💠تفاوت رجال، درایه و تراجم ✳️مرزبندی دقیق میان سه علم رجال، درایه و تراجم کاری مشکل است. ولی از کاربرد عناوین این علوم در کلمات دانشمندان علم الحدیث، می‌‌توان مرزبندی زیر را بدست آورد: 🔸در علم درایه تنها موضوعاتی که بطور عام با سند شناسی احادیث مربوط است، مورد بحث قرار می‌‌‌گیرد و به سؤالاتی از این قبیل که راوی باید واجد چه شرایطی باشد و چه عواملی او را از درجه اعتبار ساقط می‌‌‌کند و یا اینکه چه اموری باعث ارسال حدیث می‌‌شود، پاسخ می‌‌گوید. 🔹موضوع علم رجال حالات اشخاصی است که در سلسله اسناد احادیث قرار دارند. این علم به حالات و شرایط راویان احادیث از منظر وثاقت و عدم وثاقت در نقل احادیث می‌‌نگرد و تنها به جرح و تعدیل آنان می‌‌اندیشد و روایت و حدیث را از جهت اعتبار و عدم اعتبار، ضعف و صحت، ارسال و رفع و ... بررسی می‌‌کند. 🔸علم تراجم هم حالات راویان و سرگذشت زندگی آنان را به طور عام مورد بررسی قرار می‌‌دهد. رابطه دو علم درایه و رجال را می‌‌توان به رابطه علم اصول و علم فقه تشبیه کرد که در اولی از کبریات و مبانی بحث می‌‌شود و در دومی‌‌ از صغریات و فروع. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۳ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠چرا «علم الحدیث» به وجود آمد؟ ✳️مساله «جعل حدیث» یکی از مشکلاتی بود که دانشمندان مسلمان پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام با آن مواجه شدند. عده‌ای با اغراض مادی و یا سیاسی دست به جعل و تحریف احادیث نبوی زدند و با این کار اعتبار سنت پیامبر را با چالشی جدی مواجه ساختند. این مشکل بعدها در مورد روایات منقول از امامان معصوم علیهم السلام هم پیش آمد. 🔹هدف اصلی دانشمندان علم الحدیث در برخورد با این مشکل را می‌توان متمایز ساختن احادیث مجعول از غیر مجعول دانست. 🔸می‌دانیم هر حدیث از یک متن و یک سند تشکیل شده است. متن حدیث، بخشی است که به «حجت» نسبت داده شده و گفتار حجت را بازگو می‌کند و سند طریق دستیابی، به حدیث است. بررسی متن و سند دو راه برای شناختن درستی و نادرستی یک حدیث است. 👈سندشناسی حدیث برای حصول اطمینان از وثاقت راویان؛ و متن شناسی، بررسی متون احادیث برای کشف نقاط ضعف در محتوای آنهاست. 🔹در بین دانشمندان شیعه هر دو نوع بررسی احادیث رایج است. برای نمونه ابن غضایری از دانشمندان رجالی شیعه و معاصر شیخ طوسی در جرح و تعدیل راویان، بیشتر به جرح و تعدیل متنی پرداخته است. او ابتدا متن روایات متعارض را بررسی کرده و براساس آن به وثاقت و یا عدم وثاقت راویان آن نظر می‌دهد. یک نمونه برای قضاوت درباره راویان از طریق تحلیل متن، روایات سیف بن عمر تمیمی است که گفته‌اند چون متن روایاتی که او نقل کرده از طرق دیگر نقل نشده و او در نقل‌های خود متفرّد است، نمی‌توان به گزارش‌هایش اعتماد کرد. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۴ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠انگیزه‌های جعل حدیث ✳️انگیزه‌های گوناگونی را می‌توان برای جعل خبرهای دروغین و نسبت دادن آن به پیامبر گرامی و امامان معصوم برشمرد که دشمنی جاعلان با دین اسلام از جمله آنهاست. نسبت دادن گفتار بی‌ارزش و یا نامعقول به پیامبر اسلام و امامان و یا ساختن احکام بی‌پایه و ایجاد هرج و مرج در شریعت اسلامی از طریق وارد کردن انبوهی از دستورات دروغین، وسیله خوبی برای مخدوش کردن دین و جایگاه آن در نظر مردم بوده است. 🔹یکی دیگر از عوامل جعل حدیث دوستی‌های جاهلانه بوده است. این انگیزه تا بدان حد مطرح بود که برخی فقیهان مسلمان به جواز جعل حدیث برای نصرت اسلام فتوی داده‌اند. این تصور نادرست که میتوان با جعل برخی احادیث دروغ، مردم را به اسلام پایبندتر نمود موجب شد تا گروهی به جعل احادیثی درباره فضیلت و ثواب خواندن سوره‌های قرآنی دست بزنند تا به این وسیله مردم را به خواندن قرآن بیشتر ترغیب نمایند. 🔸یکی از این جاعلان خود اعتراف کرده است که وقتی دیدم مردم جملگی به طرب و غنا و موسیقی رو آورده و تلاوت قرآن را به کنار نهاده‌اند، اخباری را در فضایل سُور ساختم تا آنان را به سوی قرآن بازگردانم. 🔹با توجه به دلایل و شواهد روشن، اخبار فراوانی که درباره فضایل تعدادی از صحابه پیامبر وارد شده است می‌تو‌اند از اینگونه اخبار ساختگی باشد. ✨یک نکته قابل توجه در مساله «جعل حدیث» اخبار و احادیثی است که از پیامبر گرامی اسلام درباره شیوع جعل حدیث پس از ایشان نقل شده است. از جمله آنها، این خبر است: « قَدْكَثُرَتْ عَلَيَّ الْكَذَّابَةُ فَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»(الکافی، ج۱،ص۶۲) یعنی گروه بسیاری در آینده نزدیک گفتارهای دروغی را به من نسبت خواهند داد، هر کس که آگاهانه بر من دروغی ببندد جایگاه او در آتش خواهد بود. 👈ممکن است در صحت و درستی این خبر تردید شود ولی همین تردید، خود، وجود اخبار و احادیث دروغ را ثابت می‌کند. اما با پذیرش صحت این خبر، علاوه بر وجود احادیث دروغ، کثرت آنها نیز ثابت می‌شود. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۵ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi💠انگیزه‌های جعل حدیث ✳️انگیزه‌های گوناگونی را می‌توان برای جعل خبرهای دروغین و نسبت دادن آن به پیامبر گرامی و امامان معصوم برشمرد که دشمنی جاعلان با دین اسلام از جمله آنهاست. نسبت دادن گفتار بی‌ارزش و یا نامعقول به پیامبر اسلام و امامان و یا ساختن احکام بی‌پایه و ایجاد هرج و مرج در شریعت اسلامی از طریق وارد کردن انبوهی از دستورات دروغین، وسیله خوبی برای مخدوش کردن دین و جایگاه آن در نظر مردم بوده است. 🔹یکی دیگر از عوامل جعل حدیث دوستی‌های جاهلانه بوده است. این انگیزه تا بدان حد مطرح بود که برخی فقیهان مسلمان به جواز جعل حدیث برای نصرت اسلام فتوی داده‌اند. این تصور نادرست که میتوان با جعل برخی احادیث دروغ، مردم را به اسلام پایبندتر نمود موجب شد تا گروهی به جعل احادیثی درباره فضیلت و ثواب خواندن سوره‌های قرآنی دست بزنند تا به این وسیله مردم را به خواندن قرآن بیشتر ترغیب نمایند. 🔸یکی از این جاعلان خود اعتراف کرده است که وقتی دیدم مردم جملگی به طرب و غنا و موسیقی رو آورده و تلاوت قرآن را به کنار نهاده‌اند، اخباری را در فضایل سُور ساختم تا آنان را به سوی قرآن بازگردانم. 🔹با توجه به دلایل و شواهد روشن، اخبار فراوانی که درباره فضایل تعدادی از صحابه پیامبر وارد شده است می‌تو‌اند از اینگونه اخبار ساختگی باشد. ✨یک نکته قابل توجه در مساله «جعل حدیث» اخبار و احادیثی است که از پیامبر گرامی اسلام درباره شیوع جعل حدیث پس از ایشان نقل شده است. از جمله آنها، این خبر است: « قَدْكَثُرَتْ عَلَيَّ الْكَذَّابَةُ فَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»(الکافی، ج۱،ص۶۲) یعنی گروه بسیاری در آینده نزدیک گفتارهای دروغی را به من نسبت خواهند داد، هر کس که آگاهانه بر من دروغی ببندد جایگاه او در آتش خواهد بود. 👈ممکن است در صحت و درستی این خبر تردید شود ولی همین تردید، خود، وجود اخبار و احادیث دروغ را ثابت می‌کند. اما با پذیرش صحت این خبر، علاوه بر وجود احادیث دروغ، کثرت آنها نیز ثابت می‌شود. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۵ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠تعریف خبر متواتر ✳️یکی از انواع خبر قطعی الصدق «خبر متواتر» است. خبر متواتر در تعریف مشهور خبر گروه کثیری است که با در نظر گرفتن خصوصیات داخلی خبر برای شنونده موجب یقین به صدق آن شود. بنابراین، خبری که خصوصیات و قراینی خارجی موجب علم شده باشد، حتی در صورتیکه دلیل خارجی جزء العلة حصول علم باشد خبر متواتر نخواهد بود. بنابراین، دو خصوصیت برای خبر متواتر در نظر گرفته شده است: یکی قطع آور بودن خبر و دیگری کثرت راویان آن. با منتفی شدن یکی از این دو شرط، تواتر صادق نخواهد بود. 🔸در کتاب وافیه در تعریف خبر متواتر چنین آمده است: «خبر جماعة بلغوا فی الکثرة مبلغاً احالت العادة تواطیهم علی الکذب»(الوافیه فی الاصول، ص ۱۵۷). براساس این تعریف اگر برخی خصوصیات داخلی خبر؛ مانند وثاقت راویان و یا نشانه‌هایی در متن خبر به عنوان جزء العلة در کنار ویژگی کثرت راویان قرار گیرند و در یقینآور بودن خبر تاثیر بگذارند و یا اینکه ویژگی موضوع خبر مانند بودن یا نبودن داعی بر کذب، در ایجاد علم مؤثر باشد باز هم چنین خبری مشمول تعریف خبر متواتر خواهد بود. مثلاً اگر وثاقت راویان موجب شود که تنها با روایت ده نفر یقین به خبر ایجاد شود این خبر متواتر خواهد بود. 🔹با توجه به نکته فوق می‌توان علت معتبر نبودن عدد خاصی برای تحقق تواتر را دریافت، زیرا با توجه به تفاوت کیفیت قراین و خصوصیات داخلی هر خبر، تعداد راویانی که با روایات آنان برای مخاطبان یقین حاصل می‌شود متفاوت خواهد بود. صاحب قوانین در تعریف خبر متواتر چنین می‌گوید: «فالاولی ان یقال انه خبر جماعة یؤمن تواطیهم علی الکذب عادة و ان کان للوازم الخبر مدخلیة فی افادة ذلک الکثرة العمل»(قوانین الاصول، ج۲، ص ۳۶۹). قید «لوازم الخبر» در جمله فوق، اشاره به مانع بودن دخالت لوازم خارجی در تحقق تواتر است. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۵ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi💠تعریف خبر متواتر ✳️یکی از انواع خبر قطعی الصدق «خبر متواتر» است. خبر متواتر در تعریف مشهور خبر گروه کثیری است که با در نظر گرفتن خصوصیات داخلی خبر برای شنونده موجب یقین به صدق آن شود. بنابراین، خبری که خصوصیات و قراینی خارجی موجب علم شده باشد، حتی در صورتیکه دلیل خارجی جزء العلة حصول علم باشد خبر متواتر نخواهد بود. بنابراین، دو خصوصیت برای خبر متواتر در نظر گرفته شده است: یکی قطع آور بودن خبر و دیگری کثرت راویان آن. با منتفی شدن یکی از این دو شرط، تواتر صادق نخواهد بود. 🔸در کتاب وافیه در تعریف خبر متواتر چنین آمده است: «خبر جماعة بلغوا فی الکثرة مبلغاً احالت العادة تواطیهم علی الکذب»(الوافیه فی الاصول، ص ۱۵۷). براساس این تعریف اگر برخی خصوصیات داخلی خبر؛ مانند وثاقت راویان و یا نشانه‌هایی در متن خبر به عنوان جزء العلة در کنار ویژگی کثرت راویان قرار گیرند و در یقینآور بودن خبر تاثیر بگذارند و یا اینکه ویژگی موضوع خبر مانند بودن یا نبودن داعی بر کذب، در ایجاد علم مؤثر باشد باز هم چنین خبری مشمول تعریف خبر متواتر خواهد بود. مثلاً اگر وثاقت راویان موجب شود که تنها با روایت ده نفر یقین به خبر ایجاد شود این خبر متواتر خواهد بود. 🔹با توجه به نکته فوق می‌توان علت معتبر نبودن عدد خاصی برای تحقق تواتر را دریافت، زیرا با توجه به تفاوت کیفیت قراین و خصوصیات داخلی هر خبر، تعداد راویانی که با روایات آنان برای مخاطبان یقین حاصل می‌شود متفاوت خواهد بود. صاحب قوانین در تعریف خبر متواتر چنین می‌گوید: «فالاولی ان یقال انه خبر جماعة یؤمن تواطیهم علی الکذب عادة و ان کان للوازم الخبر مدخلیة فی افادة ذلک الکثرة العمل»(قوانین الاصول، ج۲، ص ۳۶۹). قید «لوازم الخبر» در جمله فوق، اشاره به مانع بودن دخالت لوازم خارجی در تحقق تواتر است. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۵ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠شروط خبر متواتر ✳️شرط اول: مطابق نظر مشهور خبر متواتر، خبر گروهی است که تواطیء و توافق آنان بر ساختن خبری دروغ، بر حسب عادت محال باشد. یک رکن در این تعریف، ممکن نبودن توافق همگی آنان بر جعل یک خبر است؛ یعنی، راویان در هر طبقه آن قدر زیاد باشند که احتمال اینکه تمام آنان برای جعل این حدیث توافق و برنامهریزی کرده باشند، وجود نداشته باشد. در این صورت، این خبر قطعی و کاملا قابل اعتماد خواهد بود. 🔸ایراد اول در مورد این شرط آن است که تنها محال بودن تواطیء و توافق بر کذب برای قطعی بودن خبر کافی نیست؛ چون ممکن است بدون هیچ توافق و تبانی جمعی، تنها وجود انگیزه مشترکی موجب جعل چنین خبری از سوی آنان شده باشد، مثلاً وجود حب و یا بغض نسبت به کسی موجب شده باشد که گروهی بدون تبانی و ارتباط با یکدیگر دروغی را علیه و یا له کسی بگویند. ✨پس صحیح‌تر آن است که بگوییم نباید - چه با تواطیء و چه بدون آن-، عادتاً ساختن چنین خبری به دروغ ممکن باشد. 🔹ممکن است این ایراد را این گونه پاسخ دهیم که تواطیء به معنای توافق است و توافق در موردی، حتماً لازم نیست با تبانی همراه باشد. بنابراین، محال بودن تواطیء یعنی ممکن نبودن چنین اتفاقی، خواه با هماهنگی یکدیگر باشد و خواه بدون هماهنگی. 🔸و نیز می‌توان پاسخ داد که همین که تبانی چند نفر بر سر ساختن مطلبی دروغ، نامحتمل باشد احتمال ساختگی بودن آن بدون تبانی سازندگانش را هم منتفی می‌کند؛ زیرا احتمال اینکه خبری دروغ بدون تبانی، و تنها بر حسب اتفاق به ذهن چندین نفر رسیده باشد، بسیار بعیدتر از هماهنگی و تبانی بر جعل است. بلی چنین احتمالی در اصلِ یک ایده و نظرِ کلی مانند مدح یا ذم کسی وجود دارد ولی در مورد ساختن یک مطلب خاص؛ مانند نقل یک شعر و یا یک داستان تاریخی چنین احتمالی عقلا منتفی است. ✳️شرط دوم: منتفی بودن احتمال خطای راویان است. با توجه به این شرط پرسش پیش میآید که چگونه می‌توان یک خبر را از احتمال خطا مصون دانست؟ 🔹در این باره دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی درایه‌دانان محسوس بودن خبر را برای مصون ماندن خبر از خطای راوی لازم دانسته‌اند. از نظر آنان فقط در مواردی که راه اثبات خبر، حس باشد خبر متواتر تحقق دارد. در این صورت در اِخبار گروهی به اینکه فردی مطلبی را از پیامبر نقل نموده است، گرچه اخبار از امری محسوس است ولی چون اخبار این گروه نسبت به صدور آن مطلب از پیامبر (در همه طبقات و بقول مطلق) اخبار عن حس نیست این خبر مصداق خبر متواتر نمی‌باشد. 🔸علاوه بر شرط حسی بودن اخبار، برای مصون بودن خبر متواتر از خطا، باید مطمئن شد که علاوه بر صحت نقل، گروه مخبران در مرحله دریافت و تحمل خبر نیز دچار خطا و اشتباه نشده‌اند. این احتمال در مورد جمعشان هم باید منتفی باشد. در دوران ضبط و نگهداری در حافظه راویان هم، خبر باید کاملاً از آسیب محفوظ بوده و نسیانی رخ نداده باشد. 🔹یک مشکل بزرگ، که پیش روی تمام روایاتی که اهل سنت از پیامبر گرامی اسلام نقل می‌کنند وجود دارد، فاصله طولانی یکصد ساله از زمان تحمل روایات پیامبر توسط صحابه تا زمان اداء و انتقال مطمئن آن به نسل‌های بعد، به صورت متن مکتوب، می‌باشد. 🔸 در این دوره یکصد ساله، که تا زمان عمر بن عبد العزیز به طول انجامید، راویان و محدثان که از سوی حکمرانان اموی از کتابت حدیث منع شده بودند، مجبور بودند احادیث پیامبر را از حفظ نقل کرده و به نسل بعد منتقل نمایند. بدیهی است که نقل از حفظ و انتقال سینه به سینه اخبار، احتمال خطا را در نقل افزایش می‌‍دهد. 🔹پس برای حصول شرط فوق و صیانت نقل از خطا - در صورتی که مستند به متن مکتوب نباشد - نبودن فاصله زیاد میان زمان دریافت خبر تا زمان اداء و انتقال آن ضروری است تا خبر در این فاصله، دچار آسیب ناشی از نسیان نشود. 🔸البته باید متذکر شویم که در صورت کثرت جمعیت ناقلان و راویان – علیرغم فاصله زیاد میان زمان دریافت و زمان اداء - چه بسا نسبت به صحت آن اعتماد ایجاد شده و احتمال خطا در آن منتفی گردد. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۸و۹ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi💠شروط خبر متواتر ✳️شرط اول: مطابق نظر مشهور خبر متواتر، خبر گروهی است که تواطیء و توافق آنان بر ساختن خبری دروغ، بر حسب عادت محال باشد. یک رکن در این تعریف، ممکن نبودن توافق همگی آنان بر جعل یک خبر است؛ یعنی، راویان در هر طبقه آن قدر زیاد باشند که احتمال اینکه تمام آنان برای جعل این حدیث توافق و برنامهریزی کرده باشند، وجود نداشته باشد. در این صورت، این خبر قطعی و کاملا قابل اعتماد خواهد بود.

🔸ایراد اول در مورد این شرط آن است که تنها محال بودن تواطیء و توافق بر کذب برای قطعی بودن خبر کافی نیست؛ چون ممکن است بدون هیچ توافق و تبانی جمعی، تنها وجود انگیزه مشترکی موجب جعل چنین خبری از سوی آنان شده باشد، مثلاً وجود حب و یا بغض نسبت به کسی موجب شده باشد که گروهی بدون تبانی و ارتباط با یکدیگر دروغی را علیه و یا له کسی بگویند. ✨پس صحیح‌تر آن است که بگوییم نباید - چه با تواطیء و چه بدون آن-، عادتاً ساختن چنین خبری به دروغ ممکن باشد. 🔹ممکن است این ایراد را این گونه پاسخ دهیم که تواطیء به معنای توافق است و توافق در موردی، حتماً لازم نیست با تبانی همراه باشد. بنابراین، محال بودن تواطیء یعنی ممکن نبودن چنین اتفاقی، خواه با هماهنگی یکدیگر باشد و خواه بدون هماهنگی. 🔸و نیز می‌توان پاسخ داد که همین که تبانی چند نفر بر سر ساختن مطلبی دروغ، نامحتمل باشد احتمال ساختگی بودن آن بدون تبانی سازندگانش را هم منتفی می‌کند؛ زیرا احتمال اینکه خبری دروغ بدون تبانی، و تنها بر حسب اتفاق به ذهن چندین نفر رسیده باشد، بسیار بعیدتر از هماهنگی و تبانی بر جعل است. بلی چنین احتمالی در اصلِ یک ایده و نظرِ کلی مانند مدح یا ذم کسی وجود دارد ولی در مورد ساختن یک مطلب خاص؛ مانند نقل یک شعر و یا یک داستان تاریخی چنین احتمالی عقلا منتفی است. ✳️شرط دوم: منتفی بودن احتمال خطای راویان است. با توجه به این شرط پرسش پیش میآید که چگونه می‌توان یک خبر را از احتمال خطا مصون دانست؟ 🔹در این باره دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی درایه‌دانان محسوس بودن خبر را برای مصون ماندن خبر از خطای راوی لازم دانسته‌اند. از نظر آنان فقط در مواردی که راه اثبات خبر، حس باشد خبر متواتر تحقق دارد. در این صورت در اِخبار گروهی به اینکه فردی مطلبی را از پیامبر نقل نموده است، گرچه اخبار از امری محسوس است ولی چون اخبار این گروه نسبت به صدور آن مطلب از پیامبر (در همه طبقات و بقول مطلق) اخبار عن حس نیست این خبر مصداق خبر متواتر نمی‌باشد. 🔸علاوه بر شرط حسی بودن اخبار، برای مصون بودن خبر متواتر از خطا، باید مطمئن شد که علاوه بر صحت نقل، گروه مخبران در مرحله دریافت و تحمل خبر نیز دچار خطا و اشتباه نشده‌اند. این احتمال در مورد جمعشان هم باید منتفی باشد. در دوران ضبط و نگهداری در حافظه راویان هم، خبر باید کاملاً از آسیب محفوظ بوده و نسیانی رخ نداده باشد. 🔹یک مشکل بزرگ، که پیش روی تمام روایاتی که اهل سنت از پیامبر گرامی اسلام نقل می‌کنند وجود دارد، فاصله طولانی یکصد ساله از زمان تحمل روایات پیامبر توسط صحابه تا زمان اداء و انتقال مطمئن آن به نسل‌های بعد، به صورت متن مکتوب، می‌باشد. 🔸 در این دوره یکصد ساله، که تا زمان عمر بن عبد العزیز به طول انجامید، راویان و محدثان که از سوی حکمرانان اموی از کتابت حدیث منع شده بودند، مجبور بودند احادیث پیامبر را از حفظ نقل کرده و به نسل بعد منتقل نمایند. بدیهی است که نقل از حفظ و انتقال سینه به سینه اخبار، احتمال خطا را در نقل افزایش می‌‍دهد. 🔹پس برای حصول شرط فوق و صیانت نقل از خطا - در صورتی که مستند به متن مکتوب نباشد - نبودن فاصله زیاد میان زمان دریافت خبر تا زمان اداء و انتقال آن ضروری است تا خبر در این فاصله، دچار آسیب ناشی از نسیان نشود. 🔸البته باید متذکر شویم که در صورت کثرت جمعیت ناقلان و راویان – علیرغم فاصله زیاد میان زمان دریافت و زمان اداء - چه بسا نسبت به صحت آن اعتماد ایجاد شده و احتمال خطا در آن منتفی گردد. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۸و۹ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠تعداد راویان در خبر متواتر ✳️برای تحقق تواتر عدد معینی وجود ندارد. شرایط خبر، تعداد لازم راوی برای حصول یقین را تعیین می‌کند. اگر محتوای یک خبر با درک عادی مردم سازگار نیست، برای حصول علم، به مخبران بیشتری نیاز است و در مقابل اگر داعی و انگیزه کذب در خبر وجود نداشته باشد و یا کم باشد، با عدد کمتری علم حاصل می‌شود. در کتاب‌های درایی اعدادی چون ده، بیست، بیست و پنج، چهل، هفتاد و سیصد و سیزده برای تعداد راویان خبر متواتر در هر طبقه ذکر شده است که به هیچ وجه قابل قبول نیست. ✨به گفته شیخ طوسی عدد کمتر از پنج نفر هیچ گاه علم آور نیست(تدوین السنة الشریفة، ص 272). قابل ذکر است که از این کلام نمی‌توان استفاده کرد که ایشان تعداد پنج راوی را برای ایجاد علم کافی می‌داند. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۹ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠کفایت تواتر در طبقه اول ✳️گفته شده برای تحقق تواتر باید راویان، در همه طبقات، از کثرت معتبر در تواتر برخوردار باشند. بنابراین، اگر تعداد آخرین طبقه راویان به این حد از کثرت نرسد خبر ما متواتر نخواهد بود. به این جهت گفته شده است که در کتب روایی ما خبر متواتر وجود ندارد؛ زیرا تمامی روایات ما به کتب اربعه و احیاناً کتابهای انگشت شمار دیگری منتهی می‌شود و با نقل این تعداد محدود از صاحبان کتب، خبر به حد تواتر نمی‌رسد. البته راه‌های دیگری برای حصول یقین به برخی از این اخبار مانند وجود قراین قطعی وجود دارد. ولی این نظر قابل مناقشه است. 👈برای تحقق تواتر تنها متواتر بودن طبقه اول کافی است. 🔹علم به نقل خبری که در اولین طبقه متواتر بوده، از هر راهی که حاصل شود تواتر را محقق ساخته و لازم نیست در تمام طبقات راویان دارای کثرت تواتری باشند. بنابراین اگر مثلاً امام معصوم بر وجود چنین تواتری خبر دهد و یا از نقل جمع اندکی به خاطر وجود قراین خارجی به وجود خبری که در طبقه اول آن متواتر است یقین کنیم تواتر محقق می‌شود. پس این نظر صاحب قوانین که برای تحقق تواتر لازم است طبقه راویان نزدیک به ما، منبع خبر خود یعنی راویان مع الواسطه را، برای ما ذکر کنند رد می‌شود مردود است؛ زیرا همین که به وجود خبر متواتری در طبقه اول از هر راهی، علم پیدا کنیم تواتر تحقق می‌یابد و نیازی به شناسایی راویان در طبقات دیگر نمی‌باشد. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۱۰ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠اوصاف راویان خبر متواتر ✳️برای تحقق تواتر، مسلمان بودن و یا عادل بودن مخبران و همینطور وجود معصوم در بین مخبران شرط نیست. 👈شرط وجود معصوم در بین مخبران را برخی کتابهای اهل سنت، به شیعیان نسبت داده و گفته‌اند که «ابن راوندی» چنین نظری را ابراز کرده است. ولی این نسبت صحیح نیست. زیرا ابن راوندی در میان عالمان شیعه شناخته شده نیست. علاوه بر این، رأی یک عالم شیعی نمی‌تواند انتساب یک نظریه را به شیعه موجّه سازد. 🔰سایر شروط خبر متواتر همچنین برای تحقق تواتر، در ارتباط با مستمعان، شرایطی ذکر شده است: ➕از جمله این که نباید در ذهن مخاطب سابقه‌ای مثبت نسبت به خبر وجود داشته باشد؛ زیرا ممکن است آن سابقه، در ایجاد یقین در او موثر بیفتد و ایجاد یقین تنها به نقل مخبران مستند نباشد. ➖همینطور نباید در ذهن مخاطب سابقه‌ای منفی نسبت به موضوع خبر وجود داشته باشد؛ زیرا در این صورت خبر متواتر متعارف هم برای مخاطب یقین آور نخواهد بود. به همین جهت گاهی اخبار فراوانی که در مورد یک اعتقاد مذهبی وجود دارد هیچ تاثیری در نظر مخالفان آن عقیده بر جای نمی‌گذارد. ✅ولی اشکال این نظریه آن است که تفاوت علم فعلی و علم شأنی را در نظر نگرفته است. برای تحقق تواتر تنها قابلیت شأنی خبر برای ایجاد علم در مخاطب کافی است و توانایی ایجاد علم فعلی - که این شرایط برای ایجاد آن ضروری میباشند – مورد نیاز نیست. به عبارت دیگر، شرایطی که ذکر شده است شرایط ایجاد علم فعلی است نه شروط تحقق تواتر. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :۱۱ ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

💠تواتر لفظی و تواتر معنوی ✳️خبر متواتر لفظی، خبری است که توسط گروه کثیری نقل شده و دارای مضمون و معنای یکسانی می‌باشد. خبرهای متواتر لفظی ممکن است کاملاً شبیه یکدیگر باشند و ممکن است با وجود تشابه مضمون، در نحوه بیان متفاوت باشند؛ مثلاً در یک خبر آن مضمون صراحتاً مطرح شده باشد و در خبر دیگری با کنایه. 🔰در مقابلِ تواتر لفظی، تواتر معنوی قرار دارد. اخبار متواتر معنوی تنها در مدلول التزامی با هم مشترکند؛ مثلاً از چندین خبر که روی هم رفته متواترند و در هر کدام داستانی درباره حضرت علی علیه السلام نقل شده می‌توان شجاعت ایشان را متواتراً استنتاج نمود. 👈باید اضافه کرد که ممکن است مدلول مشترک در اخبار متواتر معنوی، مدلول مطابقی یک خبر و مدلول تضمنی و یا التزامی خبر دیگر باشد. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :12 ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi💠تواتر لفظی و تواتر معنوی ✳️خبر متواتر لفظی، خبری است که توسط گروه کثیری نقل شده و دارای مضمون و معنای یکسانی می‌باشد. خبرهای متواتر لفظی ممکن است کاملاً شبیه یکدیگر باشند و ممکن است با وجود تشابه مضمون، در نحوه بیان متفاوت باشند؛ مثلاً در یک خبر آن مضمون صراحتاً مطرح شده باشد و در خبر دیگری با کنایه. 🔰در مقابلِ تواتر لفظی، تواتر معنوی قرار دارد. اخبار متواتر معنوی تنها در مدلول التزامی با هم مشترکند؛ مثلاً از چندین خبر که روی هم رفته متواترند و در هر کدام داستانی درباره حضرت علی علیه السلام نقل شده می‌توان شجاعت ایشان را متواتراً استنتاج نمود. 👈باید اضافه کرد که ممکن است مدلول مشترک در اخبار متواتر معنوی، مدلول مطابقی یک خبر و مدلول تضمنی و یا التزامی خبر دیگر باشد. 🔅تقریرات درس #درایه آیت‌الله شبیری زنجانی در سال ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ▪️پژوهشی در علم درایة الحدیث، سید علیرضا صدر حسینی، ص :12 ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام 👉@mfeqhi

🔰یادداشت محقق ✅ تبیین روایتی از عمار ساباطی 🔸 عمار ساباطی از راویان معروف است که از فقهای برجسته فطحیه محسوب می شود، ولی به جهت اینکه از اهالی مدائن بوده و زبان اصلی او فارسی بوده، روایاتش دچار اضطراب است و فهم آنها نیازمند دقت بالا و احاطه بر مبانی فقیهان و مجموعه روایات است. از جمله روایاتی که دچار اضطراب است، روایتی است که در بحث نکاح با خالۀ رضاعی وارد شده است. 👈 دو تعبیر در این روایت نیاز به تبیین دارد: 1️⃣ یکی تعبیر «مِنِ امْرَأَةٍ وَاحِدَةٍ» 2️⃣ دیگری تعبیر «فَحْلُهَا». در این نوشتار بعد از بیان روایت و مفاد آن و مشکل این دو تعبیر، درصدد حل آن هستیم. 📌 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ- عَنْ غُلَامٍ رَضَعَ مِنِ امْرَأَةٍ أَ يَحِلُّ لَهُ أَنْ يَتَزَوَّجَ أُخْتَهَا لِأَبِيهَا مِنَ الرَّضَاعِ قَالَ فَقَالَ لَا فَقَدْ رَضَعَا جَمِيعاً مِنْ لَبَنِ فَحْلٍ وَاحِدٍ مِنِ امْرَأَةٍ وَاحِدَةٍ قَالَ فَيَتَزَوَّجُ أُخْتَهَا لِأُمِّهَا مِنَ الرَّضَاعَةِ قَالَ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِكَ إِنَّ أُخْتَهَا الَّتِي لَمْ تُرْضِعْهُ كَانَ فَحْلُهَا غَيْرَ فَحْلِ الَّتِي أَرْضَعَتِ الْغُلَامَ فَاخْتَلَفَ الْفَحْلَانِ فَلَا بَأْسَ. 🔗 این مقاله را اینجا بخوانید: https://B2n.ir/e06233 #یادداشت_محقق #درایه #نکاح --- 🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام @mfeqhi