🍃 ✅شرح نامه ۲۷ بخش ۱ حسن خلق و عدالت کارگزاران (مکارم شیرازی) از نامه هاى على(عليه السلام) است که به محمد بن ابى بکر رضى الله عنه هنگامى که او را به فرماندارى مصر منصوب کرد، نگاشت.(1) نامه در یک نگاه: در کتاب الغارات آمده است که امام(علیه السلام) هنگامى که این نامه را براى محمد بن ابى بکر(رحمه الله) نوشت او پیوسته در آن نگاه مى کرد و از دستورات و آدابش بهره مى گرفت. بعد از مدتى که عمرو بن عاص در مصر بر او غلبه کرد و او را کشت، تمام نامه هاى او را جمع آورى کرد و به سوى معاویه فرستاد. معاویه در این عهدنامه نگاه مى کرد و در شگفتى فرو مى رفت. ولید بن عقبه که نزد معاویه بود و شگفتى معاویه را از مطالعه این عهدنامه دید به او گفت: دستور بده این نامه ها را بسوزانند! معاویه گفت: چقدر اشتباه مى کنى. ولید گفت: آیا صحیح این است که مردم بدانند احادیث ابو تراب (على بن ابى طالب) نزد توست و از آن درس مى آموزى؟ معاویه گفت: واى بر تو به من مى گویى علم و دانشى مثل این را بسوزانم؟ به خدا سوگند مطالب علمى جامع تر و استوارتر از این تاکنون نشنیدم. ولید گفت: اگر این گونه علم و داورى او را مى ستایى پس چرا با او پیکار مى کنى؟ گفت: اگر نبود که ابوتراب عثمان را به قتل رساند سپس مى خواست بر ما حکومت کند، ما از او درس فرا مى گرفتیم. سپس کمى مکث کرد و نگاه به کسانى که اطراف او نشسته بودند نمود و گفت: ما نمى گوییم اینها از نامه هاى على بن ابى طالب و از سخنان اوست بلکه مى گوییم: از نامه هاى ابوبکر است و نزد فرزندش محمد بوده و ما آنها را مطالعه مى کنیم و از آن بهره مى گیریم. این نامه ها همچنان در خزاین بنى امیّه وجود داشت تا زمانى که عمر بن عبدالعزیز به حکومت رسید و او آشکارا بیان کرد که اینها از احادیث على بن ابى طالب است. الغارات سپس مى افزاید: هنگامى که خبر شهادت محمد بن ابى بکر و افتادن این نامه (مانند سایر نامه هاى او) به دست معاویه به آن حضرت رسید، سخت متأثر و ناراحت شد (که چرا چنین گوهر گرانبهایى به دست نااهل افتاده است). به هر حال این عهدنامه مطابق آنچه مرحوم سیّد رضى آورده، شامل چند بخش است: نخست امام(علیه السلام) دستوراتى درباره طرز برخورد با مردم و رعایت تواضع و عدالت و نشان دادن قدرت در برابر زورمندان و محبّت در برابر ضعیفان مى دهد. در بخش دوم در یک بحث کلى و جامع، یکى از صفات متقیان را در طرز برخورد آنها با دنیا و مواهب مادى در عباراتى جامع، گویا و پرمعنا شرح مى دهد که چگونه آنها توانسته اند از نعمت هاى الهى در دنیا بهره مند شوند بى آنکه گرفتار دنیاپرستى گردند. امام(علیه السلام) در بخش سوم، اشاره اى به پایان زندگى و مرگ مى کند و تعبیراتى دارد که دقت در آن هر انسانى را از خواب غفلت بیدار مى سازد. امام(علیه السلام) در بخش چهارم، متوجه محمد بن ابى بکر شده و اهمّیّت مأموریتى را که به او واگذار کرده (حکومت مصر) به او گوشزد مى کند و دستوراتى در این زمینه به او مى دهد. در بخش پنجم و آخرین بخش، باز امام(علیه السلام) از یک تحلیل کلى درباره تفاوت هاى پیشوایان هدایت و پیشوایان ضلالت سخن مى گوید و به خطرات منافقان در جامعه اسلامى اشاره مى فرماید. با توجّه به اینکه عهدنامه بسیار گسترده تر از آن است که مرحوم سیّد رضى آورده، بخش هاى مهم و متعدّد دیگرى نیز در این عهدنامه که همه آن در کتاب الغارات و تمام نهج البلاغه و مانند آن آمده است، دیده مى شود. برخورد خوب با همه: نخستين بخش اين نامه ناظر به يک سلسله از دستورات اخلاقى است که محمد بن ابى بکر مأمور مى شود آنها را در برابر مردم انجام دهد و در واقع بايد همه مسلمانان در برابر يکديگر چنين باشند، و آن چهار دستور است: نخست رعايت محبّت درباره همه مردم است; مى فرمايد: «بال هاى محبّت و حمايتت را با تواضع براى آنها بگستران»; (فَاخْفِضْ لَهُمْ جَنَاحَکَ). اين تعبير برگرفته از قرآن مجيد است که در برخورد با مؤمنان به پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «(وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ); و پر و بال (عطوفت) خود را براى مؤمنانى که از تو پيروى مى کنند فرود آر»(2)، که تعبيرى کنايى است و از طرز رفتار مرغ با جوجه هاى خود گرفته شده است هنگامى که جوجه ها نزد مادرشان مى آيند، مادر بال هاى خود را مى گستراند و آنها را در زير بال و پر خود مى گيرد که هم اظهار محبّت نسبت به آنهاست و هم حمايت. در دومين دستور مى فرمايد: «و در برابر همه متواضع باش»; (وَ أَلِنْ(3) لَهُمْ جَانِبَکَ). اين تعبير نيز برگرفته از قرآن مجيد است، آنجا که مى فرمايد: «(فَبِمَا رَحْمَة مِّنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ); به سبب رحمت الهى، در برابر مؤمنان نرم و مهربان شدى».(4) ادامه در پست بعد⬇️ #شرح‌نامه۲۷نهج‌البلاغه

📚پی نوشت: 1 . سند نامه: به گفته مصادر نهج البلاغه اين فرمان را قبل از مرحوم سيّد رضى نويسنده کتاب الغارات ابراهيم بن هلال ثقفى و نويسنده کتاب تحف العقول ابن شعبه حرانى در کتاب هاى خود نقل کرده اند و بعد از سيّد رضى شيخ طوسى در امالى و طبرى در بشارة المصطفى و گروه ديگرى آورده اند. (مصادر نهج البلاغه، ج 3، ص 265) از کتاب الغارات و کتاب تمام نهج البلاغه و غير آن استفاده مى شود که عهدنامه بسيار گسترده تر از آنچه سيّد رضى آورده است بوده و مرحوم سيّد رضى بخشى از آن را به صورت فشرده نقل کرده است. 2 . شعراء، آيه 215. 3 . «ألِنْ» از ريشه «لين» بر وزن «چين» به معناى نرمش گرفته شده است. 4 . آل عمران، آيه 159. 5 . آل عمران، آيه 159. 6 . «آس» از ريشه «مواساة» به معناى برابر ساختن با يکديگر گرفته شده است. 7 . «لحظة» نگاه کردن با گوشه چشم است به خلاف «نظرة» که نگاه کردن با تمام چشم است و عبارت بالا اشاره به اين است که نه تنها در نگاه مستقيم و با تمام چشم، بلکه نگاه کردن با گوشه چشم هم بايد نسبت به آنها يکسان باشد. 8 . «حيف» به معناى انحراف از حق و ظلم و جور است خواه در قضاوت و داورى باشد يا در امور ديگر. 9 . ضمير در «لهم» به «عظماء» بر مى گردد و معناى جمله اين است که زورمندان طمع نکنند که به نفع آنها ظلم و ستمى بر ديگران روا دارى و اين احتمال که ضمير به «رعيّت» بر گردد بسيار بعيد است، زيرا «لام» بايد به معناى «على» استعمال شود به علاوه کلمه «رعيّت» و «ضعفاء» در جمله هاى قبل نيامده است تا ضمير به آن برگردد و اگر در آغاز نامه بوده فاصله زيادى مى شود. 10 . ضمير «عليهم» به «ضعفا» بر مى گردد و «على» در اينجا به معناى لام است; يعنى ضعفا از عدالت در حقشان مأيوس نشوند. در بعضى از نسخ به جاى «على» «بـ» آمده است که مناسب تر به نظر مى رسد. 11 . کافى، ج 7، ص 413، ح 3.   #شرح‌نامه ۲۷