📌 گیلان در آغازین تکاپوهای مشروطه‌خواهی 🔷 #گیلان از مناطق پیشگام در جنبش‌های اسلامی معاصر است و حماسه‌های مختلفی در کارنامه مردم آن وجود دارد. یکی از نخستین حرکت‌های سیاسی مردم گیلان در دوران معاصر، فعالیت‌های اسلام‌خواهانه در #نهضت_مشروطه‌خواهی است و زمانی که این نهضت به انحراف رفت، حرکت بزرگی همچون# نهضت_جنگل برای اصلاح آن پدید آمد. جریان‌های فکری و سیاسی گوناگون در مشروطه گیلان، هرکدام تأثیراتی بر کشور گذاشتند؛ از گسترش آزادی‌خواهی و مبارزه با استبداد تا نقش‌آفرینی در فتح تهران و برکناری محمدعلی شاه. در کنار این دستاوردها، نفوذ جریان‌های غرب‌گرا و بیگانه‌دوست موجب انحراف بخشی از نهضت و حذف برخی رهبران مذهبی شد. 🔶 در آغاز سده چهاردهم قمری، مردم ایران با عقب‌ماندگی‌های آشکار و نفوذ استعمارگران مواجه بودند. بی‌عدالتی، فساد اداری و فشار مالیاتی، نارضایتی گسترده‌ای ایجاد کرده بود. در تهران، نخستین مطالبه جنبش عدالتخانه، برکناری علاءالدوله حاکم مستبد بود و در #گیلان، هدف اصلی اعتراض‌ها عزل ابوالفضل میرزا عضدالسلطان بود که با حکم مظفرالدین شاه از سال ۱۳۲۱ق بر این خطه حکمرانی می‌کرد. جوانی بی‌تجربه که اداره امور را به اطرافیان نالایق و فرصت‌طلب سپرد. عملکرد او و کارگزارانش، به‌ویژه آصف‌الملک و ملی‌الممالک، با تعدی و مالیات‌ستانی‌های سنگین، خشم مردم را برانگیخت. 🔷 همزمان با جنگ روسیه و ژاپن، قیمت قند و دیگر واردات از روسیه چند برابر شد و بدون اقدام مؤثر دولت، فشار معیشتی بر مردم افزایش یافت. در چنین وضعی، از اواسط ذی‌الحجه ۱۳۲۳ق، هجده تن از علمای برجسته رشت همراه با سیصد طلبه و هزاران شهروند، در بقعه خواهر امام(س) متحصن شدند. آنان روزانه برنامه‌های منظم سخنرانی و وعظ برگزار و دعوت به اتحاد و مقابله با فساد، محور اصلی این تجمع بود و شیخ حسن حسام‌السلام نقش برجسته‌ای در هدایت آن داشت. 🔶 تحصن رشت، همزمان با «#مهاجرت_صغری» در تهران بود که با حضور علمایی چون #سید_عبدالله_بهبهانی و #سید_محمد_طباطبایی در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) آغاز شد. در این مهاجرت، فهرستی از مجتهدان سرشناس کشور حضور داشتند یا از پایتخت پشتیبانی می‌کردند. آیت‌الله خمامی نیز برای پیگیری عزل عضدالسلطان به تهران رفته بود. آنان در اواسط ذی‌القعده و پس از پذیرش تأسیس عدالتخانه توسط مظفرالدین شاه، با استقبال مردمی به شهرهای خود بازگشتند. 🔷 در گیلان، این پیروزی نسبی به موج تازه‌ای از مطالبه عزل عضدالسلطان انجامید. تلگراف‌هایی به دربار ارسال شد، اما با بی‌پاسخی شاه، تحصن بقعه خواهر امام ادامه یافت. سرانجام، علما و مردم رشت «#اعلامیه_هجده_فصلی» را تدوین کردند که در آن، مواردی چون جلوگیری از فساد و بی‌عفتی، تعدیل مالیات‌ها، رعایت عدالت در قضاوت، برابری حقوق ایرانیان و بیگانگان و انتخاب کارگزاران صالح و امین تصریح شده بود. این اعلامیه به تهران فرستاده شد و در اختیار حاکم گیلان هم قرار گرفت. 🔶 در کنار این حرکت‌های عدالت‌خواهانه، جریان‌هایی از روشنفکران غرب‌گرا با بست‌نشینی در کنسولگری انگلیس، مسیر نهضت را تغییر دادند و خواسته‌های عدالتخانه را به مطالبه تشکیل مجلس شورای ملی بدل کردند. این اقدام، که نقطه‌ای مهم از انحراف مشروطه بود، بی‌اعتمادی و شکاف میان علما و برخی از نیروهای سیاسی را عمیق‌تر کرد. با این حال، هنگامی که محمدعلی شاه مشروطه را به توپ بست، نیروهای گیلانی بار دیگر در کنار مبارزان تهران ایستادند و با فتح پایتخت، حکومت استبدادی او را برانداختند. 🔷 هرچند مشروطه دوباره برقرار شد، اختلاف نظر میان مشروطه‌خواهان دینی و غرب‌گرایان باقی ماند و تجربه اعتراضات، تحصن‌ها و اعلامیه هجده فصلی، بعدها الهام‌بخش جنبش‌های دیگر در گیلان و سراسر ایران، از جمله نهضت جنگل شد. 🖇 متن کامل فصل‌نامه را در وبسایت رسمی بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانش‌نامه انقلاب اسلامی مطالعه فرمائید #فصلنامه_۱۵_خرداد #میثم_عبداللهی #نهضت_مشروطه #گیلان #عضدالسلطان #تحصن_رشت #مهاجرت_صغری #سید_عبدالله_بهبهانی #سید_محمد_طباطبایی #اعلامیه_هجده_فصلی #عدالتخانه #فتح_تهران #نهضت_جنگل #اعتراضات_مردمی #فساد_اداری #گرانی_قند #کنسولگری_انگلیس 🆔 @Bonyadtarikh‎