🔰 مروری بر دیدگاه #نائینی در کتاب #تنبيه_الامه و #تنزيه_الملّه/ بخش نخست
🔺 کتاب تنبيه الامّه و تنزيه المله، اثر آيةاللهنائینی، دارای یک مقدمه، پنج فصل و یک خاتمه است. مرحوم نائینی در مقدمه این کتاب، حقیقت استبداد و مشروطیت را توضیح میدهد.
🔺 او در تعریف مشروطیت می‌گوید: #مشروطیت حکومتی است که دارای دو رکن اساسی باشد: «قانون اساسی» و «پارلمان». وی سپس معانی حُرّیّت و مساوات را بیان کرده و علت پیشرفت و توسعه غرب را اینطور توضیح داده است: عامل مدنیت و پیشرفت جوامع غربی، تمسک به علمی میباشد که به اعتراف غربیان برگرفته از تعالیم اسلامی است.
🔺 نائینی ادامه میدهد: در جنگهای صلیبی، آنان با #علوم_اسلامی آشنا شدند و پیشرفت آنان از همان زمان آغاز گردید. او در پاسخ به این پرسش که چرا مسلمانان پیشرفت نکردند، می‌گوید: علت عدم پیشرفت مسلمانان به دلایلی، از جمله عدم توجه به تعالیم اسلامی، اعراض از کتاب و سنت، و وجود استبداد و طواغیت بوده است.
🔺 محقق نائینی در مقدمه کتاب، به نکته دیگری نیز اشاره می‌کند که در جهان اسلام، اغلب از دین برای توجیه استبداد استفاده شده است: «دسته گرگان آدم خوار ایران، چون برای ابقای شجره خبیثه ظلم و استبداد و اغتصاب رقاب و اموال مسلمين، وسیله و دست آویزی بهتر از اسم حفظ دین نیافتند و …».
🔺 ایشان سپس به بحث درباره وجود حکومت پرداخته و با ذکر چند دلیل، از جمله احقاق حق، حفظ نظم، تربیت، وجود احکام سیاسی و مدنی در اسلام، منع ظلم، و جلوگیری از مداخله اجانب در کشورهای اسلامی، وجوب حکومت در عصر غیبت را اثبات کرده است.
🔺 از دیدگاه مرحوم نائینی، حکومتها دو دسته اند: نخست، حکومتهای تملكیّه و استبدادیه است که در این نوع حکومتها همه چیز مسخّر حاکم است و در ملکیت حاکم قرار دارد؛ دوم، حکومتهای مقیده یا محدوده (یا عادله، مشروطه، مسئوله و دستوریه) میباشد که اساس حکومت در اینها، اقامه وظایف و مصالح نوعیه است و حدود آن محدود به انجام وظیفه است، نه بیش از آن.
🔺 آية الله نائینی بر این باور است که موانع ایجاد #سلطنت استبدادی در شریعت وجود دارد، مانند: وجود عصمت در #حاکم_اسلامی (که در زمان معصوم محقق می شود)، وجود سرشت و عدالت و صلاح در حاکم اسلامی، تحديد وظایف و درجه استیلای سلطان به کیفیت اقامه عدل (که در قانون اساسی متجلی است).
🔺 ایشان در ادامه به بحثهای کلیدی اندیشه خود، یعنی «#آزادی و مساوات» پرداخته و مساوات را در سه چیز دانسته است: نخست، مساوات در حقوق؛ دوم، مساوات در احکام؛ سوم، مساوات در قصاص و مجازات؛ به این معنا که همه افراد ملت در جميع حقوق و احکام با شخص والی مساوی‌اند. او میافزاید: مخالفین ما در بحث مساوات و آزادی مغالطه کردند.
🔺 آنان مساوات را به منزله تساوی مسلم با اهل ذمه، بالغ و نابالغ، [و] عاقل با مجنون، در باب توارث، تناكح و #قصاص میدانند که این منظور ما نیست و آزادی را به منزله آزادی در حجاب و انجام دادن محرمات میدانند، در حالیکه این منظور نیست.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3887
🆔 @asbaat_ir
🔰 مروری بر دیدگاه #نائینی در کتاب #تنبيه_الامه و #تنزيه_الملّه/ بخش دوم
🔺 مرحوم نائینی در فصل نخست کتاب «تنبيه الامّه و تنزيه المله» در تعریف سلطنت گفته است: «#سلطنت عبارت است از امانتداری نوع و ولایت بر حفظ نظم، نه از باب قاهریت و مالکیت. حکومت مالک مملکت نیست و در همه ادیان بر این مسئله تأکید شده و در اسلام، بیشتر از ادیان دیگر بر این محدودیت تأکید شده است؛ در تشیع به علت حرکت در مرز مقررات و احکام اسلامی و همچنین به علت عصمت ائمه علیهم السلام، و در اهل سنت به دلیل عدم تجاوزان از سنت و سیره نبویه.»
🔺 فصل دوم کتاب، درباره اثبات وجوب محدود کردن سلطنت به قدر امکان است؛ گرچه اصل آن غصب و غیر مشروع باشد. مرحوم نائینی در این فصل برای اثبات این مطلب، سه دلیل آورده است: وجوب #امر_به_معروف_و_نهی_از_منکر، وظایف حسبیه که از این منظر علما باید مراقب باشند تا اختلال نظام پیش نیاید، و تقليل ظلم و تحدید غصب تاجایی که ممکن باشد. وی آنگاه در بحث «تحدید سلطنت» می‌گوید:
🔹 «مجال شبهه و تشکیک در وجوب تحدید سلطنت جائرة غاصبه از نحوه اولی (#سلطنت_استبدادی) به نحوه ثانیه (#سلطنت_مشروطه) با عدم مقدوریت از ید آن باقی نخواهد بود، چه، بعد از آنکه دانستی که نحوه اولی هم اغتصاب ردای کبریایی (عز اسمه) و ظلم به ساحت اقدسِ احدیت است و هم اغتصاب مقام ولایت و ظلم به ناحیه مقدسه امامت و هم اغتصاب رقاب و بلاد و ظلم درباره عباد است؛ به خلاف نحوه ثانیه که ظلم و اغتصابش فقط به مقام مقدس #امامت راجع و از آن دو ظلم و غصب دیگر خالی است … .»
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3887
🆔 @asbaat_ir
🔰 مروری بر دیدگاه #نائینی در کتاب #تنبيه_الامه و #تنزيه_الملّه/ بخش سوم
💠 آیا #مشروطیت برای تحدید #سلطنت کافی است یا نه؟
🔺 آيت الله نائینی در فصل سوم کتاب «تنبيه الامه و تنزيه الملّه» این سؤال را مطرح می‌کند که آیا #مشروطیت برای تحدید سلطنت کافی است یا نه؟ آنگاه در جواب، سه مطلب را بیان می‌کند:
1️⃣ نخست اینکه چون تصرفات زمامدار بسیار محدود است، پس نمی‌تواند بدون #مشورت و رای عموم ملت تصرف و اقدام نماید. ایشان با آیات و روایات بر این نکته تأکید می‌کند که مشورت ضروری است؛
2️⃣ دوم آنکه چون حاکمان فعلی معصوم نیستند، لذا باید قوای قانونی به جای ملكات نفسانی باشد تا از طغیان حاکم جلوگیری گردد، اما برای معصوم ملكات نفسانی کفایت می‌کند؛
3️⃣ سوم آنکه حفظ حکومت اسلامی بر اساس دو رکن تعیین #قانون اساسی و #انتخاب است و آن هم جز در سایه اصل آزادی و مساوات ممکن نیست.
🔺 مباحث فصل چهارم کتاب، درباره اختلاف نظرهای ایشان با #شیخ_فضل_الله_نوری است. نائینی در این فصل، به همه اشکالاتی که درباره مشروطیت مطرح شده، پاسخ می‌گوید؛ از جمله اینکه مخالفين، آزادی را به معنای رهایی از دیانت تعریف کرده‌اند، ولی منظور ما از #آزادی و حریت، آزاد شدن از استبداد و خودکامگی است. نکته شایان ذکر اینکه شیخ فضل الله نوری، زمانی تعبیر «کلمه قبیحه آزادی» را مطرح نمود که وی در مرحله سوم مشروطه به سر میبرد.
🔺 مرحوم نائینی درباره مساوات این طور آورده است: عده‌ای از مخالفین می‌گویند: مساواتی که مشروطه‌خواهان می‌گویند به معنای یکسان بودن مردم در احکام اسلامی و زیر و رو شدن اسلام است؛ یعنی مرد و زن، کافر و مسلمان، بالغ و نابالغ، و عاقل و مجنون در ابوابی، مانند توارث، #نکاح، #قصاص، دیات و … ، مساوی هم باشند؛ حال آنکه منظور ما این نیست، بلکه مراد ما اجرای احکام و قوانین درباره مصادیق هر موضوع و عنوان، به تساوی بین مردم و حاکم است.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3887
🆔 @asbaat_ir
🔰 مروری بر دیدگاه مرحوم #نائینی در کتاب #تنبيه_الامه و #تنزيه_المله/ بخش چهارم
💠 جواب شبهات مشروطیت
🔺 آيت الله نائینی در جواب شبهاتی درباره #مشروطیت و تدوین #قانون_اساسی که در آنها ادعا شده بود قانون اساسی بدین شکل مشروعیت ندارد، می‌گوید: تنظیم و تصویب مقررات به قصد تنظیم امور – و نه تشریع – اشکال ندارد.
🔺 او همچنین درباره دلیل التزام شرعی به قانون اساسی معتقد است که با عناوین ثانوی و یا از طریق مقدمه واجب، التزام واجب میگردد.
🔺 ایشان درباره این ایراد که انتخابات هیئت نظّار، دخالت در کار امام معصوم است، اظهار می‌کند: قرار دادن و انتخاب هیئت نظّار، برای ایجاد مانع در برابر قدرت مطلق و حکومت غیر معصوم است و اشکالی ندارد، زیرا این هیئت، مانعی برای حکومت غیر معصوم است.
🔺 نائینی در این باره که دخالت در سیاست از #امورحسبیه است، نه از امور عمومی تا به رأی عموم گذاشته شود، می‌گوید: اولا نواب عام میتوانند به حکومت یا به رأی دادن مردم اذن بدهند که دیگر غیر شرعی نیست؛ ثانيا، این امور نوعيه از وظایف عمومی و اموری است که همه مردم باید در آن مشارکت نمایند.
🔺 وی همچنین درباره اینکه: ۱. انتخاب وکلا با وکالت شرعی تطبیق ندارد، چون در وکالت شرعی، موکل هر وقت که بخواهد میتواند وکیل را عزل کند، اما در اینجا (مجلس) وکیل منتخب تا دو سال در سمت خود باقی میماند؛ ۲. وکیل عقیده خودش را دخالت میدهد و کاری به آرای موکلان ندارد، می‌گوید:
🔸 «این انتخاب از جنبه دخالت در اموال میتواند وكالت شرعیه باشد، اما از جنبههای دیگر صحت و مشروعیت وکالت ثابت گشته و لازم نیست مشمول باب #وکالت گردد.»
🔺 او در پایان درباره ملاک رأی اکثریت و اینکه آیا #رأی_اکثریت مشروعیت ندارد، معتقد است: اول آنکه بر اساس آیات قرآن، دولتی که بر اساس #شورا تشکیل شده، مشروع است و اشکالی ندارد؛
🔸 دوم آنکه در موارد اختلافی، طبق سیره پیامبر اکرم و حضرت امیر ، راه منحصر به فرد، پیروی از اکثریت است. وی در ادامه، شواهد تاریخی این سیره را توضیح میدهد.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3887
🆔 @asbaat_ir
🔰 مروری بر دیدگاه مرحوم #نائینی در کتاب #تنبيه_الامه و #تنزيه_المله/ بخش پنجم و پایانی
💠 شرایط نمایندگان #مجلس
🔺 فصل پنجم کتاب محقق نائینی درباره صحت و #مشروعیت آرای وکلا و صفات آنان و وظیفه مردم است; مانند اینکه وکیل باید چه وظایف و صفاتی داشته باشد؟ هیئت نظّار چه کسانی اند؟ مجلس شورا چگونه باید باشد؟ صحت و مشروعیت مداخله نمایندگان چگونه است؟ و … .
🔺 به نظر آیت اللّه نائینی، نمایندگان مجلس باید شرایط ذیل را داشته باشند:
1️⃣ #اجتهاد در فن سیاست
2️⃣ وارستگی از #هوا و #طمع
3️⃣ خیرخواه دین و دولت و مملکت
🔺 وی توصیه می کند که #مردم در انتخاب نمایندگان دقت کافی کنند. به نظر ایشان، وظایف نمایندگان عبارت است از:
🔸 الف) تطبیق دخل و خرج مملکت (تنظیم برنامه برای هزینه های سالانه و درآمد دولت);
🔸 ب) تشخیص وضع قوانین و تمییز احکام ثابت از متغیر (برای قانون گذاری در حوزه متغیرها).
🔺 سپس مرحوم نائینی به طرح چند فرع پرداخته که عبارت اند از: لزوم انطباق قوانین مجلس با احکام ثابت، اختصاص مشورت به حوزه احکام متغیر، الزام آور بودن قوانین حکومتی در احکام متغیر، تدوین قوانین در حوزه احکام متغیر و تابعیت احکام متغیر از #مصالح و مقتضیات زمان.
🔺 محقق نائینی در خاتمه کتاب خود، دغدغه از میان بردن #استبداد را دوباره مطرح کرده، می گوید: «استبداد هم برای خود قوایی دارد که آن را حفظ می کنند. «محافظین استبداد» عبارت اند از: جهل مردم، استبداد دینی (یعنی توجیه دینی استبداد)، شاه پرستی، اختلاف کلمه بین مردم، ترساندن و آزار آزادی خواهان، عادی و طبیعی بودن زورگویی اَقویاو سرانجام، استفاده از امکانات مملکت برای سرکوبی ملت.»
🔺 مرحوم نائینی راه های علاج قوای استبداد را در موارد ذیل می داند: آگاهی دادن به ملت، علاج استبداد دینی با تهذیب نفس، علاج شاه پرستی با تکیه بر شایسته سالاری و وحدت کلمه.
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3887
🆔 @asbaat_ir