✴️#علم_شناسی2 #تجربه_گرایی 🔸یکی از روشهای بسیار مهم و کارآمد در مطالعه و پژوهش های علمی، روش تجربی است. با اینکه بهره گیری از این روش در مطالعه طبیعت دارای سابقه زیادی است، لکن همزمان با #انقلاب_علمی(1543-1687)، انقلابی نیز در روش تجربی رخ داده است. 🔸 ظهور تجربه گرایی جدید در این دوره با عبور از تجربه گرایی ارسطوئی و نقد آن صورت میگیرد. در تجربه گرایی ارسطوئی اشیاء بر اساس "اصول اولیه" ای تبیین می شوند که ارتباط وثیقی با "ذات معقول" و "هدف" اشیاء دارد و در قالب یک استدلال قیاسی معتبر سامان داده می شوند. چنین تبیین هایی "ذات گرایانه" و "غایت شناختی" اند و به همین سبب، در چنین تبیین هایی، بهای اندکی به تجربه و آزمایش داده میشود و روابط منطقی اشیاء از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. 🔸🔸🔸 🔸در دوره جدید اقداماتی صورت گرفت که نگاه مذکور در تجربه گرایی رخت از میان بربست: 1️⃣گالیله با تاکید زیادی که بر تجربه و مشاهده مستقیم داشت، پژوهش های خود را معطوف بر چگونگی حرکت اشیاء و سبب آنها کرد، نه بر چرائی و هدف آنها. از این رو، با اقدامات او تبیین های #ذات_گرایانه و #غایت_شناختی جایگاه خود را در تبیین علمی از دست می دهند. 2️⃣از سوی دیگر، فرانسیس بیکن در برابر منطق قیاسی ارسطوئی، منطقی استقرائی را ارائه می دهد و بر این باور است که به سبب مشکلات موجود در روش قیاسیِ معتبر، این روش قانع کننده نبوده و نمی توان در علم از آن استفاده کرد. به جای روش قیاسی، باید از استدلال استقرائی سود جست. این روش گرچه به لحاظ منطقی معتبر نیست، لکن در عمل مفید و در شرایط معمولی متقاعدکننده است. 🔸🔸🔸 بنابراین، تجربه گرایی جدید با فراز و فرودهایی که تا به امروز در مطالعه علمی داشته و تفاسیر متعددی که از آن ارائه شده است، اولا مشاهده و آزمایش های تکرارپذیر در آن جایگاه ویژه ای دارد، ثانیا بر علل فاعلی و چگونگی تاکید دارد، نه بر ذات معقول و اهداف اشیاء که از دسترس حس و تجربه خارج اند و ثالثا قالب استدلال در تجربه گرایی قیاسی نیست. ____________________________ ⬅️اما آیا تجربه گرایی تنها روش مطالعه و پژوهش علمی است؟ ادامه دارد... 📝جواد قلی پور @meshkatnoor

✴️#علم_شناسی 3 #ریاضیات برخی از اندیشه‌ورزانِ نامی همچون فرانسیس بیکن و هیوم، بر این باور بودند که روش تجربی تنها روش مطالعه طبیعت است، لکن امروزه با پژوهش‌های جدیدی که صورت گرفته، سستی این ادعا بر کسی پوشیده نیست. یکی از شواهد نقض ادعای مذکور، رابطه ناگسستنی میان علم و ریاضیات است که حکایتگر استفاده چشم‌گیر هر یک از علوم طبیعی، به فراخور نیاز خود از ریاضیات است. __________________________ 🔸یکی از علومی که باید رابطه آن با ریاضیات بررسی شود، اخترشناسی است. شاید جالب باشد که اولین جرقه‌های #انقلاب_علمی به مدد ریاضیات و به دست کوپرنیک آن‌هم در این علم زده شد. بنیان نظریه خورشید مرکزی نه مشاهده و آزمایش‌های دقیق، بلکه اصول ریاضیاتی بودند که دستمایه کوپرنیک برای دستیابی به این نظریه قرار گرفتند. به کمک این اصول، کوپرنیک مدلی برای کیهانشناسی ارائه داد که صرفا به لحاظ ریاضیاتی ساده‌تر از مدل بطلمیوسی بود. در ادامه، کپلر نیز با همین اصول کاستی‌های نظریه را جبران کرد و بعد از این ماجرا بود که شواهد تجربی بوسیله ابزارهای جدید به کمک این نظریه شتافت. در همین دوره شاید مهمترین مروج ریاضیات گالیله بود که به پیروی از افلاطون باور داشت «کتاب طبیعت»، به #زبان_ریاضیات نوشته شده است. 🔸قصه رابطه فیزیک و ریاضیات نیز شنیدنی است؛ در #فیزیک_کلاسیک نیوتون بوسیله اصول ریاضیاتی، حرکات سیارات و اجرام آسمانی را تبیین کرد و امیدوار بود تا روزی تمام پدیده‌های طبیعی را با آن تبیین کند. #فیزیک_جدید نیز به همان اندازه به ریاضیات وابسته است. به عنوان نمونه، کشف رفتار ذرات بنیادی و توصیف آنها بدون مدلسازی ریاضی امکان ندارد. 🔸بهره‌گیری علوم طبیعی از ریاضیات به یک اندازه نیست؛ فیزیک و اخترشناسی وابستگی بیشتری دارند و در مقابل #زیست_شناسی وابستگی نسبتا کمتر؛ تا جایی که زیست‌شناس مشهوری چون داروین علاقه‌ای به ریاضیات نداشته، لکن امروزه در #ژنتیک_تکاملی بهره زیادی از #ریاضیات_احتمال برده می‌شود. ________________________________ ♦️ سوال بسیار مهمی که درباره ریاضیات و بویژه کارکرد آن وجود دارد و برخی آنرا جزء #پرسش_های_مرزی علم می‌دانند، این است که چرا ریاضیات در کشف و مطالعه جهان از چنین دقت و ظرافتِ مثال‌زدنی برخوردار است؟ به تعبیر دیگر، چرا می‌توان بر اساس مجموعه‌ای از اصول ریاضیاتی، آن هم بدون مشاهده مستقیم، جهان را شناخت؟ به اعتراف پژوهشگران،علم توان پاسخگویی به این سوال را ندارد و چنین پرسش‌هایی #نقصان_علم را نمایان می‌سازند. از این رو، علم باید برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها دست نیاز به سوی دین و الهیات دراز کند. پاسخ اجمالی سوال مذکور این است که هم جهان خارج و هم اصول ریاضیاتی که محصول ذهن انسانی‌اند، منشأ واحدی دارند که هر دوی آنها بر اساس علم الهی بوجود آمده‌اند. ___________________________ *️⃣آیا اصول ریاضیاتی و مشاهده و آزمایش‌های تکرارپذیر، تنها تکیه‌گاه علم هستند؟ ادامه دارد... 📝جواد قلی پور 🌐 @meshkatnoor