#نقد_وارده 1 از 2 دکتر محمدرضا قائمی نیک: ◀️پیشرفت، مستلزم تحول مطلوب نفوس انسانی و هنجارها و سازوکارهای اجتماعی است و لذا امری تدریجی و طولانی و وابسته به ایمان و عزم و تلاش ملی و صبر و مداومت همگانی و از همه برتر، تفضلات الهی است که به حول و قوه کبریایی‌اش ان‌شاءالله در تداوم انقلاب اسلامی به این ملت عنایت خواهد فرمود. من می خواستم نقدی به طرح مسئلۀ آقای دکتر سعیدی و آقای محمدی عزیز مطرح کنم. به دلایل متعددی که عرض می کنم، استدلال مطرح توسط آقای سعیدی، آنهم دربارۀ «جوامع اسلامی» می تواند مورد نقد قرار گیرد، الا با افزودن یک قید که البته در متنی که حضرتعالی ارسال فرمودید قیدش نیامده. 1️⃣ اولین دلیل فرمایش خود رهبری است که ایشان پیشرفت را صریحاً «وابسته به...» چیزهایی مثل ایمان و عزم و تلاش و ... کرده اند. به علاوه در بیانات مختلف شان هم فرموده اند که مثلاً ان تنصر الله ینصرکم. این جملات، جملات شرطی اند. مجموع این عوامل نشان می دهد که حداقل در نگاه رهبری، دست یابی به پیشرفت در معنای اسلامی اش، قضیه ای شرطی و وابسته به اختیارِ چیزهایی مثل ایمان و عزم و تلاش توسط ملت است و به تبع، در فقدان چنین انتخاب و اکتسابی، پیشرفت هم محقق نخواهد شد. لذا تحقق پیشرفت اسلامی می تواند و ممکن است در جوامع اسلامی محقق نشود و ما چون در مواجهه با جهان توسعه یافته هستیم، در فقدان تحقق چنین پیشرفت اسلامی ای یا در فقدان انتخاب پیشرفت اسلامی و تلاش و عزم و ایمان برای تحقق آن، طبیعتاً در بهترین حالت کشور در حال توسعه [غربی] تلقی خواهیم شد. 2️⃣ شاهد دوم، گفتگوهای علامه با کربن است که چون موضوع یکی از آن گفتگوها، صریحاً با عنوان «حلول و ترقی» آمده به آن ارجاع می دهم. ایدۀ ترقی، بن مایۀ توسعه سرمایه داری غربی است و مطابق شواهد فراوانی در آراء نظریه پردازان مدرن، می توان همانطور که کربن صریحاً می گوید، ایدۀ ترقی را برآمده از ایدۀ حلول مسیحی دانست. تا اینجا محل نزاع در نگرفته است. آنچه در آن گفتگوها جالب است پاسخ علامه به پرسش کربن از امکان حضور ایده ای شبیه ایدۀ حلول در جهان اسلامی است که پاسخ علامه مثبت است. به نظر علامه در جریان سقیفه و مابعد آن (که طبیعتاً بخشی از تحولات تاریخ جوامع اسلامی محسوب می شود) شکلی از حلول گرایی در جهان اسلام متولد شد. بنابراین چنین امکانی در میان جوامع اسلامی مخصوصاً اهل سنت، وجود دارد. لذا اگر قید جوامع اسلامی را مطرح می کنیم، باید توجه داشته باشیم که در جوامع اسلامی، حوادثی نظیر عاشورا هم اتفاق افتاده و ملت مسلمان، به سنتِ نبوی اختیاراً پشت کرده و رو بر گردانده اند. 3️⃣ دلیل دیگر هم شواهد متعدد تاریخی حتی در همین ایران خودمان است. مگر ما در همۀ ادوار تاریخی خودمان در ذیل الگوی دینی زندگی کرده ایم. حتی اگر از دورۀ ائمه یا ادوار مشهور به تمدن اسلامی هم چشم بپوشیم، مگر در همین دورۀ مواجهه با تمدن مدرن ما اقبال های متعددی حتی از جانب «امت مسلمان» به تجدد، الگوی توسعۀ غربی و نظایر آنها نداشته ایم؟ ماجرای مشروطه چگونه رقم خورد؟ ماجرای نهضت ملی شدن صنعت نفت چطور محقق شد؟ یا حتی از ان عجیب تر، ماجرای تحقق و اجراء برنامه های توسعه سرمایه داری [با قدری روپوش اسلامی] در دهۀ هفتاد یعنی دهۀ بعد از جنگ تحمیلی، چگونه رقم خورد؟ حتی اگر همۀ تقصیرها را در جریان مشروطه و صنعت نفت و انقلاب شاه و مردم 1340 بر گُردۀ منورالفکران دورۀ مشروطه و محمدمصدق و محمدرضا پهلوی ملعون بگذاریم، رایِ قابل توجه ۹۴٫۵۱ درصدی امت اسلامی به سردار سازندگی در 1368 و رای حدوداً 70 درصدی به ایشان در 1372 و رای قابل توجه همین امت به دولت اصلاحات در دو انتخابات بعد از آن و حتی رای همین امت به دولت یازدهم و دوازدهم، آنهم بعد از آن تجربۀ گذشته را تا چه اندازه می توان بر گردۀ این و آن نهاد؟ آیا خود امت در اینجا مختار نبوده و چنین انتخاب هایی نکرده است؟ اما شاید اگر شما یا دکتر سعیدی به آن قیدی که عرض کردم اشاره می کردید، مطلب تان قابل پذیرش تر بود و آن اینکه الگوی توسعۀ غربی امکان وقوعی در جوامع اسلامی ندارد، الا به اینکه جامعۀ اسلامی گرفتار فراموشی و غفلت شود. یا این قید را می افزودید که جوامع اسلامی، هرچند در مواقعی از ایمان به غیب غفلت ورزیده (و حوادث ناگواری در تاریخ اسلام رقم خورده)، اما در مجموع در حرکت تاریخی اش، ایمان به غیب و رعایت زهد و قناعت را در پیش گرفته.⬇️

ادامه از #نقد_وارده ⬆️ 2 از 2 غرض اینکه پیشرفت اسلامی، بایستی حداقل یکی از مزایایش نسبت به توسعۀ سرمایه داری این باشد که ایدۀ اختیار و آزادی را به نحوی مطرح کند که قلمرو گسترش آن، بر قلمرو آزادی و اختیار سرمایه داری غربی بچربد و در "عمل" نشان دهد که آزادی و اختیاری که در الگوی توسعۀ غربی مطرح است، چیزی جز تحمیل جبر بر انسان نخواهد بود. چیزی که متاسفانه در سند الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت حقیقتاً کمرنگ بود و انسان احساس نمی کرد که در اینجا، به آزادی و اختیاری حقیقی دست می یابد.

◀️در پاسخ به مطلب برادر عزیزم جناب دکتر محمدرضا قائمی نیک سلام آقای قائمی نیک 🔹به بحث مهمی اشاره داشتید. پیشرفت اجتماعی، مستلزم «ایمان»، «عزم»، «تلاش ملی»، «صبر»، «مداومت همگانی» و از همه برتر، «تفضلات الهی» است. بنده هم تمام این عوامل را قبول دارم. 🔹ولی نکته متن قبلی که اشاره ای به استدلال شهید صدر در عدم امکان وقوع توسعه غربی در جوامع اسلامی داشت، نفی این نکات نبود، بلکه توجه دادن به عامل بسیار مهم «لزوم تناسب برنامه های توسعه، با بافت فرهنگی و اجتماعی یک جامعه» بود. به تعبیر دیگر، نکته اصلی استدلال شهید صدر، توجه به #شاکله_و_شخصیت_اجتماعی_یک_ملت است که در عین حالی که بزرگترین سرمایه و ظرفیت حرکت اجتماعی او را تشکیل می دهد، محدودیت‌های او را نیز معین می کند. به عنوان مثال اگر بپذیریم که اساس ساز و کار اجتماعی سرمایه داری مدرن، «تحریک و تحریص عمومی به دنیا» به عنوان #پیشران_روانی_جامعه و «ارضای طبقانی و ناعادلانه آن» به عنوان #اساسِ_ساختار_مدیریت_اجتماعی است، چنین ساز و کاری با توجه به شاکله و شخصیت اجتماعی جوامع دینی و به خصوص شیعی امکان وقوع ندارد، مگر اینکه همانطور که اشاره داشتید، در اثر اعراض این جوامع از مسیر گذشته خود و استمرار بر این اعراض، به تدریج این شاکله تغییر کند. 🔹ساز و کار توسعه مدرن، با هیچ جامعه‌ای سازگاری تام ندارد و حتی در جوامع غربی، به علت تعارض با گرایشات فطری و اخلاقی و محرومیت و استضعافی که بر عموم جامعه تحمیل می‌کند، آنها را به ستوه آورده است. این تعارض در جوامع اسلامی، به علت نهادینه شدن لایه‌هایی از توحید و عدالت، شدیدتر و مقاومت‌ها بیشتر است. 🔹این ناسازگاری در جامعه شیعی به مراتب افزون‌تر است. نهادینه بودنِ دو خصوصیت #عدالت‌طلبی_علوی و #عزت_حسینی در شاکله جامعه شیعی ایرانی، موجب شده است که ولو این که این جوامع را بتوان به صورت گسترده به سمت دنیا تحریک و تحریص کرد، ولی نه می‌توان با «ارضای طبقاتی» آنها را راضی کرد و نه می توان با «قانون» جلوی اعتراض آنها را گرفت؛ چرا که اولی با «عدالت علوی» سازگار نیست و دومی با «عزت حسینی». لذا می‌بینید که کارگران و اقشار کم‌درآمدتر در این جوامع، به هیچ وجه پایین‌تر بودن امکانات و اعتبارات اجتماعی خود به نسبت یک مهندس و یا مدیر را نمی‌پذیرند و خود را مستحق چنین وضعیتی نمی‌دانند و وقتی که کارد به استخوانش می‌رسد، با قانون و بگیر و ببند هم نمی توان کنترلشان کرد و به تعبیر یکی از اساتید، #تهور_انقلابی‌شان ـ که اصل آن، برآمده از نهادینه شدن عزت حسینی است ـ ، موجب شوریدن و قیام‌شان در مقابل ساختارها خواهد شد. ◀️ این موانع فرهنگی، مهمترین مانع تحقق توسعه مدرن در جامع شیعی است که به این راحتی‌ها هم عوض نمی‌شود؛ هر چند که از لحاظ فلسفی، امر محالی نیست...

🔹درباره فیلم جدید اکران شده‌ی #ابراهیم_حاتمی‌کیا می‌توان هر نقدی داشت، ولی انصافاً نام‌گذاری فیلم ـ که ناظر به موضوع اصلی فیلم است ـ معرکه است؛ #خروج ✅ 🔹اصطلاحی در کشاکش دو پسوند؛ #خروج_علیه_ظلم و #خروج_علیه_نظم. 🔹چالشی چهل ساله و پاسخ‌نایافته در برابر #مدل‌های_عدالت‌طلبی و البته #نظام_سیاسی. 🔹مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم، چاره‌ی این دوگانه را #نظام_انقلابی دانسته است؛ نظامی که در عین نظم‌بخشی و رویه‌سازی، روحیه‌ی ظلم‌ستیزی و جوشش انقلابی مردم را اخته نکند ... 🔹راه زیاد و البته پربهجتی در پیش است.... #تمدن_نوین_اسلامی #عقلانیت_انقلاب_اسلامی #توسعه_تفاهم_اجتماعی #نظام‌_انقلابی #هم‌اندیشی‌ها #خروج #حاتمی‌کیا ـ 1399/1/28 https://eitaa.com/joinchat/3967942701C3d57d3b16b https://www.instagram.com/ali.mohammadi89/

#مطلب_وارده "سیاست در اندیشه اسلامی" حجت‌الاسلام دکتر امیر آقاجانلو آیت الله مصباح می فرمودند: بیشترین مغالطاتی که در فضای اندیشه رخ می‌دهد مغالطه اشتراک لفظ است. ما هم در بسیاری موارد دچار چنین مغالطه ای می شویم. مثلاً سیاست را که بخشی از حکمت عملی است، همان سیاستی میدانیم که امروزه از آن صحبت می شود و یا اگر از علوم انسانی صحبت شده آن را حمل بر علوم انسانی ای مانند جامعه شناسی و روانشناسی می‌کنیم که امروزه متداول است در صورتی که اینها دو معنای کاملاً متفاوت هستند و فقط به نحو اشتراک لفظ شباهت دارند. بله امروز باید حکمت عملی را تقویت کرد که شاید بتوانیم برای امور اجتماعی مان از آن بهره مند شویم اما این‌ها سیاست نیست. آنچه در گذشته با عنوان سیاست نامه ها و نصیحت الملوک ها ارائه می شد چیزی شبیه به اخلاق و یا علوم تربیتی امروزی است و نسبت زیادی با علوم انسانی یا دانش سیاست ندارد. این دو( سیاست مدرن و سیاست حکمت عملی) از جنبه های بسیاری با هم تفاوت دارند. و تفاوت اصلی در موضوع آنهاست و نیاز به ذکر نیست که تمایز علوم به موضوع آن است. موضوع نصیحة الملوک و سیاست نامه ها، فضیلت و عدالت است آن هم عموما از جنس نصیحت اما موضوع سیاست، قدرت است قدرتی که باید ماهیت، نحوه توزیع و کنترل آن مشخص شود. چنین پرسشی در ظرف تحقق سوژه و جامعه‌ی مدرن قابل طرح است. یعنی جامعه‌ای که society باشد و دولتی که state است. بنابراین دانش سیاست و امر سیاسی در جامعه مدرن محقق می شود.سیاست در اندیشمندان یونان هم از این معنای سیاست فاصله دارد و فاصله ما از این فضای مدرن حتی از یونان هم بیشتر است. در فضای ما آنچه جاری و قابل فهم است ولایت است. ولایت سه مقوله اصلی برای پرسش دارد. 1. نسبت ولایت با تکوین که در فلسفه اسلامی، بحث شده. 2.مشروعیت آن که در علم کلام مورد بحث است. 3. جَرَیان ولایت و امتثال که در فقه از آن گفتگو شده. سوال دیگری در فضای سیاسی در این فرهنگ قابل طرح نیست که انتظار پاسخی به آن داشته باشیم. امروز هم اگر این فرهنگ را ملاحظه کنیم، می بینیم به نحو عمومی حتی غیر متدینین هم در عرصه سیاست غیر از ولایت مقوله دیگری نمی فهمند. دعواهای سیاسی اغلب دعوای اندیشه ای و بنیادی نیست بلکه نهایتاً این است که "از او بگیر و به من بده" در این فضا چه جای بحث از امر سیاسی و دانش سیاست؟ البته اگر کسی معتقد باشد که این مشاهده صحیح نیست و مقوله ولایت در فرهنگ ما آن نقش بنیادین را ندارد و امر دیگری جایگزین آن شده آنگاه است که می‌توان از سیاستی دیگر و فلسفه‌ ای دیگر و اندیشه‌ای دیگر سخن گفت. با روشن شدن اینها معلوم می شود اگر کسی مثلاً از فلسفه صدرا درباره نظریه سیاسی بپرسد. باید گفت سوال صحیحی منعقد نشده و یا به بیان دیگر این سوال و جوابهایِ آن برای سوال کننده رضایت بخش نخواهد بود. امروز اگر کسی حتی نظریه سیاسی خلافت را صورتبندی کند، یک امر مدرن را ارائه کرده است چراکه امروز وقتی از نظریه خلافت سوال می شود گوینده و شنونده منتظر پاسخی هستند که به مسئله قدرت پرداخته باشد و تعیین روابط و حدود و ماهیت آن کند. و صرف بیان نصایحی به حاکم و تبیین شقوق عدالت برای آنها قانع کننده نیست. در آنچه که به عنوان خلافت در تاریخ رخ داده هرگز قدرت، مسئله نبوده و نمی تواند باشد چرا که مسئله قدرت( اگر این تعبیر درست باشد) کاملاً تعیین تکلیف شده و سوالی از آن قابل تصور نیست.

💢در میانه انفعال و تحجر💢 1 از 2 ◀️ یکی از دوستان خوبم یادداشتی نوشته‌اند تحت عنوان #سیاست_در_اندیشه_اسلامی و در آن مدعی شده‌اند که پرسش از مسئله‌های قدرت تحت عنوان سیاست، پرسشی مدرن است که سنت ما هیچ گاه چنین مسئله‌ای نداشته است و اگر مسئله ای به نام "سیاست" در سنت ما مطرح شده، در ذیل حکمت عملی می‌باشد و ربطی به علوم انسانی مدرن ندارد. "سیاست‌نامه‌ها" و "نصیحت‌الملوک‌ها" هم چیزی شبیه اخلاق و علوم تربیتی امروزی است؛ نه قدرت. در عرصه حکومت نیز مفهوم "ولایت" مسئله‌ی ما بوده که سه مقوله اصلی برای پرسش دارد. 1. نسبت ولایت با تکوین که در فلسفه اسلامی بحث شده است. 2.مشروعیت آن که در علم کلام مورد بحث است و 3. جَرَیان ولایت و امتثال که در فقه از آن گفتگو شده است. بر این اساس ایشان به صراحت می‌نویسد: "سوال دیگری در فضای سیاسی در این فرهنگ قابل طرح نیست که انتظار پاسخی به آن داشته باشیم." ▪️اصل یادداشت «سیاست در اندیشه اسلامی» را در کانال زیر بخوانید: https://eitaa.com/joinchat/3967942701C3d57d3b16b ◀️ در جواب فرمایشات ایشان متن زیر را نوشتم: ⬇️ 🔹اصل دغدغه، دغدغه بسیار مبارکی است و همواره باید این نهیب را در جبهه فکری انقلاب اسلامی به هم بزنیم که نکند که دلمشغولی‌ها و صورت مسئله‌های ما نتیجه انفعال ما از جریان غرب و دنیا مدرن است؛ صورت مسئله‌هایی بسیار پیچیده و ناپیدا که تشخیص آنها نیازمند سالها تخلیه روحی و ریاضت ذهنی و ممارست عملی است. خدای متعال در سوره مبارکه اعراف، آیه شریفه 138 چنین انفعالی را از بنی اسرائیل گزارش می دهد: وَ جاوَزْنا بِبَني‏ إِسْرائيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلى‏ قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلى‏ أَصْنامٍ لَهُمْ قالُوا يا مُوسَى اجْعَلْ لَنا إِلهاً كَما لَهُمْ آلِهَةٌ قالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ (138) و بنى‏اسرائيل را از دريا [يى كه فرعونيان را در آن غرق كرديم‏] عبور داديم پس به گروهى گذر كردند كه همواره بر پرستش بت‏هاى خود ملازمت داشتند، گفتند: اى موسى! همان گونه كه براى آنان معبودانى است، تو هم براى ما معبودى قرار بده!! موسى گفت: قطعاً شما گروهى هستيد كه جهالت و نادانى مى‏ورزيد. (138) سپس به باطل بودن این کار تذکر می دهد و تذکر موسی علیه السلام را روایت می کند: إِنَّ هؤُلاءِ مُتَبَّرٌ ما هُمْ فيهِ وَ باطِلٌ ما كانُوا يَعْمَلُونَ (139) قالَ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَبْغيكُمْ إِلهاً وَ هُوَ فَضَّلَكُمْ عَلَى الْعالَمينَ (140) بى‏ترديد آنچه اينان در آن قرار دارند نابود شده و فاسد است، و آنچه همواره انجام مى‏دهند، باطل و بيهوده است. (139) موسى گفت: آيا غير خدا را [كه هيچ‏گونه شايستگى پرستش ندارد] به عنوان معبود برايتان طلب كنم؟ در حالى كه اوست كه شما را بر جهانيان [روزگارتان‏] برترى داد. (140)⬇️

#ادامه از «در میانه انفعال و تحجر» 2 از 2 ⬆️ 🔹اما این تحلیل که نباید سنت اندیشه‌ای خود را در برابر پرسش‌هایی قرار دهیم که دغدغه پاسخ به آنها را نداشته است، دارای ضعف مهمی از ناحیه دیگر است. آن ضعف، #اصالت_دادن به تعین عقلانیت دوران انعزال و انزوای شیعه، در دوران «استقرار جامعه شیعه در مسند حکومت دینی» است. این تحلیل با اصالت دادن به وضعیت و تعین فعلی فلسفه، کلام و فقه، عملا گشایش ساحتی که با انقلاب اسلامی برای تشیع و دینداری فراهم آمده، نادیده می گیرد. بنده هم معتقدم که هر طرح جدیدی در افق انقلاب اسلامی باید در نسبت با عقلانیت مستقر تشیع در دوران گذشته باشد، تا دچار اعوجاج و گسست تاریخی نشویم، ولی این در نسبت بودن، به معنای پذیرفتن وضعیت فعلی آنها نیست. نتیجه اصالت دادن به اندیشه در مسیر تحولات تاریخی، چیزی جز «تحجر» نخواهد بود که در کنار «انفعال»، سالهاست عملاً انقلاب اسلامی را به زیر می کشند... 🔹 انقلاب اسلامی و حرکت تمدنی آن، گشایشی در مقابل حیات اجتماعی و تاریخی تشیع ایجاد کرده است که انصراف آن به صورت مسئله های عقلانیت مدرن، همانقدر غلط است، که تقلیل آن به صورت مسئله های عقلانیت مستقر تشیع در شرایط انعزال از منصب حکومت دینی. 🔹ما نه می توانیم از غرب بریده باشیم، به خاطر اینکه به آنها #مبتلاء هستیم نه می توانیم از گذشته بریده باشیم، به خاطر این که هویت و خویشتن ماست. در عین حال نه می بایست از غرب منفعل شویم و نه می بایست در گذشته متوقف شویم. 🔹فلسفه و کلام و فقه، باید خود را در مصاف مسئله های انقلاب اسلامی محک بزنند و با آن مواجه شوند. این مواجهه هم فلسفه و کلام و فقه را زنده می کند و از رکود خارج می کند و هم انقلاب اسلامی را مستظهر به عقلانیتی ـ دینی ـ کاربردی خواهد کرد. 🔹این مسئله ها بیش از هرچیز در بیان رهبران انقلاب اسلامی و یا دقت در عمق استراتژیک و تمدنی انقلاب اسلامی و تمدن غرب و یا با رجوع دوباره به سنن و قواعد درگیری اولیای حق و باطل در طول تاریخ قابل اصطیاد است. این مسئله ها هستند که وقتی مبانی نظری و بنیانهای اندیشه با آن مواجهه می شوند، #ساختار_و_شاکله‌ی_علوم_انقلاب_اسلامی را چه در #فقه-حکومتی، #علوم_انسانی_اسلامی و چه #الگوی_اسلامی_ایرانی_پیشرفت را رقم خواهند زند. ـ 1399/1/30 https://eitaa.com/joinchat/3967942701C3d57d3b16b https://www.instagram.com/ali.mohammadi89/

💢انقلاب اسلامی و دستاوردهای تمدن غرب، رابطه تغذیه و هضم💢 🔹یکی از سؤالات همیشگی ما در قبال تمدن غرب، این است که رابطه ما با دستاوردهای آن، چه نسبت و رابطه ای باید باشد؟ نکته‌ای که این سؤال را جدی‌تر می‌کند این است که در اثر مواجهه و تلاقی ما با تمدن غرب در 200 سال گذشته از جنگهای ایران و روس تاکنون، برخی مؤلفه‌های تمدن غرب به نحوی در ما حاضر است که امکان انسلاخ و انفکاک آنها ممکن به نظر نمی‌رسد. 🔹#شهید_مطهری از متفکرینی است که در توضیح نحوه پیدایش تمدن اسلامی پیشین، قائل است هر تمدنی که می‌خواهد به ظهور برسد، چاره‌ای ندارد مگر اینکه از دستاوردها و فرآورده‌های تمدن‌های دیگراستفاده کند، ولی ایشان این توجه را می‌دهند که این استفاده نمی‌تواند به صورت خام صورت گیرد و هیچ تمدنی نمی‌تواند بدون #فرآیند_تغذیه_و_هضم (جذب و دفع)، فرآورده تمدنی دیگر را به مصرف برساند. لذا ایشان اگر می‌خواستند به انقلاب اسلامی راهبردی در مواجهه با تمدن غرب ارائه دهند، نه #کنار_گیری_و_انعزال از تمدن مدرن را سفارش می‌کردند و نه #گزینش_و_اخذ_خام_و_بسیط از دستاوردهای تمدن غرب را: ◀️" بديهى است كه براى اثبات اصالت يك فرهنگ و يك تمدن، ضرورتى ندارد كه آن فرهنگ از فرهنگ‌ها و تمدن‌هاى ديگر بهره نگرفته باشد، بلكه چنين چيزى ممكن نيست. هيچ فرهنگى در جهان نداريم كه از فرهنگ‌ها و تمدن‌هاى ديگر بهره نگرفته باشد، ولى سخن در كيفيت بهره‏گيرى و استفاده است. يك نوع بهره‏گيرى آن است كه فرهنگ و تمدن‏ ديگر را بدون هيچ تصرفى در قلمرو خودش قرار دهد. اما نوع ديگر اين است كه از فرهنگ و تمدن ديگر تغذى‏ كند؛ يعنى مانند يك موجود زنده آنها را در خود جذب و هضم كند و موجودى تازه به وجود آورد. فرهنگ اسلامى از نوع دوم است، مانند يك سلّول زنده رشد كرد و فرهنگ‌هاى ديگر را از يونانى و هندى و ايرانى و غيره در خود جذب كرد و به صورت موجودى جديد با چهره و سيمايى مخصوص به خود ظهور و بروز كرد و به اعتراف محققان تاريخ فرهنگ و تمدن، تمدن اسلامى در رديف بزرگ‏ترين فرهنگ‌ها و تمدن‌هاى بشرى است." مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (كليات علوم اسلامى، ج 1)، ج‏5، ص: 39 ⏹ ولی اینکه این مدعا، با ادعای دیگر مرحوم شهید مطهری در خصوص #حقیقی_و_اصیل_بودن_جامعه چه نسبتی دارد، در یادداشت بعدی بدان خواهم پرداخت. ـ إن شاء الله ـ 🌺 #یادداشت_اول_شهید_مطهری #تمدن_نوین_اسلامی #عقلانیت_انقلاب_اسلامی #توسعه_تفاهم_اجتماعی #هم‌اندیشی‌ها #تمدن_غرب #شهید_مرتضی_مطهری ❇️تاریخ نگارش: 1399/1/31 https://eitaa.com/joinchat/3967942701C3d57d3b16b https://www.instagram.com/ali.mohammadi89/

💢در دیدگاه شهید مطهری، چرا تغذیه یک تمدن از تمدن دیگر، ضرورتاً باعث التقاط آن نمی گردد؟💢 🔹شهید مطهری برای پاسخ به پرسش، از مبنای خود در خصوص حقیقی بودن شخصیت و اصیل بودن روح یک فرهنگ و تمدن بهره گرفته است. 🔹توضیح این که شهید مطهری از اندیشمندانی است که به صراحت قائل به اصالت داشتن جامعه و برخورداری آن از وحدتی حقیقی است. ایشان در ابتدا چهار ایده زیر را رد می کند: 1ـ #اعتباری_بودن_جامعه، 2ـ #مرکب_حقیقی_بودن_جامعه به مثابه #مرکب_طبیعی مانند آب به نسبت هیدروژن و اکسیژن، 3ـ #مرکب_حقیقی_بودن_جامعه به مثابه #مرکب_صناعی مانند ماشین به نسبت اجزاء و قطعات، 4ـ #مرکب_اتحادی_و_انضمامی_بودن_جامعه و یا به عبارت دیگر اصالت الاجتماعی بودن محض و اعتباری دانستن افراد، و سپس ایشان در نهایت نظریه #مرکب_حقیقی_بودن_جامعه به معنای «تركيب روحها و انديشه‏ها و عاطفه‏ها و خواستها و اراده‏ها» را می پذیرد و برای جامعه، وحدتی حقیقی از جنس #فرهنگی قائل می شود. (ر.ک مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (جامعه و تاريخ)، ج‏2، ص: 337) ◀️ ایشان به مانند #مرحوم_علامه_طباطبایی و همچنین #مرحوم_شهید_سیدمحمدباقر_صدر، این نظریه را #نظریه_قرآن نیز معرفی می کند و آیات زیر را دال بر آن برمی شمرد: ✔️ ندْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ‏ (إسرا/71) ✔️فقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْر (توبه/12) ✔️فإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ‏ (اعراف، آيه 34) ✔️كلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‏ إِلى‏ كِتابِهَا (جاثيه، آيه 28) ✔️زيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ‏ (انعام، آيه 108) ✔️منْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ (سوره مائده/ 66) ✔️ أمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ‏ (آل عمران/113) ✔️و هَمَّتْ كُلُّ أُمَّةٍ بِرَسُولِهِمْ لِيَأْخُذُوهُ وَ جادَلُوا بِالْباطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ فَأَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كانَ عِقابِ‏ (غافر/5) ✔️و لِكُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ (یونس/47) (مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (فلسفه تاريخ(1 - 4))، ج‏15، ص: 775) 🔹نکته مهم این است که ایشان این اصیل بودن شخصیت و فرهنگ یک جامعه را #رمز این نکته می‌داند که یک جامعه یا تمدن می تواند در عین تغذیه از تمدنی دیگر، دچار التقاط نشود و مانند هر #موجودی_زنده، امکان هضم و تغذی (جذب و دفع) از دیگران را داشته باشد، بدون اینکه این تغذی، موجب از دست رفتن #وحدت آن شود؛ به عبارت دیگر، اصالت داشتن جامعه این #امکان را فراهم می کند که یک جامعه و تمدن بتواند بدون اینکه دچار التقاط و آسیب شود، بتواند از تمدنی دیگر تغذیه کند: ◀️ "ملاك اينكه ما يك تمدن‏ را التقاطى بدانيم- يعنى ماهيت جداگانه برايش قائل نباشيم- يا اصيل بدانيم چيست؟ هيچ تمدنى نيست كه از تمدنهاى ديگر استفاده نكرده باشد ولى استفاده كردن‏ها دو جور است. يك تمدن‏ كه استفاده مى‏كند مثل بعضى از طلبه‏هاست كه همه معلوماتش محفوظاتى است كه از اين و آن گرفته است، ولى يك تمدن ديگر خودش مثل يك موجود زنده‏اى است كه از مواد موجود تغذيه‏ مى‏كند، ممكن است از هزار ماده تغذيه‏ كند ولى بالاخره خودش حيات مستقل دارد و از مواد بيرونى به عنوان ماده غذايى استفاده مى‏كند؛ نه اينكه مجموع آنها را كنار هم گذاشته و اسمش شده تمدن؛ و اين اختلاف در كيفيت استفاده، بستگى دارد به روح تمدنها." (مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى ؛ ج‏13 ؛ ص804) #یادداشت_دوم_شهید_مطهری #تمدن_نوین_اسلامی #عقلانیت_انقلاب_اسلامی #توسعه_تفاهم_اجتماعی #هم‌اندیشی‌ها #تمدن_غرب #شهید_مرتضی_مطهری ❇️تاریخ نگارش: 1399/2/1 https://eitaa.com/joinchat/3967942701C3d57d3b16b https://www.instagram.com/ali.mohammadi89/

💢یادداشت‌های در اندیشه فلسفی ـ اجتماعی شهید مطهری ره💢 🔹إن شاء الله در آستانه سالگرد شهادت شهید آیت‌الله #مرتضی_مطهری، بنا دارم که محورهایی از اندیشه فلسفی ـ اجتماعی ایشان را در ضمن یادداشت‌هایی بیان کنم؛ محورهایی که به نظر می‌رسد علی‌رغم تعیین‌کنندگی آنها در تکوّن عقلانیت انقلاب اسلامی، هنوز که هنوزه آنچنان که باید بدانها پرداخته نشده است. 🔹این یادداشت‌های را می‌توانید در کانال #عقل‌نوشته‌های_انقلابی دنبال کنید ...🌺🌺 💢یادداشت اول: انقلاب اسلامی و دستاوردهای تمدن غرب، رابطه تغذیه و هضم https://eitaa.com/alimohammadi1389/32 💢یادداشت دوم: در دیدگاه شهید مطهری، چرا تغذیه یک تمدن از تمدن دیگر، ضرورتاً باعث التقاط آن نمی گردد؟ https://eitaa.com/alimohammadi1389/33 💢یادداشت سوم: مدنی بالطبع بودن انسان، به معنای وابستگی کمال انسان به #در_جامعه_بودن https://eitaa.com/alimohammadi1389/36 💢یادداشت چهارم: جامعه اسلامی، جامعه‌ای طبیعی با تسخیر طرفینی https://eitaa.com/alimohammadi1389/39 💢یادداشت پنجم: آینده جوامع و نقش دین در ساخت جامعه واحد جهانی https://eitaa.com/alimohammadi1389/40 💢یادداشت ششم: حقیقت اخلاق در نگاه شهید مطهری و اختلاف ایشان با استاد مصباح، در راهبرد ارتقاء اخلاق جامعه https://eitaa.com/alimohammadi1389/41 💢یادداشت هفتم: رسالت انبیاء {و حکومت دینی}: 1ـ تبدیل اخلاق به پرستش خودآگاه و 2ـ تعمیم پرستش خودآگاه به افعال طبیعی https://eitaa.com/alimohammadi1389/42 💢یادداشت هشتم: عدالت اجتماعی، شرط و قانون تکامل توحیدی انسان https://eitaa.com/alimohammadi1389/45 💢یادداشت نهم: فلسفه تاریخ، تحولات جوامع و منطق تاریخ https://eitaa.com/alimohammadi1389/47 💢یادداشت دهم: تکامل تاریخی و #انتقال_وظایف_انبیاء به جامعه دینی https://eitaa.com/alimohammadi1389/54

💢مدنی بالطبع بودن انسان، به معنای وابستگی کمال انسان به #در_جامعه_بودن💢 🔹یکی از مباحث پردامنه و مهم در اندیشه مرحوم شهید مطهری، اهتمام ایشان به توضیح مسئله #ریشه_زندگی_اجتماعی_انسان است. مبنای اتخاذ شده توسط ایشان، ثمرات بسیار مهمی در تحلیل #وحدت_و_کثرت_جوامع، #آینده_جوامع و همچنین #نسبت_دین_با_تکثر_جوامع دارد. 🔹ایشان برای توضیح معنای #مدنی_بالطبع_بودن_انسان، سه نظریه کلان طرح می‌کند: ⏺نظریه اول: مدنی بالطبع بودن به معنای #اضطراری_بودن و #غریزی_بودن گرایش انسان به حیات اجتماعی ⏺نظریه دوم: مدنی بالطبع بودن به معنای #انتخابی_و_محاسبه‌گرانه بودن پیوستن انسان به حیات اجتماعی ⏺نظریه سوم: مدنی بالطبع بودن به معنای #فطری_بودن گرایش انسان به حیات اجتماعی نظریه اول را شهید مطهری خود تطبیق به دیدگاه ژان ژاک روسو و همچنین نظریه مرحوم علامه طباطبایی مبنی بر مستخدم بالطبع بودن انسان کرده و نقد نموده است. علاوه بر این می‌توان نظریه دوم را با تقریری دقیق‌تر، نظریه استاد مصباح یزدی حفظه‌الله قلمداد نمود. 🔹شهید مطهری معتقد است که پذیرش نظریه اول و دوم (با تقریرهای مختلف)، بدین معناست که شخصیت انسان ها اساساً ساختاری فردی است و عوامل و شرایط بیرونی مانند تهدیدات بیرونی و یا محاسبه‌ی منافع زندگی مشترک، آنها را به سمت زندگی اجتماعی سوق داده است و لذا می‌توان گفت که بر اساس این نظریات، انسان، #منفرد_بالطبع است و تکاملش تکویناً وابسته به «بودن در جامعه» نیست. این در حالی است که بنا بر نظریه سوم، اساساً انسان به کمال خود نمی‌رسد مگر در زندگی اجتماعی. در این نظریه، عامل درونىِ خود انسانها آنها را به زندگى اجتماعى مى‏كشاند و از درون خودشان به زندگى اجتماعى منبعث مى‏شوند؛ این معنای درست مدنىّ بالطبع از نظر شهید مطهری است. 🔹بنا بر نظریه سوم، انسان برای به کمال رسیدنِ شخصیتش، نیازمند به زندگی اجتماعی دارد و بدون زندگی اجتماعی یک سلسله استعدادها و نیازهایش تأمین نمی‌شود و #به_وسیله_جامعه است که به خواسته‌هایش می‌رسد؛ به عنوان مثال، انسان استعداد و نیاز به آموختن دارد و این جامعه است که به او می‌آموزد. اما علاوه بر این، شهید مطهری معتقد است درجه‌ای بالاتر هم وجود دارد و آن این است که در انسان یک سلسله استعدادهای کمالی هست که فقط با #در_جامعه_بودن، امکان تجلی و بروز پیدا می‌کند. این استعدادها عبارتند از #ارزش‌های_معنوی و #کمالات_اخلاقی که شکوفا شدن و تجلی کردن اینها فرغ بر این است که جامعه‌ای باشد. تا جامعه‌ای نباشد اساساً زمینه ایثار و انفاق و بخشش و در مقابل، خودخواهی و طمع و بخل مهیا نمی‌شود. لذا ایشان تصریح می‌کند: ◀️"تا زندگى اجتماعى نباشد معاويه معاويه بودنش ظهور نمى‏كند، ابوذر هم ابوذر بودنش ظهور نمى‏كند. در زندگى انفرادى هر دوى اينها دو موجود على السويّه بودند، ولى در زندگى اجتماعى است كه يك انسان تا آن حد تعالى پيدا مى‏كند و يك انسان ديگر تا اين حد تسافل پيدا مى‏كند. آنچه كه انسانيت انسان ناميده مى‏شود ـ يعنى ارزشهاى معنوى انسان ـ تنها در زندگى اجتماعى مجال بروز و ظهور دارد. اين است كه تكامل اجتماعى انسان جز در اجتماع امكان پذير نيست. اگر اجتماع نباشد، انسان تكامل پيدا نمى‏كند." (ر.ک مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (فلسفه تاريخ(1 - 4))، ج‏15، ص: 538 تا 547) ✔️ در یادداشت‌های بعدی به لوازم این نظریه‌ی شهید مطهری، و نقاط اشتراک و اختلاف ایشان با دیدگاه‌های مرحوم علامه طباطبایی خواهم پرداخت ـ إن شاء الله ـ . #یادداشت_سوم_شهید_مطهری #تمدن_نوین_اسلامی #عقلانیت_انقلاب_اسلامی #توسعه_تفاهم_اجتماعی #هم‌اندیشی‌ها #مدنی_بالطبع_بودن_انسان #شهید_مرتضی_مطهری ❇️تاریخ نگارش: 1399/2/5 https://eitaa.com/joinchat/3967942701C3d57d3b16b https://www.instagram.com/ali.mohammadi89/

💢جامعه اسلامی، جامعه‌ای طبیعی با تسخیر طرفینی💢 🔹همانطور که در #یادداشت_سوم شهید مطهری عرض شد، ایشان #مدنی‌بالطبع بودن انسان را به معنای #فطری تفسیر می‌کند و معتقد است نه تنها بخشی از نیازها و کمالات انسان #به_وسیله_جامعه تأمین می‌شود، بلکه اساساً بخش بسیار مهمی از استعدادهای انسان از قبیل کمالات معنوی و ارزش‌های اخلاقی فقط با #در_جامعه_بودنِ انسان زمینه بروز و تجلی پیدا می‌کند. از اینرو ایشان نمی‌پذیرد که #جامعه‌پذیری انسان، امری ثانوی و نتیجه اضطرار بیرونی انسان باشد و همین امر، ریشه اختلاف ایشان با استاد بزرگوارشان مرحوم علامه طباطبایی در خصوص #ماهیت_جامعه_دینی و #نحوه_همبستگی_اجتماعی است. ‌ 🔹شهید مطهری معتقد است که #نظریه_استخدام، شبیه و صورت محترمانه‌ی حرف پیروان نظریه تکامل و داروینیست‌هایی است که اصل اولی در حیات را #اصل_تنازع می‌دانند و معتقدند که اصل تنازع است که در رتبه بعد، به #اصل_تعاون تبدیل می‌شود. از اینرو ایشان می‌گوید که بنا بر نظریه استخدام مرحوم علامه، انسان مدنی‌بالطبع نیست، بلکه منفرد و مستخدم بالطبع و مدنی‌بالتبع است.(ر.ک مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (نقدى بر ماركسيسم)، ج‏13، ص:726 و727) 🔹در مقابل ایده استخدام و تنازع، شهید مطهری بیان می‌کند که جامعه اسلامى، جامعه‌ای طبيعى است كه هر گونه بهره‏ كشى و زندگى يك فرد به حساب فرد ديگر محكوم است، رابطه انسانها رابطه #تسخير_متقابل_و_عمومی است که همه #آزادانه و #در_حدود_امكانات_و_استعدادات_خود مى‏ كوشند و همه مسخّر و رام يكديگرند، يعنى استخدام طرفينى حكمفرماست. اين است كه قرآن مجيد در عين اينكه #ربّ_و_مربوبى را در جامعه نفى مى ‏كند، به واقعيّت تفاوت طبيعى و درجات مختلف استعدادها از نظر تكوينى اعتراف دارد و #رابطه_تسخير_طرفينى را تأييد مى‏ كند. (مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (جهان‏بينى توحيدى)، ج‏2، ص: 114) 🔹این اختلاف مبنا بین استاد مطهری و مرحوم علامه طباطبایی بیش از هر جایی دیگر در ذیل تفسیر آیه 23 سوره مبارکه زخرف نمایان گردیده است. شهید مطهری معتقد است که این آیه شریفه، مهمترینِ آیاتِ بیانگر فلسفه اجتماعی اسلام است. ◀️ آیه شریفه می‌فرماید: أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ، نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ‏. ➖ مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، این آیه را چنین ترجمه کرده است: مگر اينان مقسم رحمت پروردگار تواند؟ اين ماييم كه معيشت انسانها در زندگى دنيا را تقسيم مى ‏كنيم، و بعضى را به درجاتى بالاتر از بعض ديگر قرار مى ‏دهيم، تا #بعضى_بعض_ديگر را رام و مسخر خود كنند، و رحمت پروردگار تو از آنچه جمع مى ‏كنند بهتر است (32). 🔹اینجاست که شهید مطهری با توجه به اختلاف مبنایی که با استاد خود مرحوم علامه طباطبایی دارند، به مخالفت برمی‌خیزد و تحلیل ایشان از آیه شریفه را رد می کند. شهید مطهری معتقد است که معنای عبارت «لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا»، آنگونه که مرحوم علامه گفته اند، معنایش این نیست که رفعت خداوند، زمینه مسخر شدن بعضی توسط بعض دیگر است، بلکه ایشان چنین نگاهی را توجیه گر نظام #ارباب_مربوبی_اجتماعی می‌داند که اسلام به تمام قدرت با آن به مخالف برخاسته است. لذا ایشان معنای آیه شریفه را اینگونه تفسیر می کند: ⬇️ "لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا اينجا نفرمود كه بعضى را بر بعضى برترى داديم براى اينكه بعضِ برتر، بعض غير برتر را مسخّر قرار بدهند، كه يك‏جانبه بشود... معنايش اين مى ‏شود: چون هر بعضى كه بر بعضى برترى دارد باز آن بعض ديگر از جنبه‏ اى ديگر بر اين برترى دارد، نتيجه اين است كه اين آن را مسخّر قرار مى‏ دهد آن اين را مسخّر قرار مى ‏دهد، اين به آن محتاج مى ‏شود آن به اين محتاج مى‏ شود، اين به حسب احتياجش به او مسخّر اوست و آن به حسب احتياجش به اين مسخّر اين است، اين بايد از آن فيض بگيرد آن بايد از اين فيض بگيرد، همه به يكديگر محتاجند، همه مسخّر يكديگرند، همه به يك حساب و به يك نسبت فوق بعضى هستند به درجات. ... #همه_همه_را، #هر_بعض_هر_بعض_ديگر را مسخّر قرار بدهند؛ يعنى در متن خلقت، انسانها به گونه ‏اى آفريده شده‏ اند كه نيازمند به يكديگر هستند و بايد نيازمند به يكديگر باشند و مسخّر يكديگر هستند و بايد مسخّر يكديگر باشند.(ر.ک مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (فلسفه تاريخ(1 - 4))، ج‏15، ص: 777 تا 790) #یادداشت_چهارم_شهید_مطهری #تمدن_نوین_اسلامی #عقلانیت_انقلاب_اسلامی #توسعه_تفاهم_اجتماعی #هم‌اندیشی‌ها #مدنی_بالطبع_بودن_انسان #شهید_مرتضی_مطهری ❇️تاریخ نگارش: 1399/2/8 https://eitaa.com/joinchat/3967942701C3d57d3b16b https://www.instagram.com/ali.mohammadi89/