💠 چیستی و کارکرد #نظریه_فقهی دریافتی از دروس خارج فقه‌الاجتماع آیت الله احمد مبلغی (حفظه الله) ✍ حامد محمدجانی پژوهشگر حلقه اجتهادی فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد ع آستان قدس رضوی 📚 بخش اول با توجه به ابهام در چیستی #نظریه_فقهی و ماهیت #نظریه_پردازی و عدم توافق اندیشمندان معاصر در مصطلحات نوظهور؛ در این نوشتار سعی شده‌است تجمیع دراسی و منسجمی از چیستی، جایگاه و کارکرد #نظریه در اندیشه حضرت استاد ایت الله مبلغی دامت برکاته؛ ارایه شود. مجددا یادآوری می‌شود که ورود مجتهدانه فقیه به مسائل معاصر؛ تاسیس رشته‌های تخصصی فقه و مصونیت از چالش‌هایی نظیر چند پاره شدن فقه و نگاه اتمیک به مسائل نوظهور در گروی داشتن #نظریه_کلامی و #نظریه_فقهی است.  📌تمایز نظریه کلامی و نظریه فقهی 🔹شارع دو فعل دارد به نام تشریع و تکوین  علم کلام به تکوین می پردازد و علمی که به "اعتبار" به عنوان یک فعل الهی می پردازد فقه است . فصل مشترک فقه و نظریه فقهی در این است که هر دو کوششی برای فهم اعتبارات شارع هستند با این تفاوت که فقه به خود تشریع می پردازد و نظریه فقهی به اعتبارات قبل التشریع. لذا نظریه فقهی پلی بین نظریه کلامی و فقه است. البته در کلام از آن بحث نمی شود بلکه موطن آن فقه است و در قسمت نظریه فقهی تبیین میگردد. شهید صدر برای تبیین نظریه مذهب یا مکتب اقتصادی اسلام تعداد زیادی از اقوال و فتاوا و روایات را مورد کنکاش قرار داده بود. جُهد او در این نظریه‌پردازی شبیه استنباطات جزیی و تجمیعات ساده نبود. تفاوت نظریه با استنباط در این است که نظریه از انباشت بسیار زیاد اقوال و روایات و فتاوا به دست می‌آید در حالی‌که به این میزان جُهد و تلاش در استنباط نیاز نیست. 🔹با این همه، #نظریه خطاپذیر است و عاری از خطا نیست. مثلاً یک حکم به عنوان بخشی از نظریه در مجموعه‌ای گنجانده می‌شود در حالی‌که این حکم در شریعت مکان دیگری دارد یا در یک حکم فقط جنبه دنیوی آن در نظر گرفته می‌شود در حالی‌که حکم جنبه اخروی هم دارد پس لزوماً نظریه با جنبه ثبوتی آن مطابق نیست بلکه جای خطا در آن وجود دارد. 🔹نظریه فقهی، منعکس کننده اعتبارات شارع است، ولی نظریه کلامی، بیان دیدگاه درباره امری است که فعل خداوند به شمار میآید و با اعتبارات شارع سروکار ندارد. اینکه انسان چگونه آفریده شده و چه ابعادی دارد مربوط به کلام است و ارتباطی با فقه ندارد.  تفاوت نظریه فقهی با احکام فقهی نیز در این است که در احکام فقهی "معتَبر" یا آنچه که اعتبار شده یا همان حکمی که وضع شده است بیان می‌شود ولی نظریه فقهی بیانگر پیوندها و خط و ربط های موجود بين معتبرات قبل از تشریع شارع است. می‌توان به جای نظریه کلامی تعبیر "نظریه دینی"را نیز به کار برد؛ زیرا نظریه کلامی توصیف دیدگاه دین درباره موضوعی انسانی چون رسانه است 🔹نظریه، روحی را بازنمایی می‌کند که این روح در کالبد فقه حضور دارد لذا از رهگذر منطق نظام‌واره فقهی که نظریه آن را کشف می‌کنید می‌توانید نوع تعامل و مواجهه شریعت با واقعیت و پدیده‌ها را به دست بیاورید. 📌 تبیین تفاوت بین قاعده و نظریه 🔹مقایسه مفاهیم مبهم با مفاهیم شناخته‌شده تر نوعا سودمند و مفید فایده است. برای مقایسه دست‌کم وجود یک وجه اشتراک و یک وجه تمایز ضرورت دارد. قاعده و نظریه فقهی از جهت شمولیت و سعه مشترک اند لکن فعلا تفاوت این دو مد نظر است.   🔹این تفاوت از چند حیثیت است: ۱. یکی از حیث محتواست. قاعده بیش از یک مفهوم تصدیقی ندارد ولی چندین مفهوم تصوری دارد.گ در حالی‌که نظریه متضمن چند مفهوم تصدیقی است. به عبارت دیگر قاعده یک تصدیقی است در حالی که نظریه متشکل از چند تصدیق مختلف است. هر نظریه‌، اجتماعی از چند مفهوم تصدیقی است تا بتواند کارکرد توصیفی خود را ارائه کند. شاید اینکه زرقاء* در تعریف نظریه گفته است: «نرید من النظریات الفقهیه الاساسیة تلک الدساتیر و المفاهیم الکبری» از ترکیب مفاهیم الکبری همین معنا را اراده کرده باشد، مبنی بر اینکه نظریه حاوی مفاهیم تصدیقی است. اگر چه این احتمال هم وجود دارد که چون نظریات را جمع بسته است پس ترکیب مفاهیم با اینکه هر نظریه فقط یک مفهوم هم داشته باشد سازگار است. به هر حال فرقی ندارد چون روشن است که نظریه از چند مفهوم تشکیل شده است و قاعده فقط یک مفهوم است. قرینه بر اینکه ایشان توجّهی به یک مفهومی بودن یا چند مفهومی بودن در تعریفش ندارد این است که در ادامه آورده است: آلتی یؤلف کلٌ منها علی حده نظاماً حقوقیاً موضوعیاً منبثاً فی الفقه الاسلامی. به هر حال عبارت ایشان تحمّل هر دو احتمال را دارد. *-مصطفی زرقاء به اعتقاد برخی مبتکر نظریه فقهی است 🟡 ادامه دارد ... #فقه_الاجتماع •┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• 💐 باما همراه باشید: 📣کانال رسمی مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد عليه السلام ╔═🦋🌸════╗ 🆔 @mfaam_razavi ╚════🌼🦋═╝