✡ بوشهر، شیراز و تاریخ آغازین تکاپوهای استعماری در ایران ✍ عبدالله شهبازی 1⃣ با افول بندر عباس، از اوائل دهه ۱۷۶۰ بندر بوشهر به مهم‌ترین بندر تجاری ایران بدل شد. آلکساندر داگلاس، سرپرست دفتر کمپانی هند شرقی بریتانیا در بندر عباس، در ۱۹ آوریل ۱۷۶۲ به لندن گزارش داد: «در وضع فعلی، بوشهر تنها بندر خلیج فارس است که در آن تجارت قابل توجهی جریان دارد.» او شش سال بعد مرکز فعالیت کمپانی را به بوشهر منتقل کرد. 2⃣ از نیمه دوم سده هیجدهم، به دلیل موقعیت تجاری بوشهر، #یهودیان ، ارامنه و پارسیان (زرتشتیان) این بندر را به یکی از مراکز اصلی فعالیت خود بدل کردند تا بدان‌جا که در اوائل سده نوزدهم بوشهر دارای دو محله یهودی‌نشین بود. در دهه ۱۸۶۰ در بوشهر حدود ۳۵۰ #یهودی زندگی می‌کردند و در مناطق اطراف، چون بحرین، نیز حضور داشتند. در سال ۱۹۰۰ تعداد آن‌ها به ۶۰۰ نفر رسید. 3⃣ در سال ۱۸۲۹ م./ ۱۲۴۵ ق. #خاندان_ساسون سران یهودیان بغداد، از بغداد به بوشهر مهاجرت کردند. خاندان ساسون قریب به پنج سال در بوشهر به واردات کالا از بمبئی به ایران اشتغال داشت و در سال ۱۸۳۳ بطور کامل در بمبئی مستقر شد. بمبئی دومین شهر بزرگ امپراتوری بریتانیا، پس از لندن، بود. 4⃣ از نیمه اول سده نوزدهم، ساسون‌ها، و سایر سران یهودیان بغدادی مانند خاندان‌های عزرا و کدوری و گبای، در اتحاد با الیگارشی پارسی و برخی شرکای مسلمان، چون خاندان آقاخان محلاتی (سران اسماعیلیه)، و هندو، چون خاندان‌های تاگور و سِن، مقتدرترین کانون مالی- تجاری و سیاسی بمبئی و بنگال بشمار می‌رفتند که از طریق حکومت هند بریتانیا بر مقدرات ایران تأثیر بزرگ نهادند. اینان بنیان‌گذاران فرقه‌های رازآمیز، چون #فراماسونری و #تئوسوفی و فرقه‌های دینی چون برهما ساماج و احمدیه (قادیانی)، در شبه قاره هندوستان بودند همان‌گونه که شرکای ایرانی‌شان فرقه‌های همسان را در ایران بنیان نهادند. 5⃣ پیوند #ساسون‌ها و الیگارشی پارسی هند در زمان شکوفایی تجارت ایران و هند و اوج فعالیت کمپانی هند شرقی بریتانیا و سایر کمپانی‌های غربی در بمبئی رخ داد. تجارت جهانی تریاک در آغاز راه و در اوج سودآوری بود. در سال ۱۸۳۲، با سرمایه خاندان‌های زرسالار بریتانیا، کمپانی جردن ماتسون در بندر کانتون تشکیل شد و به «غول» تجارت جهانی #تریاک بدل گردید. نه تنها زرسالاران لندن و دلالان و شرکای بومی آنان در هند و بنادر چین، که بر پایه این تجارت طبقه جدیدی را در هند و خاوردور بنیان نهادند و این طبقه زمام اقتصاد و سیاست آسیای جنوب شرقی را به دست گرفت، بلکه تجار بزرگ بندر بوستن آمریکا نیز به تجارت تریاک با چین روی آوردند. ثروت ناشی از تجارت جهانی تریاک در بنیاد پیدایش طبقه‌ای قدرتمند در ایالات متحده آمریکا قرار گرفت که به #الیگارشی_بوستن موسوم است. 6⃣ این تحول، در ایران به اقتدار شبکه‌ای انجامید که از سال ۱۲۸۸ ق./ ۱۸۷۱ م. کشت گسترده تریاک را بنیان نهاد و به تجار و صادرکنندگان عمده آن بدل شد. هر چند #دیوید_ساسون در سال ۱۸۳۳ مرکز شبکه تجاری گسترده‌اش را از بوشهر به بمبئی منتقل کرد ولی خویشان و کارگزاران او همچنان نبض تجارت بوشهر- بمبئی را به دست داشتند. 7⃣ شیراز، بعنوان مرکز ایالت فارس و نزدیک‌ترین شهر بزرگ به بوشهر، در این تجارت از جایگاه اصلی برخوردار بود. حاج میرزا علی‌اکبر خان قوام‌الملک یهودی‌تبار کلانتر شیراز و بیگلربیگی فارس بود و یهودیان مهاجر، که بسیاری از آنان «مسلمان» و «بومی» شده بودند، در کسوت «تاجران شیرازی» رشته این تجارت را استوار می‌کردند. ✅ اندیشکده مطالعات یهود: 👉 @jscenter

✡ بوشهر، شیراز و تاریخ آغازین تکاپوهای استعماری در ایران (١) 1⃣ با افول بندرعباس، از اوائل دهه ۱۷۶۰ #بندر_بوشهر به مهم‌ترین بندر تجاری ایران بدل شد. آلکساندر داگلاس، سرپرست دفتر کمپانی هند شرقی بریتانیا در بندر عباس، در ۱۹ آوریل ۱۷۶۲ به لندن گزارش داد: «در وضع فعلی، بوشهر تنها بندر خلیج فارس است که در آن تجارت قابل توجهی جریان دارد.» او شش سال بعد مرکز فعالیت کمپانی را به بوشهر منتقل کرد. 2⃣ از نیمهٔ دوم سدهٔ هیجدهم، به‌دلیل موقعیت تجاری بوشهر، #یهودیان، ارامنه و #پارسیان (زرتشتیان) این بندر را به یکی از مراکز اصلی فعالیت خود بدل کردند تا بدان‌جا که در اوائل سدهٔ نوزدهم بوشهر دارای دو محلهٔ یهودی‌نشین بود. در دههٔ ۱۸۶۰ در بوشهر حدود ۳۵۰ #یهودی زندگی می‌کردند و در مناطق اطراف، چون بحرین، نیز حضور داشتند. در سال ۱۹۰۰ تعداد آن‌ها به ۶۰۰ نفر رسید. 3⃣ در سال ۱۸۲۹ م./ ۱۲۴۵ ق. #خاندان_ساسون (سرانِ یهودیان بغداد)، از بغداد به بوشهر مهاجرت کردند. خاندان ساسون قریب به ۵ سال در بوشهر به واردات کالا از بمبئی به ایران اشتغال داشت و در سال ۱۸۳۳ به‌طور کامل در بمبئی مستقر شد. بمبئی دومین شهر بزرگ امپراتوری بریتانیا، پس از لندن، بود. 4⃣ از نیمهٔ اول سدهٔ نوزدهم، ساسون‌ها، و سایر سران #یهودیان_بغداد مانند خاندان‌های عزرا و کدوری و گبای، در اتحاد با #الیگارشی_پارسی و برخی شرکای مسلمان، چون خاندان آقاخان محلاتی (سران اسماعیلیه)، و هندو، چون خاندان‌های تاگور و سِن، مقتدرترین کانون مالی- تجاری و سیاسی بمبئی و بنگال به‌شمار می‌رفتند که از طریق حکومت هند بریتانیا بر مقدرات ایران تأثیر بزرگ نهادند. 5⃣ اینان بنیان‌گذاران فرقه‌های رازآمیز، چون #فراماسونری و #تئوسوفی و فرقه‌های دینی چون برهما ساماج و احمدیه (قادیانی)، در شبه‌قاره هندوستان بودند همان‌گونه که شرکای ایرانی‌شان فرقه‌های همسان را در ایران بنیان نهادند. ✍ استاد عبدالله شهبازی ✅ اندیشکده مطالعات یهود: 🇮🇷👉 @jscenter