مسلمانان یک دوره خود باختگی را پشت سر گذاشته‏‌اند و به یک دوره بازیافتگی خود رسیده‌اند. لهذا جهان سومی در حال تولد است که شرق و غرب را به مقابله برانگیخته است. خود باختگی یعنی تزلزل شخصیت، بی‌ایمانی به خود، گم کردن خود، از دست دادن حس احترام به ذات و احساس کرامت ذات، بی اعتمادی و بی‌اعتقادی به فرهنگ خود و استعداد و شایستگی خود. اما به خود آمدن یعنی بازگشتن ایمان به خود و بیدارکردن حس احترام به خود و به تاریخ خود و شناسنامه تاریخی خود، نسب تاریخی خود. خود باختگی یعنی خود را هیچ دانستن و دیگری را شخص الیق دانستن. (یادداشت‏‌ها، ج‏۱۰، ص۲۶) @motahari_nab

نهضت ملی شدن صنعت نفت که می‌دانیم روحانیت سهم عظیمی در آن داشت. (آینده‌انقلاب‌اسلامی‌ایران، ص۱۱۰) @motahari_nab

باید همان طوری که طبعاً در هنگام عید نوروز که یک شعار ملی است خودبه‌خود کودکان در بزرگان شور و نشاط و هیجانی می‌بینند و در روح لطیف آنها موج بیشتر و شور زیادتر و احساسات عمیق نشاط‌آمیز پیدا می‌‌شود، در رمضان هم که بهار عبادت و فروردین تزکیه نفس است، در خانه‌ها همچو محیط و فضایی به وجود بیاید، نه اینکه همه‌‌اش در خانه احساس جنگ و جدال و اوقات تلخی و عبوسی و عصبانیت کنند. (یادداشت‏‌ها، ج۱۴، ص۲۱۲) @motahari_nab

روزه خواری علنی، هتک حرمت اسلام است. این عمل یعنی فحش دادن به قرآن، یعنی فحش دادن به پیغمبر اسلام. اگر می‌خواهی روزه بخوری برو در خانه‌ات بخور. اگر روزه را در خانه‌ات بخوری یک گناه کبیره کرده‌ای ولی وقتی روزه را علنی در خیابان‌ها می‌خوری، علاوه بر اینکه روزه خواری، فحش هم به اسلام داده‌ای. (آزادی‌معنوی، ص۱۳۷،۱۳۸) @motahari_nab

با نازک نارنجی‏گری آدم بنده خدا نمی‌شود، اصلًا انسان نمی‌شود؛ آدم نازک نارنجی انسان نیست. روزه می‌گیری سخت است، مخصوصاً چون سخت است بگیر. (آزادی معنوی،ص۱۴۳) @motahari_nab

ماه رمضان را ماه اطعام و دلجویی و محبت و احسان و خدمت قرار بدهیم. امتحان کنیم، یک ماه رمضان کوشش کنیم انسان باشیم، آن وقت شما ببینید بعد از یک ماه، عبادت و عبودیت اثر خودش را می‏‌بخشد یا نمی‌‏بخشد؛ ببینید بعد از یک ماه همین روزه شما را عوض می‌کند یا نمی‌کند؛ ببینید بعد از یک ماه همین روزه به شما ربوبیت یعنی خداوندگاری و تسلط و قدرت می‌دهد یا نمی‌دهد. (آزادی‌معنوی، ص۶۸) @motahari_nab

روزه را هم نباید استخفاف کرد و سبک شمرد. بعضی روزه را به شکلی می‌گیرند (حالا این شوخی است) که- العیاذبالله- اگر من به جای خدا بودم اصلًا روزه اینها را قبول نمی‌کردم. من افرادی را سراغ دارم که این‌ها در ماه رمضان شب تا صبح را نمی‌خوابند اما نه برای اینکه عبادت کنند، بلکه برای اینکه مدت خوابشان پر نشود؛ تا صبح هی چای می‌خورند و سیگار می‌کشند، اول طلوع صبح که شد نمازشان را می‌خوانند و می‌خوابند، چنان بیدار می‌شوند که نماز ظهر و عصر را با عجله بخوانند و بعد بنشینند سر سفره افطار. آخر این چه روزه‏‌ای شد؟! آدم شب تا صبح را نخوابد برای اینکه در حال روزه حتماً خواب باشد و رنج روزه را احساس نکند. آیا این استخفاف به روزه نیست؟! به عقیده من مثل فحش دادن به روزه است، یعنی‏ ای روزه! من اینقدر از تو تنفر دارم که می‌خواهم رویت را نبینم!. (آزادی‌معنوی، ص۸۹) @motahari_nab

انسان که روزه می‌گیرد، این نشانه انسانیت است، نشانه این است که من یک موجود کمال‌یافته‌ای هستم که اسیر تحریکات غرایز خودم نیستم، گرسنه هستم ولی نمی‌خورم، تشنه‌ هستم و نمی‌آشامم، میل جنسی دارم و مع‌ذلک اشباع نمی‌کنم. آزادی و رهایی حتی نسبت به غرایز درون خودش؛ یعنی خداوند انسان را اسیر این غرایز نیافریده. (آشنایی‌باقرآن، ج۱۱، ص۳۱) @motahari_nab

از نظر منطق اسلام این مطلب مسلّم است که عبادت برای برخورداری در آخرت عبادت بسیار ناقصی است، یعنی همین قدر عبادت است که انسان از خدا چیزی را می‌خواهد و خدا را وسیله قرار داده است و همین مقدار توجه به خدا دارد که آخرت و بهشت را از خداوند می‌خواهد و عبادت می‌کند برای اینکه امر خدا را اطاعت کرده باشد تا خدا در عوض به او آخرت را بدهد. عبادت است ولی عبادتی که در آن خدا وسیله قرار گرفته است. (هدف‌زندگی، ص۶۹_۷۰) @motahari_nab

فلسفهٔ عبادت این است که انسان خدا را بیابد تا خودش را بیابد. فلسفهٔ عبادت، بازیابی خود و خودآگاهی واقعی به آن معنایی است که قرآن می‌گوید و بشر هنوز نتوانسته است خودش را برساند، مگر کسانی که از مکتب اسلام الهام گرفته‌اند. (انسان‌کامل، ص۳۰۳) @motahari_nab

فلسفه عبادت این است که همواره انسان در یادش باشد که بنده است و مکلّف است و چشم بینایی در فوق وجود دارد، و از این نظر تجدید عهد است با خدا و مقام ربوبیت او و انسان و عبودیت انسان. (یادداشت‏‌ها، ج۶، ص۱۸۶) @motahari_nab

دین همیشه محرّک علم بوده است به سوی تحقیق. ویلیام جیمز می‌گوید: «دین همیشه نشانه‏‌هایی از چیزهایی داده است که عقل و علم بشر هرگز به آنجا راه نداشته است، امّا همین نشانه‏‌ها سبب شده که عقل و علم به تحقیق پردازد و بالاخره به کشفیاتی نائل گردد.» امروز مورد قبول علماست که بسیاری از مسائل علمی که بشر به آنها رسیده است محرّک اوّلیه‏‌اش دین بوده‌است. (امدادهای‌غیبی‌درزندگی‌بشر، ص۵۹) @motahari_nab