📣 حجةالاسلام و المسلمین مسیح بروجردی نوه امام خمینی و از استادان مدرسه فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام در نشست «نقش زمان و مکان در اجتهاد»: 🔺از دیدگاه حضرت امام زمان و مکان در اجتهاد تأثیر دارد. این یک بحث روشی است و مربوط به علم اصول فقه است. ⬅️ این نوع مباحث را حضرت امام اولین بار در نامه ای به آقای انصاری که مشهور به منشور برادری است مطرح می کند و در آن جا می فرمایند اجتهاد در جمهوری اسلامی باید همیشه وجود داشته باشد و وجود اختلاف نظر اصلاً اشکالی ندارد. دومین بار ذیل نامه تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام در تذکری که به اعضای شورای نگهبان می دهند می فرمایند قبل از این که کار بخواهد به مشکل بخورد خودشان مصلحت نظام را در نظر بگیرند. چرا که نقش زمان و مکان و اجتهاد در تصمیم گیری ها در دنیای آشفته کنونی مهم است. 🔘امام(ره) در جایی می گوید اگر فقه تان را اندکی تغییر بدهید بعضی مشکلات حل خواهد شد. سپس در منشور روحانیت مسأله را باز تر بیان می کنند که این گفته امام بیشتر معروف است. در آن جا می فرمایند که به فقه سنتی و اجتهاد جواهری معتقدم و تخلف از آن را جایز نمی دانم. استنباط من این است که حضرت امام معتقد است که برداشتی از فقه پویا دارم که این برداشت را نمی پسندم و روش دیگری را برای فقه پویا می پسندم که از دل فقه سنتی بیرون می آید. فقه سنتی است که خصوصیاتی در خود دارد که باعث می شود پویایی به وجود آید. 🔸به عقیده من نوع بیان امام درباره اهمیت زمان و مکان در فقه و پویا بودن فقه سنتی ما به گونه ای است که گویا امام می خواهد بگوید این حرف، مسأله جدیدی نیست که من بخواهم یک روش فقهی جدیدی را اختراع کنم و آن چیزی را دارم بیان می کنم که فقه شیعه دارای آن است. از مجموع بیانات حضرت امام این گونه می توان فهمید که در حل معضلات فقهی و قانونی ایشان دو نوع راه حل دارند: یکی مسأله ولایت فقیه و حکم حکومتی است. که سال گذشته در این جا چند مرحله پیرامون آن صحبت کردیم و دیگری بحث زمان و مکان و تغییر در فتوا است. امام خمینی (ره) در جایی می فرمایند: مسأله ای که در گذشته حکمی داشته است ممکن است در روابط سیاست و اقتصاد و اجتماعدر دوران دیگر حکم دیگری داشته باشد. ▪️ مثلاً وقتی گفته شده که مجسمه سازی حرام است ممکن است در دورانی گفته شده که بت پرستی رواج داشته و مجسمه سازی موجب تشبه به خالق می شده که حرام اعلام شده و ممکن است در زمان فعلی مجسمه سازی حرام نباشد. یا مسأله تراشیدن ریش به دلیل پیدا کردن وجه تمایز ظاهری با یهودیان در آن دوران بوده و امروز ممکن است این عمل حرام نباشد. موردی دیگر بحث دوران غیبت کبری است. مثلاً این که گفته شده خمس باید به دست امام معصوم برسد در زمان غیبت چه می شود؟ ابتدا گفتند مبالغ خمس ها را نگه داریم و صبر کنیم تا حضرت ظهور کنند و به دست او برسانیم. اما بعد از طولانی شدن زمان غیبت به این نتیجه رسیده اند که این کار غیر ممکن است و بهتر است به مصارف دینی برسانند. #خبرنامه_پژوهشی #زمان_مکان #اجتهاد http://yon.ir/mfeqhi100 —--- متن کامل این گزارش را در اینجا بخوانید: 👉 yon.ir/mfeqhi14 —------— 🔍 کانال «مرکز فقهی امام محمد باقر(ع)»： 👉@mfeqhi

⏺ جایگاه عقل در اجرای قوانین دینی حجة الاسلام و المسلمین محمد سروش محلاتی: 📌حتی در مواردی که حکم شرع وجود دارد باز هم ما مستقل و بی‌نیاز از عقل نیستیم. زیرا علاوه بر آن که در مرحله فهم حکم شرعی از نصوص دینی نیاز به عقل وجود دارد، بالاتر از آن، در مرحله اجرا و کیفیت پیاده کردن نیز نیازمند عقل هستیم. یکی از مشکلات زمان ما همین است که افراد فکر می کنند همین که حکمی در شرع آمده، بدون اندیشه و دانش و فکر می توان آن را به اجرا در آورد. شهید بهشتی می‌فرماید: «پیامبران نورافکن های قوی برای زندگی هستند که بشر را از استفاده از عقل و فکر و تجربه بی نیاز نمی کنند. هرگز! برای اینکه اگر پیامبر حتی یکایک احکام و قوانین هم برای ما بیاورد باز اجرای قانون یک دنیا عقل و تجربه می خواهد». 📊یک جمله « احل الله البیع و حرم الربا» در قرآن آمده است. این « حرّم الربا» برای این که در صحنه تجارت و بازار بتوان پیاده کرد و یا مبنای بانکداری قرار بگیرد، یک دنیا عقل و تجربه لازم است. نیم آیه در قرآن که فرموده است «و لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» کفار نباید بر مؤمنین سلطه داشته باشند، ولی در صحنه عمل چگونه می‌توان جلوی این سلطه را گرفت؟ آیا همین که رابطه را با کفار قطع کردیم جلوی سلطه گرفته شده است؟ گاهی ممکن است اصلا قطع رابطه علمی یا اقتصادی نه تنها به قطع سلطه آنها بیانجامد، بلکه موجب ضعف جامعه اسلامی و در نهایت وابستگی بیشتر شود. 📎خدا رحمت کند عالم بزرگوار ملا علی کنی را که مجتهد طراز اول عصر ناصری بود. می‌خواستند راه آهن برای ایران بیاورند گفت اجازه نمی‌دهم، زیرا اگر راه آهن بیاید فرهنگ غرب هم همراهش خواهد آمد و ما باید جلوی سلطه فرهنگ غرب بایستیم، و ایستاد و حکومت هم به خاطر جایگاه ملاعلی کنی تا وقتی او زنده بود راه آهن را نیاورد. ولی سوال این است که این شیوه‌ها و روش‌ها، در عمل و اجرا، ما را در چه موقعیتی قرار می‌دهد؟ ما را در صحنه بین المللی، نوانمند می‌کند و یا از توانایی می‌اندازد؟ ملاعلی فکر می‌کرد با جلوگیری از ورود صنعت، جلوی سلطه غرب گرفته می‌شود، ولی آیا امروز با منع و تحریم و جلوگیری کردن می‌توانیم استقلال خود را حفظ کنیم و جلوی سلطه گرفته می‌شود؟ 📌 مشکل جامعه امروز ما این است که فکر می کنیم چون احکام شریعت را داریم دیگر نیازی به عقل و فکر و تجربه برای پیاده کردن آن حکم نداریم. #خبرنامه_پژوهشی #اجتهاد #جامعه —--- متن کامل این خبر را در اینجا بخوانید: 👉 yon.ir/mfeqhi23 —------— 🔍 کانال «مرکز فقهی امام محمد باقر(ع)»： 👉@mfeqhi

📣 شهید مطهری و تحول در اجتهاد استاد مطهری در انتهای بحث امر به معروف و نهی از اهمیت ظهور مصلح در میان دین‌شناسان سخن گفتند. اصلی‌ترین کار یک مصلح دینی، شاید شروع اصلاح‌گری در حوزۀ معارف دینی و فقهی باشد. وی مشخصاً سه پیشنهاد مهم برای تحول جدی در عرصۀ اجتهاد و فهم دین ارائه می‌دهد که برخی از آن‌ها در واقع به اصلاح خود فرآیند اجتهاد مربوط می‌شود. 1️⃣ اول؛ توجه جدی به مسئلۀ زمان و زمان‌شناسی در اجتهاد 2️⃣ دوم؛ پیشنهاد تخصصی‌شدن فقه 3️⃣ سوم؛ مسألۀ شورای فقهی 🔹 استاد مطهری در‌بارۀ لزوم توجه به شرایط زمانه، مثال قابل توجهی را مطرح می‌کنند. او می گوید فقیه بسته به این‌که در چه محیطی بزرگ شده، در شهر بوده یا روستا، در محیط سرسبز و پر‌آب بوده یا کویری و خشک و … با رویکردهای گوناگونی به احکام و قواعد آن رویارویی می‌شود. فقیهی که در شهری است که آب‌انبارهای متعدد دارد و امکانات دست‌رسی به آب زیاد است، ممکن است در احکام طهارت سخت‌گیرانه‌تر از فقیهی فتوا دهد که در جایی کم‌آب و کویری زندگی می‌کند و با معضلات بی‌آبی بیشتر دست و پنجه نرم کرده است. 🔸 استاد مطهری خاطره فقیهی را نقل می کنند که بعد از سفر به حج در فتوای سخت گیرانه خود درباره طهارت تجدید نظر می کند و متوجه می شود فتوای او در همه نقاط قابلیت و امکان انجام ندارد. سخن شهید مطهری این است که چگونه ممکن است فقیهی، از نظامات و جریان‌های طبیعی بی‌خبر باشد و به تکامل و پیشرفت زندگی ایمان نداشته باشد، آن گاه بتواند دستورهای عالی و مترقی این دین حنیف را که برای همۀ نظامات آمده و ضامن هدایت این جریان‌ها و تحولات و پیشرفت‌هاست، به طور کامل و صحیح استنباط کند. حضرت امام نیز در نامه ای مشهور به منشور روحانیت مشابه چنین مطلبی را می فرمایند که «ما مجتهد را مجتهد نمی دانیم مگر اینکه به معادلات سیاسی و اقتصادی جهان آگاه باشد.» 🔘 نکتۀ دوم، تخصصی‌شدن فقه است. استاد ابتدا توضیح می‌دهد که تخصصی‌شدن، هم معلول پیشرفت علم است و هم خود، علت می‌شود برای پیشرفت بیشتر آن. مثلاً در پزشکی، پیشرفت علم موجب پیدایش شاخه‌های گوناگونی در این رشته شده است و گسترش این زیرشاخه‌ها، خود به رشد بیشتر دانش پزشکی منجر می‌شود. استاد معتقد است که فقه نیز برای رشد بیشتر، نیازمند تخصصی‌شدن است؛ از این رو استاد معتقد است که فقه نیز برای پیشرفت باید تخصصی شود. 🔳 نکتۀ سوم، بحث شورای فقهی است؛ به این معنا که گروهی از فقها که در عرصه‌های مختلف فقه از تخصص بالاتری برخوردارند، با هم‌فکری با یکدیگر، یک نظر واحد را در مسائل گوناگون به مقلدین عرضه کنند. در واقع بحث شورای فقهی و تخصصی‌شدن فقه، دو مسئلۀ لازم و ملزوم‌اند. برخی گمان می‌کنند که بحث شورای فقهی، تنها مشکل مقلدین را در رجوع به مراجع مختلف و گرفتار‌شدن در بلاتکلیفی در مسائل اجتماعی حل می‌کند، اما مهم‌تر از این مسئله، آن است که وقتی کاری به صورت شورایی و با هم‌اندیشی صورت می‌گیرد، همۀ جوانب یک مسئله دیده می‌شود و در نهایت، فتوایی که از این شورا خارج می‌شود، در‌بر‌گیرندۀ ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و … است. ☑️ البته این پیشنهاد استاد مطهری امروزه گرچه در حد مراجع تقلید جامۀ عمل به خود نپوشیده است، اما در سطوح پایین‌تر به تدریج در حال عملی‌شدن است. yon.ir/YFJdW —------------------------------- متن کامل این یادداشت را در اینجا مطالعه کنید: 👉 yon.ir/mfeqhi28 #خبرنامه_پژوهشی #اجتهاد #تحول —------— 🔍 کانال «مرکز فقهی امام محمد باقر(ع)»： 👉@mfeqhi

🔲 گفتگوی پدر و فرزند 👈 در باب احتیاطات مجتهدان آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی: 🔹در زنجان یکی از اعاظم فضلاء سابق می‏گفت چگونه این که گاهی می‏گویند باید مجتهد مطلق باشد تا فلان حکم بار شود، با احتیاطاتی که همه آقایان دارند، جمع می‏شود و باید مجتهد مطلقی نداشته باشیم؟ 🔸به ایشان گفتم که این اشکالی ندارد، به خاطر این که اجتهاد دو معنا دارد: یکی به معنای ملکه است که قدرت استنباط است. ممکن است کسی قدرت استنباط همه احکام را داشته باشد اما کسی خلق الساعه نمی‏تواند پاسخ دریای فروعات فقه را بدهد و نیاز به زمان دارد و قبل از تحقیق و رسیدگی به این مسائل احتیاط می‏کنند. چنین فردی از نظر ملکه اجتهاد مطلق است، اما اجتهاد بالفعل بسیاری انجام نداده‏ است؛ لذا مجتهد مطلق بودن با این احتیاطات منافات ندارد. 🔹این را بعداً با مرحوم آقای والد مطرح کردم؛ ایشان فرمود که استاد ما می‏گفت در مواردی که آقایان احتیاط می‏کنند، قصور در دلیل است و قصور در مستدل نیست. مستدل در همه جا قدرت استنباط دارد و دلیل قاصر است. من به ایشان عرض کردم که اگر دلیل قاصر باشد، باید به اصل برائت مراجعه شود. 🔸ایشان فرمود که حتی دلیل حکم ظاهری نیز قاصر است که آیا شامل این شک‏ها می‏شود یا نمی‏شود؟ 🔹من عرض کردم که اگر ادله ظاهری قاصر باشد، چطور فرد می‏تواند در احتیاطاتش به دیگری ارجاع دهد؟ چون مجتهدی که ادله ظاهری را قاصر می‏داند، در حقیقت مجتهد دیگری را که همان ادله را قاصر نمی‏داند تخطئه می‏کند. نظیر مجمل و مبینی که در اصول بحث شده است. لذا بحث، ثبوتی است و این طور نیست که کسی که حکم به اجمال می‏کند، بگوید من جاهلم و تو عالم هستی؛ بلکه او می‏گوید کسی که لفظ مجمل را مبین فرض می‏کند، درست نمی‏گوید. بنابراین او نمی‏تواند به دیگری ارجاع دهد. چون علت ارجاع همین است که در مستدِل از نظر زمان و وقت مراجعه قصور هست ولی از نظر قدرت علمی چنین قصوری نیست، و لذا به کسی ارجاع می‌دهد که مراجعه کرده است و ادلّه را ملاحظه نموده است. بنابراین جواب اجتهاد مطلق همان است که عرض کردم که از نظر ملکه مطلق است و ممکن است از نظر فعلیت اطلاق نداشته باشد. ▪️برگرفته از : کتاب الصوم، جلسه 267، 2 آذرماه 1388 #نکات_اشارات #اجتهاد —------— 🔍 کانال «مرکز فقهی امام محمد باقر(ع)»： 👉@mfeqhi

💠 اجتهاد و تشخیص روایت صحیح از ضعیف ❖ مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید احمد زنجانی در کتاب «الکلام یجرّ الکلام» درباره جایگاه ویژه اجتهاد در علوم دینی و روش تخصصی و پر زحمت شناخت احادیث صحیح می‌نویسد: 📝...علوم ديانتى گاه مورد سوء استفاده واقع مى‏‌گردد؛ آن هم در وقتى است كه به دست نادان بيفتد و پيش از آن كه آن را به مرحله كمال برساند، به مرحله عمل بياورد و يا اينكه مسلكى به نام علم [نه خود علم] اتّخاذ كند و از عدّه‌‏اى از هم مسلكان خود -براى متاع خود- خريدار پيدا نمايد؛ آن‌گاه، در علمى كه از طريقش وارد نشده، قضاوت و جرح و تعديل نمايد. ▫️اينكه در اخبار اهل‌بيت، اخبار جعلى قاطى شده، مورد شبهه نيست و عمده اهتمام علما از صدر اوّل تا كنون تميیز دادن آنهاست؛ كه آن هم به اين آسانى صورت نمى‌‏گيرد. مخصوصا علم رجال -كه علم مهمّى است براى تشخيص اخبار صحيحه از ضعيفه- از قلم علما بيرون آمده است. ▫️اهل علم بايد مجموع اخبار وارده در يك موضوع را به دست بياورند و در مفاد هر يك دقّت نمايند. آن‌گاه، در حال راوى‏‌هاى اخبار دقّت نمايند كه كيانند و چه حال دارند. سپس فتاواى علماى اهل تسنّن را به دست آورند كه در عصر ائمّه (علیهم السلام) صاحب فتوى از آنها، چه کسی بوده و فتوايش چه بوده است (چون ممكن است خبر از روى تقيّه صادر شده باشد.) و بعد، فتاواى علماى مذهب خودمان را به دست آورند و بفهمند كه آنها بر وفق كدام يك از اين اخبار، فتوى داده و از كدام يك، اعراض كرده‌‏اند؛ تا با اين مقدّمات و قرائن، راهى براى مشخّص كردن اخبار جعلى پيدا نمايند. اين هم يك عمر جان كندن مى‌‏خواهد و در مجالس درس علماى مهمّ حاضر شدن لازم دارد. اين است كه اجتهاد، مشكل است و از هزاران محصّل، يك نفر مجتهد و از صدها مجتهد، يك نفر اعلم در مى‌‏آيد. اكنون يك نفر كه زير زحمت اين كارها نرفته تا قوّه تمیيز خبر صحيح را از ضعيف پيدا كند، زير همه مى‌‏زند! ▫️واقعا اسلام از دست دو دسته نادان، نالان است: يكى آنهایى است كه اخبار ضعيفه را قاطى اخبار صحيحه كرده، همه را وحى مُنزل مى‏‌دانند؛ و ديگرى هم آن‌هایی هستند كه اخبار صحيحه را قاطى اخبار ضعيفه كرده، فاتحه همه را مى‌‏خوانند! هر دو دسته، فاقد قوّه تمیيزند و قضاوتشان، سر بى‌‏صاحب تراشيدن است! #اجتهاد #مجتهد #روایت_صحیح #روایت_جعلی #الکلام_یجر_الکلام @zanjani_net

💠 اجتهاد و تشخیص روایت صحیح از ضعیف (2) ❖ مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید احمد زنجانی در کتاب «الکلام یجرّ الکلام» در ادامه بحث از اهمیت جایگاه اجتهاد در علوم دینی می‌نویسد: 📝...شنيدم يك نفر از دسته دوم [کسانی که به بهانه وجود برخی احادیث ضعیف، همه روایات را نامعتبر می‌شمارند] در راه مكّه، انگشتر عقيق را از دستش كنده، انداخته و گفته است: اين چه چيز است كه انسان را نگاه بدارد؟ و مقصودش بى‏‌التفاتى بر اخبار فضيلت انگشتر عقيق بوده است؛ چون در اخبار است كه حضرت امام رضا (عليه‌السلام) فرمود: «هر كه صبح كند، پيش از آن كه كسى او را ببيند، انگشتر عقيق در دست كرده و نگين آن را به سوى كف دست بگرداند و سوره «إنّا أنزلنا» را بخواند و بعد بگويد: «آمَنْتُ باللّه وَحْدَهُ لا شَريكَ لَه و آمَنْتُ بِسِرِّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وِلايَتِهِم»، خداوند او را در آن روز از بلاهاى آسمانى و زمينى نگه مى‌‏دارد و در حرز خدا و حرز رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مى‌‏باشد.» و از حضرت امير (عليه‌السلام) روايت شده كه فرمود: «انگشتر عقيق در انگشت بكُنيد كه براى شما مبارك است و از بلا ايمن باشيد.» ▫️نگارنده مى‌‏گويد: منظورش از پرتاب كردن انگشتر، جسارت و اسائه ادب به اين روايات بوده؛ و حال آن كه در روايت نگفته كه انگشتر نگه مى‌‏دارد؛ بلكه گفته خدا نگه مى‏‌دارد و در حرز خدا و حرز رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مى‌‏باشد، نه در حرز انگشتر! او مخصوصا براى اينكه دل مردم را چركين كند، مى‌‏گويد: اين انگشتر پرستى است، انگشتربازى است. ▫️شخصى حضور حضرت امام باقر (عليه‌السلام) عرض كرد كه موشى در دبّه روغن مرده؛ درباره خوردن آن روغن چه مى‌‏فرمایيد؟ امام (علیه السلام) فرمود: «نخور.» عرض كرد موش، كوچكتر از آن است كه براى آن، از طعام خود بگذرم! حضرت فرمود: «تو موشى را حقير نشمردى، بلكه دينت را حقير شمردى!» اين مرد هم انگشتر را حقير نشمرده، بلكه دينش را حقير شمرده است؛ زيرا اخبار زياد در فضيلت انگشتر هست؛ مخصوصا در نماز كه ثواب نماز را بسيار زياد مى‌‏كند. اكنون يكى با انگشتر نماز خوانده و ديگرى بى‏‌انگشتر. واقع امر از دو شقّ خالى نيست: يا آن اخبار، جعلى بوده و يا صحيح بوده است. اگر جعلى بوده، زيانى از آن به آن كس كه انگشتر در انگشت كرده نمى‌‏رسد؛ بلكه زينتى بوده در انگشتش. و امّا اگر صحيح بوده، آن كه تركَش كرده، چه قدر فايده از دست داده، ناچار انگشت ندامت خواهد گزيد! پس در اين انگشتربازى (به قول او)، بُرد با آن كسى است كه آن را در انگشت كرده باشد؛ چون اگر اخبارش صحيح باشد، هم برايش ثواب هست و هم بر انگشتش، زينت؛ و اگر صحيح نباشد، اقلّاً بر انگشتش زينت كه هست. ▫️شنيده‌‏ام بعضى هم پيروى كرده و انگشترها را پرتاب كرده‏‌اند. نگارنده از آنها مى‏‌پرسم: چه شده؟ شما از قول يك نفر، قطع بر جعلى بودن اخبار كرديد و امّا از قول هزار نفر از بزرگانِ از علما كه در علم دين، استخوان خرد كرده‏‌اند، احتمال صحيح بودن آنها را نداديد!؟ چون اگر احتمال مى‏‌داديد، انگشترها را پرتاب نمى‏‌كرديد؛ چرا كه عقل مانع مى‌‏شد؛ زيرا انگشتر در دست كردن، چيزى است مأمون‌‏الضرر و مظنون‌‏النفع؛ و البتّه چيزى كه ضررش مأمون و نفعش مظنون باشد، عقلا آن را ترك نمى‌‏كنند. #اجتهاد #مجتهد #روایت_صحیح #روایت_جعلی #انگشتر_عقیق #الکلام_یجر_الکلام @zanjani_net