بسیار بستگی به شیوه‌ی خواندن آن دارد. برای آنکه تشخیص سجع برای شما راحت‌تر باشد،‌ می‌توانید از فرمول سه‌گانه‌ی سجع هم استفاده کنید: 🔻#سجع_در_جملات وقتی در جملات یک نثر تعداد سجع زیاد شود، می‌تواند باعث پدیدار شدن آرایه‌های دیگری مانند #ترصیع، #موازنه، #تضمین‌المزدوج نیز باشد که مختصر اشاره‌ای به آن هم خواهیم داشت. 1- ترصیع زمانی #ترصیع در نثر رخ می‌دهد که بین واژگان دو جمله به‌صورت نظیر به نظیر سجع متوازی برقرار شده باشد و به کلامی که در آن آرایه‌ی #ترصیع به‌کار رفته‌ باشد، #مرصّع می‌گویند. شد مزین به تو مقام و محل شد مبین به تو حرام و حلال #نکته: اگر واژگان آخر مصراع یک بیت به‌جای سجع موازی ،‌ سجع متوازن به وجود آمده بود، باز هم آرایه‌ی #ترصیع داریم. 2- موازنه وقتی در بین واژگان نظیر به نظیر جملات، #سجع_متوازن برقرار باشد، آرایه‌ی #موازنه خواهیم داشت. #نکته: گاه در موازنه، به‌جای سجع متوازن از سجع متوازی استفاده می‌شود و حتی استفاده از ترکیب دو سجع متوازن و متوازی در واژگان نیز مجاز است. نام دیگر این آرایه، ممالثه است. ای اژدهای چرخ دلم بیشتر بخور وی آسیای نحس تنم نیک‌تر بسای جالب است بدانید، موازنه از سبک‌های شخصی و بارز مسعود سعد سلمان است. 3- تضمین المزدوج وقتی در انتهای دو جمله، از سجع متوازی یا مطرف استفاده شود و همین‌طور در اواسط جملات نیز انواع سجع به‌کار رفته شده‌ باشد، تضمین المزدوج یا اعنات ‌القرینه اتفاق می‌افتد. باید توجه داشت که در این حالت نیازی نیست که دو بخش قرینه مساوی باشند. فلان به ‌سیرت گزیده و عادت پسندیده، معروف است و به‌خدمتکاری دولت و طاعت‌داری حضرت موصوف است. (رشید وطواط) در عبارت بالا، همان‌طور که دیده می‌شود، واژگانی که #سجع اصلی بر آن مبتنی شده، دو واژه‌ی: «معروف و موصوف» است که این همان صنعت #سجع است. اما سجعی که در سایر واژگان کنار هم به جهت زیباتر کردن کلام آمده است، #تضمین‌_المزدوج گویند: «سیرت و عادت»، «گزیده و پسندیده» ، «خدمت‌کاری و طاعت‌داری» ، «دولت و حضرت» 🔻تفاوت #سجع و #جناس برای مثال دو واژه‌ی «سوزن» و «سوزان» نه وزن یکسانی دارند و نه حروف آخر آن‌ها با هم یکی است پس #سجع نمی‌سازند. اما اگر این دو واژه در نثر یا نظمی با هم به‌کار بروند، #جناس می‌سازند. پس بین دو یا چند واژه می‌تواند هم جناس و هم سجع وجود داشته باشد اما این دو آرایه لزوماً یکی نیستند. کانال آموزش عروض و قافیه و... سید محمدرضا شمس (ساقی) https://eitaa.com/arozghafie