گوید این خاقانی دریامثابت خود منم! خویشتن همنام خاقانی شمارند از سخن پارگین را ابر نیسانی شمارند از سخا نی همه یک نام دارد در نیستان‌ها ولیک از یکی نی قند خیزد و ز دگر نی بوریا دانم از اهل سخن هرکه‌این فصاحت بشنود در میان منکر افتد خاطرش، یعنی خطا گوید این خاقانی دریامثابت خود منم خوانمش خاقانی امّا از میان افتاده «قا» تخلّص شعری برای شاعران قدیم از نان شب واجب‌تر بوده و شاعران گاه بر سر تخلّص‌هاي بامفهوم و خوش‌آهنگ كه به‌راحتي در اوزان مختلف بگنجد رقابت داشتند. مشهورترينِ اين نزاع‌ها مربوط به نظيري نيشابوري است كه گفته‌اند براي ازخودكردن حرف «ی» در تخلّص نظيري كه لابد در آن روزگار براي خود نوعي «برند» (ويژند) به حساب مي‌آمده، مبلغ كلاني به «نظيري مشهدي» پرداخت تا قانع شود به تخلّص «نظیر» قناعت کند. نظير اين رقابت را در بين شاعراني چون نظاماي شيرازي و ناظم يزدي بر سر تخلّص «ناظم» و دعواي لطف‌علي‌بيك چركس با نورمحمّد كاشي بر سر تخلّص «نجيب» و... گزارش كرده‌اند. به دليل ازدحام شاعران بر سر القاب و تخلّصات معتبر شاهد وجود شاعران متعددي با تخلّص‌هاي عطّار و نظامي و حافظ و... و گاه تداخل اشعار آن‌ها با هم در جُنگ‌ها و تذكره‌ها هستيم. [براي تفصيل و منابع بحث← مقالۀ ممتّع شفيعي كدكني« روان‌شناسي اجتماعي شعر فارسي (در نگاهي به تخلّص‌ها)»] ابیاتی که از خاقانی آوردیم مربوط به قصیده‌ای است با مطلع: نیست اقلیم سخن را بهتر از من پادشا در جهان ملک سخن‌راندن مسلّم شد مرا قصیده از سروده‌های آغاز جوانی خاقانی است. او در این چکامه در برابر حاسدان و مدّعیان، خصوصاً شاعری که بر سر عنوان «خاقانی» با او نزاع داشته، از حیثیّت شعری و عنوان خودش دفاع می‌کند. در اين ابيات ما شاهد يكي از اوّلين نمونه‌هاي اين نزاع شاعرانه بر سر تخلّص هستيم. خاقاني در پاسخ می‌گوید اینکه این شخص خود را همنام خاقانی می‌خواند، شبیه است به همنام خواندن پارگین (گنداب) با ابر نیسان که زلال‌ترین باران‌ها از آن فرومی‌ریزد. همنام بودن کافی نیست، زیرا به نیِ بوریا و نیِ شکر هر دو «نی» می‌گویند، امّا این کجا و آن کجا؟! او به شاعر مدّعی حق می‌دهد دچار توهّم شود و خود را همنام و همردیف خاقانی بلکه «خاقانی دریامثابت» بپندارد، زیرا معمولاً شاعران وقتی ابیات درخشان و فصیح را می‌خوانند یا می‌شنوند، در وهلۀ اوّل با خود می‌گویند: چرا این مضمون به ذهن خودم نرسید؟! و خیال می‌کنند سرودن چنان ابیاتی ساده است، امّا وقتی قصد سرودن می‌کنند درمی‌مانند و به خطایشان پی می‌برند و می‌فهمند سرودن چنان شعری ناممکن است. به همین دلیل اشعاری که در اوج فصاحت قرار دارند «سهلِ ممتنع» نامیده می‌شوند. خاقانی در بیت آخر با ریش‌خند مي‌گويد: باشد؛او هم «خاقاني» است، ولي «خاقاني» بدون «قا»، یعنی «خانی» كه به معني «چشمه» است. بدین‌ترتیب خاقانی شاعر رقیب را با تشبیه به چشمه در برابر دریا تحقیر می‌کند! طبیعی است که آن شاعر مدّعی بعد از دریافت این پاسخ محکم از خیر این تخلّص گذشته و به سراغ نام شعری دیگری رفته باشد! #محمدرضا_ترکی #محمد_رضا_ترکی #خاقانی #خاقانی_شروانی #مفاخرات_خاقانی @faslefaaseleh

کتاب غایت ابداع (منشآت عربی خاقانی شروانی) با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمّدرضا ترکی در جایزۀ کتاب اصفهان شایستۀ تقدیر شناخته شد. #غایت_ابداع #منشآت_عربی_خاقانی #خاقانی_شروانی #محمدرضا_ترکی @faslefaaseleh

محمدرضا ترکی در شصت‌ویکمین زادروز خود در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به اثر در دست انتشار خود اشاره و عنوان کرد: پیش از این دو جلد از کتاب «سرّ سخنان نغز خاقانی» را که شامل مباحثی در زمینه زندگی، شخصیت و شعر خاقانی بود در سال 1398 منتشر کرده بودم. این اثر خوشبختانه با استقبال خوب اهل فرهنگ، به‌ویژه استادان و محققان ادبیات روبه‌رو شد و نسخه‌هایش به فروش رفت. این اثر در جشنواره شعر فجر هم به عنوان کتاب سال برگزیده شد. در همان سال دوجلد بعدی این اثر آماده انتشار بود، اما ترجیح دادم انتشار بخش‌های بعدی با تامل بیشتری انجام شود. این استاد زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: از سال1389 این فرصت برایم فراهم شد که علاوه بر دو جلد منتشر نشده، دو جلد منتشرشده را هم بازنگری کنم. امروز اگر دوجلد پیشین منتشر شود، خوانندگان متوجه خواهند شد که ویراسته جدید گسترده‌تر و دقیق‌تر است. در ویرایش جدید از جلدهای اول و دوم بخش‌هایی را حذف و قسمت‌هایی را افزوده‌ام؛ به‌گونه‌ای که ویراسته جدید نه همان است که بود. امیدوارم خوانندگان هم با من همداستان باشند. ترکی با اشاره به اینکه به‌زودی دوجلد منتشرشده قبلی و دوجلد منتشرنشده را  در قالب دوجلد مفصل‌تر، هرکدام در حدود 1000 صفحه منتشر خواهد کرد، گفت: در چاپ تازه هم نکات تازه و دقیقی در زمینه شعر خاقانی، این شاعر شگفتی‌ساز، مطرح شده که چه‌بسا موجب شگفتی خوانندگان شود. وی همچنین خبر داد: اثر دیگری که با همکاری سیدمحسن حسینی وردنجانی در دست انتشار دارم، نسخه عکسی دیوان خاقانی متعلق به کتابخانه لالااسماعیل است. این نسخه کامل‌ترین و دقیق‌ترین دست‌نویس موجود از دیوان خاقانی است و انتشار این نسخه همراه با مقدمه‌ای مبسوط و نمایه‌های لازم می‌تواند تا زمان انتشار یک تصحیح منقح از دیوان خاقانی نیاز محققان را برطرف کند. بسیاری از مشکلات موجود در روایت و درک و شرح ابیات خاقانی با انتشار این نسخه از میان خواهد رفت. این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین به ارائه پیشنهاد نامگذاری اول بهمن ماه به نام "روز خاقانی" اشاره کرد و گفت: براساس تحقیقات دقیق می‌دانیم که خاقانی در روز بیست‌ویکم شوال سال 581 قمری در تبریز روی در نقاب خاک کشیده‌است. این تاریخ معادل 21 ژانویه 1186 میلادی و 21 اسفند 554 یزدگردی و 7 بهمن سال 107 جلالی مطابق با یکم بهمن‌ ماه در تقویم رسمی هجری شمسی در ایران است. ما در فرهنگستان زبان و ادب فارسی همین روز را به شورای فرهنگ عمومی کشور به‌عنوان روز خاقانی پیشنهاد کردیم تا به همین عنوان در تقویم کشور گنجانده شود. خوشبختانه این پیشنهاد در شورای فرهنگ عمومی مراحل تصویب را می‌گذراند و امیدواریم به‌زودی تصویب و اعلام شود. وی تأکید کرد: خاقانی شاعر بسیار بزرگی است و یکی از ارکان زبان فارسی به‌شمار می‌آید و جای آن است که تا مدعیان وی را هم مصادره نکرده‌اند، مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. اعلام روزی به نام خاقانی شروانی می‌تواند اقدامی مثبت، و البته مقدماتی، برای معرفی بیشتر این حکیم فارسی‌زبان باشد. #ایبنا #مصاحبه_با_ایبنا #محمدرضا_ترکی #سر_سخنان_نغز_خاقانی #خاقانی #خاقانی_شروانی #روز_خاقانی @faslefaaseleh

منتشر شد. دیوان خاقانی شروانی نسخۀ کتابخانۀ لالااسماعیل ترکیه دقیق‌ترین و کامل‌ترین دیوان شناخته‌شده از دیوان خاقانی همراه با مقدمۀ مبسوط در معرفی نسخه و دلایل برتری آن بر نسخه‌های موجود و فهرست‌ها و نمایه‌های متنوّع و لازم. #محمدرضا_ترکی #دیوان_خاقانی #خاقانی_شروانی #نسخه_لالااسماعیل #چاپ_عکسی_دیوان_خاقانی #سیدمحسن_حسینی_وردنجانی #نشر_سمبل @faslefaaseleh

تصویب روز بزرگداشت خاقانی شروانی به پیشنهاد فرهنگستان زبان و ادب پارسی و با موافقت شورای فرهنگ عمومی و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و ابلاغ ریاست محترم جمهوری، روز اوّل بهمن‌ماه هر سال در تقویم رسمی کشور به‌عنوان "روز بزرگداشت خاقانی شروانی" گنجانده شد. اصحاب ادبیات و فرهنگ می‌باید مناسبت‌هایی از این دست را گرامی‌ بدارند و در جهت بزرگداشت آن به‌قدر توان بکوشند. #محمدرضا_ترکی #روز_بزرگداشت_خاقانی_شروانی #روز_خاقانی #خاقانی_شروانی #خاقانی @faslefaaseleh

غرایب و بدایعی از دیوان خاقانی شروانی پوشۀ شنیداری خطابۀ ورودی دکتر محمدرضا ترکی (عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی) زمان: دوشنبه، سی‌ام بهمن ۱۴۰۲ https://apll.ir/1402/12/13/%d8%aa%d8%b5%d8%ad%db%8c%d8%ad-%d8%a8%db%8c%d8%aa%e2%80%8c%d9%87%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d8%b3%d8%b1%d9%88%d8%af%d9%87%e2%80%8c%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%ae%d8%a7%d9%82%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%b4/ #محمدرضا_ترکی #فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی #خاقانی_شروانی #خاقانی @faslefaaseleh

حوزه هنری - 📷 دومین نشست درس‌گفتارهای«شناخت زبان خاقانی» https://news.hozehonari.ir/photo/48647/%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%B3-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C #خاقانی #خاقانی_شروانی #محمدرضا_ترکی #آنی_با_خاقانی #حوزه_هنری 🆔️ @faslefaaseleh

بسیاری از شاعران نتوانسته‌اند با خاقانی هماوردی کنند - خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency https://www.mehrnews.com/news/6186400/%D8%A8%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF #خاقانی_شروانی #محمدرضا_ترکی #آنی_با_خاقانی #حوزه_هنری 🆔️ @faslefaaseleh

محمدّرضا ترکی در سومین جلسه درس‌گفتارهای «آنی با خاقانی»: زندگی و زمانه خاقانی و حوادث تاریخی تأثیرگذار بر شعر او دکتر محمدرضا ترکی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، شاعر و پژوهشگر ادبی، در سومین جلسه از سلسله درس‌گفتارهای«آنی با خاقانی»، شناخت دقیق زمینه‌ای تاریخی که یک شاعر یا نویسنده در آن زیسته را برای فهم متن آن شاعر یا نویسنده بسیار ضروری و اساسی دانست و گفت: حوادث روزگار و زندگی آفریننده متن به ما در فهم متون خیلی کمک می‌کند و باید به مرجع ضمیرها در عبارات شاعران پی ببریم و به همین دلیل است که به سال‌شمار بستر تاریخی زندگی شاعران یا نویسندگان می‌پردازیم. به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، دکتر محمدرضا ترکی با اشاره به تاریخ‌مندی متون ما گفت: برخی پژوهشگران ما خیلی از موارد در خصوص درک متن شاعر یا نویسنده را رصد می‌کنند اما به خاطر عدم توجه به سیر و زمینه تاریخی پدیدآورنده متن به نتیجه مطلوب نمی‌رسند https://news.hozehonari.ir/news/48715/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%AB-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%D8%B9%D8%B1%D8%B4 #محمدرضا_ترکی #خاقانی_شروانی #حوزه_هنری #آنی_با_خاقانی 🆔️ @faslefaaseleh

✳ چرا اوّل بهمن روز بزرگداشت خاقانی شده است؟ محمّدرضا ترکی می‌گوید: اوّل بهمن دقیقا روز درگذشت خاقانی است و به این اعتبار این روز به‌عنوان روز بزرگداشت خاقانی پیشنهاد و پذیرفته شده است. محمّدرضا ترکی، پژوهشگر و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفت‌وگو با ایسنا دربارۀ روز بزرگداشت خاقانی شروانی که از سال جاری وارد تقویم رسمی کشورمان شده است، اظهار کرد: خاقانی یکی از بزرگ‌ترین شاعران زبان فارسی است و می‌توان گفت او در رأس قصیده‌پردازان زبان فارسی قرار دارد. خاقانی مورد توجّه بسیاری از شاعران بوده است؛ از جمله نظامی، مولوی، حافظ و خیلی‌های دیگر. در واقع هیچ شاعر بزرگی معاصر یا پس از او نداریم که به‌نحوی از خاقانی در شگردهای شاعری، مضامین و ترکیب‌سازی‌های او پیروی نکرده باشد.   او با تأکید بر اینکه خاقانی در تاریخ زبان و ادب فارسی، شاعر مهمّی است، گفت: همان‌طور که برای دیگر بزرگان این عرصه چون نظامی و سعدی و حافظ و...، اهمیت قائل هستیم، طبعاً برای خاقانی هم باید اهمّیّتی درخور قائل باشیم. این توجّه اگر تا الان نبوده، کوتاهی کرده‌ایم. فرهنگستان هم نظر به همین ضرورت، پیشنهاد روز بزرگداشت خاقانی شروانی را داد. خوشبختانه در شورای فرهنگ عمومی با این پیشنهاد موافقت شد و سپس شورای عالی انقلاب فرهنگی آن را تصویب کرد. این مناسبت فرهنگی از امسال وارد تقویم سالانه و رسمی کشور شده است. ان‌شاءالله بناست از امسال، اول بهمن‌ماه هر سال به عنوان «روز بزرگداشت خاقانی» مورد توجّه قرار بگیرد. طبعاً باید رسانه‌ها، صاحب‌نظران، دانشگاه‌ها و محیط‌های علمی به این مسئله توجه کنند و و رویکرد مناسبی در جهت معرّفی این شاعر به مردم، شناساندن اندیشه‌ها و افکار و سبک سخن خاقانی و خدماتی که به زبان ملی ما کرده است، اتخاذ کنند. این امر از کارهای بسیار لازم است که باید سال‌ها پیش اتّفاق می‌افتاد امّا امسال اوّلین سالی است که این بزرگداشت برگزار می‌شود. ابن پژوهشگر دربارۀ انتخاب اول بهمن‌ماه به عنوان روز بزرگداشت خاقانی، گفت: بر اساس تحقیقات گسترده‌ای که انجام دادیم، سال درگذشت خاقانی سال ۵۸۱ هجری قمری است؛ بر اساس این تحقیقات و اسناد تازه‌به‌دست آمده این شاعر دقیقاً در روز بیست‌ویکم شوّال سال ۵۸۱ قمری، در ۶۱ سالگی در شهر تبریز از دنیا رفته و در مقبرة‌الشّعرای معروف این شهر به خاک رفته است. براساس محاسبات تقویمی، بیست‌ویکم شوّال سال ۵۸۱ قمری مصادف بوده است با بیست‌ویکم اسفندماه سال ۵۵۴ یزدگردی که تقویم کهن پیش از اسلام در ایران بوده است، همچنین این تاریخ مصادف بوده با هفتم بهمن‌ماه سال ۱۰۷ ملکشاهی یا جلالی، و همچنین مطابق بوده با بیست‌ویکم ژانویۀ سال ۱۱۸۶ میلادی که مطابق است با اوّل بهمن‌ماه در تقویم هجری شمسی فعلی که در ایران مرسوم است. بنابراین اوّل بهمن دقیقا روز درگذشت خاقانی است و به این اعتبار این روز به‌عنوان روز بزرگداشت خاقانی پیشنهاد و پذیرفته شده است. ترکی همچنین دربارۀ تأثیر خاقانی بر زبان فارسی توضیح داد: شاعران، به‌ویژه در گذشته، بزرگترین خدمتگزاران زبان بوده‌اند زبان مادری خاقانی، مانند بسیاری از شاعران فارسی‌گو، فارسی دری نبوده است. زبان مادری او فارسی ارّانی، از زبان‌های کهن ایرانی بوده است، امّا مثل دیگر شاعران آثار ارجمند خود را به فارسی دری آفریده است. فارسی دری همواره در تاریخ، چه در ناحیۀ شروان و چه در آذربایجان، زبان علمی و فرهنگی و ادبی و زبان میانجی در میان مردم ایران بوده است. خاقانی به‌عنوان یکی از قلّه‌های زبان فارسی، تأثیر زیادی بر شکوه و عظمت هنری این زبان و بر شاعران بعد از خود داشته است. انتهای پیام https://www.isna.ir/news/1403103021350/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B4%D8%AF #محمدرضا_ترکی #خاقانی_شروانی #روز_بزرگداشت_خاقانی #ایسنا 🆔️ @faslefaaseleh

✳ اوّلین آیین بزرگداشت خاقانی شروانی برگزار شد https://www.iribnews.ir/fa/news/4435302/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF #روز_بزرگداشت_خاقانی #روز_خاقانی #خاقانی_شروانی #فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی 🆔️ @faslefaaseleh

ما از عراق جان غم‌آلود می‌بریم وز آتشِ جگر دل پُردود می‌بریم در گریهٔ وداعِ تذروانِ کبک‌لب طاووس‌وار پای گل‌آلود می‌بریم شب‌ها ز بس که سوزش تب‌ها همی‌کشیم لب‌ها کبود و آبله‌فرسود می‌بریم داریم درد فُرقتِ یاران، گمان مبر کاندوه بود یا غم نابود می‌بریم یاری ز دست رفته غم کار می‌خوریم مایه زیان شده هوس سود می‌بریم! خونین‌دلی به‌صبر سر اندوده وز سرشک خاکین‌رخی چو کاه گل‌اندود می‌بریم گُل درد سر برآرد و ما درد سر چو گُل دیر آوریم و زحمت خود زود می‌بریم گفتی چه می‌برید ز بغداد زادِ راه؟ صد دجله خون که دیده بپالود می‌بریم #خاقانی_شروانی 🆔️ @faslefaaseleh