📜 وجوه عقل در نزد فیلسوفان مسلمان همه فیلسوفان #مسلمان برای عقل انسان وجوه و مراتبی قائل شده‌اند، آنچه در انسان #عقل می‌نامند، همان نفس ناطقه او است که به سبب داشتن آمادگی برای شرک معقولات و سپس به سبب درک معقولات، عقل نامیده شده است؛ پس نفس ناطقه انسان گاه به سبب داشتن #قوه و استعداد درک معقولات، و گاه به سبب عمل این قوه و ادراک بالفعل معقولات و گاه به سبب داشتن مدرکات، معقول عقل نامیده می‌شود. نفس ناطقه را از جهت اول عقل بالقوه، و از جهت دوم عقل بالفعل، و از جهت سوم، هر گاه مدركات معقول آن را منحصر در اصول و اوليات بدیهی لحاظ کنند، عقل بالملكه نامیده‌اند. به این ترتیب در فلسفه اسلامی هم استعداد خاص انسانی و هم کارکرد این استعداد و هم حاصل آن را عقل نامیده‌اند، این معانی همه از وجه نظر معرفت‌شناختی لحاظ شده‌اند، اما وجه نظر دیگری نیز وجود دارد که در آن عقل به موجودات خاصی اطلاق می‌شود که به وجودشان جسمانی است و نه اگر فعلی انجام دهند در انجام دادن آن محتاج جسم و جسمانی اند؛ همچنین مبدأ مطلق جميع موجودات، یعنی #خدا را نیز در #فسفه اسلامی عقل نامیده اند. جهت مطالعه: 📙 کتاب " منزلت عقل در هندسه معرفت دینی " نوشته آیت الله #جوادی #آملی 📒کتاب "هستی از دو چشم انداز مقایسه هستی شناسی ابن سینا در اشارات و تنبیهات با هستی‌شناسی #ارسطو در متافیزیک" نوشته #اسکندر #صالحی 📗کتاب "مابعدالطبیعه چگونه ممکن است" نوشته #مهدی #قوام #صفری 📘کتاب "عقل در حکمت مشاء از ارسطو تا ابن سینا" نوشته #علی مراد #داودی 💠 eitaa.com/parsania_net

✍️ یادداشت استاد پارسانیا در بررسی دنیای متجدد و لایه‌های معرفتی آن 📌منظور از دنیای متجدد، غرب بعد از رنسانس یعنی جهان غرب در چهارصد سال اخیر است؛ #سکولاریزم عمیق‎ترین لایه معرفتی این جهان است، سکولاریزم به‌معنای نگاه دنیوی و این جهانی به هستی است، سکولاریزم دارای دو بعد عملی و نظری است. بعد عملی سکولاریزم میل و گرایش عملی به این جهان است؛ کسی که وابستگی و علاقه به زندگی دنیا دارد، ممکن است به‎لحاظ نظری به جهان معنوی و حقایق فوق طبیعی نیز قائل باشد. چنین شخصی، ممکن است کنش‎ها و رفتارهای دنیوی و این جهانی خود را توجیه معنوی و یا دینی نیز بکند، بعد نظری سکولاریزم ناظر به تفسیر دنیوی و این جهانی هستی است، تفسیر سکولار و دنیوی عالَم شامل یکی از موارد زیر می‎تواند باشد: #اول: انکار صریح ماوراء طبیعت؛ این نوع از سکولاریزم ، نوع عریان آن بوده و با ماتریالیسم و ماده گرایی همراه است. #دوم: برخورد شکاکانه و تردیدآمیز نسبت به حقایق هستی. این شکاکیت صور مختلفی می‎تواند داشته باشد. مثل انکار ارزش جهان‎شناختی معرفت آدمی به‎طور مطلق و یا انکار امکان شناخت متافیزیک از طریق به تعلیق بردن و وجود هستی. #سوم: دفاع به‎ظاهر همدلانه نسبت به دین، از طریق تفسیرهای کارکردگرایانه و یا پراگماتیستی. نوع سوم سکولاریزم نظری، نه‎تنها چهره دین‎ستیزانه آشکار و عریان ندارد، بلکه ظاهری معنویت‎گرا و دینی دارد. خصوصیت دفاع سکولار از دین در این است که در این نگاه، دین نیز در حاشیه مطامع و منافع این جهانی آن پذیرفته می‎شود. سکولاریزم عملی ریشه‎ای دیرین در تاریخ زندگی بشر دارد. اما سکولاریزم نظری، خصوصیت منحصر به‎فرد جهان متجدد است. #سکولاریسم #دنیای_متجدد #رنسانس #دین #سیاست #حمید_پارسانیا 💠 eitaa.com/parsania_net

✳️ روشنگری ✅ اگر سکولاریزم بعد از هستی‎شناختی دنیای متجدد باشد، روشنگری(enlightenment) ناظر به بعد شناختاری و روش معرفتی این جهان است؛ روشنگری در 400 سال تاریخ غرب، تحولاتی را طی کرده است، روشنگری ابتدا چهره‎ای راسیونالیستی و عقل‎گرایانه دارد و سپس صورتی حس‎گرایانه و آمپریستی می‎یابد و در نهایت با ظهور جریان‎های معرفتی ما بعد تجربی، سیرت شکاکانه خود را آشکار کرده و به بحران گرفتار می‎شود.. ✅ روشنگری مدرن به‎رغم تحولاتی که در جهت ایجابی خود داشته است، از خصوصیت سلبی مشترک بهره می‎برد، ویژگی سلبی این جریان نفی مرجعیت وحی و شهودِ حقایق قدسی و متعالی در مسیر معرفت علمی است؛ انکار مرجعیت وحی به نفی حجیت نص و نقلی منجر می‎شود که از دامنه وحی در عرصه آگاهی و معرفت علمی بشر رخ نشان می‌دهد. ویژگی سلبی فوق هم‎افق با موضع هستی‎شناختی دنیای متجدد است، انکار مرجعیت وحی، لازمه منطقی سکولاریزم در رویکرد دنیوی انسان معاصر به عالم است. ✅ در دنیای متجدد به موازات انکار مرجعیت وحی و نص مستند به وحی، شناخت حسی و تجربی به‎عنوان برجسته‎ترین خصوصیت محوری معرفت علمی بشر، رسمیت پیدا می‎کند؛ غلبه حس‎گرایی و محور قرار گرفتن «دانش تجربی» نیز لازمه دیگر هستی‎شناسی سکولار، دنیوی و این جهانی است، زیرا حس و تجربه افق مواجهه با این عالم است و علم تجربی توان عبور از مرزهای این جهان را ندارد و کسانی که دانش علمی خود را به قید تجربی و حسی بودن محدود می‎کنند، نیز ناگزیر یا به انکار ابعاد، غیرطبیعی و غیرحسی عالم می‎پردازند یا از موضعی شکاکانه و لاادری‎گرایانه نسبت به آن ابعاد، سخن می‎گویند. ✅ این گروه به تعبیر قرآن کریم به مدعیات دینی نیز تنها در صورتی ایمان می‎آورند که آن‎ها را همانند دیگر پدیده‎های طبیعی این عالم مشاهده کنند، «قالو لن نومن لک حتی نری الله جهره»، بنی‎اسراییل به موسی گفتند، ما به تو ایمان نمی‎آوریم تا آن‎که خدا را آشکارا ببینیم، غلبه حس‎گرایی و تجربه‎گرایی بر معرفت علمی بشر موجب می‎شود تا دین‎داری نیز هویت سکولار و دنیوی پیدا کند. #سکولاریسم #دنیای_متجدد #رنسانس #دین #وحی 💠 eitaa.com/parsania_net

🔰 عقلانیت شیعی و عقلانیت مدرن 🔸عالم مدرن، مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی دارد، شاید ویژگی معرفت‌شناختی جهان مدرن همان‌ چیزی است که از آن به عنوان اینلایتنمنت و روشنگری یاد می‌کنیم که در واقع وقتی می‌خواهد زبان خود را پیدا کند با دکارت آغاز می‌شود. 🔸هیچ فرهنگ و هیچ تاریخ و هیچ تمدنی فارغ از این نوع سوال‌ها و جواب‌ها نیست، فناوری و تکنولوژی و علم و سیاست و اقتصاد و نحوه‌ زیست و حیات متاثر از این لایه‌ها است. 🔸اگر انقلابی همانند انقلاب اسلامی ایران در سطح فرهنگی ورود می‌کند و به بیانی قصد دارد تا از سلطه‌ فرهنگ مدرن خود را رها و احیا کند، قاعدتاً باید در این سطح با جهان مدرن تفاوت داشته باشد؛ انقلاب اسلامی ایران به دلیل این که یک هویت فرهنگی دارد، یقیناً چنین لایه‌ای برای آن وجود دارد؛ این لایه متعلق به جهان اسلام است و خیزش فرهنگی و تاریخی و تمدنی اسلامی است، می‌خواهد سهم خود را در این نظام جهانی متناسب با هویت خود طلب کند و نسبت به سلطه‌ای که از ناحیه‌ دیگر عالم ایجاد شده، زبان نقد دارد. 🔸جریانی که با یک نگاه عقلی و با مدلی از عقلانیت در شکل و شمایل فلسفه‌ اسلامی استمرار یافته است و از فارابی شروع می‌شود یا قبل‌تر از او از خطبه‌های بلند یا قبل‌تر از آن از آیاتی از قرآن که به تفکر و تعقل تحریک می‌کند؛ خطبه‌هایی که آینده‌ تاریخ اسلام را در شکل‌گیری جریان عقلانی سمت‌وسو می‌بخشد؛ متفکرینی چون فارابی، سهروردی، ابن‌سینا، خواجه نصیر، میرداماد و ملاصدرا نمونه‌هایی از جریان فلسفی هستند که مدعی است از این منبع معرفتی استفاده می‌کند. 🔸این جریان بیشتر یک جریان شیعی در جهان اسلام است، جریان اسلامی است، اما بیشتر جریان شیعی است؛ در مقابل جریان حدیث‌گرایی که اساس آن اموی است و بعد شکل تعدیل شده‌ آن به صورت کلام اشعری ادامه می‌یابد... و انقلاب اسلامی ایران در بستر تفکر شیعی رخ داد و در بستر تفکر شیعی عنصر عقل، عنصری محوری و جدی است، فلسفه و بعد هستی‌شناسی او یک هستی‌شناسی صرفاً نقلی و حدیثی یا یک هستی‌شناسی صرفا تحمیلی و شهودی نبود؛ عقل، یک حضور محوری داشت که البته این عقل یک عقل نقل‌ستیز و یا شهودستیز هم نبود؛ این عقلانیت ویژه جهان اسلام است و با عقلانیت عصر روشنگری کاملا تفاوت دارد، عقلانیت عصر روشنگری که با اینلایتنمنت تعین پیدا می‌کند، شهودستیز و وحی‌ستیز است و به دنبال آن عقل‌ستیز و نقل‌گریز است؛ اما این‌جا این گونه نیست. #اسلام #عقلانیت #مدرنیسم #فارابی #حمید_پارسانیا #روشنگری 💠 eitaa.com/parsania_net