✍ زکات امری تاریخی یا عرفی!؟/ دکتر بیژن عبدالکریمی 🔸 احکام فقهی یا فقه الأصغر اموری صرفا تاریخی هستند و نه دینی و اسلامی. حوزه های علمیه ما از آنجایی که به شدت تحت تأثیر اسانسیالیسم (ذات گرایی) ارسطویی و فاقد نگرش تاریخی هستند اصلا توجهی به این حقیقت ندارند که بسیاری از احکام فقهی اموری تاریخی، یعنی جغرافیایی، فرهنگی، قومی و... هستند و نه احکامی دینی و قدسی. 🔹برای مثال، هرکس اندکی با قرآن و اسلام آشنایی داشته باشد، می داند که قرآن در آیات متعددی زکات را در کنار نماز آورده، پرداخت آن را مورد تأکید و سفارش قرار داده است تا آنجا که می توان گفت پس از نماز، زکات از مهم ترین احکام و فریضه های اسلامی است. اگر پیامبر اسلام از غلات اربعه ، انعام ثلاثه و نقدین زکات می گرفتند برای آن نبود که زکات آنها حکمی دینی، مقدس، مطلق و بلاشرط است که به هر نحو ممکن باید در جامعه اجرا شود، بلکه برای آن بود که اقتصاد شبه جزیره عربستان و قبایل عرب در آن روزگار در مدار این اقلام می‌چرخید. اما زکات در فقه شیعه تحول قابل ملاحظه ای نیافته و کماکان در قالب ها و در خصوص اقلام پیشین مطرح می شود. این در حالی است که اجرای حکم زکات به همان صورت پیشینش نه فقط اسلامی نیست بلکه کاملا ضد اسلامی است. چرا؟ زیرا خود پیامبر می گوید: « أمرت أن آخذ الصدقه مِن أغنيائكم فاردّها في فقرائكم». (امرشده ام تا اموالی را از اغنیا بگیرم و به فقرا بازگردانم). پس این امر، یعنی ایجاد نوعی تعادل و عدالت اجتماعی میان اغنیاء و فقراء، فلسفه حکم احکامی چون خمس، صدقات و زکات است. 🔻اما در دوران جدید با توجه به تحولات عظیم تاریخی، اجتماعی، صنعتی و تکنولوژیک و تغییر در شرایط زندگی آشکار است که دیگر منابع ثروت را نه در غلات اربعه و اغنام ثلاثه و طلا و نقره بلکه در امور دیگری چون بانک ها، چاه های نفت، بورس های مالی، کشتی ها، شرکت ها و کارخانه های گوناگون باید جست وجو کرد. حال، فرضا در جامعه ما چه کسانی گاو و شتر و گوسفند دارند که از آنها باید زکات گرفت؟ جز عشایر، بلوچی ها یا اعراب محروم ما در جنوب کشور؟! خب حال، از اینها زکات بگیریم و به چه کسی بدهیم؟ بنابراین، با توجه به اینکه منابع و موارد ثروت در روزگار ما تغییرات بنیادینی یافته است، اگر شما حكم زکات را در همان اقلام پیشین و سنتی تلقی کنید و تصور کنید اجرای این احکام اجرای احکام حقیقی اسلام است، بسی بیراهه رفته اید. آشکار است که با یک چنین فهم غیرتاریخی از احکام به اصطلاح اسلامی، جامعه ای اسلامی در معنای جامعه ای منطبق با معیارهای دین و پیامبر اسلام متحقق نخواهد گشت. اما اگر ما بر اساس نه صرف متون فقهی، بلکه با توجه به عرف زمانه و فهم عادی و رایج مردم که عموما نیز با علم فقه آشنایی ندارند منابع ثروت را همه اموال و فعالیت هایی بدانیم که به تولید ثروت و ارزش افزوده بالا منتهی می شود، مالیات هایی را گرفته، آنها را صرف خدمات عمومی نماییم تا بخشی از ثروت ثروتمندان به فقرا و محرومین بازگردد، این تلقی عرفی به مراتب از احکام فقهی سنتی ما به حقیقت و به روح اسلام و تعالیم نبی نزدیک تر است. #زکات #دکتر_عبدالکریمی #فلسفه_دین #فقه #فقه_سنتی #تأمل 👇👇 @Taammolate_talabegi