#عروض_و_قافیه ۲۰
بسم الله الرحمن الرحیم
هست کلید درگنج حکیم
📗اوزان،بحوردرعروض فارسی؛سهل ممتنع است. آشنایی با این دانش مطالعه در ایقاع (دو نوع: لحنی و شعری) ، دستگاهها و مقامات موسیقی، بحور الحان و ویژگیهای صوت را می طلبد.
📕زِحافات زحافات( تغییراتی که در ارکان اصلی عروض رخ می دهد و سبب پیدایی ارکان فرعی می گردند) هم بخشی از علم عروض است. اینک بخشهایی از زحافاتِ بحر مضارع وبه شواهدی از زحافاتِ بحر مجتث، اشاره می گردد.
🟢مثال۱:
صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد
بنیاد مکر ، با فلک حقه باز کرد
وزن:مفعول فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلان(فاعلات)
بحر:مضارع مثمن اخرب مکفوف مقصور
از چهار ویژگی صوت(امتداد،شدت،زیر وبمی، زنگ یا طنین) حروف کاف، را و دالِ ساکن در کلمه”کرد”کششی در صوت ایجاد کرده،که امتداد هجای آن تنها با لات/ لان در فاعلان/فاعلات (مقصور)، هماهنگیِ موسیقیایی( یک کوبشِ بلند/ایقاع )پیدا کرده و نمی تواند محذوف باشد.
🟤مثال۲:
ساقی به نور باده برافروز جام ما
مطرب بگو که کار جهان شد به کام ما
وزن: مفعول فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلن
بحر: مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف
کلمه” ما” نه تنها با ” لن “در فاعلن(محذوف) هماهنگی هجایی دارد بلکه از دیدگاه موسیقیایی نیز با ” لان” یکسان است .
🟡مثال۳:
در این زمانه رفیقی که خالی از خلل است
صراحیِ می ناب و سفینه غزل است
وزن:مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلان
بحر: مجتث مثمن مخبون مقصور حروف
“لست” در خلل است، تنها با ” لان” در فعلان، هم آوا است.
🟠مثال ۴ :
چه لطف بود که ناگاه رشحه قلمت
حقوق خدمت ما عرضه کرد بر کرمت
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف
واژه “قلمت” با فعلن تناسب موسیقیایی و هجایی دارد.
🔵مثال۵:
شراب و عیش نهان چیست کار بی بنیاد
زدیم بر صف رندان و هر چه بادا باد
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لان
بحر: مجتث مثمن مخبون اصلم مسبغ
کلمه” بن + یاد “در بنیاد،از دیدگاه بحور،اصلم (بریده/ گوش بریده)خوانده میشود و حرف “دالی” هم که به آن( بنیاد) افزوده شده، با مُسَبّغ(افزوده)هم معنایی دارد. نمی تواند وزنی جز، فع لان را بپذیرد.
🔴مثال ۶ :
همای اوج سعادت به دام ما افتد
اگر تو را گذری بر مقام ما افتد
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن
بحر: مجتث مثمن مخبون اصلم
واژه ” اُف+ تد” در، افتد با فع لن (اصلم) هماهنگ است و حرفی فراتر از وزن ندارد
📙منابع برای توضیح بیشتر درباره ایقاع،موسیقی و لحن،رجوع شود به:
۱.بوعلی سینا،زیر نظر کاظم موسوی بروجردی،چاپ۱، تهران: بنیاد بوعلی سینا- مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۸، صص ۱۹۸ – ۲۲۸.
برای توضیح بیشتر درباره عروض و قافیه، و ویژگی های صوت و زحافات،رجوع شود به:
۲.عروض و قافیه، دکتر سیروس شمیسا، چاپ۲ ، تهران: میترا،۱۳۸۶. ۳. آموزش عروض و قافیه از دریچه پرسش،دکتر روح الله هادی،چاپ۱، تهران: سمت،۱۳۹۲، صص۱۰ – ۱۱ و ۴۲ – ۵۲ و ۹۴ – ۱۰۹.
برای تقطیع کامل غزلیات حافظ، رجوع شود به: دیوان حافظ( غنی- قزوینی) به کوشش رضا کاکایی دهکردی، چاپ۲،تهران: ققنوس، ۱۳۷۸.
♦️تحقیق : ایلیا – علیاری ( دکتر حسین محمدی مبارز – دکتر علیرضا علیاری)
@adabkhane
🔴#پژوهش ۴
🟡پیوستگی موسیقی و شعر
🎵وزن، بحر، لحن و معنا
در شعر 🎶
شرح: دکتر محمدی مبارز 👇
https://www.aparat.com/v/8YQbj
@adabkhane
#شعر ۲۰
یا #حضرت_رقیه
از نيمه شب گذشته و خوابش نبرده بود
طفل سه ساله ای كه دگر سالخورده بود
در گوشه خرابه ،به جای ستاره ها
تا صبح ،زخم های تنش را ،شمرده بود
از ضعف،نای پاشدن از جاي خود نداشت
آخر سه روز بود، كه چيزی نخورده بود
بادست های كوچكش، آرام و بی صدا
از فرط درد، بازوی خود را فشرده بود
اين نيمه جان مانده هم از، لطف زينب است
ورنه هزار مرتبه در راه مرده بود
پیش از طلوع، بانوی گوهر شناس شهر
آن گنج را به دست خرابه سپرده بود
#محسن_عرب_خالقی
@adabkhane
ادبخانه
می بایست وقتی که من نی می زدم به رقص آمده باشید – #ضرب_المثل ۲۴
بسم الله الرحمن الرحیم
هست کلید درِ گنجِ حکیم
ضرب المثلی کهن:
می بایست وقتی که من نی می زدم به رقص آمده باشید
🔶کوروش بزرگ، درخواست یونانیان را با ضرب المثل جالبی پاسخ داد.
بعداز فتح سارد و هنگامی که کوروش در سارد بود یونانیان سفیری نزد او فرستادند و تقاضا کردند که کوروش با آنها نیز مانند پادشاه لیدیه (کرزوس)رفتار کند.
کوروش جواب مستقیمی به آنها نداده واین مثل را آورد:
«نی زنی به دریا نزدیک شد و دید ماهی های قشنگ در آب شنا می کنند.
پیش خود گفت اگر من نی بزنم یقینا” این ماهیها به خشکی در آیند.بعد نشست و چندان که نی زد ، دید اثری از انتظار او نیست .پس توری برداشته به دریا افکند و عده ای زیاد از ماهیها به دام افتادند .
وقتی که ماهیها در تور می جستند و می افتادند، نی زن در حال آنها را تماشا کرد وگفت حالا بیهوده می رقصید ؛ می بایست وقتی که من نی میزدم به رقص آمده باشید .»
🔷منظور کوروش این بود که فرصت را از دست داده اید .
چون کوروش قبل از لشکرکشی به سارد از یونانیان خواسته بود که به لیدی و کرزوس یاری نرسانند و متحد نشوند اما آنها به حرف کوروش گوش نداده بودند.
حتی کوروش از آنها خواسته بود که با او متحد شوند، اما این پیشنها را نیز با بی شرمی رد کرده بودند.
اگرچه کوروش، در نهایت کرزوس را می بخشاید او را در همان جایگاه حکمرانی نگاه می دارد
🟥معنای کنایی
اگر کاری در هنگامی که خواسته می شود. انجام نشود و بعد در وقت خطر با اجبار و ترس انجام شود. گفته می شود:
می بایست وقتی که من نی می زدم به رقص آمده باشید
📚بن مایه ها( منابع) :
1.تواریخ هرودوت.کتاب 1بند141
2.تاریخ ایران باستان، مشیرالدوله،حسن پیرنیا ج1ص256
@adabkhane
#شاه_بیت ۴۳
رتبه می خواهی چو خورشيد از خلايق دور باش
سايه از همراهی مردم به خاك افتاده است
منسوب به
#صائب_تبریزی
@adabkhane