#یادداشت_های_فقهی_حقوقی215 #اضطرار از جمله عناوین ثانوي که سبب رفع تکلیف می شود، اضطرار است: "ما من شيء حرمه الله الا وقد احله لمن اضطر الیه" و "رفع عن امتی... ما اضطروا الیه.. " آنطور که از کلمات فقها روشن می شود شریعت تفسیر خاصی از این واژه ندارد(جواهر427/36) و لذا برای تفسیر و تطبیق آن باید به عرف مراجعه کرد و طبیعی است که فهم و برداشت عرفی متفاوتی در این زمینه وجود داشته باشد. برای مثال شیخ طوسی در بحث اضطرار مجوز خوردن حرام، خوف از مردن را ملاک می داند در حالیکه صاحب جواهر و بسیاری از متأخران تفسیر بازتری دارند و خوف از مرض را هم ملحق می کنند: جواهر، همان. اضطرار مصدر باب افتعال و به معنای الجا /وادار کردن است: صحاح2/720. در این صورت معنای متعدی دارد. اما در عرف_ و به تبع آن _متون فقهی این واژه به معنای اسمی و لازم به کار می رود و مراد از آن حالتی است که چیزی/کاری برای فرد ضرورت دارد و فرد بدون آن به دشواری میفتد. در این کاربست، اضطرار به معنای احتیاج "شدید" به کار می رود. نکته 1:ضرورت مترادف اضطرار است(جعفری لنگرودی، مبسوط در ترمینولوژی حقوق3ص2389، اردبیلی، حقوق جزای عمومی 1ص174، علیدوست، فقه و مصلحت 123) لذا فرمایش آقای دکتر گلدوزیان در تفاوت گذاری میان این دو واژه برای ما نا مفهوم است: بین اضطرار که از عوامل رافع مسؤلیت کیفری شخصی است با حالت ضرورت که ناشی از خطر عوامل بیرونی و محیطی بوده و از عوامل موجهه جرم شناخته می شود، تفاوت هایی وجود دارد(بایسته‌های حقوق جزای عمومی ص131) سوال این است که چه تفاوت هایی وجود دارد؟! بله بین اضطرار و اکراه تفاوت است که بحث دیگری است. اضطرار صفت مکلف و ضرورت صفت آن چیز/ کاری است که فرد احتیاج شدیدی به آن پیدا کرده است و لذا همواره به صورت ملازمان می توانند/باید استعمال شوند.. نکته2: تشخیص اضطرار/ضرورت در تکالیف شرعی شخصی با خود مکلف است و کسی حق ندارد بجای دیگری تشخیص دهنده باشد! در تکالیف اجتماعی هم _در زمان ما_ این تشخیص به قانونگذار وانهاده می شود... 97/7/27

#یادداشت_های_فقهی_حقوقی۲۴۶ #قاعده_اضطرار #فقه_کرونا۴ بدن میت مسلمان احترام دارد و باید طبق احکام خاصی دفن شود. غسل ، تکفین و نماز میت از جمله احکامی است که بصورت واجب کفایی تشریع شده است و اگر عده ای آن را انجام دهند از گردن بقیه ساقط می شود. ر.ک عروه و شروح آن. لکن در موارد اضطرار تکلیف شرعی تخفیف یافته یا برداشته می شود. ر.ک قاعده #اضطرار(=الضرورات تبیح المحظورات) لکن در اجرای قاعده اضطرار باید توجه کرد که قاعده عقلی "الضرورات تتقدر بقدرها" هم هست. به این معنا که ما تنها به اندازه ضرورت می توانیم از تکلیف الزامی مشکل زا دست برداریم و حق نداریم کلا راه مسامحه پیشه کنیم و به بهانه پیش آمدن حالت خاص اضطرار کلا زحمتی برای تطبیق حکم اولیه نکشیم. فی المثل در اوایل شیوع کرونا در برخی خبرها آمده بود که "به دلیل مسری بودن این بیماری اجازه دفن اموات کذایی بدون غسل و کفن و نماز از علما؟! گرفته شده است!" این مساله سبب شگفتی بنده شد و دربرخی گروه های مجازی اعتراض کردم که بفرض اگر غسل یا کفن بدلیل تماس خطرناک برداشته شود، نماز را به چه دلیل حذف کردید چراکه بر میت پیچیده شده در کاور با قدری فاصله می توان نماز بی خطری خواند!! بهرحال فتاوای چند مرجع عالیقدر منتشر شد و آنها بر همین اساس به صورت کلی اجازه ترک واجبات تدفین را صادر نکردند بلکه گفتند باید تدریجی و مرحله ای جلو رفت و حتی اگر هزینه ای داشته باشد باید پرداخته شود تا اعمال به درستی انجام شود. نکته۱: بادقت در فتوایی که اخیرا درپاسخ به استفتآت کرونایی اخیر صادر شده روشن می شود که برخی مراجع بحث اضطرار و رفع تکلیف اولیه را زودتر قبول و برخی آن را در پایان عنوان می کنند لکن با دقت در تعابیر فتوایی روشن می شود که تفاوت مبنایی و فقهی خاصی در این بحث وجود ندارد و آنچه هست رویکرد و دغدغه فقیه است که بر اساس اطلاعات وارده اتخاذ می شود. فتدبر! نکته۲: ظاهرا تطبیق اضطرار بر مورد با مکلف است و در بحث ما افرادی که در صحنه هستند و متکفل غسل و کفن و نماز میت کرونایی هستند باید به تطبیق تدریجی و مرحله ای قاعده اضطرار توجه کنند. ۹۸/۱۲/۱۶ @muslims_1