#رصد 🔭🔭🔭 اساس علم #هيأت بر رصد است،مواضع #نجوم و حركات آن از روى رصد تعيين مىشود. رصد پيش يونانى ها بسيار مهم بود و آلاتى براى رصد ساخته بودند؛ در قرن سوم پيش از ميلاد يونانى ها در #اسكندريه رصدخانه اى ساختند كه در دوره #بطلميوس_قلوذى مؤلف كتاب #مجسطى به منتهاى عظمت رسيد،رصدخانه اسكندريه تا نهضت اسلام يگانه دوران خود بود،آنگاه مسلمانان در دمشق و بغداد و مصر و اندلس و مراغه و سمرقند و غيره رصدخانه بنا كردند. 📌آلات رصد: در دوره تمدن اسلامى آلات رصد از ده-بيست آلت تشكيل مىيافت كه هركدام براى غرض مخصوصى بكار مىرفت و مهمترين آن به قرار زير است: 1. #لبنه: جسم مربّع مسطّحى است كه ابعاد ستارگان و عرض شهرها و ميل كلى با آن تعيين مىشود. 2. #حلقه_اعتدالى: حلقه هایى است كه در سطح دايره معدّل نصب مىشود تا تحويل اعتدالى بدان وسيله تعيين گردد. 3. #ذات_الاوتار: چهار استوانه چهارگوشه است كه با آن تحويل ميل معلوم مىشود و منجم را از حلقه اعتدالى بى نياز میسازد. 4. #ذات_الحلق: اين آلت از حيث شكل و فايده بزرگترين و مهمترين آلات رصد محسوب مىشود و عبارت از حلقهاى است كه به جاى منطقه فلك البروج بكار مىرود و حلقه ديگرى كه بهجاى مارة الاقطاب استعمال مىشود. _ اين دو حلقه را به نسبت تقطيع و تنصيف بر يكديگر سوار مىكنند و ديگر حلقه طول كبرى و حلقه طول صغرى كه اولى در محدّب منطقه و دومى در مقعّر منطقه سوار مىشود؛ آنگاه حلقه نصف النهار كه قطر مقعّر آن مساوى با قطر محدّب حلقه طول كبرى مى باشد و حلقة الارض قطرى دارد كه قطر محدّب آن به اندازه قطر مقعّر حلقه طول صغرى است و اين آلت را بر روى چهارپايه (كرسى) مىگذارند. 5. #ذات_السمت_و_الارتفاع: نيم حلقهاى است كه قطر آن سطحى از سطحهاى متوازى السطوح مى باشد و با آن سمت و ارتفاع آن تعيين مىگردد و رصدشناسان مسلمان آن را اختراع كردهاند. 6. #ذات_الشبتين: سه مسطره بر روى يك چهارپايه است كه بدان وسيله ارتفاع تعيين مىشود. 7. #ذات_الجيب: دو مسطره منظمى است كه دو شعبه دارد. 8. #المشتبهة_بالمناطق: آلتى است داراى سه مسطره و با آن بعد ستارگان تعيين مىشود. 9. #اسطرلاب: بر چندين نوع است و اسامى مختلف دارد: #تامّ #مسطّح #طومارى #هلالى #زورقى #عقربى #آسى #قوسى #جنوبى #شمالى #مبطّخ #سرطق #حق_القمر #مغنى #جامعه #عصاموسى به علاوه بسيارى از آلات رصد كه به تناسب شكل هايشان #مربّع #مستطيل و غيره ناميده مىشوند و شماره آن از حد افزون است/(براى اطلاع جامع و دقيق اصطلاحات رصد و آلات آن به كتاب #ابجد_العلوم_صدیق_قنوجی مراجعه شود) منبع: اخترشناسان و نوآوران مسلمان ج3 ص 25 http://eitaa.com/joinchat/2780430336C5028e29338

#آشنایی_و_آموزش_بخشی_از_هیأت_و_نجوم #رصد ميل #كلّى و ميل #اعظم ميل كلى يا ميل اعظم در اصطلاح علماى #هيئت و #نجوم مقدار زاويه تقاطع معدّل النهار است با منطقة البروج؛ يا اندازه ميل دايرة البروج و مدار انتقالى زمين از خط استواء؛ يا مقدار تمايل محور حركت زمين از مدار استوايى؛ و به تفسيرى كه در كتب هيئت معروف است بزرگترين قوسى است كه از دايره عظيمه ميل ما بين مدار ظاهرى آفتاب و دايره معدل النهار واقع شده باشد از جانب اقرب. چون ميل كلّى از مهمات مسائل هيئت و نجوم و زيج و اسطرلاب است علماى فن براى بدست آوردن اندازه آن از اقدم ازمنه جهد كرده و در اينباره به وسايل مختلف كه از آن جمله آلت رصدى حلقه عرض و ميل و حلقه اعتدالى است متوسّل شده بودند؛ و بسيارى از منجمان كه ابو ريحان از آن جمله اسامى حدود بيست تن از آنها را از زمان اقليدس و ابرخس و اراطستانس تا زمان خودش با نتيجه رصدشان در قانون مسعودى و تحديد نهايات الاماكن آورده است در تعيين مقدار ميل كلى رنج بردند و هركدام استنباطى مخصوص داشتند. معاصران ابوريحان از جمله ابو الوفاء بوزجانى و ابو محمود خجندى نيز در اين خصوص با رصدى تازه نتيجهاى بدست آوردند كه آن را هم ابو ريحان متعرّض شده است؛ با وجود اين احوال روح محتاط و ذهن متحرّک كنجكاو ابو ريحان بههيچ يک از اقوال و ارصاد گذشتگان و معاصرانش اعتماد نكرد و زير بار تقليد نرفت. اين بود كه خود او شخصا درصدد رصد مقدار ميل كلى برآمد و چهار پنج بار آن را انجام داد؛ اوّل بار در جوانى كه هنوز از وطنش خوارزم خارج نشده بود؛ در محلى كه عرض بلدش 41 درجه و 36 دقيقه بود(1)؛ بار دوم پس از بيست و چند سال در جرجانيه خوارزم به سال 407 ه ق؛ سوم بار در غزنه به سال 410؛ چهارم بار هم در غزنه به سال 411 ه ق. كه نتيجهاش بيست و سه درجه و سى و پنج دقيقه و چهل و پنج ثانيه بود؛ و آخرين رصد او به اين قرار انجام گرفت كه روز پنجشنبه 21 ماه صفر 411 اعظم ارتفاعات شمس؛ و روز چهارشنبه 25 و پنجشنبه 26 ماه شعبان آن سال اصغر ارتفاعات شمس را معلوم كرد. شرح رصد و محاسبات نجومى خود را در «تحديد نهايات الاماكن» و قانون مسعودى [ج 1 ص 364- 366] و خلاصه آن را در كتاب «التّفهيم به اين عبارت بيان كرده است: «و اندازه اين ميل بزرگ چنان كه ما به رصد يافتيم بيست و سه جزو است و سى و پنج دقيقه: ص 76». ناگفته نماند كه بعد از ابو ريحان نيز تاكنون بارها ميل كلّى را رصد و اندازهگيرى كردهاند؛ از جمله در رصد خواجه نصيرالدّين به مراغه آن را 23 درجه و 30 دقيقه، و در رصد الغ بيك به سمرقند 23 درجه و 30 دقيقه و 17 ثانيه يافتهاند؛ و بهطور كلى جميع ارصاد قديم تا حال مابين 23- 24 درجه است. رصد علماى امروز هم مانند ارصاد قديم است. 1* قانون مسعودى ج 1 ص 364- 365 (توضيحا به طورى كه از«تحديد نهايات الاماكن» مستفاد مىشود مقصود ابو ريحان از ايام جوانى ظاهرا حدود سنه 384- 385 ه ق است كه هنوز از خوارزم به عراق سفر نكرده و آنجا در كار رصد بود و منظورش از آن موضع كه عرض 41 درجه و 36 دقيقه داشت به تصريح همان كتاب قريه بوشكانز است در سمت غربى جيحون و جنوب جرجانيه خوارزم كه ابوريحان مدتى آنجا اقامت و به امور علمى و رصدى اشتغال داشت. علاوه مىكنم كه در يک موضع از«تحديد نهايات الأماكن» خود ابو ريحان آغاز جوانى و اعمال رصدى خود را حدود سال 380 ه ق نوشته است؛ امّا در اين موضع گفتوگويى از رصد ميل كلى نكرده و فقط استخراج عرض بلد جرجانيه را متعرض شده؛ وانگهى اسمى از روستاى«بوشكانز» نبرده است؛ امّا در سالهاى 384- 385 ه ق مكرر از ميل كلى و عرض بلد هردو گفتوگو كرده و محل رصد خود را نيز همه جا همان روستاى« بوشكانز» گفته است. منبع: اختر شناسان و نوآوران مسلمان ج3 ص 258 http://eitaa.com/joinchat/2780430336C5028e29338