#تاریخ‌فقه‌شیعه #شیخ‌مفید_4 📝 حضرت‌آیت‌الله‌خامنه‌ای(مدظله العالی) موضوع: نقش مفید در «بنیانگذاری شکل و قالب علمی صحیح فقه شیعه‌» 1⃣پیش از شیخ‌مفید دو جریان متفاوت در فقه شیعه وجود داشته است؛ یکی جریانی است که فرد شاخص آن #علی‌ابن‌بابویه (متوفی ۳۲۹) است و شاید بشود آن را جریان #قمیین نامید و به گمان زیاد استاد مفید در فقه یعنی #جعفربن‌قولویه (متوفی ۳۶۸) نیز از آن زمره است. فقاهت در این جریان به معنای افتاء بر طبق متون روایات است. بطوری که هر فتوا در کتب فقهی این گروه از فقهاء، حاکی از وجود روایتی در مضمون آن بوده و لذا هر گاه صاحب آن فتوا از وثاقت و ضبط لازم برخوردار باشد آن فتوا می‌تواند جایگزین یک حدیث باشد. بدین جهت است که #شهید (ره) در ذکری فرموده است که: قد کان الاصحاب یتمسکون بما یجدونه فی شرائع الشیخ ابی الحسن بن بابویه رحمة الله عند اعواز النصوص لحسن ظنهم به وان فتواه کروایته. بدیهی است که فقاهت با این کیفیت، بسی ابتدایی و عاری از اسلوب فنی و پیچیده است و فروع مذکور در کتب فقهی این جریان منحصر به فروع منصوص و بسی کم و محدود است و این همان است که طعن مخالفین به قلت فروع را متوجه فقه شیعه میکرده و #شیخ‌طوسی رحمةالله بعدها به خاطر دفع این طعن کتاب «المبسوط» را تالیف فرموده است. 2⃣جریان دوم نقطه‌ی مقابل این جریان و متکی به استدلال و به ظن غالب، متخذ و سرمشق گرفته از فقه سنی است و دو چهره‌ی معروف این جریان #حسن‌ابن‌ابی‌عقیل‌العمانی (متوفی ؟) و #ابن‌جنید‌الاسکافی (متوفی احتمالاً ۳۸۱) می‌باشند. اگر چه درباره‌ی این جریان و حتی همین دو فقیه معروف اطلاعات کافی وجود ندارد که نشان دهد دقیقاً چه مایه از اجتهاد و نظر در استنباطات فقهای آنان وجود داشته است ولی از آنچه مفید و دیگران درباره‌ی ابن‌جنید گفته‌اند مسلم مینماید که وی گرایش به #قیاس و رأی داشته و از طریقه‌ی معروف و مقبول شیعه برکنار بوده است. و اما عمانی اگر چه به این گرایش انتساب نیافته بلکه بنابه گفته‌ی نجاشی که میگوید «وسمعت شیخنا ابا عبدالله یکثر الثناء علی هذا الرجل رحمةالله» و از آنچه او و شیخ در دو فهرست درباره‌ی کتاب او گفته‌اند، می‌توان چنین فهمید که وی فقیهی مستقیم و شاید نزدیک به همان طریقه‌یی بوده است که مفید اتخاذ کرده و مشی نموده و در آن، تألیف و تحقیق کرده و بر آن، شاگردان خود را پرورش داده است. لیکن، با این حال از آن‌جا که آراء وی غالباً در شمار شذوذات فقهی و متروک است و شاید به همین جهت هم از کتاب او جز نامی برای اعصار بعد از علامه و محقق(ره) باقی نمانده است، میتوان حدس زد که وی نمیتواند سلف جریان فقهی بعد از خود باشد و فقاهت او دارای عیبی بوده است. البته شک نباید کرد که آن عالم اقدم که #بحرالعلوم درباره‌ی او گفته است که: هو اول من هذب الفقه و استعمل النظر و فتق البحث عن الاصول و الفروع فی ابتداء الغیبة الکبری (فتاوی العلمین ص ۱۳) در دستیابی شیخ مفید به قاعده و پایه‌ی صحیح فقاهت که باید گام اول در باب خود شمرده شود، تأثیر داشته و چون مقدمه‌یی برای آن محسوب میشده است. 3⃣#فقه‌مفید از این هر دو عیب، پاک و دارای هر دو مزیت است: هم تکیه بر روشهای معتبر نزد امامیه و هم استفاده از اجتهاد مصطلح و دخالت دادن عنصر استدلال و استنباط نظری در فقه. بنابر این او همان کسی است که قالب علمی مقبول و معتبر نزد شیعه را به دست آورد و مواد مأثور و اصول متلقاة را نظم علمی بخشید و آن را در حوزه‌ی فقاهت شیعه باقی گذارد، و این همان است که بعد از او تا قرنها و تا امروز، جریان قانونمند فقاهت، آن را دنبال کرده و به شکوفایی و رشدی که امروز از آن برخوردار است رسانده است. ادامه دارد.... @alfigh_alosul

#نکات‌فقهی_14 کتاب المضاربة ✳ آیة الله شبیری زنجانی(دام‌ظله‌العالی) موضوع: اشتراط معلومیت مال در مضاربه 1⃣ یکی از شرایط صحت که در عروة ذکر شده این است که مقدار مال مضاربه و سرمایه معلوم باشد. لذا در مواردی که طرفین یا یک طرف، مقدار مال مضاربه را نمی دانند مضاربه صحیح نیست و لو اینکه عامل بعد از اجرای عقد مضاربه، از جانب مالک وکیل باشد تا مقدار آن را تعیین کند. بنابراین اگر مالک به عامل بگوید آنچه در کیسه یا صندوق هست را به عنوان مال مضاربه به تو می دهم تا با آن کار کنی و در مقابل در حصه ای از سود شریک باشی، مضاربه باطل است. بله اگر مالک به عامل وکالت دهد تا ابتدا مقدار آن را مشخص و سپس صیغه مضاربه را اجرا نماید، و عامل نیز بعد از تشخیص مقدار، عقد را جاری کند مضاربه صحیح خواهد بود. 2⃣ در صورتی که مال مضاربه در هنگام عقد مجهول است اما عامل از جانب مالک وکالت در تعیین مقدار آن را دارد، طبق قاعده، مضاربه صحیح است زیرا اگر چه در هنگام عقد قرادارد جهالت وجود دارد اما عامل طبق وکالت اقدام به تعیین و اخبار از مقدار آن می کند و مطابق قرارداد امین نیز می باشد؛ لذا از حیث قاعده دلیلی بر بطلان این عقد نیست. 🔹 جلسه چهاردهم درس خارج مضاربه، ٩٤/١٠/١٩ @alfigh_alosul

🔹 عرض سلام و ادب محضر دوستان گرامی؛ بنای اولیه بر برگزاری جلسات حضوری درس #نهایة‌الدرایة بود اما به دلیل شرایط موجود و اصرار برخی از عزیزان، تدریس مجازی این کتاب نیز با بارگذاری صوت جلسات در کانال نهایة الدرایة انجام می‌شود: https://eitaa.com/joinchat/2496790604Cab8a1ec92f امیدوارم که این قلیل از این حقیر مقبول بیافتد. @alfigh_alosul

#تاریخ‌فقه‌شیعه #شیخ‌مفید_۵ 📝 حضرت‌آیت‌الله‌خامنه‌ای(مدظله العالی) موضوع: نقش شیخ مفید در «آفرینش شیوه‌ی جمع منطقی میان عقل و نقل در فقه و کلام‌» 1⃣ #معتزله در روزگار رواج اعتزال یعنی در اواخر دوره‌ی اول خلافت عباسی (منتهی به اواسط قرن سوم هجری) از جریان افکار فلسفی بیگانه (یونانی، پهلوی، هندی و غیره) به عالم اسلام و ترجمه‌ی آثار آنان به شدت متأثر بودند و در آن هنگام، هم آن جریان بیگانه و هم این گرایش معتزله بشدت مورد تشویق خلفاء بخصوص مأمون قرار میگرفت. عکس‌العمل این #عقل‌گرایی افراطی، حرکت اصحاب حدیث در اهل سنت و محدثین شیعه مانند صدوق رحمةالله در شیعه بود که میخواستند یکسره معارف کلامی و اعتقادی را از راه حدیث بفهمند. 2⃣ کار بزرگ مفید اثبات این مطلب است که #عقل مستقلاً از فهم همه‌ی مباحثی که در علم کلام مطرح میشود، ناتوان است، مثلاً در باب صفات باری مانند اراده و سمع و بصر و امثال آن، عقل به مدد وحی است که میتوان در وادی معرفت درست گام نهد و به تنهایی وارد شدنش در این وادی که مربوط به حضرت حق (جلّ‌وعلا) است، ورود در تیه ضلالت است، و این در واقع مضمون همان روایاتی است که آدمی را از تکلم در باب خدای متعال نهی میکند. پس کار مفید، محروم کردن عقل از قلمرو متعلق به او - که در آن سمع و وحی را راه نیست - یعنی وادی اثبات صانع و استدلال بر وجود باری یا توحید یا نبوت عامه نیست، بل #محدود‌کردن عقل به همان حدودی است که خالق عقل برای او معین کرده است تا به گمراهی نیفتد. 3⃣ وارد شدن عنصر #سمع در بنای مکتب کلامی شیخ مفید موجب آن شده است که به مدد بیانات ائمه (علیهم‌السّلام) بسیاری از مباحث دشوار که دست یافتن به سخن حق در آن، مسیری طولانی را میطلبد، به آسانی در مجموعه‌ی کلامی آن بزرگوار جای گیرد و خط سیر کلامی شیعه پس از مفید را از انحرافها و اضطرابهای فکری نجات بخشد. @alfigh_alosul

#مقاله ✅ پیام به کنگره جهانی هزاره شیخ مفید 📝حضرت آیت‌الله‌خامنه‌ای(مدظله العالی) 🔹این متن برای کسانی که علاقمند به مطالعات حدیثی، تاریخ علمی شیعه، تاریخ فقه هستند بسیار مفید می‌باشد. @alfigh_alosul

#مقاله 📖بررسی اَسنادکتاب‌#اختصاص شیخ‌مفید 📝 حجةالاسلام‌والمسلمین سیدجوادشبیری زنجانی 💥در این کتاب اسناد کتاب اختصاص مورد بررسی قرار گرفته و به اختلالات و بی‌نظمی‌هایی که در اسناد این کتاب است مانند معلوم نبودن مرجع ضمایر و یا فاصله بین ضمیر و مرجع آن و این‌گونه موارد پرداخته شده است. @alfigh_alosul

#مقاله 📖 امالی مفید 📝 حجة‌الاسلام‌والمسلمین سیدجواد شبیری‌زنجانی 💥امالی شیخ مفید (رحمه‌الله‌تعالی) از استوارترین کتب حدیثی شیعه است که با روشی هوشمندانه و دقیق تنظیم شده است. در این مقاله به تفصیل به معرفی این کتاب پرداخته شده است. @alfigh_alosul

✅ پیام مناسب و جامعی که در حادثه ارتحال جناب آقای #دکترفیرحی خواندم، مربوط به استادخسروپناه(دام عزه) است که، دریغم آمد آن را نقل نکنم؛ 👇👇 بسم الله الرحمن الرحیم انا لله و انا الیه راجعون يا كوكباً ما كان أقصر عمره وكذا تكون كواكب الأسحار ◾ارتحال برادر دانشمند جناب استاد دکتر داوود فیرحی پژوهشگر و مدرس علوم و اندیشه سیاسی اسلام در دانشگاه تهران را تسلیت عرض می کنم. کرونا مصیبت عجیبی است که با راز پنهانش عزیزان را یکی پس از دیگری به سرای ملکوت می فرستد و دوستان را در این سرای ملک، اندوهناک می سازد. این بیماری منحوس، دکتر فیرحی را هم مبتلا و بستری کرد و مع الاسف پس از درمان های بی نتیجه شبانه روزی از این سرا جدا ساخت. روزها برای شفای او‌ دعا کردیم و لکن قضای الهی، بر سفر این اندیشمند به سرای ابدی مقدر شد. بارها توفیق گفتگو و مباحثه با آن مرحوم مغفور درباره اندیشه ها و نگاشته هایش را داشتم. نخستین بار بیش از بیست سال پیش، نگاشته «قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام» را مطالعه کردم؛ اثری که هنوز چاپ نشده بود، مباحثه خوبی در رابطه با این اثر و اندیشه فوکو داشتیم. «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، «تاریخ تحول دولت در اسلام»، «مفهوم قانون در ایران معاصر»، «فقه و سیاست در ایران معاصر»، «دولت اسلامی و تولیدات فکر دینی» و «آستانهٔ تجدّد؛ در شرح تنبیه الامة و تنزیه الملة» نیز از آثار خواندنی و قابل بررسی مرحوم فیرحی است. آخرین مباحثه با ایشان به پیشنهاد این مسکین در بررسی کتاب «فقه و حکمرانی حزبی» در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفتگویی صمیمی، علمی و مبتنی بر منطق و اخلاق شکل گرفت. فیرحی هر چیزی نمی نوشت و هر سخنی نمی گفت. او یک طرح کلان فکری را دنبال می کرد که به تعبیر بنده دینی سازی یا فقهی سازی مفاهیم مدرن بود. شواهد فقهی سازی او هم عمدتا به مطالب علمای مشروطه به ویژه محقق نایینی استناد داشت؛ هر چند مسیر محقق نایینی به نظر بنده استمرار فقه سنتی و بهره گیری از ظرفیت آن در حل مسایل نوین بود. او موافق علوم انسانی اسلامی نبود؛ لکن عملا فقهی سازی مفاهیم سیاسی همچون حزب مدرن را تدوین کرد. این کمترین با اینکه نگاه نقادانه به اندیشه و روش تحقیق آن مرحوم داشتم؛ اما همیشه از معاشرت علمی، حوصله و‌ خلقش، لذت می بردم. گفتگو‌ و بررسی پیرامون اندیشه ها و آثارش بهترین هدیه ای است که می توان به روح این عالم محقق تقدیم کرد، بجاست طالبان پژوهش از این منظر آثار وی را بررسی کنند و در این باب گام بردارند. ◾ ارتحال این عالم متخلق را به دانشگاهیان و حوزویان و نیز به همه دوستدارانش، به ویژه خانواده محترمشان تسلیت می گویم. خداوند این معلم مرحوم را مشمول غفران و رحمتش قرار دهد و خانواده و دوستانش را مزین به صبر جمیل گرداند. الهی ما را بیامرز و عاقبتمان ختم به خیر و با اجر شهادت مهمانمان گردان. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته ✍ عبدالحسین خسروپناه حوزه علمیه قم ۲۲ آبان ۱۳۹۹ 🆔 @khosropanah_ir

✅ این‌گونه مهیای مرگ بودند. آیت‌الله‌بهجت(رضوان‌الله‌تعالی‌علیه): 🔹 مرحوم علامه طباطبایی از استاد ما مرحوم حاج شیخ [محمدحسین غروی اصفهانی] نقل می‌فرمود که ایشان می‌فرمود: از خدا خواسته‌ام که از اینجا بروم عالم برزخ و از آنجا دیگر برنگردم. ایشان می‌فرمود: ما نمی‌فهمیدیم مقصود ایشان چیست، تا اینکه ایشان تا پنج ساعت از اول شب گذشته، بیدار بوده، بعد می‌خوابد و دیگر بیدار نمی‌شود. 🔹 ما این مطلب را از استاد نشنیده بودیم، بلکه آقای طباطبایی رحمه‌الله از ایشان شنیده بود. غرض اینکه خیلی مهیّای مرگ بود و مثل اینکه خیلی به دعاهای خود معتقد بوده، حتی کم و زیاد قیود را هرگونه که می‌خواسته همان‌طور می‌شده است. یک بار خانه، ولو اجاره‌ای و با قیود ذکر شده ـ مثلاً اینکه سرداب و زیرزمین نداشته باشد ـ از خدا خواسته بود و همان گونه که خواسته بود، خانه بی‌سرداب خدا برای ایشان مهیا کرده بود. 🔹 ما هم باید ملتفت باشیم که در وقت دعا با تمام قیود، حاجت بخواهیم. 📖ر.ک. در محضر بهجت، ج۲، ص۳۷۵ @nihaya_diraya