#یادداشت_های_قرآنی قرآن و رمضان ۴ درباره#شدید_القوی مفسران و به پیروی آنها مترجمان درباره آیه۵ سوره نجم (علمه شدیدالقوی) اختلاف نظر دارند. آیا مراد از شدید القوی خدای متعال است یا جبرئیل امین؟ یادداشت آینده قرآنی ما دراین باره است...

#یادداشت_های_قرآنی #قرآن_و_رمضان ۴ درباره#شدید_القوی مفسران و به پیروی از آنها مترجمان، درباره آیه۵ سوره نجم (عَلَّمَهُ شَدید ُالقُوی) اختلاف نظر دارند. آیا مراد از شدید القوی خدای متعال است یا جبرئیل امین؟ بسیاری _همانند شیخ طوسی در تبیان ج۹ص۴۲۲ طبرسی در مجمع البیان ج۹ ص۲۶۲، ابوالفتوح رازی در روض الجنان ج۱۸ ص۱۶۰ زمخشری در کشاف ج۴ ص۴۱۸ بیضاوی در انوارالتنزیل ج۵ ص۱۵۷ فخر رازی در تفسیر کبیر ج۲۸ ص۲۳۷ قرشی در احسن الحدیث ج۱۰ ص۳۹۶_ دیدگاه دوم را دارند و برخی_همانند آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه و دکتر صادقی در الفرقان و حجة الاسلام قرائتی در نور_نظر اول را تقویت کرده اند. علامه طباطبائی مفسرکبیر قرآن مرحوم علامه ترجیحی نداده اند و هردو احتمال را ذکر کرده اند ج۱۹ ص۲۷. آنطور که قرطبی ذکر می کند تمام مفسران سلف جز حسن بصری مراد را جبرئیل دانسته اند و فقط او معتقد بوده که مراد خداست: الجامع لاحکام القرآن ج۱۷ ص۸۵. از مترجمان هم مرحوم فولادوند، مرحوم الهی قمشه ای، دکترگرمارودی، انصاریان ودر انگلیسی آربری و قرایی مراد را جبرئیل می دانند اما دکتر صادقی در ترجمه تاکید دارد که مراد خداست. بهرحال در تفسیر نمونه ج۲۲ ص۴۸۷ شدیدالقوی را خدای متعال دانسته و چند شاهد ذکر کرده است (نیز بنگرید به تفسیر نور ج۹ ص۳۰۸): ۱_شدیدالقوی به معنی کسی که تمام قدرتهایش فوق العاده است تنها مناسب ذات پاک پروردگار است. اشکال: شدید به معنای فوق العاده نیست تا تناسب تمامی باخدا داشته باشد بلکه شدید در برابر خفیف یاضعیف است و معنایش روشن است. این معنا در جبرئل هم می تواند وجود داشته باشد چنانکه در کریمه۲۰ سوره تکویر از او به دارای قوت یادشده است ذی قوة عند ذي العرش مكين. ٢_تعبیر به "علمه" یامانند آن در قرآن مجید هیچگاه در مورد جبرئیل به کار نرفته است واین تعبیر در مورد خداوند نسبت به پیامبر اسلام ص و پیامبران دیگر بسیار زیاد است. اشکال: اینکه درمورد خداوند هم تعبیر به قوی شده باشد در قرآن بی سابقه است. اگرچه در آیات متعددی به خداوند قدیر یا قادر اطلاق شده است اما در همه این تعابیر نوعی وحدت درنیرو وجود دارد و تعبیر به قوی_جمع قوه_ که اشاره به تکثر دارد بی سابقه است. اما اطلاق تعبیر شدیدالقوی به خدا در دعای ندبه اگر مرجح باشد روایاتی که "علمه جبرئیل" را هم درطرف مقابل باید لحاظ کرد. (با قطع نظر از ضعف استنادی روایات در دوطرف) ۳_مسلما مرجع ضمیر در آیه ۱۰ "فاوحی الی عبده ما اوحی" باتوجه به تعبیر "عبده" به خدا بر می گردد. اگر شدید القوی به معنای جبرئیل باشد تمام ضمیرها به او بر می گردد و برگداندن ضمیر در اینجا به خدا یکنواختی آیات را بهم می زند و این خلاف ظاهر است. اشکال: با توجه به تعبیر "ثم دنا فتدلی" در آیه ۸ سیاق و یکنواختی آیات بهم خورده است و اساسا شما به آیه ۱۰ نرسیده ناچار هستید سیاق را تغییر دهید چراکه بر اساس خود قرآن سوال میشود که پیامبر به چه کسی یاچیزی نزدیک و نزدیکتر شد تا فاصله او به اندازه دوکمان یا کمتر شد؟! در قرآن کریم متعلق وطرف این نزدیک تر شدن صریحاذکر نشده لکن در روایات متعددی تصریح شده که مراد خداست(برخی از روایات را در تفسیرنمونه ج۲۲ص۴۸۹ ببینید) و اینجا بحث رویت قلبی خدامطرح است که در ایه ۱۱ صریحا ذکر شده "ماکذب الفواد ما رای" تمام آیات این بحث را باهم ببینیم: "علمه شدید القوی۵ ذو مرة فاستوى٦ و هو بالافق الاعلى٧ ثم دنى فتدلى٨ فكان قاب قوسين او ادنى٩ فاوحي الى عبده ما اوحى١٠ ما كذب الفؤاد ما رأى١١ افتمارونه على ما يرى١٢" ثم به تصریح ادبای عرب برای تراخی و فاصله گذاری است و لذا پیش کشیدن روایات بحث رویت خدا که مربوط به بخش بعد ثم است کمکی به تفسیر نمونه نمی کند تا شدیدالقوی را از جبرئیل منصرف کند. علاوه اینکه کلید رفع ابهام از "شدیدالقوی" دنباله آن است: ذومرة فاستوى که بدل از شدید القوی آمده و نیز و هو بالافق الاعلی هردو مرجح این است که شدیدالقوی همان جبرئیل است و نه خدای متعال. مرّة به معنای تابیده و محکم است که کنایه از قدرت و عقلانیت دانسته شده است و با توجه به تعبیر ذی قوة درمورد جبرئیل در سوره حشر در اینجا هم ذو مرة ظاهرا ایشان است و کجا در قرآن و سنت از خدا باچنین تعبیری یاد شده است؟! درباره کسی که در افق اعلی مراد است ممکن است از آیه ۲۳ سوره تکویر که به نظر تمام مفسران مراد از آن جبرئیل است استشهاد کرد: ولقد رآه بالافق المبین. اصولا خدا جایی ندارد که باتعبیر هو بالافق الاعلی محدود شود از آنچه گذشت پاسخ به مطالب تفسیر الفرقان(ج۲۷ ص۳۹۲) هم بدست می آید. لذا باتوجه به ۱) نکته ای که درباره ذو مرة فاستوى عرض شد ۲) نیز باتوجه به هو بالافق الاعلی ۳)نیز به جهت شهرت بسیار بزرگی که میان مفسران شیعه و سنی از گذشته دور تاکنون بوده است، ارجح تفسیر آن به جبرئیل است ولااقل باید هردواحتمال را برابردانست والله العالم. ۹۹/۳/۳