آیا امام حسین طفل شیرخوارش را مقابل لشکر دشمن برد و طلب آب کرد؟ دکتر مصطفی صادقی کاشانی (نویسندۀ کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتال الملهوف سید بن طاووس) در خیلی از نسخه‌های کتاب لهوف سید بن طاووس این نقل مشهور (که ابومخنف و مقاتل معتبر هم آورده‌اند) را آورده است که امام حسین کنار خیمه آمد و فرزندش عبدالله رضیع (مشهور به علی اصغر) را در بغل گرفت، تیری از سوی دشمن روانه شد و کودک در بغل پدر شهید شد و حتی در بعضی از تعابیر آمده «ذبح» شد. اما در چند نسخه می‌بینیم این افزوده آمده که حضرت زینب فرزند را به امام حسین داد و به ایشان گفت این طفل سه روز است آب نخورده و برای او آب طلب کن. امام حسین نیز طفل را سر دست گرفت و از دشمن آب طلب کرد. از قدیم این نقل (که امام طفل را جلوی لشکر دشمن برد و آب خواست) را تحریف می‌دانستند. فضای کربلا و خط قرمز امام حسین که از دشمن طلب نکند باعث می‌شود ناین نقل پذیرفتنی نباشد. با این حال در بعضی از نسخه‌های لهوف آمده است. این مطلب مهمی است که آیا امام در حال خداحافظی با فرزندش بود که طفل شهید شد یا اینکه امام طفل را جلوی لشکر دشمن برد. به نظر می‌رسد نسخه‌نگاران این مطلب را اضافه کرده‌اند که امام فرزند را مقابل لشکر دشمن گرفت و طلب آب کرد. بعید است که این افزوده نسخه یا ویرایش دیگری از خود سید بن طاووس باشد و ما سراغ نداریم که سید ابن طاووس ویرایش دیگری ارائه داده باشد. دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

شهادت شیرخوارۀ امام حسین به نقل از کتاب وقعة الطف (بازسازی مقتل الحسین ابومخنف، کهن‌ترین روایت از واقعۀ کربلا): امام حسین نشسته بود که پسرش عبدالله را که شیرخوار یا کمی بزرگ‌تر بود برایش آوردند. امام او را در دامان خود نشاند که ناگهان یکی از بنی‌اسد - حرملة بن کاهل یا هانی بن ثُبیت حَضرَمی _ تیری به او زد و حنجرش را درید. امام حسین خون گلوی او را گرفت و وقتی کف دستش پر شد بر زمین پاشید، سپس فرمود: «پروردگارا! اگر یاری از آسمان را از ما دریغ کردی، آن را برای کاری بهتر قرار ده و از این ستمکاران انتقام ما را بگیر!» طبری از عمار دُهنی از امام باقر روایت کرده است که فرمود: تیری آمد و به پسر امام حسین که در دامانش بود اصابت کرد. امام خون‌ها را از روی پسر پاک می‌کردند و می‌گفتند: «خدایا! بین ما و مردمی که ما را دعوت کردند تا یاری کنند ولی ما را کشتند داوری کن»

امام حسین و عاشورا از دید اهل سنت (2) بخش دوم: قاضی عبدالجبار معتزلی او در کتاب المغنی می‌نویسد: اما امامت امام حسین به اعتقاد ما ثابت شده است به دلیل اینکه او به درستی بر این کار صلاحیت داشت. ثابت شده است که او مسلم بن عقیل را به کوفه فرستاد و او نیز از بیشتر آنها برای حسین بیعت گرفت. خشنودی مردان برتری که در آن زمان بودند - مانند محمد بن علی و غیره - به امامت او به طریق صحیح روایت شده است. و اگر روایت شده که آنها او را از قیام بازمی‌داشتند به خاطر این بود که برای او دلسوزی می‌کردند و به او می‌گفتند که در خانۀ خود بماند و از کشته شدن مصون باشد تا بتواند به امامت و حکومت برسد. اینکه آنها او را از قیام بازمی‌داشتند دلالتی بر این ندارد که به امامت او راضی نبودند. او همچنین در کتاب شرح اصول الخمسة می‌گوید: ما امت مسلمان اینک با قیام حسین بن علی به امت‌های دیگر مباهات می‌کنیم و می‌گوییم از فرزندان رسول خدا تنها یک فرزند باقی مانده بود که وی نیز امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکرد تا آنجا که در این راه کشته شد (به نقل از کتاب عاشوراپژوهی با رویکردی به تحریف‌شناسی تاریخ امام حسین، ص 239). #عبد_الجبار #اهل_سنت #عاشورا #صحتی_سردرودی دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعون کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

عزاداری در ایران در طول تاریخ (7) بخش هفتم: اهتمام ویژۀ شاهان قاجار به عزاداری به طور کلی شاهان قاجار دلبستگی و توجهی ویژه به رعایت آداب و برگزاری مناسک و شعائر دینی از خود نشان می‌دادند. در عهد آقامحمدخان، میرزای قمی حکم معروفی را دال بر بلامانع بودن اجرای تعزیه از لحاظ شرعی صادر کرد که پشتوانه‌ای محکم برای برگزاری مراسم تعزیه و شبیه‌خوانی محسوب می‌شد. فتحعلی شاه خود دستی در شعر و شاعری داشت و مرثیه‌هایی در سوگ واقعۀ عاشورا سرود. در دوران فتحعلی شاه بر شکوه عزاداری و تعزیه افزوده شد، اولین تکیه‌های ثابت برپا شد و کارگردانی تعزیه تحت ریاست شاه و بعضی شاهزادگان تکامل یافت. رابطۀ حسنۀ فتحعلی شاه با علما تأثیر مستقیمی بر هدایت مجالس و آیین‌های مذهبی می‌گذاشت. از جمله در این دوره علمای قم دقت نظر زیادی بر صحت اقوال در روضه‌خوانی‌ها داشتند و در این راستا به وقت مقتضی شدت عمل هم به خرج می‌دادند. باید اذعان کرد که در بین شاهان قاجار ناصرالدین شاه در پرداختن به شعائر مذهبی و شیعه‌گری گوی سبقت را از همه ربوده بود. مثلاً می‌توان به علاقۀ وی به شمایل‌های مذهبی، خصوصاً تمثال امیرالمؤمنین، تقید به نماز، سرودن اشعاری در مدح امامان شیعه، اهتمام وی به تعمیر و تزیین بارگاه امام حسین، اقدام به مطلا کردن گنبد حرم عسکریین در سامرا، ایوان حرم امام رضا و گنبد مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی و سفر به عتبات عالیات در سال 1288 ق اشاره کرد. ناصرالدین شاه جقۀ پادشاهی‌اش – سنجاق الماس بزرگی که شاهان قاجار به نشان اقتدار ملوکانه بر کلاه می‌زدند – راه هم پشکش «شاه نجف» کرد تا بر فراز مقبرۀ امام آویخته شود. ویژگی شاخص دورۀ ناصری رونق بی‌سابقۀ مجالس عزاداری و خصوصاً آیین تعزیه است. مهم‌ترین اقدام حکومت در این باره ساخت «تکۀ دولت» به دستور ناصرالدین شاه است؛ تکیه‌ای معظم و بی‌نظیر که ایدۀ ساخت آن را شاه قاجار پس از سفرش به فرنگ مطرح کرد. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ در دهۀ اول محرم هر روز گزیده‌ای از «عزاداری در ایران در قرون مختلف» را منتشر می‌کنیم. در این مجموعه از دوران آل‌بویه آغاز می‌کنیم و نگاهی خواهیم داشت به عزاداری در دوره‌های مختلف تاریخی. منبع ما در انتشار محتواهای مربوط به «عزاداری در تاریخ ایران» فصل اول کتاب رسانۀ شیعه نوشتۀ محسن حسام مظاهری است. گفتنی است با توجه به ارجاعات بسیار این کتاب به منابع مختلف و به‌خصوص شیوۀ ارجاع‌دهی درون‌متنی، برای رعایت اختصار ارجاعات به منابع مختلف را حذف خواهیم کرد، و خوانندگان برای مطالعۀ بیشتر باید به اصل کتاب رجوع کنند. #عزاداری #عاشورا #قاجار #ناصر_الدین #تعزیه دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

روایت سید صالح شهرستانی از سفر ناصرالدین شاه به کربلا

مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام برگزار می‌کند: 🛑نشست‌های عاشوراپژوهی دهۀ دوم محرم🛑 از دوشنبه 9 مرداد تا جمعه 13 مرداد هر روز ساعت 18 شرکت به صورت حضوری و مجازی 1. دوشنبه 9 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد محسن رنجبر موضوع: نقض عوامل سیاسی‌اجتماعی در شکل‌گیری قرائت‌های مختلف از عاشورا 2. سه‌شنبه 10 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد محمد اسفندیاری موضوع: ماجرای کتاب شهید جاوید 3. چهارشنبه 11 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد مصطفی صادقی کاشانی موضوع: بررسی نظریۀ شهادت‌طلبی امام حسین در کتاب لهوف 4. پنجشنبه 12 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد محمدرضا هدایت‌پناه موضوع: حلقه‌های مفقودۀ ماجرای مسلم بن عقیل 5. جمعه 13 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد رسول قلیچ موضوع: دلایل به تأخیر افتادن حرکت امام حسین از مکه به کوفه پس از رسیدن نامۀ مسلم مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچه 15، پلاک چهار لینک شرکت به صورت مجازی از طریق آپارات: https://aparat.com/CHSIQS/live دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

شهادت حضرت عباس چگونه بوده است؟ استاد یوسفی غروی در اخبار معتبر ابومخنف آمده است که در شب هفتم وقتی آب را بر خیام بسته بودند، امام به حضرت عباس اظهار تمایل کرد که اگر می توانند آب بیاورند و ایشان با سی نفر به طرف فرات رفت. نافع بن هلال از همراهان حضرت عباس، رفاقت داشت با عمرو بن حجاج زبیدی که اینک مسئول پانصد تیرانداز کنار رودخانه بود، هلال طرفِ صحبتِ عمرو بن حجاج شد و حضرت عباس و همراهانش توانستند سی مشک آب بردارند اما هنگام بازگشت میان دو طرف زد و خورد شد ولی حضرت عباس و همراهانشان، همگی توانستند با آب به خیمه ها برگردند. اما درباره شهادت حضرت عباس، در خبر معتبر که در «الارشاد» شیخ مفید آمده چنین است که وقتی دیگر کسی نماند در روز عاشورا حضرت عباس با امام حسين به طرف رود فرات رفتند. عده‌ای از لشکر دشمن به آن دو حمله کردند و میان دو برادر فاصله انداختند. عباس در همین حین، یعنی قبل از رسیدن به آب، شهید شد. خبر صحیح و معتبر در همین حد است. همان طور که می بینید هیچ گونه جزئیاتی در مورد چگونگی شهادت عباس نقل نشده است. هیچ خبر معتبری از چگونگی شهادت حضرت عباس نداریم. چگونگی شهادت عباس که امروز در مجالس روضه خوانی گفته می شود برای اولین بار در نیمه دوم قرن ششم شخصی به نام علی بن شهرآشوب مازندرانی (متوفی 588 هـ) در کتابش به نام «مناقب آل ابی طالب» بدون سند و مدرک و به صورت «حُکي» یعنی حکایت می‌شود آورده است. یعنی تا شش قرن بعد از کربلا چنین اخباری نقل نشده است. البته می‌توان گفت چون با آن خبر معتبر در تناقض نیست پس دليل قطعي بر بطلانش نيست پس حرمت نقل ندارد. #عباس #عاشورا #یوسفی_غروی @chsiqs

اصلاحیه متن فوق درباره چگونگی شهادت حضرت عباس از زبان استاد یوسفی غروی حاوی مشکلی بود که پس از تذکر دوستان و پرسش مجدد از استاد مشخص شد اشتباهی در متن رخ داده است. در متن فوق آمده بود که درباره جزئیات چگونگی شهادت حضرت عباس از جمله قطع دستان ایشان خبر معتبری نداریم و اولین بار ابن شهرآشوب نقل کرده است. استاد یوسفی غروی در پاسخ به پرسش مجدد ما فرمودند که همیشه قطع دستان را استثنا می‌کردند و قطع دستان در منابع کهن‌تر نظیر خصال و امالی شیخ صدوق آمده است اصل قطع دستان حضرت عباس پذیرفتنی است. از مخاطبان کانال به دلیل این اشتباه پیش آمده در نقل (این مطلب را دوستی از سخنرانی استاد یوسفی غروی در سال 1387 تهیه کرده و متن سال‌های پیش نوشته شده است و خطا در همین نقل بوده است) پوزش می‌طلبیم.

امام حسین و عاشورا از دید اهل سنت (3) ابن ابی‌الحدید ابن ابی‌الحدید در شرح نهج البلاغه به مناسبت‌های مختلفی از قیام سید الشهدا یاد می‌کند که با مقایسه با دیگر قرائت‌های مطرح در میان اهل سنت معلوم می‌شود قرائت ابن ابی‌الحدید از عاشورا قرائتی پرشور و حماسی است که همواره با تعظیم و تکریم حضرت سید الشهدا همراه است. مثلاً می‌نویسند: «سید و سرور کسانی که تن به ذلت نداد و کسی که غیرت و حمیت را و نیز کشته شدن در زیر سایۀ شمشیرها را به مردم آموخت و چنین مرگ باعزتی را بر پستی و ذلت ترجیح داد ابوعبدالله حسین بن علی بن ابی طالب بود. به او و یارانش امان داده شد اما او از این ذلت سر باز زد» (به نقل از کتاب عاشوراپژوهی با رویکردی به تحریف‌شناسی تاریخ امام حسین، ص 243). #ابن_ابی_الحدید #عاشورا @chsiqs

بازنشر #پادکست روایت حوادث شب عاشورا ❖ عاشورا خوانی ۱: در این شماره از پادکست به روایت های حوادث شب عاشورا در خیمه گاه اباعبدالله خواهیم رفت. میهمان این قسمت آیت الله یوسفی غروی است. تولید شده در : نشریه چند رسانه ای رباط #محرم #مقتل #عاشورا #امام_حسین @chsiqs

بازنشر #پادکست روایت حوادث روز عاشورا ❖ عاشورا خوانی ۲: در این روز عاشورا به سراغ روایت حوادث روز عاشورا از زبان آیت الله یوسفی غروی خواهیم رفت. تولید شده در : نشریه چند رسانه ای رباط #محرم #مقتل #عاشورا #امام_حسین @chsiqs

نخستین جلسه از نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دوشنبه ۹ مرداد ساعت ۱۸ ارائه‌دهنده: استاد محسن رنجبر موضوع: نقش عوامل سیاسی اجتماعی در شکل‌گیری قرائت‌های مختلف از واقعهٔ عاشورا شرکت به صورت حضوری و مجازی مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچه ۱۵، پلاک ۴ لینک شرکت مجازی در جلسه: https://aparat.com/CHSIQS/live @chsiqs

معرفی اجمالی دکتر محسن رنجبر دکتر محسن رنجبر متولد سال 1349 است. ایشان در سال 1363 وارد حوزۀ علمیه شد. در سال 1378 موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشتۀ تخصصی تاریخ در مؤسسه در راه حق شد و پس از دریافت مدرک دکتری در سال 1388 در رشتۀ تاریخ، به عنوان هیئت علمی مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی فعالیت‌های خود را ادامه داد. همچنین در دروس خارج فقه و اصول آیت‌الله جوادی آملی و سبحانی شرکت داشته است. از تألیفات ایشان می‌توان به کتاب جریان‌شناسی تاریخی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورا از صفویه تا مشروطه، کتاب نقش امام سجاد در رهبری شیعه و همچنین همکاری در نگارش کتاب تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهدا اشاره کرد. کتاب جریان‌شناسی تاریخی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورا از صفویه تا مشروطه در پنجمین جشنوارۀ فارابی و همچنین در چهارمین جشنواره کتاب دین عنوان برگزیده را به خود اختصاص داد. ⭕️ دوشنبه 9 مرداد، ساعت 18 در خدمت دکتر رنجبر خواهیم بود و ایشان درباره نقش عوامل سیاسی‌اجتماعی در شکل‌گیری قرائت‌های مختلف از واقعۀ عاشورا سخن خواهند گفت. @chsiqs

دومین جلسه از نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام سه‌شنبه ۱۰ مرداد ساعت ۱۸ ارائه‌دهنده: استاد محمد اسفندیاری موضوع: ماجرای کتاب شهید جاوید شرکت به صورت حضوری و مجازی مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچه ۱۵، پلاک ۴ لینک شرکت مجازی در جلسه: https://aparat.com/CHSIQS/live @chsiqs

⚫️ صوت جلسه اول از نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام ارائه‌دهنده: دکتر محسن رنجبر موضوع: نقش عوامل سیاسی‌اجتماعی در پیدایش قرائت‌های مختلف از واقعۀ عاشورا دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال ما دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

معرفی اجمالی استاد محمد اسفندیاری استاد محمد اسفندیاری متولد سال 1338 در تهران، اسلام‌پژوه، تاریخ‌نگار و کتاب‌شناس است. او در تهران و قم به فراگیری علوم حوزوی پرداخت. او در سال 1376 به عنوان مؤلف و ویراستار نمونه، در سال 1383 به عنوان کتاب‌شناس نمونه و در سال 1384 به عنوان حامی نسخه‌های خطی و در سال 1386 به عنوان پیشکسوت حوزۀ نقد برگزیده شده است. کتاب‌های زیادی به قلم ایشان روانۀ بازار شده و بعضی از آن‌ها چندین و چند بار تجدید چاپ شده است. از مهم‌ترین آثار ایشان در زمینۀ عاشورا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: • عاشوراشناسی؛ پژوهشی درباره هدف امام حسین، نشر نی • حقیقت عاشورا؛ از عاشورای حسین تا تحریفات عاشورا، نشر نی • کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین؛ به ضمیمۀ امام حسین در الذریعه؛ نشر آرما • از عاشورای حسین تا عاشورای شیعه؛ نشر صحیفۀ خرد همچنین آثار زیر نیز به قلم ایشان روانۀ بازار شده است: • کتاب‌پژوهی؛ پژوهش‌هایی در زمینۀ کتاب و نقد کتاب • راه خورشید؛ اندیشه‌ها و راه‌نامۀ استاد محمدرضا حکیمی • حقیقت و مدارا • انسانم آرزوست؛ درنگی در کارنامۀ و اندیشه‌نامۀ آیت‌الله سید محمود طالقانی • همۀ ما برادریم؛ سیمای انسانی و اخلاقی اسلام • آسیب‎‌شناسی دینی • کتاب‌شناسی توصیفی دکتر علی شریعتی • بعد اجتماعی اسلام • پیک آفتاب؛ پژوهشی در کارنامه و اندیشه‌نامۀ آیت‌الله سید محمد طالقانی در دومین جلسه از سلسله نشست‌های عاشوراپژوهی سه‌شنبه 10 مرداد (ساعت 18) میزبان استاد محمد اسفندیاری خواهیم بود و ایشان درباره ماجرای کتاب شهید جاوید سخن خواهند گفت. @chsiqs

سومین جلسه از نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام چهارشنبه ۱۱ مرداد ساعت ۱۸ ارائه‌دهنده: دکتر مصطفی صادقی کاشانی موضوع: بررسی نظریه شهادت‌طلبی امام حسین در کتاب لهوف شرکت به صورت حضوری و مجازی مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچه ۱۵، پلاک ۴ لینک شرکت مجازی در جلسه: https://aparat.com/CHSIQS/live @chsiqs

صوت دومین جلسه از سلسله نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام ارائه‌دهنده: استاد محمد اسفندیاری موضوع: ماجرای کتاب شهید جاوید دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید: ⬇️⬇️ @chsiqs

معرفی اجمالی دکتر مصطفی صادقی کاشانی مصطفی صادقی کاشانی در سال 1348 در کاشان متولد شد. ایشان از سال 1362 وارد حوزۀ علمیه شد و در کنار دروس حوزوی رسمی تحصیل تخصصی در رشتۀ تاریخ را پی گرفت. کارشناسی ارشد در رشتۀ تاریخ تشیع را در دانشگاه امام صادق، و دکتری در رشتۀ تاریخ اهل بیت را در جامعة المصطفی گذارد. وی هم‌اکنون دانشیار پژوهشکدۀ تاریخ و سیرۀ اهل بیت است. کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب ملهوف سید بن طاووس از آثار تحقیقی مهم ایشان در زمینۀ مقاتل‌شناسی امام حسین است. او در این اثر علاوه بر منبع‌شناسی کتاب لهوف پس از بررسی 57 نسخۀ خطی به تصحیح کتاب هم پرداخته است. شرح غم حسین؛ ترجمۀ انتقادی بخش اصلی مقتل خوارزمی نیز از دیگر آثار ایشان در زمینۀ عاشوراپژوهی است. از دیگر تألیفات ایشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: • تاریخ امامیه؛ گذری بر ده قرن تاریخ سیاسی شیعیان دوازده‌امامی • درآمدی بر مبانی کلامی تاریخ‌نگاری اسلامی • ارزیابی اخبار قضاوت‌های امیرالمؤمنین • کاشان در مسیر تشیع • تاریخ‌نگاری ابن طاووس در سومین جلسه از نشست‌های عاشوراپژوهی، چهارشنبه 11 مرداد، ساعت 18 میزبان دکتر مصطفی صادقی کاشانی خواهیم بود و ایشان درباره نظریۀ شهادت‌طلبی امام حسین در کتاب لهوف سخن خواهند گفت. @chsiqs

چهارمین جلسه از نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام پنجشنبه ۱۲ مرداد ساعت ۱۸ ارائه‌دهنده: دکتر محمدرضا هدایت‌پناه موضوع: حلقه‌های مفقوده ماجرای مسلم بن عقیل شرکت به صورت حضوری و مجازی مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچه ۱۵، پلاک ۴ لینک شرکت مجازی در جلسه: https://aparat.com/CHSIQS/live @chsiqs

صوت سومین جلسه از سلسله نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام ارائه‌دهنده: استاد مصطفی صادقی کاشانی موضوع: بررسی نظریه شهادت‌طلبی امام حسین در کتاب لهوف دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید: ⬇️⬇️ @chsiqs

معرفی اجمالی استاد محمدرضا هدایت‌پناه ایشان در سال ۱۳۴۵ در دزفول متولد شد و از سال ۱۳۶۱ تحصیلات حوزوی را آغاز کرد و در دوره‌های مختلف در دروس آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله معرفت و آیت‌الله خرازی شرکت داشته است. در سال ۱۳۷۶ موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته تاریخ شده و در سال ۱۳۸۷ مدرک سطح چهار حوزه در رشته تاریخ را اخذ کرد. برخی از تالیفات ایشان به شرح زیر است: جریان‌شناسی فکری معارضان قیام کربلا حدیث برادری در سیره نبوی بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا زبیریان و تدوین سیره نبوی در چهارمین جلسه از نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام پنجشنبه ۱۲مرداد، ساعت ۱۸ میزبان استاد محمدرضا هدایت‌پناه خواهیم بود و ایشان درباره حلقه‌های مفقوده ماجرای مسلم بن عقیل سخن خواهد گفت. @chsiqs

پنجمین جلسه از نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام جمعه ۱۳ مرداد ساعت ۱۸ ارائه‌دهنده: دکتر رسول قلیچ موضوع: دلایل به تاخیر افتادن حرکت امام حسین از مکه به کوفه پس از رسیدن نامه مسلم شرکت به صورت حضوری و مجازی مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچه ۱۵، پلاک ۴ لینک شرکت مجازی در جلسه: https://aparat.com/CHSIQS/live @chsiqs

صوت چهارمین جلسه از سلسله نشست‌های عاشوراپژوهی مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام ارائه‌دهنده: استاد محمدرضا هدایت‌پناه موضوع: حلقه‌های مفقوده ماجرای مسلم بن عقیل دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید: ⬇️⬇️ @chsiqs