🔰 چالش های پیش روی فقه معاصر
🔸حجت الاسلام سید حمید شهریاری
🔻پذیرش حرف‌های نو در فقه معاصر از سوی حوزویان و اساتید دروس خارج و صاحبنظران حوزه، خود یک چالش است که البته تا حدودی طبیعی است؛ اینکه ما یک ایده و نظری تازه در فقه مطرح کنیم و انتظار داشته باشیم به راحتی مورد پذیرش و عمل قرار گیرد، انتظار بیجایی است؛ بلکه نخست باید فرهنگ طرح ایده‌ها و مباحث جدید در فقه سنّتی را در حوزه ایجاد نمود و باب طرح مسائل نوپدید را گشود. سپس، به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداخت. به همین دلیل است که در تأسیس و راه‌اندازی کرسی‌های آزاد‌اندیشی در حوزه تأکید فراوان می‌شود.
🔹#روش_شناسی: عدم وجود متدولوژی روشمند و چارچوب‌های اوّلیه در مبانی فقهی به منظور مواجهه با مسائل مستحدثه، چالشی دیگر است. در این زمینه، لازم است ابواب مبتلابه فقه، مُنَقَّح و پیراسته شود که امری خطیر و تخصّصی است و هر کس نمی تواند در این مباحث اظهار نظر کند. برای این کار، ملاک و مبنا و ملکه اجتهاد می‌خواهد. اگر متدولوژی در انتخاب اصول اوّلیه در فقه و مبانی آن اشتباه باشد، در دین انحراف ایجاد می‌شود. ممکن است مرزهای حرام و حلال مخلوط شود. بنابراین، اوّل‌قدم این است که ما پژوهش کنیم که آیا می‌توانیم نظامواره‌ای پیدا کنیم که بر اساس آن استنباط کنیم؟ در چارچوب آن، احکام استخراج نماییم؟ به مسائل جدید پاسخ دهیم؟ آیا می‌توانیم سبک و روشی برای فقه تعریف کنیم که پاسخگوی نیازهای عصر حاضر باشد؟ این مسئله شامل رسیدگی به برخی از مباحث جدید در اصول فقه می شود؛ مثل این مسئله اصولی که اگر یک سیره عقلایی جدید محقّق باشد و خلافی در باب آن در سنّت دینی یافت نشود، آیا این سیره، حجّت است؟ اینها مسائلی است که باید بدان پرداخت و پاسخ آن را منقّح و مستدل کرد.
🔹#موضوع_شناسی: همچنین، ظهور_موضوعات و فروعات متنوّع و متکثّر، از چالش‌های فقه معاصر است که نمی‌توان با گفتن اینکه فقیه با موضوعات کار ندارد، از آنها به سادگی گذشت. روزآمدسازی و کارآمدسازی فقه برای پاسخ به مسائل عصر حاضر، لازمه‌اش این است که موضوعات جدید در حیات بشر را بشناسیم. اگر موضوعات را نشناسیم، نمی‌توانیم برای آنها احکام فقهی مناسب و راهگشا صادر کنیم؛ مثلاً از فقیه پرسیده‌اند: مکالمه تصویری با استفاده از فنّاوری‌های نوین، حلال است یا حرام؟ یعنی شما همین طور که با موبایل حرف می‌زنید و صدایتان منتقل می‌شود، تصویرتان هم برای طرف مقابل منتقل شود. نگاه به این تصویر، حرام است یا حلال؟ در پاسخ به این سؤال، سروصدایی ایجاد شد؛ عدّه‌ای گفتند حرام است، عدّه‌ای گفتند حلال است، یک عدّه‌ای گفتند اگر این طوری باشد حرام، اگر آن طور باشد حلال. مسلّم است، آن چیزی که حرام است، این است که شخص پوشش شرعی را رعایت نکند؛ اگر پوشش شرعی را رعایت کند که اشکال ندارد؛ امّا بعد زمینه‌ها و فروعات متعدّدی در این باره پیدا شد که لزوم توجّه به شناخت فنّاوری و ابزار برای تبیین موضوع و به دنبال آن صدور حکم مناسب با لحاظ همه جوانب و حاشیه‌های آن را گوشزد می‌کرد؛ مثل اینکه ممکن است پاسخ دهنده پوشش را رعایت کند، ولی متوجّه سرایت مسئله به پیرامون خود نباشد و نیز ده‌ها ملاحظه دیگر. خوب در اینجا تکلیف حکومت چیست؟ شهروندان چگونه باید عمل کنند؟ اپراتورها چه وظیفه‌ای دارند؟
🔹ما الآن با چالش‌های کمّی و کیفی در فقه روبه‌رو هستیم و شاید بتوان گفت که سه تحوّل کمّی و سه تحوّل کیفی باید در فقهمان ایجاد شود؛ چالش‌هایی که تحوّلات کمّی و کیفی در فقه را می‌طلبد، عبارت است از:
▫️ عدم وجود کتب و منابع فقهی و علمی و پژوهش‌شده در باب مباحث جدید و متنوّع؛
▫️ عدم وجود نظامواره و چارچوبی به صورت سامان‌یافته و جامع برای مسائل مستحدثه و پاسخ آنها؛
▫️ عدم ورود به مباحث موضوع‌شناسی و نبود اهتمام به شناخت موضوعات نوپدید.
🔹سه چالش کیفی در فقه عبارت است از:
▫️ عدم نگاه اخلاقی به فقه؛
▫️ عدم نگاه اصولی و نظامواره به فقه؛
▫️ عدم تحوّل در متدولوژی و شیوه روش‌شناسی در استنباط مسائل فقهی.
#پرونده_علمی
#فقه_معاصر
#دیدگاه_اساتید
🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان
🆔 @feqhemozaf_khorasan