#معرفت_نفس
✔️امام سجاد عليه السلام فرمود:
«همانا براى بنده چهار چشم است كه با دو چشم امر دين و دنيايش را مى‌بيند و با دو چشم امر آخرتش را مى‌بيند، پس چون خداى تعالى درباره بنده‌اى اراده‌ى خيرى نمايد آن دو چشمى كه در دل اوست مى‌گشايد پس با آن دو چشم به آفاق غيب مى‌نگرد».
همانند اين حديث از امام صادق عليه السلام نيز روايت گرديده است.
عارفى در پرتو اين روايت چنين سروده است:
چار چشمم از برون و از درون بر رخ زيباى عشق ذوفنون
عشق هر دم جلوه‌اى ديگر كند عاشقان بر روى خوبش ناظرون
✔️ معرفت و شناخت نفس، افق برين #خداشناسى است.
در خبر چنين آمده كه از رسول اكرم صلى الله عليه و آله سؤال كردند: «كَيْفَ الطَّرِيقُ إلى مَعْرِفَةِ الرَّبِ»؟ فرمودند: «معرفة النفس».
✔️و بالجمله، انسانيت انسان به صورت او نيست زيرا صورت آدمى را مى‌توان نقش بر ديوار كرد و نيز به جسمانيت و غرايز او نيست زيرا بهائم نيز از آن برخوردارند بلكه، انسانيت، به #توحيد و #معرفت است، و دانشى كه توحيدآفرين است.
📓مبانی قرآنی خطبه ی فدکیه - 1، صفحه 189
#شهادت_امام_سجاد
@mola_amiralmomenin_as
#معرفت_نفس
✔️تجلی قرآنی یگانگیِ صراط با سالک
اخلاق و اوصاف روحی که از کیفیّت های نفسانی است، با حرکت انسان به فعلیّت می رسد؛ عدالت و شجاعت و سخاوت به صورت راهِ موجود عینی و جدای از انسان نیست تا نفس آدمی در این اوصاف عینی حرکت کند، بلکه نفس که مدبّر بدن است، با حرکت خود این اوصاف را می پروراند و این راه ها را می سازد و با آن ها متّحد و به آن ها متّصف می شود؛ امّا اگر عقاید و اوصاف و اخلاق را «جواهر» بدانیم نه کیفیّات نفسانی، چگونگی سیر انسان به گونه ای دیگر ترسیم خواهد شد.
بر این اساس، پیش از حرکت متدیّنان، دین وجود عینی ندارد، بلکه یک سلسله معارف و دستورهای کلّی دینی هست که با فرا گرفتن و عمل به آن ها دین عینیّت می یابد؛ یعنی انسان پس از پیمودن این مراحل، متدیّن و مؤمن می شود.
پس دین در بیرون با حرکت انسان ها موجود می شود و میان «راه» و «رونده»، پیوندی وجودی برقرار است که آن دو را با هم متّحد، سپس رونده را به راه متّصف می سازد و پس از این اتّصاف، صراط را به سالک آن می توان نسبت داد و آن را «سبیل مؤمنان» یا «صراط نعمت داده شدگان» خواند.
پس راز استناد صراط به سالک در آیات قرآن، اتحاد وجودی راه و رونده است. راهی که اصحاب صراط با استواری و راست قامتی آن را می پیمایند و تبهکاران و کافران به رو افتاده و افتان و خیزان آن را رها می کنند:
«أَفَمَن یَمشِى مُکِبًّا عَلَى وَجهِهِ أَهدَى أَمَّن یَمشِى سَوِیًّا عَلَى صِرَاطٍ مُّستَقِیم » .[ملک: 22]
به همین دلیل قرآن کریم مصرّانه به مؤمنان سفارش می کند که مراقب و ملازم جان خود باشند و آن را رها نکنند:
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیکُم أَنفُسَکُم ...» .[مائده: 105]
چون انسان باید در جان خود سفر کند؛ اگر همه راه را پیمود، «صراط الله» و اگر در مراحل پایین تر بود، «سبیل الله» می شود.
با این نگرش دقیق و عمیق، روشن می شود که اگر کسی سراسر دین را به خوبی فهمید و به دانسته هایش درست عمل کرد، خودش «صراط مستقیم» است:
والله نَحنُ الصِّراطُ المُستَقِیم؛
[نور الثّقلین، ج1، ص21. ]
علی هُو الصِّراطُ المُستَقِیمُ.
[نور الثّقلین، ج4، ص591. ]
بر همین مبنا، طاغیانِ معاندِ دین نیز خود «سبیل غَیّ» و «سبیل طاغوت» می شوند و در قیامت هویدا خواهد شد که اینان «طغیان ممثّل»اند.
از این رو قرآن حکیم, قاسطان را هیزم جهنّم می داند:
«وَأمّا القَاسِطُونَ فَکَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبا ».[جنّ: 15]
برخلاف هیزم های دنیا که با افروختن و سوختن خاکستر می شود، ظالم که با راهِ خود متّحد شده، خود هیزم افروخته و نسوز جهنّم است.
به همین دلیل خدای متعالی مصیر (صیرورت و شدن) آنان را جهنّم می داند؛ یعنی خودشان جهنّم می شوند و در ولایت آتش در می آیند:
«فَالیَومَ لا یُؤخَذُ مِنکُم فِدیَةٌ وَلا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأوَاکُمُ النٰارُ هِىَ مَولاکُم وَبِئسَ المَصِیر». [حدید: 15]
آنان با آتشی متّحد شده اند که همواره می سوزاند؛ بلکه درون و بیرونشان آتش شده و این است معنای «صیرورت جهنّم».
در جای دیگر می فرماید:
آنان فرزند آتش اند و هاویه (آتش) مادر آنان است:
«وَأمّا مَن خَفَّت مَوَازِینُه٭ فَأُمُّهُ هَاوِیَة » .[قارعه: 8-9]
این تعبیرها نشان می دهد که تبهکاران و کافران و منافقان با سبیل خود متّحدند؛ پس کارهای بیرونی انسان، درون او را نیز متحوّل می کند.
درونِ گریزندگان از صراط مستقیم, جهنّم و باطنِ رهپویانِ آن, رَوح و رَیحان و جنّت نعیم است:
«فَأمّا إِن کَانَ مِنَ المُقَرَّبِین٭ فَرَوحٌ وَرَیحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِیم» .[واقعه: 88-89]
اگر انسان با عقاید و اخلاق و اعمالِ حق، تغییر جوهری پیدا نکرد، تنعّم و بهره مندی او بیرونی است؛ یعنی نعیم «برای او» آماده می شود، ولی اگر دگرگونی درونی پیدا کرد و با حرکت در پهنه های پیش گفته، گوهر ذاتش چیز دیگری شد، آنگاه بهشتی در بیرون و جنّتی نیز در درون خود دارد.
بدین سان حرکت در صراط مستقیم و متّحد شدن با آن، در جان مؤمن، بهشتی دیگر می سازد!
📓آیت الله جوادی آملی حفظه الله، ادب فنای مقربان، ج 7، ص247_ 249.
@mola_amiralmomenin_as