تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | تخصص در تفسیر قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند.
📢 در اولین شماره از این مجموعه، ضرورت تبیین ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مطرح شده است.
🔹 «آقای خامنه‌ای متخصص در تفسیر است.» این عبارت شهید مطهری در وصف شخصیت تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تفسیر قرآن را در مشهد و از سال ۱۳۴۳ در ۳۰ سالگی شروع کرد. تفسیر قرآن، یکی از خطوط اصلی زندگی علمی ایشان از ۵۰ سال گذشته تاکنون است.
🔹 با نگاهی به سیر تفسیری ایشان در قبل از انقلاب در مشهد و بعد از انقلاب در دوران ریاست جمهوری و سپس در دوران رهبری، به حق می‌توان از ایشان به عنوان یک مفسر بزرگ نام برد.
🔹 با نگاهی اجمالی به بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درمی‌یابیم که ایشان در طول این سال‌ها، تنها در سخنرانی‌های عمومی خود تقریباً از «تمام سوره‌های قرآن کریم»، آیاتی را استفاده کرده‌اند. علاوه بر اینکه برخی آیات را ده‌ها بار در سخنرانی‌های خود تکرار کرده‌اند. این حجم استفاده از آیات قرآن، غیر از آیاتی است که در درس‌های تخصصی تفسیر، خارج فقه و مباحث علمی ایشان استفاده شده است.
🔹 در این میان، دیدگاه‌های ممتاز تفسیری، نبوغ در برداشت از آیات قرآن، قدرت تدبر در آیات، گستردگی مطالعات قرآنی، تطبیق بر مسائل روز و گره‌گشایی مسئله‌ها بر اساس قرآن کریم، ایشان را به یک متخصص در تفسیر تبدیل کرده است.
🔹 یکی از شاگردان قدیمی درس تفسیری ایشان در مشهد، خاطره‌ای را از ۵۰ سال قبل بازگو می‌کند:
🔹 «سال ۱۳۵۵ بود که به مناسبتی در تهران حضور داشتم. آن‌جا در جلسه‌ای حاضر شدم که مرحوم شهید مطهری، شهید بهشتی و دکتر شریعتی هم در آن حاضر بودند. این جلسه از بعد نماز مغرب شروع شد و تا اذان صبح طول کشید. هنگام اقامه نماز مغرب و عشا، بین دو نماز، آیت‌الله خامنه‌ای به ترجمه و توضیح سوره صف پرداختند. بعد از پایان سخنان ایشان، شهید مطهری رو به حضّار کرد و فرمود: آقای خامنه‌ای متخصص در تفسیر است.» (سخنرانی حجت الاسلام محمدباقر فرزانه در مراسم رونمایی از آثار تفسیری رهبر معظم انقلاب، ۱۴۰۱/۰۳/۱۴)
🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مانند هر مفسر دیگری دارای مبانی، روش‌ها، گرایش‌ها و آرای تفسیری خاصی است. شناخت این ویژگی‌ها ما را در فهم بهتر قرآن کریم کمک می‌کند. از طرفی دیگر سبک تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأثیر به سزایی در جریان تفسیری قبل و بعد از انقلاب اسلامی داشت. لذا وجود ده‌ها کتاب تفسیر ترتیبی و موضوعی از ایشان، اقتضا می‌کند ویژگی‌های تفسیری را بررسی نماییم.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | اولین آشنایی با تفسیر
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند.
📢 در دومین شماره از این مجموعه، دوران آشنایی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تفسیر و مفسران بزرگ مطرح شده است.
🔹 شخصیت تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ریشه در تربیت قرآنی از دروران کودکی و نوجوانی دارد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اولین‌بار توسط مادر با شرح قرآن آشنا شدند. مادر ایشان، در میان آیات قرآن، بیشتر به شرح زندگی پیامبران می‌پرداخت. ایشان در همان دوران کودکی با زندگی حضرت موسی و حضرت ابراهیم آشنا شدند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دراین‌باره می‌فرمایند:
🔹 «مادرم با قرآن کاملاً آشنا بود و صدای خوشی هم داشت. ما وقتی بچه بودیم، همه می‌نشستیم و مادرم قرآن میخواند؛ خیلی هم قرآن را شیرین و قشنگ میخواند. ما بچه‌ها دورش جمع میشدیم و برایمان به مناسبت، آیه‌هایی را که در مورد زندگی پیامبران است، میگفت. من خودم اوّلین‌بار، زندگی حضرت موسی، زندگی حضرت ابراهیم و بعضی پیامبران دیگر را از مادرم - به این مناسبت - شنیدم. قرآن که میخواند، به آیاتی که نام پیامبران در آن است می‌رسید، بنا می‌کرد به شرح دادن.» (۱۳۷۶/۱۱/۱۴)
🔹 پدر، شخصیت مؤثر دیگری است که شهد علوم مورد نیاز تفسیر را به ایشان می‌آموخت. علوم ادبیات عرب و بلاغت را از پدر آموزش دیدند. ایشان درباره‌ی آن دوران چنین می‌فرمایند:
🔹 «پدرم بر درس خواندن ما به‌طور مستمر نظارت ميكرد. ما را گاه با تشويق و گاه با تندى، به آن ترغيب ميكرد. من هميشه تسليم روش پدر و مجرى خواست او بودم. هرگاه درمورد درسى كه ميخواندم، اظهارنظر ميكردم، پدرم خيلى خوشحال ميشد و به من كه چهارده پانزده ساله بودم، ميگفت: تو مجتهدى و قدرت استنباط دارى.» (خون دلی که لعل شد، ص ۲۸)
🔹 ایشان در چهار سالگی تحصیل را از مکتب‌خانه و با فراگیری قرآن کریم شروع کردند. دوره‌ی دبستان را در نخستین مدرسه‌ی اسلامی مشهد، دارالتعلیم دیانتی، گذراندند. در همین ایام، یادگیری قرائت و تجوید قرآن را نزد برخی قاریان قرآن مشهد آغاز کردند. همچنین، در همان دوران کودکی و نوجوانی از مفسر بزرگ آن روز مشهد، آیت‌الله سید هاشم نجف‌آبادی نیز بهره می‌بردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی ایشان می‌فرمایند:
🔹 «در مدّت نزدیک به چهل سال اقامت در مشهد مقدّس، بیشترین تلاش خود را به تفسیر قرآن منعطف ساخته و محفل گرم و بی‌وقفه‌ی تفسیریِ جذّابی در مسجد گوهرشاد (شبستان شمال غربی) برپا نموده بود... تسلّط او بر حدیث چنان بود که در هر مجلس و محفل، حتّی در جمع خانوادگی ـ که این حقیر در دوران کودکی و نوجوانی تا اوائل جوانی از اقبال حضور در آن برخوردار بودم ـ رشحه‌ئی از آن کلمات نورانی را به کام حاضران می‌ریخت.» (۱۳۹۴/۱/۲۵)
🔹 علامه‌ی طباطبایی یکی دیگر از شخصیتهای مؤثر دوران کودکی و نوجوانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. علامه‌ی طباطبایی از دوران تحصیل در نجف با آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای (پدر رهبر انقلاب) رفاقت نزدیکی داشت. علامه‌ی طباطبایی، بعضی سال‌ها یکی دو ماه از قم به مشهد می‌آمد. گاهی صبح‌ها می‌آمد خانه‌ی آیت‌الله سید جواد و با هم به بحث می‌نشستند. (قزلی، مهدی، زندگی اینجاست، ص۶۷) فرزندان آقا سید جواد نیز با علامه ارتباط صمیمی داشتند. ارتباط فرزندان ایشان با علامه، ارتباطی مانند ارتباط با عموی خود بود. بعدها حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از مباحث تفسیری علامه طباطبایی استفاده کردند. (ولایتی، علی‌اکبر، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۱، ص۶۷۵.)
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | روشمندی تفسیر قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند.
📣 در سومین شماره از این مجموعه، روشمندی تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و بهره‌گیری ایشان از روش «اجتهادی جامع» تبیین شده است.
🔹 تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مانند دیگر مفسران بزرگ، روشمند است. از منظر ایشان، بهترین روش تفسیر قرآن و فهم دین، «روش اجتهادی» است. از این‌رو فهم اجتهادی دین و قرآن کریم، همیشه مورد تأکید ایشان بوده است. از منظر ایشان «اجتهاد یک مِتُد است، یک شکل است، یک طریقه است، رفتارى است در فهمیدن، کیفیّتى است در مشى به سمت حقیقت.» (۱۳۶۹/۱۱/۴) نکته مهم اینکه «شیوه‌ای که علمای دین ما، فقهای ما در استفاده‌ی از آیات و روایات دارند، یک شیوه‌ی تجربه شده است، یک متد علمىِ پخته شده و رسیده و کاملاً آزموده شده است.» ۱۳۸۸/۰۷/۲۸
🔹از این متد، با نام «روش فقاهتی» نیز یاد میکنند؛ البته ایشان فقاهت را به معنای عام می‌دانند و آن را در فقاهت مصطلح منحصر نمی‌کنند. از منظر ایشان «فقاهت یک روش و شیوه استنباط است؛ علم است... هر کس از هر جا رسید نمیتواند از قرآن و سنّت استنباط کند؛... البته فلسفه و عرفان اسلامی نیز هست که هر دو به معنای وسیع فقاهت، داخل در فقاهتند. اگر روش فقاهت را از میان بردارند، دیگر چیزی از دین باقی نمی‌ماند.» ۱۳۷۴/۰۸/۱۰
🔹نکته‌ی دیگر اینکه روش «تفسیر اجتهادی»، اگر با مراجعه به تمام منابع فهم قرآن باشد، به آن روش «اجتهادی جامع» می‌گویند. کامل‌ترین و جامع‌ترین روش تفسیر قرآن کریم همین روش است. در این روش، مفسر تلاش می‌کند تمام توان خود را برای کشف منظور و مقصود خداوند از آیات به کار گیرد. به این معنا که از همهی منابع برای تفسیر قرآن استفاده می‌کند. بهترین حالت در این روش این است که مفسر، قرآن را به عنوان منبع اصلی قرار می‌دهد و در کنار آن از روایت، عقل و علم نیز بهره می‌برد. روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از این نوع است.
🔹با این توصیف، مفسر به علوم بسیاری باید تسلط داشته باشد. برخی دانشمندان، تفسیر قرآن را برای کسانی شایسته می‌دانند که دارای علوم لغت، نحو، صرف، اشتقاق، معانى، بيان، بديع، اصول فقه، کلام، اسباب نزول، قصص، ناسخ و منسوخ، فقه، حديث، قرائت و علم موهبت باشند. (سیوطی، الاتقان، ص ۴۷۷ - ۴۷۹)
🔹ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این است که تمام علوم مورد نیاز را به کمک تفسیر قرآن می‌آورد و از مفسرانی که بدون روش یا با روش معیوب به تفسیر قرآن می‌پردازند، انتقاد میکنند. به عنوان نمونه در تفسیر سوره‌ی برائت، در موارد متعددی از رشیدرضا، صاحب تفسیر المنار انتقاد میکنند. (تفسیر سوره برائت، ص۲۷۲ و ۶۳۶)
🔹مهم‌تر اینکه ایشان حتی وجود این علوم را نیز برای تفسیر کافی نمی‌دانند؛ بلکه شرایط مهم دیگری را برای مفسر لازم می‌دانند. ایشان می‌فرمایند:
«البتّه هرکسی هم که آن مِتُد [اجتهادی] را بلد است، آن روش را بلد است، قادر [به استنباط] نیست؛ باید فکر روشن داشته باشد، باید آشنا با زمان و مکان باشد، باید نیازهای بالفعل جوامع بشری و جوامع اسلامی را بشناسد، باید دشمن را بشناسد، نحوه‌ی دشمنی‌های او را بداند.» ۱۳۹۴/۳/۱۴
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | نوآوری در روش تفسیر
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند.
📣 در چهارمین شماره از این مجموعه، دیدگاه و عملکرد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در زمینه نوآوری در روش تفسیر قرآن مطرح شده است.
🔹️ در یادداشت پیشین توضیح دادیم روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، روش «اجتهادی جامع» است. نکته مهمی اینکه «روش اجتهادی جامع» در دل خود، حامل معنای «نوآوری» است. اساساً متد اجتهادی عالمان اسلامی در طول تاریخ نه تنها با نوآوری و نواندیشی در تضاد نبوده بلکه عالمان مجتهدتر، عالمانی نوآورتر، نواندیش‌تر و روزآمدتر بوده‌اند.
🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از نوآوری و نواندیشی تعبیر به اجتهاد میکنند. «نوآوری علمی... در فرهنگ معارف اسلامی از آن به اجتهاد تعبیر میشود.» (۱۳۷۹/۱۲/۹) همچنین ایشان برای فهم متون دینی، استفاده از روشهای علمی جدید را نیز لازم می‌دانند. «باید با نگاه متجددانه، با نگاه نوآورانه، به منابع اسلامی مراجعه کرد... ما برای استنباط، شیوه‌ها، متدها و روشهای علمی تجربه‌ی شده‌ی کاملاً حساب‌شده‌ای داریم؛ از اینها باید استفاده شود.» (۱۳۹۰/۲/۲۷)
🔹️ با نگاه اجمالی به کتاب‌ها و جلسات تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از پنجاه سال گذشته تاکنون ــ یعنی از زمان جلسات طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن در سال ۱۳۵۳ ــ نوآوری، نواندیشی و روزآمدی در «روش و محتوا» به وضوح دیده میشود.
🔹️ به عنوان نمونه یکی از نوآوری‌های روشی ایشان، بازخوانی مفردات قرآن کریم است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ضمن تبیین واژه‌ی «صبر» درباره‌ی روش لغت‌پژوهی می‌گویند: «برای شناختن مفهوم و محتوای صبر و میدان‌هایی که صبر در آن به کار می‌آید، یگانه راه ثمربخش آن است که به قرآن و حدیث مراجعه شود و با بررسی و دقت در آن، امکان قضاوت درست فراهم گردد». (گفتاری در باب صبر، ص۳) به همین دلیل، ایشان معنای رایج و عرفی «تحمل سختی‌ها» را برای واژه‌ی صبر غلط می‌دانند و آن را «استقامت» معنا میکنند و معادل‌های دیگری نیز مانند «پایداری، ایستادگی، عقب‌گرد نکردن، استحکام، پافشاری» برای آن ذکر می‌نمایند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای معتقد هستند واژه‌های اسلامی در طول تاریخ دچار تحریف شده‌اند و برداشت غلط از آن‌ها زندگی مسلمانان را به انحراف کشانده است. (گفتاری در باب صبر، ص۱)
🔹️ روش ایشان در واژه‌پژوهی مفردات قرآن، ابعاد مختلفی دارد که در آینده به آن خواهیم پرداخت. با توجه به آنچه گفته شد، توجه به چند نکته ضروری است. اولاً نوآوری در فهم قرآن کریم نباید با روش فقاهتی و اجتهادی در تضاد باشد؛ بلکه باید کاملاً به آن وفادار بماند. ثانیاً نباید باعث فروافتادن در گرداب التقاط شود. همچنین نوآوری در روشمندی، به معنای تغییر معارف متون دینی نیست؛ بلکه منظور از آن تغییر نوع فهم از قرآن و حدیث است، به گونه‌ای که با زمان معاصر متناسب باشد.
🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این‌باره می‌فرمایند: «پیداست که این کار مثل همهی کارها‌ی دیگر، باید با اسلوب و فن خود انجام بگیرد؛ این یک متد دارد و خارج از آن متد نمی‌شود کار را انجام داد. آن‌کسی که اصلاً در یک فنی وارد نیست، نمی‌شود به او گفت در این فن نوآوری بکن؛ این کار کسانی است که واردند؛ مطلع‌اند؛ با کتاب و سنت و با قرآن آشنایند؛ فنان این فن‌اند.» (۱۳۸۵/۳/۲۹)
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir