👥 #برخی از رفقایِ کانالِ ادبیات عرب، نسبت به جوابی که در قِبالِ پرسش شماره: ۱۳ مطرح شده است، #اشکالی را وارد نموده اند که بیان آن خالی از فائده نمی باشد؛👇

✅بیان مستشکِل:🔺👇

✋سلام ✍با تشکر از زحمات شما در راه اندازی کانال و ارائه مطالب مفید. 📝در جواب پرسش ۱۳ در کانال کانون ادبیات عرب، به نظر میرسد با توجُّه به قرائن قرآنی و روایی، پاسخی که درج شده، صحیح نیست [زیرا ضمیر فاعلیِ] 《هو》 درِ 《مَن يَشَآءُ》به 《الله》 برمی گردد و #نباید به خاطر فرار از شبهه جبر، مرتکب این اشتباه شد؛ 👆👈قرائنی که در فهم صحیح آیه کمک مي كند، عبارت اند از: 🔸١. إِنْ هِيَ إِلَّا فِتْنَتُكَ《 #تُضِلُّ بِهَا مَنْ #تَشَآءُ وَ #تَهْدِي مَنْ #تَشَآءُ》 ۖ أَنْتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۖ وَأَنْتَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ. اعراف/١٥٥ 🔸۲. قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ 《مَنْ #تَشَآءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ #تَشَآءُ وَتُعِزُّ مَنْ #تَشَآءُ وَتُذِلُّ مَنْ #تَشَآءُ ۖ بِيَدِكَ الْخَيْرُ ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ》آل عمران - 26 🔸۳. وَتَرْزُقُ 《مَنْ #تَشَآءُ》بِغَيْرِ حِسَابٍ آل عمران - 27 🔸۴. تعقيب نماز صبح: اَللَّـهُمَّ صَلِّ علَي مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ اهْدِني لِمَا اخْتُلِفَ فيهِ مِنَ الْحَقِّ بِاِذْنِكَ، اِنَّكَ《#تَهْدي مَنْ تَشآءُ》 اِلي صِراط مُسْتَقيم. 🔸۵. دعاى افتتاح: اِنَّكَ《#تَهْدي مَنْ تَشآءُ》 اِلي صِراط مُسْتَقيم. 🔸۶. دعای ابوحمزه: وَ《#تَهْدي بِكَرامَتِكَ مَنْ تُحِبُّ》، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلي ما نَقَّيْتَ مِنَ الشِّرْكِ قَلْبي. 🔸۷. کلام برخی از صاحبان قلم می باشد یعنی: #آیه شریفه: 《قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَآءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَآءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَآءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَآءُ》 مویّد خوبی است بر این که عائد صله در عبارت شریفه ای که مانند: 《أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَآءُ وَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَآءُ》است ضمیر متّصل منصوبی می باشد و ضمیر مستتر به 《اللَّه》 بر می گردد نه به 《مَنْ》. پس تقدیر چنین است: 《يُعَذِّبُ مَنْ يَشَآئُه وَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَآئُه》؛👈📚رجوع شود: کتاب تجزیه و ترکیب، استاد شیرافکن ص۱۸۲

✅بیان پاسخ:🔺👇

✍باسم الله ✋سلام و خدا قوّت. 🙏ابتدائاً از این که به مطالعه پرسش شماره: ۱۳ پرداخته اید، کمال تشکُّر را داریم؛🌹. 📝لکن نسبت به آن چه که فرمودید، گفته می شود:👇

👤برخی از مفسّرین در تفسیر و پرده برداری از آیه مذکور، احتمال مذبور یعنی ضمیر فاعلیِ 《يَشَآءُ》به 《مَنْ》عود می کند را ارائه داده اند مثلاً #صاحب تفسیر نور در این باره فرموده اند: {بعضی از مفسّران گفته اند: فاعل 《يَشَآءُ》، مردم هستند نه خدا یعنی خداوند گمراه می کند کسی را که خودش بخواهد گمراه شود و هدایت می کند کسی را که خودش بخواهد هدایت شود...}. 📚رجوع شود: تفسیر نور، ج۰۴، ص۳۷۵، ناشر: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، مکان چاپ: تهران، نوبت چاپ: یازدهم‌. 👆👈با این وجود، روشن است که برداشتی که در پرسش شماره: ۱۳ در جهت ردّ شبه جبر مطرح شده است، از #صحّت کافی ای برخوردار است #لکن بحث دیگری در این میان بیان می شود و آن این که آیا ترکیبی که برای دفع شبه جبر مطرح شده است، نسبت به آیه مذکور، ظهور دارد یا خیر؟ یعنی گرچه ترکیب مذکور (یعنی ضمیر فاعلیِ 《يَشَآءُ》به 《مَنْ》عود می کند) از حیث نحوی فی حدّ نَفسِهِ صحیح است یعنی قواعد نحوی، صحّت ترکیبی که بیان شد را تجویز می کنند، #امّا سوال در این است که آیه موردِ بحث هم ظهور در آن ترکیب دارد یا خیر؟ اگر پاسخ خیر باشد یعنی این که آیه مذکور ظهور در ترکیبی که گفته شد، ندارد، آیا پاسخی برای دفع شبه جبر موجود است؟ ⚫️ادامه بحث را در قالبِ 《تامّل》 و با اندکی توضیحِ بیشتر، پیگیری می‌نماییم. #البته توجُّه شود بحثی که بیان می گردد، نیازمند تحقیقِ مفصّلی بوده و از طرفی با مباحثِ نحوی، فاصله زیادی دارد و لذا در اصل پرسش شماره: ۱۳ مطرح نشد #امّا از آن جهت که پرسیده شد، لازم است بیان ‌گردند.

📝 #تامُّل 🔸اگر نسبت به دو احتمالی که در آیه ۴ سوره مبارکه ابراهیم مطرح گردید، تامّلی شود، کشف خواهیم‌ کرد که: 👇 👈طرح آن دو احتمال و دو تفسیر یعنی این‌ که ضمیر فاعلیِ 《يَشَآءُ》به《اللَّه》بازگشت کند یا این که ضمیر فاعلیِ 《يَشَآءُ》به《مَنْ》بازگشت کند، از آن جهت بوده است که خودِ فعل《يَشَآءُ》چنین قابلیّتی را دارا بوده است یعنی چون که فعل مذکور، صیغه مفرد مذکّرِ #غائب بوده است لذا نسبت به فاعل آن دو احتمال سابق، از #حیث_نحوی ثابت است به همین جهت گفته شد که می توان در جهت ردّ شُبه جبر، ضمیر فاعلیِ 《يَشَآءُ》به 《مَنْ》عود کند و در نتیجه ترجمه این قسمت از آیه ۴ سوره ابراهیم چنین شود: {پس ضلیل می کند خدا آن‌ کسی که می خواهد آن‌ کس ضلالت خود اش را و هدایت می کند خدا کسی را که می خواهد آن کس هدایت خود اش را}؛ 🔍لکن با رجوع به برخی دیگر از آیات، مشاهده می شود که فعل 《يَشَآءُ》به صورت صیغه مفرد مذکّرِ #مخاطب یعنی《تَشَآءُ》ظاهر گشته است مثلاً در آیه ۱۵۵ سوره مبارکه اعراف آمده است: 《تُضِلُّ بِهَا مَنْ تَشَآءُ وَتَهْدِي مَنْ تَشَآءُ》 و همان طور که از آیه مذکور روشن است، نسبت به فاعلِ فعلِ《تَشَآءُ》یک احتمال #فقط داده می شود و آن این که ضمیر فاعلیِ 《تَشَآءُ》به 《اللَّه》عود کند یعنی ضلیل و گمراه می کند خداوند متعال هر کسی را که خودِ خدا بخواهد و هدایت می کند خداوند متعال هر کسی را که خودِ خدا بخواهد؛👇

❓❌❓لذا سوال در این است که در آیه ۱۵۵ سوره اعراف، شُبه جبر که به ظاهر حتمی بوده است و نمی توان با تغییر ترکیب به پاسخ از آن برآمد، آیا پاسخی برای ردّ آن ‌موجود است؟ 👤گفته شد که محقّقین نسبت به شبه جبر، پاسخ های متعدّدی را مطرح کرده اند. 👈در ادامه به اجمالی از آن خواهیم ‌پرداخت؛ 🔆ضلالت و هدایت هر دو با اراده و خواست و قدرت الهی صورت می گیرد یعنی هیچ هدایتی و هیچ ضلالتی اتّفاق نمی افتد جز این که خدا بخواهد امّا همه بحث در این است که خداوند متعال به چه صورت اگر بخواهد، کسی را هدایت می کند و اگر بخواهد کسی را گمراه می کند؟ 🎤هدایت و ضلالت هر کدام بر دو قسم می باشند: یکی ابتدائی و دیگری غیر ابتدائی؛ ✅هدایت و ضلالت ابتدائی به این معنا است که خدا ابتدا به ساکن و بدون در نظر گرفتن چیزی، از همان اوّل، هدایت شدن کسی و یا گمراه شدن کسی را بخواد؛ 👆👈به مقتضای قاعده 《لُطف》، هدایت ابتدایی در حقّ خداوند لازم است یعنی خدا باید در ابتدای امر، قصد اش به هدایت جمیع انسان ها تعلُّق بگیرد امّا ضلالت ابتدایی در حقّ خدا جایز نیست یعنی خداوند نمی تواند در ابتدای امر، گمراهی کسی را قصد نماید چون منافات با حکمت او است. ✅هدایت و ضلالت غیر ابتدائی به این معنا است که خدا می تواند به سبب نافرمانی عبد، او را ضلیل نماید و یا این که به سبب مطیع بودن عبد، او را هدایت کند؛ 👆👈ضلالت غیر ابتدایی در حقّ خدا جایز است یعنی خداوند چنین قابلیّتی را دارد که به سبب نافرمانی و طُغیان انسان، گمراهی آن را قصد کند و این در زمانی است که هیچ سبب خیری در بنده پیدا نمی شود و تمام آثار گمراهی در وجود او ظهور پیدا کرده است. 📚رجوع شود: المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۱۶، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مکان چاپ: قم. 🤔با توجُّه به بیان فوق، نتیجه چنین می شود که مراد از 《وَتَهْدِي مَنْ تَشَآءُ》 در آیه ۱۵۵ سوره اعراف، هدایت ابتدایی و غیر ابتدایی است و مراد از 《تُضِلُّ بِهَا مَنْ تَشَآءُ》، ضلالت غیر ابتدایی است. 👌از همین جا معنایِ کلامی که در آن ‌گفته شده است: {شیطان به اراده خدا و قدر الهی مامور به گمراه نمودنِ انسان است} روشن می‌گردد یعنی همان ضلالت غیر ابتدایی و لذا معروف است که می گویند یکی از اسماء خداوند، 《مضلّ》 است. 🔺خلاصه این که با لحاظ پاسخ فوق، شُبهه جبر در همانند آیه مذکور، به هیچ وجه مطرح نمی‌گردد.