🌐 ابتکار کریدور ارس: طرح جایگزین برای زنگه‌زور
#طرح‌های_پیشران
🔹یکی از جدی‌ترین چالش‌های سیاست خارجی که در طول دوران دولت سیزدهم به‌وقوع پیوست، طرح مسئله کریدور زنگه‌زور توسط جمهوری آذربایجان و جدی شدن احتمال انسداد مرزهای شمالی ایران با ارمنستان و از بین رفتن یکی از مزیت‌های ژئوپلتیک ج.ا.ایران بود. بحرانی که با اتخاذ یک رویکرد دو وجهی توسط دولت سیزدهم تهدیدی ژئوپلتیک در قالب کریدور زنگه‌زور را به فرصتی ژئواکونومیک در قالب کریدور ارس تبدیل نمود. اما ابتکار کریدور ارس چیست؟
🔸 فروپاشی شوروی و تشکیل کشورهای مستقل در قفقاز جنوبی، با ایجاد نوعی گسست جغرافیایی در قلمروی جمهوری آذربایجان همراه بود که باعث جدا افتادن منطقه نخجوان از قلمروی این کشور به‌واسطه استان سیونیک #ارمنستان می‌شد. همزمان، مناقشه بر سر #قره‌باغ کوهستانی موجب بروز #جنگ میان آذربایجان و ارمنستان و انسداد محورهای مواصلاتی توسط دو طرف گردید و از آن زمان تاکنون جمهوری آذربایجان از ایران، #گرجستان و #ترکیه برای دسترسی به نخجوان استفاده کرده است. با این حال، رویای اتصال مستقیم جاده‌ای و ریلی به نخجوان از ابتدای تاسیس این جمهوری وجود داشته است.
🔸 آذربایجان پس از پیروزی در جنگ دوم قره‌باغ، با بهره‌گیری از موازنه جدید قدرت و یکی از بندهای توافقنامه آتش بس نوامبر ۲۰۲۰ در خصوص گشایش محورهای مواصلاتی، فشار را بر ارمنستان برای اخذ امتیاز عبور بدون توقف از استان سیونیک افزایش داد. همزمان، برخی محافل در جمهوری آذربایجان و ترکیه پا را فراتر گذاشته و خواستار الحاق بخش‌هایی از سیونیک به قلمروی آذربایجان به منظور ایجاد کریدور زنگه‌زور شدند.
🔸 این ایده کریدوری فارغ از مغایرت با حق حاکمیت ارضی ارمنستان، به سبب قطع ارتباط زمینی #ایران با یکی از همسایگان خود از منظر ژئوپلیتیک تهدیدی حیاتی برای منافع کشور به شمار می‌آمد. دولت سیزدهم در خصوص کریدور زنگه‌زور سیاستی دو وجهی اتخاذ نمود که شامل مخابره یک پیام و ارائه یک آلترناتیو بود.
🔸 در واقع، ایران از یکسو از طریق اقدامات دیپلماتیک و مانورهای نظامی پیامی روشن در خصوص عدم پذیرش تغییرات ژئوپلیتیک در مرزهای شمالی خود به طرف آذری مخابره نمود و از سوی دیگر، پیشنهاد آلترناتیوی در قالب کریدور ارس با حاصل جمع غیرصفر برای دو طرف پیشروی جمهوری آذربایجان گذارد که اهداف لجستیک کریدور زنگه‌زور را به طور کامل محقق می‌نمود.
🔸 ابتکار کریدور ارس امکان اتصال میان نخجوان و آذربایجان را در دو قالب جاده‌ای و ریلی از مسیر جمهوری اسلامی ایران فراهم خواهد کرد که بخش جاده‌ای آن با کلنگ‌زنی احداث پل آغبند توسط دو طرف آغاز شده است و با احداث بزرگراه کلاله-جلفا در ۱۰۷ کیلومتر و ظرف ۳۶ ماه ادامه خواهد یافت. لازم به ذکر است تامین مالی احداث پل بر عهده طرف آذری بوده و با استفاده از توان مهندسی شرکت‌های ایرانی در حال احداث است که پیچیدگی فنی قابل‌توجهی نیز دارد.
✔️ با این وصف، ابتکار کریدور ارس را می‌توان واجد منافع و آثار راهبردی متعددی برای کشور دانست که اهم آنها به شرح ذیل است:
1️⃣ توسعه پیوندهای ژئواکونومیک و ایجاد همگرایی اقتصادی میان ایران و آذربایجان
2️⃣ تقویت تبادلات در حوزه خدمات فنی-مهندسی
3️⃣ رونق اقتصاد محلی با توسعه زیرساخت لجستیک منطقه
4️⃣ گامی مهم در راستای تحقق هدف ترانزیت ۲۵ میلیون تنی تا ۲۰۳۰
5️⃣ دفع تهدید ژئوپلیتیک علیه ایران در قفقاز جنوبی
🔴 گام دوم🔻
@GamDvom
گام دوم
همزمان با سفر #رئیس‌جمهور به عراق بازنشر می‌شود:
🌐 شهرک‌های صنعتی مشترک؛ چارچوبی جدید برای #دیپلماسی صنعتی با #عراق
#طرح‌های_پیشران
💢 مقدمه
🔸 عراق در سال‌های اخیر با اتکاء به افزایش تولید نفت خام با تولید ۴.۴ میلیون و صادرات ۳.۵ میلیون بشکه در روز و درآمد سالانه ۱۰۰ میلیارد دلاری ناشی از آن، به #رشد_اقتصادی چشمگیری دست یافته است (۷.۶٪ در سال ۲۰۲۲). بااین‌حال بیش از ۹۰% این درآمدها صرف واردات کالا و خدمات مورد نیاز عراق می‌شود که در سال‌های اخیر منجر به کسری بودجه شدید شده است (برآورد ۶۰ میلیارد دلار برای سال ۲۰۲۴). این کسری منجر به اتخاذ سیاست جایگزینی #واردات از سوی عراق و روی آوردن به #تولید_داخل شده است.
🔸 علاوه‌براین، وابستگی نظام مالی-بانکی عراق به فدرال رزرو آمریکا و اعمال ممنوعیت‌های جدید معاملات دلاری در این کشور و ممنوعیت حواله دلار توسط بانک‌های عراقی برای ایران باعث ایجاد مشکلات عدیده‌ای در حوزه تسویه مالی #کالاهای_ایرانی در بازار این کشور شده از جمله اینکه عدم تخصیص ارز دولتی به این کالاها، باعث کاهش شدید حاشیه سود شرکت‌های ایرانی و به تبع آن، کاهش توان رقابت آنها در بازار عراق شده است.
💢 ضرورت تغییر ریل از #صادرات مستقیم به تولید مشترک
🔸 اصرار ایران بر ادامه روش‌های سنتی در صادرات در شرایط فعلی می‌تواند منجر به کاهش سهم ۱۰ میلیارد دلاری #ایران از بازار عراق و تقدیم آن به رقبایی نظیر ترکیه، مصر، امارات و عربستان سعودی شود. راهبرد تولید مشترک با عراق از طریق شهرک‌های صنعتی مشترک در مناطق مرزی، ابتکار جدید ج.ا.ایران برای تداوم همکاری اقتصادی و تجاری با عراق است.
🔸 این راهبرد می‌تواند علاوه بر حل چالش‌های ناشی از سیاست جایگزینی واردات و انتقال دلار، چالش کاهش ۲۰ درصدی حاشیه سود شرکت‌های ایرانی ناشی از عدم تخصیص ارز دولتی را نیز حل کند چرا که محصولات تولیدی در شهرک‌های صنعتی مشترک، دیگر با محدودیت کالاهای تولید شده در ایران مواجه نخواهند بود. این شهرک‌ها همچنین می‌توانند مسیر تغییر ریل صادراتی ایران از کالاهای با ارزش افزوده پایین به کالاهای صنعتی و فناورانه باشند.
💢 ایده و روند شکل‌گیری شهرک‌های صنعتی مشترک
🔸 در پی سفر وزیر صمت ایران به بغداد در بهمن ماه ۱۳۹۵، «محمد شیاع سودانی» وزیر وقت صنایع و معادن عراق پیشنهاد احداث سه شهرک صنعتی مشترک در استان‌های مرزی «بصره، واسط و میسان» را به همتای ایرانی خود داد که منجر به امضای تفاهم‌نامه احداث ۵ شهرک صنعتی مشترک مرزی در سال ۱۳۹۸ شد. با توجه به اهمیت موضوع، این مساله در دستور کار دولت سیزدهم نیز قرار گرفت و در جریان سفر اسفند ماه ۱۴۰۱ وزیر اقتصاد ایران به‌عنوان رئیس کمیسیون مشترک به بغداد، نسبت به تاسیس سه شهرک صنعتی مشترک در استان‌های (واسط، میسان و بصره) با مقامات عراقی توافق حاصل شد.
🔸 متعاقب توافقات به عمل آمده، طرف عراقی در سال ۱۴۰۲ سه منطقه را برای ایجاد شهرک‌های صنعتی به طرف ایرانی معرفی نمود که شامل منطقه «جصان» در استان واسط به مساحت ۱۲۵۰ هکتار، میسان به مساحت ۵۰۰ هکتار و بصره به مساحت ۱۲۰۰ هکتار است. همچنین در آخرین کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در اردیبهشت ۱۴۰۳ بر آغاز سازوکارهای حقوقی اداره شهرک‌های صنعتی توافق صورت گرفت.
💢 مزایای شهرک‌های صنعتی مشترک
ایجاد شهرک‌های صنعتی و تاسیس واحد‌های تولید مشترک در این شهرک‌ها آثار راهبردی مهمی برای ایران در پی خواهد داشت. از جمله این آثار عبارت اند از:
1️⃣ وابستگی اقتصادی دو جانبه
2️⃣ صادرات بدون تعرفه کالای تولیدی، مشابه کالای عراقی
3️⃣ پیشگیری از ضررهای ناشی از سیاست ممنوعیت واردات عراق
4️⃣ تسهیل سرمایه گذاری داخلی و خارجی
5️⃣ امکان بهره‌گیری از فاینانس بین المللی
6️⃣ دسترسی به بازار ۱۸۴۰ میلیارد دلاری کشورهای عربی با توجه به تعرفه صفر میان اعضای اتحادیه عرب
7️⃣ امکان تبادلات مالی بین‌المللی و گشایش LC
8️⃣ دسترسی به فناوری‌های پیشرفته خارجی
9️⃣ شکل دهی تخصصی تولید صادرات محور
✔️ جمع‌بندی
شهرک‌های صنعتی مشترک به‌عنوان ابتکاری نوین برای تداوم حضور در بازار عراق می‌تواند علاوه بر رفع موانع فعلی صادرات مستقیم، زمینه‌ساز تحقق چشم‌انداز تجارت ۲۰ میلیارد دلاری با این کشور نیز باشد. اهمیت تحقق راهبرد تولید مشترک از طریق شهرک‌های صنعتی مشترک تا حدی است که ضرورت دارد در دستور کار پیگیری مجدانه دولت چهاردهم قرار داشته باشد.
🔴 گام دوم🔻
@GamDvom
همزمان با سفر رئیس‌جمهور به بصره بازنشر می‌شود:
🌐 خط آهن شلمچه – بصره: گام اول دسترسی به مدیترانه
#طرح‌های_پیشران
🔹 گفته شده است پروژه احداث راه‌آهن شلمچه - بصره از حدود ۴۰ سال پیش طراحی شده است. در مورد عملیات اجرایی آن نیز گفته می‌شود از حدود ۲۰ سال پیش تلاش‌ها در این راستا آغاز شد. به هر حال در نهایت در دولت سیزدهم در ۱۱ شهریورماه ۱۴۰۲ عملیات اجرایی احداث این خط ریلی آغاز شد.
🔸 طول مسیر پروژه شلمچه-بصره ۳۲ کیلومتر است. در ۱۶ کیلومتر از این مسیر نیاز به عملیات مین روبی است. همچنین اجرای این پروژه نیازمند احداث یک پل بازشو و متحرک بر روی رود اروند پل به طول ۸۸۰ متر است که پیش‌بینی شده بود بین ۱۸ ماه تا ۲ سال کار احداث آن به طول انجامد. سرمایه مورد نیاز کل این پروژه ۱۷۰ میلیون دلار برآورد شده است.
🔸 یکی از مهمترین اهداف از احداث این خط آهن انتقال #زائران_ایرانی به #عتبات مقدس در #نجف و #کربلا و بالعکس است. در اهداف اولیه، انتقال سالانه بیش از 3 میلیون زائران به عتبات عالیات از مسیر این خط راه‌آهن برنامه‌ریزی‌شده است.
🔸 بر اساس آمارها هر خط ریلی امکان جابه‌جایی سالانه ۱۰ میلیون تن کالا را دارد که با راه اندازی این خط سالانه بیش از ۲۰ میلیون تن کالا جابه‌جا خواهد شد. حجم تجارت حدود ۱۱ میلیارد یورویی کنونی بین دو کشور در صورت رفع موانع و تکمیل راه آهن #شلمچه_بصره تا ۳۰ میلیارد یورو قابل افزایش است.
🔸 این پروژه موجب کاهش بار ترافیکی مسیرهای منتهی به مرز ایران و عراق خواهد شد. همچنین با فرض انتقال ۳۰ درصد از حجم بار و مسافر حمل شده به عراق روی ریل می‌توان سالانه حدود دو میلیارد دلار در مصرف سوخت صرفه‌جویی کرد. با اتصال این راه‌آهن از تردد سالانه ۲۰۰ هزار اتوبوس جلوگیری می‌کند که می‌تواند آمار تصادفات جاده‌ای را نیز کاهش دهد.
🔸 از جمله اهداف دیگر این #خط‌آهن متصل کردن شبکه #راه‌آهن ایران به خط آهن سوریه و سپس لبنان در یک چشم‌انداز بلندمدت‌تر است. در واقع متصل شدن شبکه راه‌آهن ایران به خط آهن عراق گام نخست در جهت دسترسی به دریای مدیترانه بشمار می‌رود.
🔸 دسترسی ایران به #مدیترانه از این طریق می‌تواند کریدورهای بین‌المللی دیگر را نیز از دو مسیر شمال شرق (گذرگاه #اینچه‌برون و #سرخس) و جنوب شرق (#چابهار و سایر بنادر جنوبی ایران) به دریای مدیترانه متصل نماید.
🔸 این پروژه علاوه بر کمک به #تجارت #ایران و #عراق موجب افزایش حجم تجارت ایران با سوریه، اردن و ۲۲ کشور اروپایی و آفریقایی مستقر در سواحل مدیترانه خواهد شد.
🔴 گام دوم🔻
@GamDvom