🔻اندر حکایت ضعف موضوع شناسی در دروس خارج فقه معاصر #دیدگاه_طلاب ▫️در سال تحصیلی جدید وقتی با عناوین دروس خارج فقه معاصر که رشد چند برابری نسبت به سال قبل داشت مواجه شدم ذوق زدگی خاصی پیدا کردم و خوشحال از این که الحمدلله رویکرد حوزه در تحول خواهی رو به ارتقا بوده است و اتفاقات خوبی در راه است. 🔹براساس آماری که منابع حوزوی منتشر کرده اند در سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه، تاکنون ۷۳ نفر از اساتید برای درس خارج فقه معاصر، زمان کلاس درس خارج خود را اعلام کرده‌اند و ۸۲ درس خارج فقه معاصر، برگزار می‌شود که شامل ۲۶ عنوان درسی است. ▫️فقه اداره، فقه امنیت، فقه بورس و بازارهای مالی، فقه بیمه، فقه پزشکی، فقه پول، فقه تربیت، فقه جمعیت، فقه حکمرانی، فقه حکومت، فقه خانواده، فقه رمزارزها، فقه روابط بین‌الملل، فقه شخص حقوقی و شرکت‌های سهامی، فقه عقود مستحدثه، فقه فضای مجازی و... 🔹ولی با شرکت در برخی از این دروس متوجه شدم که برخی از این اساتید بزرگوار در موضوع شناسی مشکلات جدی دارند و مطالعات عمیق در این حوزه ها نداشته اند و تخصص لازم را ندارند و به همین جهت مطالب تقریبا سطحی مطرح می شود! ▫️ این در حالی است که این سطحی نگری در صورت استمرار در میان مدت مطمئنا این رویکرد تحولی حوزه را دچار مشکل و خدشه خواهد کرد و این موضوع فقه معاصر را در ادامه دچار اختلال و حامیان این طرح ها را دلسرد می کند. 🔸 پیشنهاد می شود شرط اصلی برگزاری این دروس، گزینش از اساتیدی باشد که تخصص های میان رشته ای داشته و قدرت اقناع و اشباع علمی طلاب حاضر در این دروس را داشته باشند تا نشان دهیم فقط وقتی صدای غرش ما بلند می شود که بباریم!! ✍️ دلنوشته طلبه ای که به امیدی در این دروس شرکت کرد ولی... #فقه_معاصر #موضوع_شناسی #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#پرونده_علمی #فقه_معاصر #دیدگاه_اساتید 🔻چند ملاحظه در مورد طرح فقه معاصر ▫️حجت الاسلام احمدحسین شریفی ♦️حجت الاسلام احمدحسین شریفی در مطلبی پیرامون طرح #فقه_معاصر، ضمن تمجید از اصل و ایده فقه معاصر، به طرح چند ملاحظه پرداخته اند. ملاحظات ایشان از قرار ذیل است: یک. طبیعتاً انتظار این را نداریم که عمق طرح و ارائه چنین مباحثی به عمق مباحث استخوان‌دار و سنتی فقه در موضوعات بیع و طهارت و نجاست و صوم و صلاة باشد. اما این انتظار را داریم که اساتید دغدغه‌مندی که از سر تکلیف و با اعتقاد به غنایی مبانی و منابع و اصول فقه شیعی به این مباحث ورود کرده‌اند، اولاً، در موضوع‌شناسی دقت کامل داشته باشند، و به صورت عمیق و دقیق با موضوعات مورد بحث آشنا شوند. ثانیاً، به هیچ وجه از روش‌شناسی اجتهادی مرسوم و متعارف، در ارائه این مباحث عدول نکنند؛ دو. معتقدم برای آنکه حوزه علمیه قم بتواند نگاه جامع و همه‌جانبه اسلام را به مسائل اجتماعی و نوپدید عرضه کند، در کنار مباحث فقهی ناظر به این موضوعات، باید مباحث اخلاقی و الهیاتی (فلسفی) آنها را نیز با قوت دنبال کند. یعنی مباحثی مثل «اخلاق اجتماعی»، «اخلاق اداری»، «اخلاق امنیت»، «اخلاق پزشکی»، «اخلاق حکمرانی»، «اخلاق خانواده»، «اخلاق رسانه»، «اخلاق روابط بین‌الملل» و ... همچنین «فلسفه اجتماعی»، «فلسفه مدیریت»، «فلسفه امنیت»، «فلسفه خانواده»، «فلسفه رسانه»، «فلسفه حقوق»، «فلسفه عدالت»، «فلسفه محیط زیست»، «فلسفه ورزش» و ... را به طور جد در دستور آموزش و پژوهش خود قرار دهد. سه. طرح این مباحث هرگز نباید محدود به حوزه علمیه قم شود؛ طلاب حاضر در شهرستان‌ها و سایر حوزه‌های علمیه کشور نیز به شدت به چنین مباحثی نیازمندند. طلاب و حوزه‌های شهرستان‌ها، ویترین و پیشانی حوزه علمیه قم و نماینده علم و پژوهش و اخلاق حوزه علمیه قم هستند، باید از حیث علمی و پژوهشی و تبلیغی دائماً تغذیه شوند. چهار. برای عمیق‌تر شدن این موضوعات و مباحث، بسیار مناسب است که مدیریت حوزه، تدبیری به کار گیرد که با محوریت اساتید مربوطه، متخصصان دانشگاهی ایران و بلکه جهان، نیز امکان حضور در جلسات درس حوزویان را داشته باشند و جدیدترین مباحث ناظر به موضوعات مربوطه را در حضور اساتید حوزه، با طلاب علوم دینی در میان بگذارند. با این تدبیر، هم اساتید دانشگاه با دغدغه‌های اسلامی حوزویان آشناتر می‌شوند و هم اساتید و طلاب حوزه‌های علمیه، بهتر و بیشتر عمق مباحث موجود درباره موضوعات مورد بحث خود را آگاه می‌شوند. پنج. مدیریت حوزه‌ علمیه باید تدبیری به کارگیرد که چنین مباحثی به «فناوری‌های نرم و فرهنگی» تبدیل شوند. زیرا تا آموزش‌ها و پژوهش‌های اجتهادی نتوانند کاربرد و کاربست خود را در مسائل اجتماعی و صنعی و مبتلابه مردم نشان دهند، جامعه هدف این مباحث و ذی‌نفعان و مخاطبان، طعم شیرین چنین مباحثی را به صورتی ملموس نخواهند چشید؛ و در نتیجه امیدی به ماندگاری و استمرار چنین مباحثی هم نخواهد بود. به تعبیر دیگر، باید امتداد فناورانه این مباحث اجتهادی را هم مورد توجه قرار داد. #فقه_معاصر #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#دیدگاه_طلاب این موضوعات را هیچ وقت یک حوزوی صرف ولو با مباحث چند ضلعی نمی تواند دقیق تحلیل فقهی کند. دو را دارد یا تمهیداتی بشود که اساتید مبرز دانشگاه وارد حوزه شوند و یک دوره دروس را از مقدمات تا اجتهاد طی کنند. یا دانشگاه هایی شبیه دانشگاه رضوی تاسیس شود اما سایر رشته های دیگر هم تدریس شود. یکی از عناوین این دروس خارج فقه پزشکی است. یک مجتهد حوزوی که یک بیمار هم ویزیت نکرده ، تا حالا حتی از نزدیک هم تیغ جراحی را ندیده بهتر می تواند موضوع شناسی کند یا پزشکی که شاید ۵۰۰ بیمار را ویزیت کرده، ده ها نفر را جراحی کرده. با توضیحات و لجنه های مشورتی نمی شود موضوع شناسی دقیقی انجام داد. چون مجتهد با این روش ها نمی تواند به عمق مسئله پی ببرد. مثل اینکه یک مکانیک ۵ ساعت نحوه باز و بسته کردن موتور ماشین رو توضیح بده. تا خود فرد موتور را باز و بسته نکند نمی تواند دقیق درک کند. #فقه_معاصر #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#دیدگاه_طلاب مسلماً ورود به این موضوعات گامی به جلوست ولی هنوز با مطالبه جامعه فاصله دارد. جامعه طالب این نیست که بداند حکم فلان موضوع اقتصادی، تربیتی ، اجتماعی و... چه می شود. بلکه به دنبال آن است که بداند با چه روشی، از کجا، به کجا و چگونه تربیت کند، اقتصاد را سامان دهد، به امور اجتماعی بپردازد و... و تا حوزه نظر دین در این زمینه ها را به صورت روشمند استنباط نکند و ارائه ندهد از قافله مطالبه جامعه عقب است و جامعه نیازهایش را از دیگر مکاتب تامین خواهد کرد و پای لرزش خواهد نشست و خواهیم نشست. #فقه_معاصر #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#نشست_علمی #فقه_معاصر #دیدگاه_اساتید 🔰 موضوع: بایسته ها و آسیب های فقه معاصر 🎙 ارائه توسط استاد محترم حضرت آیة الله ابوالقاسم علیدوست (دامت برکاته) 📆زمان: چهارشنبه 4 مهر 1403 ⏱ساعت 17 🌐 پخش زنده از طریق: 🆔 @neshast_mfemb #فقه_معاصر #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#پرونده_علمی #فقه_معاصر #دیدگاه_اساتید 🔰 «فقه معاصر بایسته شناسی و آسیب شناسی» (بخش اول) 🎙 آیت الله ابوالقاسم علیدوست 🔹مقدمه: آنچه در اینجا مطرح می‌شود، با هدف روشن شدن و خدمتی به جریانی است که امروزه به عنوان فقه معاصر شناخته می‌شود. موضوع بحث ما، بایسته‌شناسی و آسیب‌شناسی فقه معاصر است. بایسته‌ها و آسیب‌ها مرز مشخصی ندارند؛ به این معنا که هر بایسته‌ای اگر رعایت نشود، به یک آسیب تبدیل می‌شود و هر آسیبی اگر برطرف شود، به یک بایسته بدل خواهد شد. بنابراین نمی‌توان میان این دو دیوار قطعی کشید. 🔻تعریف فقه معاصر اولین گام در آسیب‌شناسی و بایسته‌شناسی فقه معاصر، تبیین مفهوم آن است: فقه معاصر چیست و مراد از آن چه می‌تواند باشد؟ بزرگان ما در طول تاریخ همیشه تلاش کرده‌اند تا مسائل جدید را مورد بررسی قرار دهند؛ به عنوان نمونه، محقق حلی (متوفی ۶۷۶) در کتاب “شرایع” حدود دوازده هزار فرع فقهی را مطرح کرده است، در حالی که خواهرزاده او، علامه حلی (متوفی ۷۲۶) این تعداد را به حدود پنجاه هزار فرع در کتاب “تذکره” افزایش داده است. با این حال، “تذکره” در دوران ما کمتر مورد مراجعه قرار می‌گیرد. اما باید به شما بزرگواران بگویم که حتماً کتاب “تذکره” را جزو منابع دائمی خود قرار دهید. من در زمانی که بحث شرکت‌ها را بررسی می‌کردم، متوجه شدم که علامه حلی به طور دقیق تمامی شرکت‌های دوران خود را بررسی و بحث کرده است. اگر با تاریخ فقه و دوران‌های مختلف آشنا باشید، می‌دانید که شکوفایی مدرسه حله در زمان علامه حلی اقتضای این نوع کار را داشت. این نوع تلاش‌ها، یک پدیده مستحدث و جدید نیست. نمونه‌ای دیگر، کتاب “مبسوط” شیخ طوسی در مقایسه با سایر کتاب‌های قبلی ایشان در بسط مسائل و پرداختن به موضوعات مبتلابه موفق بوده است. از این جهت پرداختن به فقه معاصر یک ضرورت و امری مبارک است؛ فرض کنید که حوزه نسبت به مسائل مبتلابه جامعه بی‌تفاوت باشد، آیا این ممکن است؟ قطعاً نه، پس ضرورت دارد. از طرفی پرداختن به فقه معاصر مسیری است که کمتر طی شده است؛ بنابراین یک ضرورت خطرناک است. نمی‌گویم که اصلاً پیموده نشده؛ قبلاً هم گفتم که بزرگان ما به این مسیر رفته‌اند، نهادسازی در فقه یا نظام‌سازی باید به صورت عالمانه و در قامت درس خارج انجام شود و در عین حال آسیب‌های آن نیز مطرح شود. در غیر این صورت کسانی وارد این بحث می‌شوند که آسیب‌ها را نادیده می‌گیرند و خود به مشکلاتی مبتلا می‌شوند. آیا این فقه معاصر یک صفت و موصوف است یا مضاف و مضاف‌الیه؟ این تفاوت خیلی بزرگی است. اگر بگوییم صفت و موصوف است، یعنی فقاهت معاصر. عده ای به نظام فقاهت به صورت فقیهانه بپردازند و با نگاه معاصر مسائل مختلف را بحث کنند. ممکن است به موضوعاتی سنتی مانند صوم، صلاه و حجت نیز بپردازند. اگر این نوع نگاه کنیم، سوال پیش می‌آید که مگر فقه به معاصر و غیر معاصر تقسیم می‌شود؟ از طرفی اگر فقه معاصر را مضاف و مضاف علیه در نظر بگیریم؛ یعنی “فقه مسائل معاصر”. ای کاش از ابتدا واژه “مسائل” را به‌ کار می‌بردند تا مشخص باشد که این اصطلاح مضاف و مضاف علیه است. حال فقه را می‌توان به فقه مسائل معاصر و مسائل قدیمی تقسیم کرد. در این صورت اگر کسی کتابی در مورد حج بنویسد هر چند نگاه معاصری داشته باشد، دیگر نمی‌توان کتابش را جزو “فقه مسائل معاصر” دسته بندی کرد. اما در تعبیر “فقه مسائل معاصر”، دیگر به مسائل سنتی مانند حج، صوم، صلات و طهارت زیاد پرداخته نمی‌شود. اگر کسی مسائلی مثل فقه بورس، فقه رمزارزها، یا فقه سیاسی را مطرح کند، آن وقت می‌توان گفت که با فقه معاصر سر و کار دارد. جایگاه اصول فقه در فقه معاصر مطمئناً فقه معاصر بیشتر از فقه غیر معاصر به اصول فقه نیاز دارد؛ زیرا بنده معتقدم اصول فقه فقط دفتر اولش نوشته شده و دفاتر دوم و سوم اصول همچنان باقی مانده‌اند. البته شاید در برخی مباحث اصول معتقد باشیم که باید مختصر بیان شود، مسائلی وجود دارند که باید به اصول فقه اضافه شوند؛ به عنوان نمونه کسی که می‌خواهد درباره فقه سیاسی یک فقه معاصر است، صحبت کند، (به صورت مضاف و مضاف علیه خوانده شود، یعنی “فقه السیاسه”) ناچار است از گستره شریعت صحبت کند. اگر بگوییم شریعت حداقلی است، دیگر جایی برای بحث گستره شریعت باقی نمی‌ماند. گستره شریعت یک مسئله اصولی است و باید درباره آن صحبت شود. در حالی که برای موضوعاتی مثل حج، صلاه و صوم، نیازی به مطرح کردن این بحث نداریم. بنابراین برخی مسائل باید در دفاتر دوم و سوم اصول اضافه شود. کسی که می‌خواهد درباره فقه معاصر بحث کند باید اصول قوی و جامعی داشته باشد. مراد از اصول قوی این نیست که شخصی اقوال را حفظ کند و ردیف کند. بلکه منظور فهم و نگاه اصولی قوی است. ♾ بخش دوم، سوم و چهارم: https://eitaa.com/alidost_fiqh/5793 📚 @alidost_fiqh 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#پرونده_علمی #فقه_معاصر 💢دفتر فقه معاصر و ضعف در روش تفقه ✍️حجت‌الاسلام یحیی عبدالهی ✂️حوزه‌های علمیه مادامی که روش و منطق تفقه خود را ارتقاء ندهند و به سوی استنباط مکتب‌های مختلف مورد نیاز جامعه همت نگمارند، با عقلانیت ضعیف روش انتزاعی در برابر محصولات و ساختارهای غربی منفعل بوده و‌ نمی‌توانند این ساختارها را به سوی الگوی مطلوب، هدایت و راهبری کنند. به نظر‌ می‌رسد، حرکت‌هایی همچون «دفتر فقه معاصر» با همه ابتکار و نوآوری‌هایش، از آنجا که فاقد ارتقاء روش تفقه و حرکت به سوی استنباط نظام و مکتب‌های مختلف اسلام است،‌ نمی‌توان جز انفعال در مقابل هجمه تمدنی را از آن انتظار داشت. 📝 متن یادداشت در «اجتهاد»: http://ijtihadnet.ir/?p=76254 #فقه_معاصر #روش_شناسی #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

🔻 فقه معاصر نیازمند ادبیات معاصر است ▫️استاد ابوالقاسم علیدوست 🔹امروز با پدیده ای به نام «فقه معاصر» مواجهیم؛ این فقه، ادبیات خودش را دارد؛ من می دانم که ممکن است موجب نقد و یا سوء استفاده بشود؛ اما به هر حال عرض می کنم. موضوع «فقه معاصر» و «فقاهت معاصر» در این باره از اهمیت زیادی برخوردار است. نسخه ای که می خواهم عرض بکنم، نه وابسته به مدیریت محترم حوزه، نه شورای عالی، و نه جامعه مدرسین، حتی نه به مراجع بزرگوار، نه وابسته به رهبری معظم انقلاب است؛ بلکه به شما اساتید مربوط است و این بار بر دوش شما اساتید است. باید بحث ها را زنده کرد. یعنی اگر مکاسب گفته می شود، باید مکاسب معاصر گفته بشود. اگر اصول گفته می شود، اگر فقه گفته می شود، رعایت معاصریت آن هم بشود. اما فقه معاصر، یک گفتمان و رویکرد معاصر می خواهد. با هر رویکردی و با هر گفتمانی نمی شود دم از فقه معاصر و مسائل معاصر بزنیم؛ بلکه برای این کار لازم است اطلاعات و ادبیات و مدیریت معاصر داشته باشیم. 🔹پیشنهاد مشخص من، امتداد موضوع این نشست است در نشست های کوچکتر و محدودتر. باید توجه داشت فقه معاصر، نیاز به چهار معاصرت دارد؛ گفتمان و رویکرد معاصر، اطلاعات معاصر، ادبیات معاصر و مدیریت معاصر. گفتمان و رویکرد مورد اهمیت در این جا این است که استاد، مسائل معاصر را دقیقا درک کند. با مشاهده برخی نوشتارها می بینیم که بیان استاد مربوطه در کف خیابان یا در نشست های علمی غیر حوزوی مطرح نیست و آنچه در چنین محافلی مطرح است، سؤالات دادگاه ها و سؤالات دولت و سؤالات نظام است که مورد توجه این اساتید قرار نگرفته است؛ یعنی این گفتمان را نداشتند که وارد اینگونه بحث ها بشوند. در زمینه اطلاعات معاصر باید توجه کنیم که به اطلاعات جدید و سؤالات جدید و مسائل دیگر هم توجه بشود متاسفانه در این باره شاهد این مطلب هستیم منابع این مطالعات و مقالات بعضا برای ۸۰ سال قبل است. در این زمینه ادبیات معاصر هم از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ گاه الفاظی که به کار می رود، با آنچه که رایج است، متفاوت است و توجه به مدیریت معاصر هم در این رابطه حائز اهمیت است و باید به آن توجه بشود. #پرونده_علمی #فقه_معاصر #دیدگاه_اساتید 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#پرونده_علمی #فقه_معاصر #دیدگاه_اساتید 🔻 انتقاد تلویحی آیت الله فاضل لنکرانی از #طرح_فقه_معاصر: آقایان راهی را می‌روند که اصلاً مزیل فقاهت در حوزه است! ▫️واقعاً باید تأسف خورد، این همه رهبری معظم دارند روی اساس فقاهت در حوزه‌ها تأکید می‌کنند اما آقایان راهی را می‌روند که اصلاً مزیل فقاهت در حوزه است! 🔹 مکاسب را از بین می‌برند، رسائل و کفایه را از بین می‌برند! شما کجا می‌توانید یک چنین بحثی را بیاورید که به طلبه یاد بدهد چه زمانی می‌شود به یک اطلاق تمسک کرد؟ این را باید سر سفره اجتهادی امثال شیخ بنشینیم و این را منِ طلبه‌ی ناچیز عرض می‌کنم که به مثل شیخ در میان فقها نیامده است؛ کسی که اینقدر ذهنش قوی، دقیق و منسجم باشد و به خوبی ضوابط اجتهادی را به ما یاد بدهد. ▫️یک وقتی ما دقایق نهایة الدرایه را مطرح می‌کردیم، مرحوم شیخ محمدحسین در حاشیه کفایه واقعاً در اوج فکر و تفکر است و خیلی قوی است، ولی باز عظمت شیخ از او بیشتر است، نباید یک چنین سرمایه‌ای را به راحتی از دست بدهیم. 🔹 آمدند قوانین و فصول و معالم را کنار گذاشتند، نتیجه این شد که فقیه در حوزه زیادتر شد یا کمتر شد؟ اینها را از دست ندهیم! العهدة علیهم... #فقه_معاصر #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

🔰 چالش های پیش روی فقه معاصر 🔸حجت الاسلام سید حمید شهریاری 🔻پذیرش حرف‌های نو در فقه معاصر از سوی حوزویان و اساتید دروس خارج و صاحبنظران حوزه، خود یک چالش است که البته تا حدودی طبیعی است؛ اینکه ما یک ایده و نظری تازه در فقه مطرح کنیم و انتظار داشته باشیم به راحتی مورد پذیرش و عمل قرار گیرد، انتظار بیجایی است؛ بلکه نخست باید فرهنگ طرح ایده‌ها و مباحث جدید در فقه سنّتی را در حوزه ایجاد نمود و باب طرح مسائل نوپدید را گشود. سپس، به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداخت. به همین دلیل است که در تأسیس و راه‌اندازی کرسی‌های آزاد‌اندیشی در حوزه تأکید فراوان می‌شود. 🔹#روش_شناسی: عدم وجود متدولوژی روشمند و چارچوب‌های اوّلیه در مبانی فقهی به منظور مواجهه با مسائل مستحدثه، چالشی دیگر است. در این زمینه، لازم است ابواب مبتلابه فقه، مُنَقَّح و پیراسته شود که امری خطیر و تخصّصی است و هر کس نمی تواند در این مباحث اظهار نظر کند. برای این کار، ملاک و مبنا و ملکه اجتهاد می‌خواهد. اگر متدولوژی در انتخاب اصول اوّلیه در فقه و مبانی آن اشتباه باشد، در دین انحراف ایجاد می‌شود. ممکن است مرزهای حرام و حلال مخلوط شود. بنابراین، اوّل‌قدم این است که ما پژوهش کنیم که آیا می‌توانیم نظامواره‌ای پیدا کنیم که بر اساس آن استنباط کنیم‌؟ در چارچوب آن، احکام استخراج نماییم‌؟ به مسائل جدید پاسخ دهیم‌؟ آیا می‌توانیم سبک و روشی برای فقه تعریف کنیم که پاسخگوی نیازهای عصر حاضر باشد‌؟ این مسئله شامل رسیدگی به برخی از مباحث جدید در اصول فقه می شود؛ مثل این مسئله اصولی که اگر یک سیره عقلایی جدید محقّق باشد و خلافی در باب آن در سنّت دینی یافت نشود، آیا این سیره، حجّت است؟ اینها مسائلی است که باید بدان پرداخت و پاسخ آن را منقّح و مستدل کرد. 🔹#موضوع_شناسی: همچنین، ظهور_موضوعات و فروعات متنوّع و متکثّر، از چالش‌های فقه معاصر است که نمی‌توان با گفتن اینکه فقیه با موضوعات کار ندارد، از آنها به سادگی گذشت. روزآمدسازی و کارآمدسازی فقه برای پاسخ به مسائل عصر حاضر، لازمه‌اش این است که موضوعات جدید در حیات بشر را بشناسیم. اگر موضوعات را نشناسیم، نمی‌توانیم برای آنها احکام فقهی مناسب و راهگشا صادر کنیم؛ مثلاً از فقیه پرسیده‌اند‌: مکالمه تصویری با استفاده از فنّاوری‌های نوین، حلال است یا حرام‌؟ یعنی شما همین طور که با موبایل حرف می‌زنید و صدایتان منتقل می‌شود، تصویرتان هم برای طرف مقابل منتقل شود. نگاه به این تصویر، حرام است یا حلال‌؟ در پاسخ به این سؤال، سروصدایی ایجاد شد؛ عدّه‌ای گفتند حرام است، عدّه‌ای گفتند حلال است، یک عدّه‌ای گفتند اگر این طوری باشد حرام، اگر آن طور باشد حلال. مسلّم است، آن چیزی که حرام است، این است که شخص پوشش شرعی را رعایت نکند؛ اگر پوشش شرعی را رعایت کند که اشکال ندارد؛ امّا بعد زمینه‌ها و فروعات متعدّدی در این باره پیدا ‌شد که لزوم توجّه به شناخت فنّاوری و ابزار برای تبیین موضوع و به دنبال آن صدور حکم مناسب با لحاظ همه جوانب و حاشیه‌های آن را گوشزد می‌کرد؛ مثل اینکه ممکن است پاسخ دهنده پوشش را رعایت کند، ولی متوجّه سرایت مسئله به پیرامون خود نباشد و نیز ده‌ها ملاحظه دیگر. خوب در اینجا تکلیف حکومت چیست؟ شهروندان چگونه باید عمل کنند؟ اپراتورها چه وظیفه‌ای دارند؟ 🔹ما الآن با چالش‌های کمّی و کیفی در فقه روبه‌رو هستیم و شاید بتوان گفت که سه تحوّل کمّی و سه تحوّل کیفی باید در فقهمان ایجاد شود؛ چالش‌هایی که تحوّلات کمّی و کیفی در فقه را می‌طلبد، عبارت است از‌: ▫️ عدم وجود کتب و منابع فقهی و علمی و پژوهش‌شده در باب مباحث جدید و متنوّع؛ ▫️ عدم وجود نظامواره و چارچوبی به صورت سامان‌یافته و جامع برای مسائل مستحدثه و پاسخ آنها؛ ▫️ عدم ورود به مباحث موضوع‌شناسی و نبود اهتمام به شناخت موضوعات نوپدید. 🔹سه چالش کیفی در فقه عبارت است از‌: ▫️ عدم نگاه اخلاقی به فقه؛ ▫️ عدم نگاه اصولی و نظامواره به فقه؛ ▫️ عدم تحوّل در متدولوژی و شیوه روش‌شناسی در استنباط مسائل فقهی. #پرونده_علمی #فقه_معاصر #دیدگاه_اساتید 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

🔰«فقه معاصر» یا «فقه در دوران معاصر»! 🔸 عباسعلی مشکانی سبزواری 1️⃣ فقه نرم افزار پاسخگویی به نیازهای جامعه انسانی/اسلامی در ساحات مختلف است؛ و لذا با تغییرات زمانی- مکانی و به تبع آن تغییرات رخ داده در مسائل حیات آدمی، و طرح شدن پرسش‌‏ها و نیازهای نو به نو، مشاهد تحولاتی در قلمرو، نوع و روش پاسخگویی فقه هستیم. چنانکه در جوامع و دوره‌‏هایی که اقبال مردم و حکومت‌‏ها به فقه و فقها بیشتر بوده، شاهد سیر صعودی فقه در عرصه پاسخگویی و حضور در حوزه‌ها و ساحات مختلف جامعه هستیم، و در دوره‌‏هایی که این اقبال به فقه و فقها، فروکش کرده، شاهد فقهی لاغر و محدود به قلمروهایی خاص هستیم. بر این اساس فراز و فرود و صعود و نزول فقه در ادوار مختلف، امری طبیعی و ناشی از خاصیت فقه و نسبت وثیق آن با عرصه عینیت حیات و جامعه انسانی/اسلامی است. 2️⃣ در کنار این مهم، اتخاذ رویکردهای مختلف در عرصه فقاهت و گاهاً اختلافات روشی فقهای مختلف، تکثر مناهج و مکاتب فقهی را در پی داشته است. به عنوان مثال، فقیهی با رویکرد اخباری و فقیهی دیگر با رویکرد اصولی، و در رویکرد اصولی، فقیهی با منهج «فردی» و فقیهی دیگر با منهج «حکومتی» به تفقه پرداخته است. از سوی دیگر، اندیشمندان فقه با توجه به رخدادهای فوق الذکر پیرامون فراز و فرود فقه، عناوین و اصطلاحات مختلفی را برای روش‌ها و دوره‌‏های فقهی برگزیده‌اند. 3️⃣ در دسته بندی‌های دیگری، مبتنی بر مولفه‌های مختلف، شاهد تقسیماتی از قبیل فقه فردی، فقه پویا، فقه گویا، فقه حکومتی، فقه اجتماعی، فقه سرپرستی، فقه نظام، فقه نظامات اجتماعی، فقه ولائی، فقه پیشرفت، فقه نظام ولایی و … هستیم. اخیرا نیز عنوان جدیدی مطرح شده که از آن با تعبیر «فقه معاصر» یاد‌ می‌‏شود. 4️⃣ پرسش اصلی پیرامون اصطلاح نوپدید «فقه معاصر» این است که: مقصود از فقه معاصر چیست؟ آیا فقه معاصر‌ می‌‏تواند به عنوان رویکردی جدید در فقه، در کنار دیگر رویکردهای پیش‏گفته تلقی شود؟ یعنی مثلا همانطور که گفته‌ می‌‏شود «رویکرد حکومتی در فقه»، و در مقابل آن «رویکرد فردی به فقه» مطرح است، آیا ما در ظل و ذیل تعبیر فقه معاصر، با رویکردی جدید در فقه مواجه هستیم که مقابل آن، مثلا تعبیر «فقه متقدم» و نظائر آن قرار دارد؟ یا اینکه مقصود از این تعبیر، «فقه در دوران معاصر» است؟ یعنی فقهی که در دوران معاصر به آن نیازمندیم! 5️⃣ به نظر‌ می‌‏رسد اگر طراحان مرکب واژه «فقه معاصر» معنای اول را در نظر داشته‌اند، باید بتوانند به طور مشخص فارق و تمایز رویکرد پیشنهادی ‏شان در مقابل چندین رویکرد دیگر را بیان کرده، مختصات، ویژگی‌‏ها، ارکان و عناصر، روش شناسی آن را تبیین کنند. سوگمندانه اما، آنچه از ادبیات تولید شده پیرامون این واژه تاکنون در دسترس قرار دارد، حاکی از فقدان چنین ادبیاتی است! حتی بر فرض بیان نیز، بعید است حامیان و حاکیان بتوانند آنقدر وجه تمایز و فارق بیان کنند که منجر به شکل‌گیری رویکردی جدید در فقه شود. نتیجه اینکه طرح چنین ترکیب و مرکب واژه‌‏ای، صرفاً اضافه کردن اصطلاحی جدید در خیل انبوه اصطلاحات مجعوله در زمینه «فقه مطلوب» به شمار رفته و حاصلی جز، افزودن تشتت و تکثر بی‌حاصل، در این حوزه، به دنبال نداشته باشد. 6️⃣ اما اگر به جای افزودن اصطلاحی جدید بر اصطلاحات و عناوین پیشین، به دنبال یافتن فقه مطلوب برای دوران معاصر بوده و تلاش‌ می‌‏کنند رویکردی از فقه که پاسخگوی مسائل و نیازهای عصر حاضر است را یگیری کنند، طبیعی است چنین فقهی را باید با مختصات و ویژگی‏‌های عصری و مصری تعریف و تحدید کنند و متصف کردن چنین فقهی به «فقه معاصر»، آورده و حاصلی جز دامن زدن به تعابیر متکثر و مشتت در این زمینه ندارد. فقهی که امروز و در پرتو تشکیل و تاسیس نظام سیاسی اسلامی/شیعی با محوریت فقه و کارگزاری فقیه عادل، بدان نیازمند هستیم، چنانکه امامین فقیه انقلاب و دیگر فقها و بزرگان فقه پژوه، بر آن تصریح و تاکید کرده‌اند «فقه حکومتی» است. به تعبیر دیگر، بهترین و کارآمدترین «فقه در دوران معاصر» گفتمانی است که با عنوان «فقه حکومتی» از آن یاد‌ می‌‌شود. گفتمانی که با لحاظ عنصر بنیادین حکومت و از پایگاه آن، فقه و احکام را به‌مثابه نرم افزار اداره و مدیریت جامعه و حکومت و نیز در راستای نظام سازی و جامعه سازی مدنظر قرار داده و به دنبال استنباط و اجرای احکام الهی در عرصه عینیت است. 🔺بنابر آنچه گذشت، به نظر‌ می‌‌رسد تعبیر «فقه معاصر» تعبیری است که در موضع و جایگاه درستی به کار نرفته و آنچه شایسته است «فقه در دوران معاصر» است و رویکرد صحیح بر فقه در دوران معاصر، «رویکرد حکومتی به فقه/فقه حکومتی» است. #فقه_معاصر #آسیب_شناسی #دیدگاه_اساتید 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#پرونده_علمی #فقه_معاصر #دیدگاه_اساتید 🔰فقه در دنیای معاصر؛ آسیب ها و بایسته ها 🔹 حجت الاسلام و المسلمین احمد رهدار 🔻اگر در گذشته، فقیه با یک مطالعه مختصر در مورد موضوع می‌توانسته از پس قصه بر بیاید اما الان این روش جواب‌گو نیست! ▫️فقه به‌عنوان یک دانش، اگر می‌خواهد در جهان امروزی نقش و اثری داشته باشد بایستی خودش را در تمامی ابواب روزآمد کند. دلیلش هم این است که نقش مهم علم، صورتبندی جهان پیرامونش است. اگر جهان پیرامون تحولاتی پیدا کرد و دانش‌های متناسب با آن به تناسب آن تحولات تغییر نکند، شکاف میان حوزه دانش و حوزه واقع زیاد می‌شود. یکی از دلایلی که فقه ما برغم نشاط فی الجمله درونی خودش، روز بروز فاصله‌اش با واقع بیرونی زیادتر می‌شود این است که در دهه‌های اخیر جهان تغییراتی پیدا کرده که فقه خودش را متناسب با این تغییرات ساماندهی جدید نکرده است. ▫️برای اینکه ما در آینده بتوانیم بهره مؤثری از فقه بگیریم باید یک سری اصول و قواعدی را استخراج کنیم که بتواند نظام اولویت‌های فقه را متناسب با شرایط پیرامون ساماندهی کند. به دلیل پیچیدگی‌های سیستمی و غیرسیستمی که در جهان بیرون ایجاد شده است احتمالاً روش موضوع‌شناسی ما در آینده طبق مدل کنونی جواب نمی‌دهد. احتمالاً لازم باشد فقیهی که در یک موضوع می‌خواهد حکمی صادر کند، یک تجربه زیستة در آن موضوع کسب کند و بعد به صدور حکم بپردازد. این باعث می‌شود که فقه، انضمامی و واقعی شود. از لوازم این کار این است که نهاد آموزش فقه ما از قم به جاهای دیگر منتشر و پخش شود. ▫️یکی از مشکلات شایع و رایج این است که ارتباط نهادی بین نهاد فقاهت و نهاد اجرا وجود ندارد؛ یعنی ممکن است بزرگواری در حوزه علمیه قم درس خارج فقه انرژی هم داشته باشد و یا طلبه‌هایی باشند که رساله سطح چهارشان در حوزه مسائل فقه انرژی باشد اما ساختارهای دانشی و اجرایی ما به‌گونه‌ای مرتبط به همدیگر تعریف نشده است که طلبه یا دانشجو برای نوشتن رساله خودش ناگزیر باشد که با برخی از ساحات انرژی در بیرون ارتباط برقرار کند... ما چطوری می‌توانیم فرض کنیم که در مورد فقه هسته‌ای یا انرژی به طور مطلق درس خارج بدهیم یا کتاب بنویسیم، درحالی‌که قبل از آن، حتی یک ارتباط حداقلی با میدان‌های انرژی نیز برقرار نکرده‌ایم. الآن این ارتباط برقرار نیست. این عدم ارتباط تنها به نهاد فقاهت ما بر نمی‌گردد بلکه سیستم اجرایی ما هم باید دغدغه داشته باشد که بخش‌های مختلف خودش را با بخش‌های مرتبط فقه ارتباط بدهد. اگر بخواهیم فقه انرژی کارآمدی داشته باشیم باید به این ارتباط نهادی تن بدهیم و تا زمانی که این ارتباط نهادی شکل نگیرد کاری پیش نخواهد رفت. ▫️به نظر من موضوع‌شناسی در آینده از ظرافت‌ها و پیچیدگی‌هایی برخوردار خواهد شد که در گذشته آن اندازه پیچیدگی نداشته است؛ لذا اگر در گذشته، فقیه با یک مطالعه مختصر در مورد موضوع می‌توانسته از پس قصه بر بیاید اما بعدازاین، این روش جواب‌گو نخواهد بود. #فقه_معاصر #آسیب_شناسی 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan