" نقدی بر شعر علیرضا آذر/بخش اول"
علیرضا آذر از شاعرانی است که در دههی اخیر، نگاههای متوجه بسیاری را به خود جلب کرده است. او با دفترهای اثر انگشت، اسمش همین است، آتایا و ترانههایش، که همه را نشر نیماژ منتشر کرده و اغلب به چاپهای نزدیک به ده یا بیشتر رسیده، جایگاهی ویژه در فضای مجازی و در میان مخاطبان جوان یافته است؛ تا آنجا که صفحهی اینستاگرامیاش صدهاهزار مخاطب دارد.
شعر او در نگاه اول، خود را در دستان لیز منتقدان میلغزاند. تکثر فضا، تصویرهای آنی زیبا و مقبولیت روزافزون اشعارش، سبب شده که کمتر زیر ذرهبین نقد قرار گیرد؛ اما خلاف اشعار درجهاول شاعران که در خوانشهای مکررظرفیتهای جدیدی را برای جلب نظر زیباشناسانه، در اختیار منتقد میگذارد، شعر او در هر بارخوانش، پنجرهای جدید را برای انتقاد فراروی مخاطب میگشاید و لغزشی تازه را در ساختار، محتوا و زبان به خواننده یادآوری میکند.
اشعار علیرضا آذر در نگاهی کلی آمیزهی متنهای گوناگون است که از دریچهی احساس شاعر رد شده و شکلی گاه تازه و گاه کولاژی از دیگر شاعران را در اختیار مخاطب نهاده است.
در شعر او از شاعران سنتی چون: مولوی و نظامی گرفته، تا سنتیسرایان معاصر چون: ابتهاج، منزوی و بهمنی، و نیماییسرایانی نظیر اخوان، فروغ، سهراب و ترانهسرایانی چون: ایرج جنتی، شهریار قنبری، یداللهی، گلرویی و رمانتیکهایی از قبیل نادرپور و کارو و جوانترهایی چون: محمدسعید میرزایی، طریقی و بیش از آنان مهدی موسوی، نشانه میتوان دید.
این ارتباط بینامتنی که از سویی به قوت اشعار کمک کرده، از زاویهای دیگر از اصالت اشعار آذر در مقایسه با نمونههای پیشین کاسته است.
تاثیرپذیری و همسایگی او با اشعار دیگران گاه کاملا آشکار است؛ آنجا که شعرهایی را کامل یا با تغییر از دیگران وام گرفته یا به صورت آشکار به آنها اشاره کرده است. مثلا تضمین غزل "با همهی بیسر و سامانیام" از بهمنی در شعر "زهرترین زاویهی شوکران" که ابیات مجاور با شعر اصلی، هیچگاه به قوت نمونهی تضمین شده نبوده است. یا در شعر " زخمیام از زبان نوکتیزت" که نشانهای موفق از ارتباط بینامتنی شعر با زمستان اخوان دیده میشود:
اسکلتباغها بلورآجین/ های بگشای در زمستان است.
در بسیاری از نمونهها نیز، ارتباط بینامتنی شعر آذر با دیگر نمونههای شعر فارسی آشکار نیست؛ چون: تکرارهای "عشق یعنی" در همان شعر یا تاثیرپذیری از فروغ و سهراب در مصرع "زندگی یک چمدان است که ..." یا تعبیر "گرگپدر" برای معشوق که کاملا منطبق با شعر کارو است یا صدها تعبیر یا تصویر دیگر از "تفنگ و شقیقه"، " ماه و پلنگ" و ... که با ادبیتی محدودتر از نمونههای قبلی در دفترهای آذر جلوهگر شده است.
👇👇👇👇
#نقد
#شعر_معاصر
#مخاطب_عام
#علی_رضا_آذر
@mmparvizan
"نقدی بر شعر علیرضا آذر/ بخش دوم"
شعر علیرضا آذر، عرصهی تقابل و نمود تضاد بین عواملی چون: سنت و نوآوری، احساسگرایی و عرفان، ادب رسمی و ادب عامه، شعر و ترانه و ادبِ نژاده و ادبیات جاده است. این تضادها سبب نمود ظاهری متکثر و با فضایی چندصدایانه در شعر او شده؛ اما این نمودهای متکثر، شعر او را به فضایی کارناوالی که باختین به آن اشاره میکند نمیرساند؛ بلکه فضایی برآمده از همراهی عناصر مختلف در کنار هم شکل میدهد. شعر او حتی وسیلهای نقلیه نیست که مخاطب را به جایی برساند؛ بلکه شبیه درِ کامیونهای قدیمی است که بر دیوارهی آن عکسهایی گوناگون آویخته شده و تکرارِ دیدن آنها از سوی مخاطب، کمکم آنانرا ازهمراهی با تصاویر باز میدارد. شعر او مجال یکبار خواندهشدن و فراموشکردن و در غبار خاطرهها سپردن است.
همین تکثر ظاهری و بهموازات آن سهلانگاری در استفاده از زبان و عناصر شاعرانه، ایرادهایی را در شعرش رونق داده که در این مجال اندک، تنها به برخی از آنها اشاره میشود:
الف. اطناب و حشو. ویژگی غالب در سرودههای آذر اطناب و زیاده گوییهایی است که صرفا برآمده از احساسات تکراری و غیر متنوع شاعر است و به دلیل ضعف اندیشهی فلسفی و حتی عرفانی و شکلنگرفتن ساختاری پیوسته، بسیاری از ابیات و بندها را بهراحتی میتوان از شعر او حذف کرد. علاوه بر اطناب، در بسیاری از نمونهها، حرفها و کلمههایی زاید در زبان شعر دیده میشود؛ مثلا کاربرد همزمان ضمیر متصل و منفصل در نمونهی زیر:
ای روح مرا تا به کجا میبریام
یا تکرار واژهی اندازه در نمونهی زیر:
اندازهی اندوهم اندازه ی دفتر نیست
ب. ایرادهای موسیقایی. در شعرهای آذر تحت تاثیر ادب عامه و ترانه، سهلگیریها و خطاهایی در وزن و قافیهی شعر دیده میشود. مثلا :
میخواستم از عاشقی چیزی/ با دست خود بستند دهانم را
که برای صحت وزن باید دال از آخر بستند حذف شود. یا قافیهشدن له و منهدم در شعر زیر:
لبخند مرا بس بود آغوش لهم میکرد
آن بوسه مرا میکشت لب منهدمم میکرد
یا قافیهشدن آرمت و میدانمت در بندی از شعر تضمینی او از محمدعلی بهمنی و از این دست ایرادها که در دفترهای او کم نیست و اشعار بسیاری از شاعران مبتدی هم از این دست خطاها پیراسته است.
ج. دودستگی زبانی. این ایراد در اغلب اشعار او نمود دارد، بیآنکه شاعر تمهیدی برای این دودستگی جُسته یا به نتیجهای موثر در شعر رسیده باشد. مثلا در شعر "میروم تا درو کنم خود را"به سیاق زبان محاوره از "من را" بارها استفاده کرده؛ حال آنکه زبان شعر در بسیاری ابیات رسمی است و در جاهایی دیگرِ همین شعر از "مرا" به شیوهی ادب رسمی استفاده کرده. یا در زبان شعری که روزمره است به ضرورت وزن از "دگر" استفاده کرده است.
👇👇👇👇
#نقد
#شعر_معاصر
#علی_رضا_آذر
@mmparvizan
"نقدی بر شعر علیرضا آذر/ بخش سوم"
یا به شیوهی زبان شعر محاورهای در میان اجزای فعل مرکب بارها از "ب" میانجی استفاده کرده، چون:
این پچپچها چیست رهایم بکنید/ مردم خبری نیست رهایم بکنید
و در همین شعر بیهیچ تمهید و دلیلی شاعرانه، به شیوهی شاعران سبکهای خراسانی و عراقی، "ب" را حذف کرده و واضح است که تنها وزن او را ناگزیر به این دودستگی زبانی کرده است:
تا آه کشی بند دلش پاره شود
یا در شعر زیر:
حال مرا از من بیمار پرس/ از شب و خاکستر سیگار پرس
که از این دست دو دستگیها در دستور و لغت در اشعارش صدها نمونه ی بیدلیل شاعرانه میتوان نشان کرد.
د. ناسازگاریهای تصویری و پیوند گسستهی مصراعها و تصاویر. این نیز از دیگر ایرادهایی اشعار اوست که خلاف دودستگیهای موجود گفتمانی_ جهانشناختی در شعرهای اخیر مهدی موسوی، دلیل ادبی و فکری برای آنها نمیتوان یافت. از همین موارد است همنشينی تصویرهایی چون:
او هم از تولههای آبان بود/ بین هر هشت دست اختاپوس/
با عبارتِ :
در نگاهت حضور مولاناست/ پارکاب دو شمس تبریزی
که خویشاوندی مناسبی ندارد.
از آن ناگوارتر در وزن رباعی و در فضایی که گاه کاملا عراقی میشود ناگاه شاعر به شیوهی جلیل صفریگی میگوید:
من را بگذارید بمیرد به درک/ اصلا برود ایدز بگیرد به درک
اما طنزی که از این دودستگی ایجاد میشود خلاف اشعار شاعران معترض سالهای اخیر هیچ تمهید اندیشهای یا ادبی ندارد.
گاه نیز هیچ منطق پیوندی بین تصاویر با عبارات نیست؛ مثلل:
گاه شقایقتر از انسان شدی/ روح ترک خوردهی کاشان شدی
یا پیوند این مصراعها:
از گذر سوق به گودالها/ از شب چسبیده به چنگالها/ با گذر تیر که از بال ها...
بعد پیوند این مصراعها با شعر تضمین شده ازمحمد علی بهمنی.
البته در این میان گاه تصاویری زیبا نیز به صورت منفرد در اشعار نمود مییابد: در کلیسای داغ اندامت.
هرچند حتی تصویرهای منفرد موفق هم در شعر او در خدمت یک ساختار یکپارچه یا دست کم سازگار با ذهن آشفتهی مخاطبهای از این دست نیست.
به هرحال این تنها دریچهای بر نقد اشعار علیرضا آذر است و با گذشت زمان اگر نشانهای از اشعار او بماند، بیشک منتقدان گرامی با زاویهدیدی دقیقتر به بررسی اشعارش خواهند پرداخت. اما آنچه بیتردید می توان ادعا کرد این است که شاعرانی چون: آذر ، نمونهای از شاعران رمانتیک دهههای سی و چهلند؛ در سطحی محدودتر که تاریخ ادبی، پیش از این نامانایی بسیاری از آنان را داوری کرده است.
#علی_رضا_آذر
#نقد_شعر_جوان
@mmparvizan
"به یاد کورش صفوی"
کورش صفوی زبانشناس نامی و استاد دانشگاه درگذشت. تلاشهای او در حوزههای نظری و کاربردی زبانشناسی و تالیف کتابهای علمی و دانشگاهی، او را در جایگاه یکی از شاخصترین زبانشناسان دهههای اخیر قرار داده است. اما آنچه بیشتر باید به آن اشاره کرد؛ نقش برخی تالیفات او در گسترش حوزههایی از نقد ادبی و پیوند زبانشناسی و ادبیات است.
کتاب "از زبانشناسی به ادبیات" او که مطالعهی آن به همه شاعران و شعردوستان پیشنهاد میشود؛ از مهمترین آثار فارسی است که در آن کوشیده شده؛ تعریفی متعادل از برخی کارکردها و آرایهها و شگردها و فنونِ رایج در شعر و نظم فارسی ارائه شود.
مباحث مربوط به قاعدهافزایی و گونههای هنجارگریزی و تلاش صفوی برای سازگاری این مباحث و تحقیقات ادبی به همراه ارائهی نمونههایی کاربردی از شعر کهن و معاصر فارسی و همچنین آشنایی او با ادبیت و ادبیات (خلاف بسیاری از زبانشناسان)، به ارائهی زوایایی جدید از زبان ادبی در این اثر انجامیده است. حاصل این تلاش را در تطبیق مباحث نظری این کتاب با بسیاری از تحقیقات ادبی معاصر میتوان دید؛ هرچند در مجالی لازم است، نقدها و توضیحاتی بر این اثر نوشت.
روحش شاد و از شاخسار بهشتی کلمه و زبان برخوردار باد.
#کورش_صفوی
#زبان_شناسی
#ادبیات
#از_زبان_شناسی_به_ادبیات
#سوره_مهر
@mmparvizan
ktp2019-02-00275.pdf
46.02M
"شرح مخمسات منسوب به امام سجاد ع"
مجموعهی عربی
نسخهی کتابخانهی مجلس
مورخ قرن ۹
#ادب_دینی
#زبان_عربی
@mmparvizan
زینة المدایح.PDF
1.97M
✅ زینة المدایح
شرح قصیدهی فرزدق در مدح امام سجّاد علیهالسلام
✅ مصطفی ابن محمّد تُرک خویی (بعد: ١٢٥٢ق.)
✅ به اهتمام: دکتر محمّدعلی خزانهدارلو
کانال یادداشتها و گفتارهای دکترحسین مرعشی عضو هیات علمی دانشگاه شیراز
نشانی تلگرام:
https://t.me/hossainmarashi
#شعر_دینی
#ادب_عربی
@mmparvizan
"از زبانشناسی به ادبیات، جلد دوم: شعر"
در این کتاب که خواندن آن به شاعران و محققان و علاقهمندان شعر توصیه میشود؛ کورش صفوی در ۱۰ فصل، به مباحثی در حوزههای ساختگرایی، برجستهسازی زبان (قاعدهکاهی و قاعدهافزایی)، معرفی برخی مکاتب زبانشناسی و ابزارهای آفرینش شعر (گونههای هشتگانهی هنجارگریزی) پرداخته است.
همچنین برخی مباحث مربوط به استعاره و مجاز و فنون شعر کهن (سخنانی مربوط به برخی آرایهها) با نگاهی متفاوت، تبیین و معرفی شده است.
صفوی در فصلهای پایانی، همچنین مقولاتی را در حوزههای نشانداری در معنیشناسی، واقعیت گریزی، بدیع شعر و سبکشناسی، مطرح کرده که در مجموع این اثر را در حوزهی نقد زبان شعر، کاربردی کرده است؛ هرچند برخی تمایزهای زیباشناسانهی تعاریف کهن به دلیل زاویهی نگاه علمی (و نه زیباشناسانه) در این اثر ندیده گرفته شده است.
#کورش_صفوی
#زبان_شناسی
#ادبیات
#نقد_شعر
@mmparvizan
"ادامهی یادداشت پیشین دربارهی شعر فرزدق در ستایش امام چهارم"
در کتابهای تاریخی و ادبی، گاه تفاوتهایی در ضبط و تعداد ابیات شعر فرزدق با مطلع "هذا الذی تعرف البطحاء..." دیده میشود. برای مثال صاحب مجانیالحدیثه که این شعر را بر اساس نقل صاحب اغانی و ابنخلکان ضبط کرده، معتقد است که در دیوان فرزدق جز شش بیت این قصیده وجود ندارد. (المجانیالحدیثه، ج۲، ص ۱۲۱) شکل ضبط شده در المجانی ۲۷ بیت دارد و مطابق با تعداد ابیات قصیده در دیوان فرزدق، چاپ دارالکتبالعلمیه است. (دیوان، ص ۵۱۱ تا ۵۱۴) البته در الاغانی (ج۲۱، ص ۲۴۶) تنها ۲۰ بیت از این شعر مشهور ضبط شده که تاحدودی مشابه ضبطهای مشهور موجود در دیگر متون است؛ چنانچه در تصحیحها و نسخ کشفالمحجوب هجویری نیز، داستان سرایش شعر، ضبط و تعداد ابیات آن نزدیک به روایت مشهور است. (بنگرید به کشفالمحجوب ژوکوفسکی و بهاءالدین زکریا مولتانی که بهترتیب ۱۷ و ۲۵ بیت دارد.)
از معدود روایتهای متفاوت، نقلی است که سلیمان بن احمدالطبرانی(ف ۳۶۰) در المعجمالکبیر ذکر کرده است. او در روایت ۲۸۰۰ ذیل فصل مربوط به حسینبنعلی(ع) ۹بیت از شعر فرزدق را همراه با داستان معروفش، ثبت کرده و ممدوح این شعر را امامحسین(ع) دانسته؛ هرچند دیگر اسناد معتبر این انتساب را تایید نمیکند. (المعجم، ج۳، ص۱۰۶)
#امام_سجاد
#شعر_شیعی
@mmparvizan
"روایت هجویری از داستان شعر فرزدق"
و اندر حکایات است که هشام بن عبدالملک بن مروان سالی به حج آمد. خانه را طواف میکرد. خواست تا حجر ببوسد از زحمت خلق راه نیافت. آنگاه بر منبر شد و خطبه کرد. آنگاه زینالعابدین، علی بن الحسین رضی اللّه عنه به مسجد اندر آمد؛ با رویی مقمّر و خدّی منوّر و جامهای معطّر و ابتدای طواف کرد. چون به نزدیک حجر فراز رسید، مردمان مر تعظیم ورا حجر خالی کردند که تا وی مر آن را ببوسید.
مردی از اهل شام، چون آن هیبت بدید با هشام گفت: «یا امیرالمؤمنین! تو را به حجره راه ندادند که امیری، آن جوان خوبروی که بود که بیامد مردمان جمله از حجر در رمیدند و جای خالی کردند؟»
هشام گفت: «من ورانشناسم.» و مرادش آن بود تا اهل شام مر او را نشناسند و بدو تولا نکنند و به امارت وی رغبت ننمایند.
فرزدق شاعر آنجا استاده بود، گفت: «من او را شناسم.» گفتند: «آن کیست، یابافراس؟ ما را خبر ده، که سخت مهیب جوانی دیدیم وی را.» فرزدق گفت: «شما گوش دارید تا به ارتجال صفت نسبت وی کنم:
هذَا الّذی تَعْرِفُ البَطْحاءُ وَطْأَتَهُ
والبیتُ یعرِفُه و الحِلُّ وَالْحَرَمُ...
کشفالمحجوب هجویری/ باب فی ذکر ائمتهم من اهلالبیت/ ذکر علیبن الحسین.
#ادبیات_عرفانی
#امام_سجاد
#کشف_المحجوب
@mmparvizan
"بحرین: جزیرهی مروارید"
و چون از لحسا به جانب مشرق روند، هفت فرسنگی دریاست. اگر در دریا بروند بحرین باشد و آن جزیرهای است پانزده فرسنگ طول آن و شهری بزرگ است و نخلستان بسیار دارد و مروارید از آن دریا برآورند و هرچه غواصان برآوردندی یک نیمه سلاطین لحسا را بود...
سفرنامهی ناصرخسرو/ لحسا
پ.ن۱: به بهانهی سالروز جداسازی بحرین از ایران.
پ.ن.۲: در شعر فارسی، عمدتا در معرفی یا اشارهی بحرین، از پیوند آن با مروارید و گوهر سخن رفته است:
ابوالفرج رونی:
درجها پر نفایس بحرین
تختها پر بدایع امکان
فلکی شروانی:
گه نافههای تبّت باد صبا شکافد
گه عقدهای بحرین ابر سحر گشاید
خواجو:
در آن دم سرشکش گهرریز شد
که بحرین چشمش گهرخیز شد
@mmparvizan
"آه و آینه/ ادامهای بر یادداشتهای قبل"
یکی دیگر از مضامین پر تکرار در غزلهای فاضل نظری و بسیاری از شاعران جوانِ متمایل به سبک هندی و اصفهانی، استفاده از تناسب "آه و آینه" است.
آینه در تخیل و زبان شعر فارسی از سدههای نخستین، بهوضوح نمود داشته و حتی برخی شاعران آن را در جایگاه ردیف شعر به کار بردهاند. تا پیش از شعر سدهی هشتم، اغلب شاعران عرفانی، از آن در جایگاه نماد یا استعارهای برای روح و دل انسان بهره بردهاند و کمتر به جلوههای مضمونی آن توجه شده است.
آنچه پیش از پرداخت به این بن_مایه در شعر فاضل باید گفته شود؛ ریشهها و علت تناسب آه و آینه در شعر گذشتهی فارسی است. در قرنهای گذشته، هرچند آینههای رایج در جغرافیای زبان فارسی از جنسهای مختلف ساخته میشده؛ به نظر میرسد بیش از همه استفاده از آینههایفلزی مرسوم بوده است. این نکته را بهفراوانی در اشعار نیز میتوان دید. گویا ساخت آینه از "آهن " و "روی" بیش از همه سابقه داشته است؛ چنانکه حافظ از همین تناسب در شعر استفاده کرده است:
روی جانان طلبی آینه را قابل ساز
ورنه هر گز گل و نسرین ندمد ز "آهن" و "روی"
*
آه کز طعنه ی بدخواه ندیدم رویت
نیست چون آینهام "روی" ز "آهن" چه کنم؟
شاعران پیش از حافظ هم به این نکته در توصیفهای خود توجه کردهاند؛ چون مولوی:
گر "آهن" است دل تو ز سختیاش مگری
که صیقل کرمش آینه ی صفا سازد
یا نظامی:
چون آینه گرنه "آهنینم"
با سنگدلان چرا نشینم
*
ز "آهنی" گر سکندر آینه ساخت
خضر اگر سوی آب حیوان تاخت...
استفاده از آینه های فلزی در اشعار دورههای بعدی نیز نمود دارد؛ چنانکه بیدل دهلوی نیز به آن اشاره کرده است:
عکس خونی است فروریخته از پیکر شخص
گر هم آیینه بسازند ز "آهن" تیغ است
آینههای فلزی تا همین دوران معاصر نیز در ایران کاربرد داشته و شاعران آن را به چشم دیده بودهاند؛ هرچند بهمرور با رشد صنعت شیشه گری و آیینهسازی، نوع جدید جایگزین آن شده است.
حال ارتباط آینه با صیقل و آه در اشعار کهن کاملا واضح است. آینهی فلزی در مواجهه با بخار آب و هوای مرطوب زنگ میزند و کدر میشود؛ پس "آه" به دلیل مرطوب بودنش میتواند آینه را کدر کند؛ این علت احتمالا متضاد با گمانی است که ما از پیوند این دو در شعر معاصر داریم. منظور شاعران کهن از تناسب آه و آینه، بخار دهان بر آینههای شیشهای نیست.
نمونههای موجود از سنایی تا شهریار همه موید رعایت این تناسب و توجه به آن در کاربرد "آه و آینه" است(البته در شعر معاصر وضعیت کمی متفاوت است):
سنایی:
آه را زهره نی که آه کند
از پی آن که رویش آینه است
*
آفت آینه آه است شما از سر عجز
پیش آن روی چو آیینه چرا آه کنید؟
خاقانی:
کز آه دل بسوزم هرجا که آهنی است
تا هیچ صیقلی نکند دیگر آینه
سعدی:
چرخ شنید نالهام گفت منال سعدیا
کآه تو تیره میکند آینهی جمال من
*
ای رخ چون آینه افروخته
الحذر از آه من سوخته
*
تو روشن آینهای ز آه دردمند بترس
عزیز من که اثر میکند در آینه آه
اوحدی:
دلخستهام ولی نتوان رفت هر نفس پیش رخ چو آینهی او که آه دل
حافظ:
تا چکند با رخ تو دود دل من
آینه دانی که تاب آه ندارد؟
*
یا رب این آینهی حسن چه جوهر دارد
که در او آه مرا قوت تاثیر نبود؟
به همین دلیل است که در تصاویر کهن از تاثیر بلندمدت آه بر آینه سخن رفته است.
وحشی:
آیینهی جمال تو را آن صفا نماند
آهی زدیم و آینهات را جلا نماند
صائب:
از ما متاب روی که از آه نیمه شب
بسیار صبح آینه را شام کردهایم
بیدل:
ماتم و سور جهان آینهی یکدگرند
مقطع آه سحر مطلع دیوان گل است
حتی شاعران دورههای قاجار و معاصر نیز در ایجاد این پیوند به رابطهی منطقی تصاویر با جنس بیرونی آینه توجه کردهاند.
نکتهی مورد بحث این است که در غزلهای فاضل، دهها بار از این دو واژه در کنار هم استفاده شده و این مضمون یکی از بنمایههای اصلی تصویری در غزلهای اوست؛ با این حال، گوینده چندان توجهی به تغییر جنس آینه در دوران خود نکرده و نکوشیده تناسبی جدید و واقعی را از پیوند آه و آینه، از جهان خود و مخاطبان بردارد و به اشعارش وارد کند:
آیینهای مکدرم از دست روزگار
آهی بکش به یاد من ای بیوفا تو هم
*
هرچه آیینه به توصیف تو جان کند نشد
آه تصویر تو هرگز به تو مانند نشد
*
بیسبب نیست که یادآور تنهاییهاست
آه از آیینه که از خاطر افسرده پر است
*
دل اهل مکدر شدن از حرف کسی نیست
ای آه جگرسوز به آیینه چه گفتی؟
در بسیاری از این نمونهها "آه" تنها ادات تحسری است که هیچ پیوند موثر و منطقی از منظر تصویری با آیینه ندارد.
در نمونهی زیر، کاربرد سنگ در کنار آینه کاملا موید این است که تلقی شاعر از آن (شیشهای و نه فلزی) است و این نکته موید بیتوجهی او به پیشینه و علت پیوند این دو کلمه است:
در دلم آیینهای دارم که می گوید به آه
در جهان سنگدلها کاش میشد سنگ بود
اینها تنها نمونههایی از دفتر شعر "کتاب" است و تکرار این مضمون را به همین شیوه در دیگر مجموعهها نیز میتوان دید. البته لزوم رعایت منطق تصویرسازی مولفهای است که شاید همهی منتقدان موافق آن نباشند؛ اما تکرار این کلیشهی تصویری را میتوان یکی دیگر از بنمایههای خیال و شاعرانگی در اشعار فاضل دانست.
#نقد_شعر
#فاضل_نظری
@mmparvizan
FARZV_Volume 4_Issue 16_Pages 71-100.pdf
2.13M
"انعکاس نام و مرقد حضرت شاهچراغ در اشعار فارسی سدههای هشتم تا دهم"
محمد مرادی
مجلهی فرهنگ رضوی
۱۳۹۵ شمارهی ۴
#شاهچراغ
#احمد_بن_موسی
#شعر_شیعی
@mmparvizan
ktp2019-21-00667.pdf
13.78M
"جُنگ زینالعابدین/ قاصد صبا"
یکی از جنبههای فرهنگی آستان شاهچراغ در طول تاریخ، پیوند آن با نسخ خطی و آثار تالیفی مربوط به تمدن اسلامی بوده است. علاوه بر اهمیت موزهی آستان و نسخ کهن موجود در آن، در حاشیه و انجامهی تعدادی از نسخ موجود در کتابخانههای ایران و ترکیه و دیگر کشورها، اطلاعاتی ثبت شده که نشان میدهد، کاتب آن نسخه را در آستان حضرت شاهچراغ کتابت کرده است.
از این موارد است نسخهی جنگی که در سال ۱۱۹۲ (دوران کریم خان) به دست زینالعابدین فرزند محمد، در آستان شاهچراغ نوشته شده و گزیدهای از اشعار شاعران و مطالب پراکنده را در بر گرفته است.
#سعدی #مولوی #حافظ #هاتف #جامی #محتشم #عاشق #رفیق
#کتابخانه_مجلس #جنگ #نسخه_خطی
@mmparvizan
"مناقب کازرونی"
تصویر انجامهی نسخهی مناقب الشیخ الکازرونی من قبل التصوف"
این نسخه (موجود در مجموعهی ایاصوفیا) به سال ۸۲۹ در آستان حضرت احمدبن موسی(ع) کتابت شده است. محتوای این نسخه با کتاب "فردوس المرشدیه" متفاوت به نظر میرسد که نیازمند به بررسی دقیقتر است.
#شاهچراغ
#نسخه_پژوهی
#ابواسحاق_کازرونی
@mmparvizan
"شاهداعی و قدیمترین اشاره به شاهچراغ در شعر فارسی»
بر اساس ابیات موجود در منظومهها و دیوانها، برای نخستین بار دو تن از شاعران مقیم در شیراز که گرایشهای شیعی غالب دارند، در اشعارشان به مرقد و شخصیت احمدبن موسی(ع) اشاره کردهاند: یکی سید نظامالدین شاهداعی شیرازی(ف.870ه.ق) و دیگر منصور حافظ شیرازی که گویا از مریدان و معاصران شاهداعی بوده است.
شاهداعی شیرازی که به عرفان شاه نعمتالله ولی گرایش داشته، در کتاب قدسیات، در قطعهای جداگانه که پنج بیت دارد، به ستایش «امامالمعصومین احمدبن موسی الرضا» پرداخته است:
چو خواستی که به رویت شود در دل باز
امـام احمـــد موسیالرضا وسیــلت ساز
اگر نـه احمــــد مـوسی رضـا پنـاه شدی
خـــراب بــودی احــــوال مـردم شیـراز...
امید بنـد چـو داعـی به فیــض ایـن سیـد
بـه شـرط آن کـه نهی سر برآستــان نیاز
(دیوان: 85-86)
شاید یکی از دلایل تمایل داعی به ستایش احمدبن موسی(ع)، نزدیکی محیط زندگی او به مرقد حضرت(ع) بوده؛ چنانکه محل دفن او نیز موید آن است. شاهداعی در این ستایش علاوه بر این که از توسل یافتن به آن حضرت(ع) و طلب حاجات از آستان او حکایت میکند که به تایید شیرازنامه، شدالازار و مزارات شیراز، دست کم از سدۀ هشتم در شیراز معمول بوده، از آن حضرت با لقب «سید» و همچنین «امام» یاد و به شیوۀ عیسی جنید، آن حضرت را با نام احمدبن موسیالرضا معرفی کرده است.
#شاهچراغ
#شاهداعی
#شعر_دینی
@mmparvizan
«منصور حافظ: غزلسرای گمنام مذهبی شیراز و مدح احمدبن موسی(ع) »
یکی از شاعران شاخص مذهبی در تاریخ شعر شیراز که حدود ۱۰۰۰ غزل با موضوع ستایش رسول(ص) و امام علی(ع) و دیگر مضامین دینی و عرفانی سروده، منصور حافظ است. از اشعار منصور حافظ اینچنین بر میآید که محیط زندگیاش، نزدیک مرقد احمدبن موسی(ع) بوده؛ او در اشعارش از ممدوحی به نام تورانشاه نام برده که به عقیدهی برخی منتقدان، قطبالدین تهمتن تورانشاه از سلاطین جزیرهی هرمز 747تا 779 ه.ق.) یا جلالالدین تورانشاه وزیر شاه شجاع(ف.786ه.ق) است( دیوان منصور حافظ، 1378: نه تا دوازده)؛ هرچند معاصر دانستن او با تورانشاه دوم، از دیگر حاکمان هرمز به صواب نزدیکتر است.
منصور حافظ، از معدود شاعرانی است که تقریباً تمام سرودههایش را با مضامین مذهبی سروده، او در این اشعار بیش از همه به ستایش حضرت رسول(ص) و پس از او علی(ع) پرداخته و بهندرت از دیگر شخصیتهای دینی یاد کرده است. او همچنین با استفاده عنوانهای «شاه/ سلطان» و همچنین اسم «چراغ» صفتهایی متعدد برای رسول(ص) و علی(ع) ساخته است؛ چون: چراغ ازل، چراغ اولوالعزم، چراغ جسم و جان، چراغ چشم عالم و...(همان:489) برای رسول(ص) و سلطان نجف، شاه لافتی، شاه ولایت، شاه مردان و... (همان: 501-502) برای علی(ع).
با این حال در حدود هزار غزل دیوان او، حتی یکبار به عنوان «شاهچراغ» اشاره نشده؛ هرچند نوع القاب دیوان او میتواند موید این باشد که بهمرور زمینههای فرهنگی، عرفانی و ادبی برای ساخته شدن لقب «شاهچراغ» در شیراز فراهم شده است. او اولین شاعری است که با استفاده از عنوان شاه از آن حضرت یاد کرده و لقبهای «شاه جهان» و «شه اولیا» را در خطاب ایشان به کار برده است:
بهشت باقی ای منصور و عمر جاودان دریاب
مزار احمد موسی رضا، شاه جهان دریاب
(همان: 56)
رو در مزار احمد موسی رضا نهد
و آنجا تضرعی به شه اولیا کند
(همان: 199)
در اشعار منصور حافظ، عنوان «احمدبن موسیالرضا» بارها تکرار شده که نشاندهندهی عمق ارادت شاعر به کرامات و آستان آن حضرت بوده است.(همان، 4، 109و378) او همچنین، بارها از حضور در مرقد مطهر حضرت و طلب استمداد و روشنی روح از آن مقام سخن گفته است(همان: 286). نکتهای که تاییدکنندهی رواج زیارت مرقد مطهر در زمان اوست:
خاندان مصطفی هست از حرم دارالسلام
روضهی رضوان مزار احمد موسی رضا
(همان:12)
همچنین شیراز را روشن از نور آن امامزادهی جلیل میداند؛ نکتهای که شاید به نوع عمارت مرقد نیز اشاره داشته باشد:
شیـراز اگـر ز ظلمت ظلـم است تیـره باز
روشـن ز نـور احمـد مـوسی رضا شود
(همان: 239)
#منصور_حافظ
#شعر_دینی
#شاه_چراغ
@mmparvizan
"نگاهی به دفتر ترنم داوودی سکوت/ قربان ولییی"
قربان ولییی از شاعران توانمند دانشگاهی است که از خیل شاعران جریان سنتی و گاه نیمهسنتی، نامی شناخته شده دارد و در قالب غزل و مثنوی، اشعاری درخشان سروده است.
علت تمایز اشعار او، بیش از همه مضامین عرفانی منعکس در آنهاست که طراوت و عمقی خاص به سبک او بخشیده است. از دفترهای متعدد شعر ولییی، شاید بتوان ترنّم داوودی سکوت را موفقترین دانست. در این دفتر 121 غزل گنجانده شده و قوّت مضامین و شاعرانگی بسیاری از آنها سبب شده، صاحب این دفتر به عنوان برترین مجموعهشعر، برگزیدهی جایزهی قلم زرین شود.
در کنار جلوههای رنگرنگ و مثبت این دفتر که بارها از آن سخن گفته شده و دیگر بار و در مجالی مناسبتر باید از آن سخن گفت، در ژرفساخت اشعار میتوان چون هر شعر و دفتری دیگر، نقدهایی را متوجّه این مجموعه دانست.
یکی از آسیبهای پنهان این دفتر که در تصاویر، مضامین و زبان قربان ولییی هم نشانههایی از آن دیده میشود، کلیشگی برخی عناصر سازندهی شعر است.
برای نمونه در غزلهای این دفتر نوعی کلیشگی در تعداد ابیات دیده میشود که با جوشندگی اصیل مضامین عرفانی در تضاد است؛ بهطوری که 93 غزل این دفتر چهار تا شش بیت دارد. نکتهای که علاوه بر شبیهشدن طول ابیات(بهویژه در قالب 5 بیت با 39غزل) قابلیت پیشبینی شکلی را در نگاه مخاطب افزونی میبخشد و احتمال کوششی بودن تجربههای عرفانی شاعر را نیز تقویت میکند؛ نکتهای که یوسفعلی میرشکاک نیز در ویژهنامهی شاعر، به آن اشاره کرده است.
این کلیشگی را در وزنهای انتخابی هم میتوان دید. این تکرار وزنی بیش از همه مربوط به وزن مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن است با 55 بار تکرار؛ پس از آن مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن در 20 غزل استفاده شده است. بسامد حدود 65 درصدی در کاربرد دو وزن تکرارشونده که به میزانی زیاد بیش از متوسط سنّت غزل فارسی کهن و معاصر است؛ کلیشگیای که حتی در غزل شاعران شاخص سبک هندی نیز به این میزانِ تکرار، نمیتوان دید.
با وجود این ایرادها، غزل قربان ولییی دریچهای متمایز با شعر دهههای اخیر را رو به افقهای ذهن و زبان مخاطب گشوده است و میتوان در نوع خود آن ها را نمونه هایی موفق از غزل معناگرا با رویکرد داستانی دانست که خواندن آنها، به مخاطبان علاقهمند به غزل سنتی و نیمهسنتی پیشنهاد میشود.
#قربان_ولییی
#نقد_شعر
#کلیشه
@mmparvizan
در اقیانوس غدیر.pdf
949K
"در اقیانوس غدیر: گزیدهاشعار نهمین جشنوارهی ملی شعر غدیر"
مقدمهای دربارهی تاریخچهی شعر غدیر و با آثاری از:
ابراهیم آرمات، قاسم بای، دانیال بهادرانی، سهیلا بیابانی، احسان بیات، فاطمه بیرانوند، ایوب پرندآور، آرش پورعلیزاده، سمیه تورجی، راضیه جبهداری، عاطفه جوشقانیان، مهدی جهاندار، سیده اعظم حسینی، مرتضی حیدری آل کثیر، مجتبی خرسندی، حسن خسروی وقار، اسماعیل خلیفه، علیرضا رجب علیزاده، امیر رسولی، علی رضوانی، محمد زارعی، حسن زرنقی، طیبه سلمانینژاد، فاطمه سلیمانپور، سید اکبر سلیمانی، علی سلیمیان، خدابخش صفادل، سیدمسعود طباطبایی، مرتضی عابدپور لنگرودی، علی عابدی، فاطمه عارفنژاد، جعفر عباسی، هادی فردوسی، بهجت فروغی مقدم، ابراهیم قبله آرباطان، روحالله قناعتیان، علی کاوند، محسن کاویانی، زهرا محدثی خراسانی، لعیا محمدی، راضیه مظفری، علی مقدم، حیدر منصوری، معصومه مهری قهفرخی، فاطمه نانیزاد، رضا نیکوکار و حمید هنرجو
#بنیاد_بینالمللی_غدیر
#محمد_مرادی
@mmparvizan
"تکرار آغاز شعر در پایان"
شاعران در تنظیم ساختار شعر روشهایی گوناگون دارند. گاه شاعرانی چون متمایلان سبک هندی صرفا از مشابهت وزن، قافیه و ردیف برای ایجاد پیوند حداقلی در طول و عرض شعر استفاده میکنند. گاه چون شاعران خراسانی از آرایههای بدیعی و تناسبهای آوایی در کنار روایت بهره میگیرند و گاه چون شاعران عراقی، از زبان استعاری، تناسبهای معنوی و در کنار آن روایت در تقویت ساختمان شعر مدد میطلبند.
در کنار شگردهای یادشده که عمدتا ساختار طولی و خطی شعر را تقویت میکند، در برخی اشعار با شکلی چرخشی روبه روییم؛ به این صورت که شاعر با تکرار آغاز شعر در پایان آن، گویی این امکان را به مخاطب میدهد تا به آغاز شعر بازگردد و روایتی چرخشی را از شعر تجربه کند.
برای مثال سعدی در غزل بیست بیتیاش با مطلع زیر میسراید:
میروم وز سر حسرت به قفا مینگرم
خبر از پای ندارم که زمین میسپرم
میروم بیدل و بییار و یقین میدانم
که من بیدلِ بییار نه مرد سفرم
او در این شعر به روایت لحظهی جدایی خود از معشوق پرداخته و با استفاده از افعال استمراری، به گونهای آن را توصیف کرده که گویا این شعر دقیقا در آن زمان در حال سرودن بوده است. به همین دلیل وقتی در پایان غزل میگوید:
از قفا سیر نگشتم من بدبخت و هنوز
میروم وز سر حسرت به قفا مینگرم
مخاطب پس از 18 بیت، از تکرار مطلع آزرده نمیشود و آن را در خدمت ساختار دورانی شعر میداند. گویی هنوز نگاه کردن سعدی به پشت سر ادامه دارد.
در غزل حافظ با مطلع:
ای صبا نکهتی از کوی فلانی به من آر
زار و بیمار غمم راحت جانی به من آر
نیز مصراع اول در پایان غزل تکرار شده است:
دلم از دست بشد دوش چو حافظ میگفت
ای صبا نکهتی از کوی فلانی به من آر
اما تکرار حافظ چون سعدی در خدمت روایت و ساخت شعر نیست و بیشتر محدود به لفظ شعر است؛ این را در بررسی کامل دو شعر میتوان بهراحتی تشخیص داد.
در شعر معاصر بیش از آثار کهن تکرار سطر یا سطرهای آغازین را در پایان شعر میبینیم. نیما در این حوزه از شاخصترین شاعران است. مثلا در شعر "آی آدمها" این عبارت در آغاز و پایان شعر آمده یا در شعر "هست شب"، این چندکلمه در آغاز و پایان شعر تکرار شده است:
هست شب یک شب دم کرده و خاک رنگ رخ باخته است.
... هست شب آری شب
یا عبارت آغازین و پایانی شعر "در شب سرد زمستانی" وده ها شعر دیگر از او.
در شعر نیما بیش از دیگران، تکرار آغاز شعر در انجام آن، نشاندهندهی ادامهی وضعیت موجود است؛ البته در بافتی نمادین و به همین دلیل در خدمت ساختار شعر است.
این ویژگی به شعر دیگر معاصران پیرو او نیز راه یافته، از جمله در تعدادی از شعرهای اخوان و شاملو و سهراب و سیاوش کسرایی و .... .
برای مثال شعر "کفش هایم کو؟" و "قایقی خواهم ساخت" را سهراب با تکرار همین عبارت در پایان ختم میکند که نشاندهندهی استمرار در نیاز به سفر است یا سیاوش کسرایی فضای زمستانی آغاز شعر " آرش" را در پایان تکرار کرده یا قیصر امین پور عبارت "رفتار من عادی است" را در آغاز و پایان شعری به همین نام تکرار میکند.
در تمام نمونههای یاد شده، تکرار آغاز شعر در خدمت ساختمان و معنای اثر است و دلیلی شاعرانه دارد؛ اما در بسیاری از اشعار، بهویژه در غزل جوانان شاعر، تکرارهایی دیده میشود که صرفا در لفظ شعر اتفاق افتاده و کمکی به پایان هنری شعر نکرده است.
از آن نمونه است؛ در دفتر #به_زبان_مادری سرودهی #علی_اصغر_شیری که در کنار شعرهایی خوب، دست کم شاعر در این شگرد موفق نبوده است و بارها نیز از آن بهره گرفته است. از نمونههای نسبتا موفق تکرار مصراع نخست غزل 30 در پایان آن است:
برایت اتفاق افتاده دنبال خودت باشی؟
اما در اغلب موارد، تکرارها تنها کلیشهای است که غزلها را زودتر به پایان رسانده است:
بیت اول:
تو کوچک نیستی جنگل فراموشت نخواهد کرد
زمین با خاک و خاکستر، هم آغوشت نخواهد کرد
بیت آخر:
تو کوچک نیستی راز بزرگ جنگل و کوهی
تو کوچک نیستی جنگل فراموشت نخواهد کرد
بیت اول:
شرمندهام که بیت ندارم برای تو
شعری که واژهواژه بگرید به پای تو
بیت آخر:
با دست خالی آمدم اینجا مرا ببخش
شرمندهام که شعر ندارم برای تو
در غزلهای شمارهی 12، 19 و 21 نیز تکرار کامل یا ناقص مطلع را در ختام غزل میبینیم. با توجه به تعداد کم شعرها، ابیات کم آن ها و دیگر تکرارهای لفظی و معنایی دفتر، این شگرد بیش از آنکه برآمده از ضرورتهای شاعرانه باشد، موید دایرهی محدود واژهها و اندیشههای شاعر است. از این زاویه، او با تکرار مطلع کوشیده شعر را سادهتر به پایان ببرد و از تنگناهای آن خارج شود؛ آسیبی که در بسیاری از دفترهای شعر سنتی روزگار ما دیده میشود.
#نقد_شعر
#غزل
#محمد_مرادی
@mmparvizan
Mohsen Chavoshi - Bist Hezar Arezoo.mp3
8.3M
"بیستهزار آرزو"
این آهنگ، یکی از آثار محسن چاوشی، خوانندهی پرمخاطب روزگار ماست که در انتخاب اشعار سنتی آثارش، رویکردی خاص و دقتی نسبتا ستودنی دارد.
علاقه به اشعار مولانا یکی از جلوههای آشکار در آلبومهای اوست که این ویژگی را در آهنگ مشهور "بیستهزار آرزو" نیز میتوان دید؛ تا آنجا که نام اثر بر اساس این بیت از غزلیات شمس انتخاب شده است:
بیستهزار آرزو، بود مرا پیش ازین
در هوسش خود نماند، هیچ امانیّ مرا
نکتهای که لازم است دربارهی این بیت و خوانش آن در آلبوم توضیح داده شود؛ این است که چاوشی در مصرع دوم، امانی را به صورت (امان+ یای نکره) خوانده و معنیای اینسان را از شعر متوجه شده؛ حال آنکه منظور مولانا از واژهی (امانیّ/ جمع امنیه و به معنی آرزوهاست) که این معنی کاملا با ترکیب "بیستهزار آرزو" در مصرع نخست؛ سازگاری دارد.
#مولوی
#شعر_و_موسیقی
#محسن_چاوشی
@mmparvizan
«کودتای ۲۸ مرداد و شعر نو فارسی»
یکی از رویدادهای سیاسی- اجتماعی دوران معاصر که تاثیری شگرف و همهجانبه بر ادبیات و فرهنگ و شعر ایران عصر پهلوی، گذاشته کودتای 28 مرداد 1332 بوده است.
اهمیت این رویداد در تاریخ ادبیات معاصر به اندازهای بوده که منتقدان شعر معاصر در کنار دو انقلاب مشروطه و اسلامی، این رویداد را در جایگاه یکی از تعیینکننده ترین بزنگاههای تاریخی، برای جریانشناسی تاریخ ادب معاصر قرار دادهاند. این اهمیت را در اغلب کتابهای تاریخ شعر معاصر و ادوار آن میتوان دید؛ تا جایی که سرفصل تحول میانهی عصر پهلوی، در نظر منتقدان منطبق با این رخداد مهم سیاسی تنظیم شده است. جایگاه این حادثه را در کتابهای ادوار شعر فارسی شفیعی کدکنی، چشم انداز شعر نو ایران زرقانی، جریان پشناسی شعر فارسی حسینپور چافی، تاریخ تحلیلی شعرنو شمس لنگرودی و دیگر کتابهای مرجع شعر معاصر میتوان دید.
چرخش سیاسی حاصل از این اتفاق، تغییری جدی را در بدنهی شعر فارسی و جریانهای وابسته به آن پدید آورده؛ از جمله کمرنگ شدن نقش آشکار ادبیات روسگرای برآمده از 'نشست نویسندگان و شاعران ایران و شوروی" و فعالیتهای سیاسی دههی ۲۰ و حرکت این شاخه، به سمت شعر نمادین چپگرا که در آثار کسانی چون: کسرایی نمود یافته و به شعر چریکی و مبارزاتی دههی بعد منتج شده است.
این تغییر فضارا در دگرگونشدن ذائقهی نقد ادبی، تاثیرپذیری از ادبیات اروپا و آمریکا و تقابل شعر متعهد و شعر زبانگرا هم میتوان رهگیری کرد.
در دههی سی، شعر نمادگرای نیمایی، با فضایی مبهم و مهآلود و زمستانی و تاریک، قوت مییابد، جریانی که آغاز آن با نیما و اوج آن با اخوان و شاملو و دیگر پیروان شعر اجتماعی نیماست.
شاخهای دیگر از شاعران پس از کودتا، سرگردان و نامید به تخدیر و سیاهی و پوچی و مرگ و عصیان و عشقهای برهنه متوسل می شوند؛ جریانی پرمخاطب که بر آمده از ناامیدیهای رایج در فضای جامعه است. این شاخه در بعد عصیانی خود در آثار کارو و نادرپور و توللیِ نوقدماییِ پس از کودتا و دفترهای نخستین فروغ و آثار بسیاری دیگر از شاعرانرچارپارهسرا و نیماییگوی فارسی جلوه یافته است؛ هرچند برخی شاعران رمانتیک این دوره کوشیدهاند، بین مفاهیم تغزلی و اجتماعی- مبارزاتی، آشتی ایجاد کنند؛ اتفاقی که در برخی سرودههای ابتهاج و بعاد نصرت رحمانی منعکس شده است.
#شعر_معاصر
#جریان_شناسی
#کودتا
#نیما_و_پیروانش
@mmparvizan
La poésie persane صفحه آرایی دوم.pdf
1.24M
«نیما و پیروانش» جریانشناسی شعر نیمایی عصر پهلوی/ ویژهی دانشجویان رشتهی زبان و ادبیات فرانسه
مولفان: مهرنوش کیفرخی/ محمد مرادی
@mmparvizan
"نگاهی به فلسطینسرودهای از سیمین بهبهانی/ به بهانهی سالروز درگذشت شاعر"
سارا چه شادمان بودی، با بقچههای رنگینت
شال و حریر ابریشم، کالای چین و ماچینت
سارا چه راستگو بودی آندم که چشم معصومت
آیینهی سحر میشد وقت قسم به آیینت...
با قوم خود بگو سارا هرگز نبوده تا امروز
یکلحظه خشم و بیزاری با مردم فلسطینت
سارا گریستی آتش بر قتل عام خونباری
صهیون نشان دوزخ شد از شعلههای نفرینت
سارا بگوی با موسی: سودای دین دیگر کن
کز ننگ خود جهانخواری داغب نهاده بر دینت
سارا بپرس از موسی کاین افعیان نمیبینی
یا اژدهای افعیکش تن میزند ز تمکینت
سارا جنازهها اکنون افتاده بر زمین عریان
برکش کفن اگر داری از بقچههای رنگینت
شعر"سارا چه شادمان بودی" از دفتر "دشت ارژن" انتخاب شده که بسیاری از اشعار سیمین بهبهانی را با موضوعهایی نزدیک به ادب پایداری در بر میگیرد.
این شعر پس از کشتار عام صبرا و شتیلا، در شهریورماه ۶۱ سروده شده؛ با این حال، نوع نگاه بهبهانی به جنگ و بهموازات آن، مسالهی فلسطین، کاملا متفاوت با دیگر شاعران فارسی در این دوران است و گاه، سرودههایی از شاعران فلسطینی از قبیل: فدوی طوقان، سمیحالقاسم و محمود درویش را به خاطر میآورد.
ساختار شعر، از تقابل گذشته و حال، دوران خوشی و ناخوشی ساخته شده و این تقابلِ شبه ایدئولوژیک را در تقابل نمادهای فلسطینی و یهودی استفاده شده در شعر، بهخوبی میتوان دید؛ با این حال بهبهانی، بر خلاف [اغلب] شاعران فارسیزبان که منشا این تقابل را عناصر دینی میدانند، بهشیوهی شاعران فلسطینی، بیشتر به جنبهی انسانی و عاطفی بروز این تقابل توجه داشته است. هرچند جنبههای ملی موجود در فلسطینیات عربی را در شعر او نمیتوان پیدا کرد. نوع تصاویر و واژههای شعر نیز کاملا متفاوت با شعر انقلاب است و در مجموع، سبک و محتوای شعر بهبهانی را با تمام مشترکاتی که با برخی اشعار انقلابی دارد، نمیتوان در بوطیقای ادبیات انقلاب اسلامی قرار داد.
بهبهانی با توجه به نوآوریهایش در وزن شعر، در این غزل نیز از تکرار ارکان "مستفعلن مفاعیلن"، بهره برده که از منظر موسیقایی با رخوت، سوال و اندوه حاکم بر شعر تناسب دارد؛ اما از منظر آوایی و زیباشناسی، چه این وزن و چه بسیاری از وزنهای غزلهای او با ساختار ادبی اشعارش سازگاری ندارد و دست کم، حسی زیباشناسانه را به مخاطب عام و حتی در بسیاری موارد خاص، القا نمیکند.(نقل از کتاب در کوچهباغهای پرتقال و زخم، محمد مرادی، صص ۲۲۸ و ۲۲۹)
#سیمین_بهبهانی
#شعر_فلسطین
#نقد_شعر
@mmparvizan