#گنبد_آسمان سفر به سیاره همسایه سید محمدسعید انوار نیمه شب جمعه یکم اسفندماه ۱۳۹۹ خبر فرود موفقیت آمیز کاوشگر استقامت بر روی سیاره سرخ منتشر شد. مأموریت اصلی این مریخ نورد یافتن حیات دوران باستان بر روی این سیاره است. در طول دوران اکتشافات فضایی از سال ۱۹۶۰ میلادی سیاره سرخ مقصد کاوشگران زیادی بوده است. مریخ نورد استقامت نیز اولین پرتاب دست انسان به مریخ نبوده و آخرین آن ها نیز نخواهد بود. در این مقاله به بررسی چهارمین سیاره سامانه خورشیدی و کاوشگران آن خواهیم پرداخت. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: مریخ نخستین سیاره ای بود که مدارگردی زمینی در آن قرار گرفت. از سال ۱۹۷۱ میلادی فضاپیماهایی به صورت مرتب حوالی مریخ پرسه می زنند. اولین تصاویر از سطح مریخ توسط کاوشگر مارینر ۹ به زمین مخابره شد. پس از آن کاوشگر های بسیار زیادی برای رصد و نقشه برداری از مریخ ارسال شدند که از مهم ترین آن ها می توان به کاوشگر نقشه بردار سراسر مریخ (Mars Global Surveyor)، سریع السیر مریخ (Mars Express)، و مدارگرد اکتشافی مریخ اشاره کرد. این کاوشگرها اطلاعات مهمی درباره عوارض سطحی مریخ، اتمسفر این سیاره و دمای آن به زمین مخابره کردند. آن ها دریافتند که همانند زمین، در مریخ هم رسوباتی وجود دارد که در اثر چشمه های آب های زیرزمینی ایجاد شده است. علاوه بر مدارگردها، تاکنون ۸ ابزار که همگی آن ها متعلق به ناسا هستند، به سلامت بر روی مریخ فرود آمده اند. از این میان، تعدادی سطح نشین، و تعدادی سطح نورد بوده اند. آخرین فرود موفق مربوط به مریخ نورد استقامت (Perseverance) که گاهی به آن «پرسی» هم گفته می شود بود. تفاوت پرسی با نسل قبل کاوشگران داشتن میکروفون و از آن جذاب تر، همراهی یک بالگرد است! بالگرد مریخی «نبوغ» پهپاد کوچکی است که امکان پرواز در مریخ را آزمایش خواهد کرد. در صورت موفقیت، این بالگرد می تواند در پیدا کردن مکان های مورد نظر برای بررسی، پرسی را همراهی کند. متن کامل این یادداشت را می‌توانید در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان داستان ستاره ها سید محمدسعید انوار ستاره ها پیچیده ترین اجرام دنیای نجوم به شمار می روند. اجسامی با ویژگی های متنوع که چرخه تحول پیچیده ای دارند. آن ها هم چنین اجرامی هستند که در فواصل بسیار دور قرار دارند و در بازه های زمانی غیر قابل تصوری زندگی کرده ومی میرند. به همین دلیل کنار هم قرار دادن و تکمیل داستان زندگی آن ها نیازمند به کارگیری روش های خلاقانه و کارآگاهی است. در «گنبد آسمان» این هفته می‌خواهیم درباره ستاره‌ها بیشتر بدانیم. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: ستاره در واقع ابرهای گازی فشرده هستند که تحت تأثیر گرانش خود فشرده می شوند. این فشردگی و انقباض تا جایی ادامه پیدا می کند که بخش مرکزی آن ها به طور چشم گیری چگال و گرم تر شود و باعث می شود این توده گازی کدر شود. در قلب یک ستاره شرایط به قدری آشوبناک و غیر عادی است که هسته اتم ها در فرآیندی که هم جوشی هسته ای نامیدهمی شود به ناچار با هم ترکیب شده و اتم های هیدروژن به هلیوم بدلمی شوند و در این روند مقادیر عظیم انرژی آزادمی شود. این انرژی راه خود را به بیرون ستاره باز می کند تا اینکه سرانجام از سطح آن، یعنی جایی که ستاره به محیط شفاف تبدیل شده است فرار می کند. متن کامل این مطلب را می‌توانید در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان بازگشت غول‌ها سید محمد سعید انوار پس از گذشت حدود ۴ ماه از مقارنه تاریخی یکم دی ماه سال ۱۳۹۹ سیارات زحل و مشتری این بار به آسمان صبحگاهی بازگشته اند. این سیارات در مقارنه با خورشید قرار داشتند و در این مدت برای ساکنان زمین قابل رصد نبودند. حال در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ این سیارات قبل از طلوع آفتاب و حوالی ساعت ۴ صبح طلوع کرده و قابل رصد با چشم غیر مسلح خواهند بود. هم چنین دیدن این سیارات با تلسکوپ های آماتور و دوربین های دوچشمی مناظر جالبی را رقم خواهند زد. به همین بهانه در «گنبد آسمان» این هفته سری به بزرگ ترین سیاره منظومه شمسی زده‌ایم. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: مشتری پنجمین سیاره از سوی خورشید است که فاصله اش تا خورشید تقریبا پنج برابر فاصله زمین تا خورشید است. این سیاره در مداری بیضی شکل خورشید را دور می زند که نزدیک ترین و دورترین فاصله اش از خورشید ۱/۷۶ میلیون کیلومتر با هم تفاوت دارند. مشتری در مدت زمانی کمتر از ۱۲ سال یک دوره گردش خود به دور خورشید را تمام می کند. مانند همه سیاره های دیگر مشتری نیز در حالی که به دور خورشید می چرخد به دور خود نیز در گردش است. مشتری در کمتر از ده ساعت یک بار یک گردش وضعی خود را تکمیل می کند. این گردش سریع وضعی باعث می شود تا ناحیه استوای سیاره به سمت بیرون رانده شود و در نتیجه سیاره کمی بیضی شکل شود. محور دوران وضعیت مشتری نسبت به خط عمودی تنها ۱/۳ درجه زاویه دارد در نتیجه در مشتری خبری از فصل ها نیست چرا که هیچ یک از دو نیم کره شمالی و جنوبی مشتری به واسطه زاویه محور تمایل کمتر یا بیشتر به سوی خورشید قرار نمی گیرند. (در زمین همین تمایل محوری باعث به وجود آمدن فصل ها می شوند.) متن کامل «گنبد آسمان» این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان ماه، نزدیک‌ترین همسایه ما سید محمدسعید انوار در گنبد آسمان این هفته به بهانه رؤیت هلال چالش برانگیز ماه شوال و عید فطر نگاهی به نزدیک ترین همسایه کیهانی خود داشته‌ایم تا با زیر و بم این جرم چالش برانگیز بیشتر آشنا شویم. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: ماه تنها قمر طبیعی زمین است. بیشتر قمرها، در مقایسه با سیاره مادرشان، بسیار کوچکند اما ماه با قطر یک چهارم زمین، نسبتا بزرگ و غیر عادی است. در حقیقت ماه آن قدر بزرگ است که دستگاه زمین و ماه، یک منظومه سیاره های دوگانه فرض می شوند. مدار گردش ماه به دور زمین دایره ای کامل نیست، در نتیجه فاصله بین این دو تغییر می کند. ماه در نزدیک ترین حالت (حضیض) ۳۶۳۳۰۰ کیلومتر و در دورترین حالت (اوج) ۴۰۵۵۰۰ کیلومتر تا مرکز زمین فاصله دارد. مدار بیشتر قمرهای منظومه شمسی که در مقایسه با سیاره خود اندازه کوچکی دارند و هم زمان با سیاره در کنار آن شکل گرفته اند، تقریبا منطبق با صفحه استوای سیاره است اما صفحه مدار ماه نسبت به استوای زمین زاویه دارد و بیشتر به دایره البروج یا صفحه منظومه شمسی نزدیک است. نیمی از کره ماه، مانند زمین، همواره به سوی خورشید و نیمی دیگر غرق در تاریکی است. با گردش ماه به دور زمین آنچه از نیمه نورخورده ماه می بینیم، تغییر حالت می دهد که به آن «اهله ماه» می گویند. اهله ماه چرخش کاملی را طی می کند. از ماه نو، زمانی که سمت تاریک ماه به سوی ماست تا ماه کامل زمانی که سمت روشن ماه کاملا به سوی ماست و دوباره تا ماه نوی بعدی. متن کامل این مطلب را می‌توانید در مجله زن روز بخوانید‌. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان آنچه ما از راه شیری می‌بینیم سید محمد سعید انوار کَه مخفف کاه است و به کهکشان، کاهکشان نیز می گویند. در شب هایی که آسمان صاف و کاملا تاریک است، نواری ابرمانند از تعداد بسیار زیادی ستاره کوچک نزدیک به هم در آسمان دیده می شود که در گذشته کاهکشان نامیده می شد. دهخدا در لغت نامه خود علت این نامگذاری را چنین بیان می کند: «این را کاهکشان از آن گویند که مشابه بدان است که کسی کاه را در رسن (طناب) بسته و بر زمین ریگ آلوده کشد و خط ها از آن بر زمین پدید آیند.» امروزه این نوار نورانی را بیشتر با نام «راه شیری» یا «راه کاه کشان» می شناسیم و خود واژه «کهکشان» برای اشاره به هریک از گروه های بزرگ ستارگان که مانند جزیره های دور از هم در عالم قرار گرفته‌اند به کار می‌رود. در «گنبد آسمان» این هفته قصد داریم یکی از جذاب ترین مناطق آسمان را برای رصد و عکاسی از آن را بررسی کنیم. در بخشی ازاین یادداشت می‌خوانیم: بهترین راه برای پیدا کردن کهکشان راه شیری یافتن آسمان تاریک است. شاید در ابتدا کار ساده ای به نظر برسد اما پیدا کردن مکان های عاری از آلودگی نوری چندان کار راحتی نیست. به طور مثال اگر شما ساکن کلانشهرهایی مثل تهران، مشهد، شیراز و ... هستید باید حدود ۸۰ الی ۱۰۰ کیلومتر از شهر خود دور شوید و سپس به یافتن مکانی عاری از هرگونه آلودگی بپردازید. امروزه تکنولوژی نیز به یاری منجمان و جویندگان آسمان تاریک آمده تا راحت تر منطقه مورد نظرشان را پیدا کنند. سایت هایی مانند finder site dark می توانند راهنما مناسبی باشند. پس از پیدا کردن مکان جغرافیایی مناسب، نوبت به انتخاب زمان مناسب می رسد. برای رصد گری که در ایران (نیم کره شمالی و عرض های مشابه ایران) رصد خواهد کرد، از اواخر اسفندماه تا پایان تابستان فرصت هست. بهترین زمان برای این منظور خرداد و تیرماه می باشد. در این دو ماه قسمت مرکزی راه شیری تقریبا در سراسر شب در آسمان حضور دارد. این در حالی است که کهکشان در باقی زمان ها فقط در قسمتی از شب دیده می شود. در صورتی که دو مورد بالا رعایت شده باشد، به مورد بسیار مهم سوم که فاز ماه است می رسیم. برای شب های رصدی بهتر است زمانی را انتخاب کنیم که ماه در آسمان نباشد. از این رو شب های اول ماه قمری (یکم تا هفتم) و همین طور شب های آخر ماه قمری (۲۳ تا ۳۰ ام) زمان های مناسبی هستند. متن کامل این یادداشت را می‌توانید در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان از مریخ چه خبر؟ سید محمدسعید انوار این روزها سیاره سرخ حاوی اخبار جذاب فضایی است. از طرفی مریخ نورد «ژورانگ» چین که با فضاپیمای «تیان ون ۱ «راهی این سیاره سرخ شده بود پس از ۷ ماه روز شنبه ۲۵ اردیبهشت ماه بر سطح سیاره سرخ فرود آمد و چهار روز بعد اولین تصاویر خود را از مریخ منتشر کرد. از طرف دیگر بالگرد مریخی «نبوغ» که در ۳۰ فروردین ۱۴۰۰ اولین پرواز آزمایشی خود را انجام داد، در حال تست های دیگر پرواز خود با ارتفاع بالاتر است. با توجه به حجم بالای سفر کاوشگران به پاسخ این سؤال خواهیم پرداخت که اهمیت سیاره سرخ چیست؟ در «گنبد آسمان» این هفته به برخی ویژگی های منحصر به فرد این سیاره پرداخته‌ایم. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: سیاره مریخ به نام خدای جنگ در روم باستان، مارس و در ایران باستان، بهرام، نام گذاری شده است. زیرا چهره اش عصبانی و سرخ رنگ است. به همین سبب گاهی آن را سیاره سرخ نیزمی نامند. مریخ از مواد سنگی و چگال تشکیل شده و همراه با عطارد و زهره و زمین، یکی از چهار سیاره خاکی زمین مانند در بخش درونی منظومه شمسی است. فاصله مریخ از خورشید ۵/۱ برابر فاصله زمین است. از مدت ها پیش تصور وجود هوشمندانی در مریخ در ذهن بشر بود اما فضاپیماها از دهه ۱۹۶۰ به بعد نشان دادند که این سیاره جوی رقیق، سرمای زیاد، طوفان غبار و وضعیت نامطلوبی برای حیات تکامل یافته دارد با این وجود، احتمالمی رود که مریخ زمانی پوشیده از آب و خوش اقلیم بوده است. این سیاره کوچک، که قطرش نصف زمین است، برخی از شگفت انگیزترین عوارض جغرافیایی و پدیده ها را دارد. متن کامل گنبد آسمان این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان بازار داغ شایعه سید محمد سعید انوار در هجوم اخبار این روزها در شبکه های اجتماعی شاهد دست به دست شدن کلیپی با مضمون کسوف در قطب شمال بودیم. کلیپی که در آن ماه بسیار بزرگی طلوع کرده و پس از چند ثانیه آسمان را طی کرده و جلوی نور خورشید را می گرفت. این کلیپ که با سرعت بسیار زیادی در حال دست به دست شدن بود، چندین بار برای من نیز ارسال شد. بیشتر افرادی که این کلیپ را ارسال کرده بودند واقعیت آن را باور کرده بودند اما کلیپ به هیچ وجه واقعی نبوده و از تکنیک های انیمیشن سازی در ساخت آن استفاده شده بود. اتفاقی که هم زمان با این پدیده در دنیای نجوم در حال رخ دادن بود، وقوع ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی با فاصله حدودی ۱۵ روز بود. در «گنبد آسمان» این هفته ابتدا به رد شایعه به وجود آمده پرداخته‌ایم و سپس این دو رویداد زیبا را بررسی کرده‌ایم. در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: این کلیپ زیبا دارای اشکالاتی است که در ادامه به آن می پردازیم: 1اندازه ظاهری ماه و خورشید در آسمان زمین تقریبا یکسان است. به همین دلیل انواع خورشید گرفتگی ها به وجود می آید. این در حالی است که در کلیپ مورد اشاره اندازه ظاهری ماه، بسیار بسیار بزرگ تر از خورشید است. گفته می شود در قطب شمال ماه به این صورت دیده شده است اما فاصله قطب شمال تا شهری مثل پاریس یا تهران نهایتا چند هزار کیلومتر است. آیا نمی توان در آن فاصله هم این ابعاد ماه را مشاهده کرد؟! 2⃣اگر چنین پدیده ای واقعا رخ داده است، فقط همین یک نفر آن را دیده و ثبت کرده و دیگر هیچ دوربین و شخص دیگری آنجا نیست؟! معمولا هنگام رخ دادن چنین پدیده هایی عکاسان و منجمان زیادی به آن نقطه سفر می کنند. پس عکس ها و فیلم های آن ها کجاست؟! 3⃣حرکت ظاهری ماه تقریبا همراه با خورشید است و همه این چرخش ها به خاطر چرخش زمین به دور خود می باشد. پس در این فیلم، اگر سرعت فیلم زیاد شده باشد (که این طور نیست چون فیلم انگار روی دست گرفته شده است) باید زمانی که ماه حرکت می کند، خورشید هم حرکت کند در حالی که می بینیم خورشید ثابت است! متن کامل گنبد آسمان این هفته را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان ما فرزندان ستارگان محمد سعید انوار چهار سال پیش در حاشیه مراسم روز نجوم با مردی در حال صحبت درباره نجوم و زیبایی های آن بودم. من با شور و اشتیاق ماه را با آن گودال های قشنگ و زیبایش از پشت تلسکوپ رصد کردم و به او نیز نشان دادم. واکنش او بسیار عجیب، جالب و سرد بود. فکر می کنید او چه می گفت؟! حرف او حرف خیلی از آدم هایی بود که این روزها با آن ها درباره نجوم صحبت می کنم؛ اجرام آسمانی، خورشید، ماه، ستارگان و... که چه؟ چه دردی را از من دوا می کند؟ من حوصله و وقت نداشتم. شاید هم ناامید شده بودم که به او توضیح بدهم اما اگر می دانست شاید همه چیز تغییر می کرد: ما فرزندان ستارگان! در بخشی از گنبد آسمان این هفته می‌خوانیم: شاید مسخره به نظر برسد اما همه چیزهای زمین و همه جای کیهان بعد از دقیقه اول عمر جهان همان جا وجود داشت. این ادعا شاید باورکردنی نباشد ولی ما اسناد آزمایشگاهی بسیار قوی در اختیار داریم که نشان می دهد همین گونه بوده است. تلسکوپ ها و آزمایشات و رصد های فراوانی نشان از شروع جهان در ۸/۱۳ میلیارد سال پیش دارد. زمانی که آن را انفجار بزرگ یا بیگ بنگ می نامند. صحبت کردن از بیگ بنگ خود نیاز به نوشتن چندین مقاله دارد که قطعا در آینده در این باره صحبت خواهیم کرد. خب ولی همه چیز از همین نقطه روند کنار هم قرارگیری ذره ها و پیچیده و پیچیده تر شدن مواد شروع شد. برای منجمین و بسیاری از فیزیک دانان و شیمی دانان مشخص شده است که عناصری که در زمین و منظومه شمسی وجود دارد همان هایی هستند که در آن سوی عالم در کهکشانی بسیار دورتر از زمین وجود دارد. با دانستن این موضوع و برای درک بهتر این داستان باید نگاه عمیق تری به هسته اتم بیندازیم. این مکان محلی است که پروتون ها و نوترون ها در کنار هم قرار گرفته اند تا ۹۲ عنصر مختلف را به وجود بیاورند. متن کامل این یادداشت را می‌توانید در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نگاره‌های آسمانی سید محمد سعید انوار در «گنبد آسمان» هفته گذشته تاریخچه نقشه برداری از آسمان پس از میلاد مسیح علیه‌السلام بیان شد. این هفته، به نقشه برداری از صورت های فلکی می‌پردازیم. در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: ستارگانی که مربوط به یک صورت فلک اند به ندرت وابستگی حقیقی نجومی دارند، و نزدیکی ظاهری آن ها، از آن رو است که از روی زمین این چنین دیده می شوند و در واقعیت، سال های نوری فراوانی از یکدیگر فاصله دارند. با این حال استثنائاتی نیز وجود دارد: صورت فلکی دب اکبر، دارای ستارگانی است که تقریبا با یکدیگر رابطه حقیقی دارند و فاصله آن ها از یکدیگر زیاد نیست که به آن گروه متحرک دب اکبر گفته می شود. گروه متحرک دب اکبر یک دسته ستارگان متحرک نزدیک است که با سرعت هایی یکسان در فضا سیر می کنند و تصور می شود که منشأ یکسان نیز داشته باشند. هسته آن در حدود ۸۰ سال نوری دورتر قرار گرفته است. این انجمن ستارگان درخشان فراوانی دارد که تعداد زیادی از ستارگان «ملاقه بزرگ» را شامل می شوند. این ملاقه شکل را در نقشه آسمان صفحه بعد می توانید مشاهده کنید. امروزه صورت های فلکی دیگر جایگاه اسطوره ای گذشته خود را ندارند اما منجمین آماتور اسامی بسیاری از آنان را می آموزند. منجمین آماتور از صورت های فلکی و مرزهای آن ها برای یافتن جهت، حرکات ستارگان در آسمان، تعیین مکان های اجرام دیگر مانند ماه، خورشید، سیارات و حتی دنباله دارها استفاده می کنند. رصدگران برای یافتن اجرام عمق آسمان در شب های رصدی نیز از صور فلکی استفاده می کنند. در صفحه بعد نقشه آسمان تیرماه برای استفاده در شب های رصدی جذاب این ماه تقدیم شما عزیزان می شود. متن کامل این مقاله را می‌توانید در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz

#گنبد_آسمان انبساط کیهان اگر به اعماق کیهان بنگرید، چیزی عجیب و غیرعادی در حال رخ دادن است. خوشه های کهکشانی در همه جهات از ما دور می شوند و هر چه خوشه دورتر باشد با سرعت بیشتری می گریزد. این انبساط در کهکشان خودمان قابل رؤیت نیست حتی در کهکشان های اطرافمان نیز ممکن است دیده نشود ولی در حقیقت هرجای کیهان که باشیم همین پدیده رخ می دهد. یعنی هر خوشه کهکشانی از سایر خوشه های کهکشانی در حال دور شدن است. درست مانند کشمش های روی یک کیک کشمشی در حال پختن که با پف کردن کیک از هم دور می شوند. انبساط کیهان بسیار مورد استفاده ستاره شناسان است. در سال ۱۹۱۷» وستو ملوین اسلایفر»، ستاره شناس آمریکایی سرعت ۲۵ کهکشان یا بیان آن دوران سحابی را محاسبه کرد. بیشتر آن ها با سرعت دور می شدند. نکته جالب برای آن دوران این است که منجمین همچنان فکر می کردند تنها کهکشان موجود در عالم، راه شیری است. و بقیه کهکشان ها که از دریچه تلسکوپ ها رصد می شدند را سحابی می نامیدند و تصور می کردند که همه آن ها در راه شیری قرار دارند. در سال ۱۹۲۹» ادوین هابل» مقدار انبساط کیهان را به دست آورد. اندازه محاسبه شده او ۵۰۰ کیلومتر بر ثانیه به ازای افزایش هر مگاپارسک (۲۶/۳ میلیون سال نوری) بود. بنابراین ادوین هابل پس از این کشف مهم جهان شناخته شده ما را چندین هزار برابر بزرگ تر کرد.کیهان در حال انبساط درون محیط دیگری، منبسط نمی شود، بلکه خود فضا ـ زمان بزرگ می شود و خوشه های کهکشانی را نیز با خود می برد. برای درک این موضوع فضا را مانند یک بادکنک تصور کنید که خوشه های کهکشانی روی آن چسبیده اند، با باد شدن و بزرگ شدن بادکنک، آن ها نیز از هم دور می شوند. همه بخش های کیهان با سرعت ثابتی منبسط می شوند. بنابراین هر چه دو خوشه از هم دورتر باشند، فضای میان آن ها با سرعت بیشتری گسترش می یابد. @zane_ruz

#گنبد_آسمان تلسکوپ بدون آینه! سید محمد سعید انوار دوشنبه هفتم تیرماه همگان منتظر افتتاح یکی از بزرگ ترین و پر چالش ترین پروژه های علمی ایران بودند؛ رصدخانه ملی ایران. این رصدخانه در قله گرگش از توابع کاشان پس از گذراندن برنامه ای ۲۰ ساله قرار بود امید بسیاری از محققان برای انجام پژوهش های حوزه نجوم باشد اما اولین تصاویر از تلسکوپ پیشرفته این سازه که نشان از عدم وجود آیینه داشت، متخصصان این حوزه و حتی منجمان آماتور را در شوک بزرگی فرو برد. نداشتن آینه برای یک تلسکوپ مانند نداشتن چرخ یا موتور برای خودرو است. هر چقدر این خودرو تمیز و مهندسی ساز باشد، بدون موتور استارت نخورده و بدون چرخ حرکت نخواهد کرد. به همین مناسبت در «گنبد آسمان» این هفته از ساختار و تاریخچه تلسکوپ صحبت خواهیم کرد تا اتفاقی که برای رصدخانه ملی ایران افتاده است را بهتر درک کنیم. در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: امروزه تلسکوپ های بازتابی زیادی مانند تلسکوپ های «دوقلوی جیمینی» در هاوایی و شیلی و تلسکوپ های بازتابی AAT در استرالیا به ستاره شناسان سراسر جهان سرویس می دهند. برای ستاره شناسان، جمع آوری نور از آسمان کماکان منبع اصلی دریافت اطلاعات از کیهان است. بیشتر اجرام آسمانی، به استثنای ماه و خورشید، دور و نسبتا کم فروغ اند. تلسکوپ تا جایی که بتواند نور جمع آوری می کند و هر چه نور بیشتری جمع آوری کند اطلاعات بیشتری فراهم می آورد. به همین سبب یکی از مهم ترین ویژگی های تلسکوپ، قطر دهانه آن است. دو نوع تلسکوپ به نام های «بازتابی» و «شکستی» وجود دارد. بازتابی ها با استفاده از آینه و شکستی ها با استفاده از عدسی نور را جمع آوری می کنند. پس از قطر دهانه، عدسی ها و آینه های اصلی مهم ترین ویژگی های تلسكوپ را تشكیل می دهند. بیشتر تلسکوپ های حرفه ای امروزی بازتابی هایی با آینه های چند متری اند که بر فراز قله ها مستقر می شوند تا بالاتر از آشفتگی های حاصل از حرکت هوا در لایه های پایینی جو قرار گیرند. متن کامل «گنبد آسمان» این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان داستان زندگی ستاره‌ها (۲) سید محمد سعید انوار در میان چند صد میلیارد ستاره درون کهکشان راه شیری و میلیارد میلیارد ستاره دیگر، یافتن ستاره ای مثل خورشید که همدم گرانشی نداشته باشد شاید کار سختی باشد. بله! درست خوانده اید! ستارگان هم می توانند در منظومه های دوتایی و چند تایی به دور مرکز جرم یکدیگر بگردند. در «گنبد آسمان» این هفته با منظومه های ستارگان آشنا خواهیم شد. در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: ستاره ای که به شکل تک نقطه ای نورانی دیده می شود، ممکن است در واقعیت از دو ستاره تشکیل شده باشد که به فاصله نزدیکی از یکدیگر در آسمان واقع شده اند. اگر این ستارگان در فضا هم نزدیک به یکدیگر باشند و در قید گرانش یکدیگر به دور هم بچرخند، آن ها را دوتایی واقعی می نامیم. نمونه ای از این منظومه ها، ستاره «بتا ـ دجاجه» معروف به «منقار ماکیان یا آلبیرو» در صورت فلکی «دجاجه» است. در برابر این دسته برخی ستارگان دوتایی قرار دارند که در آسمان نزدیک هم دیده می شوند ولی در فضا نزدیک به یکدیگر نیستند و هیچ رابطه گرانشی با یکدیگر ندارند. راستای مشاهده این ستارگان از زمین به طور اتفاقی نزدیک به هم قرار گرفته است. دوتایی هایی از این دست را دوتایی های ظاهری می گوییم. نمونه ای از دوتایی های ظاهری، ستاره «آلفا ـ جدی» در صورت فلکی «بزغاله» است. این دوتایی ظاهری بیش از ۶۰۰ سال نوری از یکدیگر فاصله دارند. ستارگان دوتایی واقعی با ستارگان دوتایی نوری یکی نیستند. تفاوت آن ها در این است که ستارگان دوتایی نوری از زمین و از دیدگاه ما نزدیک به یکدیگر یا گاهی به صورت یک ستاره دیده می شوند ولی آ ن ها هیچ اثر گرانشی بر یکدیگر ندارند و فقط در راستای دید ناظر این گونه دیده می شوند. متن کامل گنبد آسمان این هفته را می‌توانید در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نگاره‌های آسمانی (۴) سید محمد سعید انوار هنگامی که به آسمان شب می نگرید، ابتدایی ترین چیزی که ذهن و دیده شما را به سمت خود می برد اجرام پرنور هستند. گاهی ممکن است این اجرام پرنور سیاره هایی چون مشتری، زحل، زهره یا مریخ باشند. برای اطمینان از سیاره بودن یا نبودن این اجرام می توان به آن ها با دقت بیشتری نگریست. اگر این اجرام سوسو (چشمک) زدند، احتمالا ستاره باشند و اگر سوسویی از آن ها ندیدید، احتمالا شما به یکی از سیارات منظومه شمسی نگاه کرده اید! در ادامه برای اطمینان می توانید از نقشه های آسمان یا برنامه های امروزی موبایل استفاده کنید. همچنین دانستن مکان منطقه البروج که در واقع محل عبور ظاهری خورشید، ماه و دیگر سیارات است، به توانایی تفکیک ستاره ها از سیارات کمک می کند. در حالی که هیچ سیاره ای در آسمان شب نباشد یا منطقه ای که شما به آن نگاه می کنید خالی از سیاره ها باشد، آن چیزی که جلب توجه می کند، ستاره های پرنور هستند. این ستاره ها به قدری روشن هستند که از شهرهای بزرگ و پرنور نیز دیده می شوند. منجمان آماتور با وصل کردن خطوطی میان این ستاره های پر نور اشکالی را به وجود می آورند که آن را صورت واره می نامیم. باید توجه داشت که صورت واره ها با صورت های فلکی اشکال جداگانه هستند و تمایز دارند. یکی از معروف ترین صورت واره ها، صورت واره «دب اکبر» یا «ملاقه» است که شکلی آشنا برای بسیاری از منجمان آماتور دارد. این در حالی است که صورت فلکی دب اکبر از نظر انجمن بین المللی اخترشناسی (IAU) بیش از یک ملاقه شکل ستاره دارد و شکل خرس بزرگ را در آسمان می سازد. برتری بسیار بزرگ صورت واره ها نسبت به صورت های فلکی، سادگی یافتن آن هاست. شکل های ساده ای مانند مربع، مثلث، شش ضلعی و... که از چند ستاره درست شده اند، شناسایی صورت واره ها را در آسمان آسان می کند. بنابراین صورت واره ها برای کسانی که در حال یادگیری صورت های فلکی و آشنایی بیشتر با آسمان شب هستند، بسیار ساده، سودمند و دلپذیر خواهد بود. متن کامل گنبد آسمان این هفته را می‌توانید در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97