روضه و سلام بر ارباب بی کفن حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) با صدای دوست عزیزم حاج شیخ مسلم جعفری

سه سوال اساسی که باید مبحث تناسب، جواب آنها را روشن کند عبارتند از؛ ۱- آیا آیات هم جوار و هم بافت، در افاده معنای مراد به یکدیگر وابستگی دارند یا خیر؟ ۲- مشکل ارتباط آیات تطهیر- اکمال دین- تبلیغ و..... چگونه قابل حل است؟ ۳- آیا میان سوره های همسایه می توان به وجود تناسب و ارتباط قائل شد یا نه؟

توجه به این نکته ضروری است که نوع پاسخ ها به سه سوال اساسی مذکور مبحث تناسب، متوقف هستند به پاسخ هایی که به سوالات زیر داده خواهد شد؛ ۱- آیا قرآن کریم در زمان حیات رسول خدا گردآوری شده اند یا نه؟ ۲- منظور از جمع قرآن در دوران خلفا (ابوبکر و عمر و عثمان) چیست؟ ۳- آیا ترتیب آیه ها در چارچوب سوره ها توقیفی است یا متکی به اجتهاد صحابه می باشد؟ ۴- سازمان یافتن سوره ها چگونه است توقیفی است یا اجتهادی؟ ۵- تناسب آیه ها و سوره ها یعنی چه؟ ۶- چرا کتاب آسمانی قرآن، در نگاه برخی محققان پراکنده به نظر آمده است؟ ۷- چرا موضوعات قرآنی یکجا نازل نشده اند؟

یکی از دهها کتابی که اختصاصا در مورد تناسب السور نوشته شده و انشالله مطالبی از آن را نقل خواهیم کرد.

گفتیم یکی از سوالات مهمی که نوع پاسخ به آن، در اثبات تناسب یا نفی تناسب آلایات نقش بسزایی دارد عبارت است از این سوال؛ آیا قرآن کریم در زمان حیات رسول خدا گردآوری شده یا نه؟

سخن درباره تناسب آیه ها وقتی وجه درستی دارد که ترتیب آنها را در ساختمان سوره ها، به اشاره وحی متکی بدانیم و آن را از سوی پیامبر معرفی کنیم. همچنین وجود تناسب میان سوره ها آن جا قابلیت پژوهش می یابد که معتقد باشیم در کار تنظیم آنها،دستی از وحی دخیل بوده است.

در پاسخ به سوال بالا، یعنی اینکه آیا قرآن در زمان خود رسول خدا جمع آوری شده است یا نه؟ می گوییم: بله قطعا قرآن در زمان خود پیامبر وبا اتکا به وحی جمع آوری شده است. برای اثبات اینکه جمع قرآن در دوران زندگی پیامبر اتفاق افتاده دلایل زیادی است که یک یک به آن دلایل به اندازه وسع و به طور مختصر اشاره خواهیم کرد؛ دلیل اول: اهتمام به قرآن اهتمام حضرت محمد (ص) و سایر مسلمانان به قرآن چیزی نیست که قابل رد و انکار باشد محکم ترین اساس دیانت اسلامی و معتبرترین منبع احکام و معارف دینی، قرآن است پیامبر اسلام با درک این موقعیت و فهم نقشی که قرآن می تواند در زندگی مسلمانان دارا باشد آنان را به بذل توجه به قرآن فراخواند و در عصر خود تا حدود زیادی در این راه موفق شد اصحاب بر اثر تشویق حضرت رسول آن چنان توجهی به قرآن پیدا کردند که در میان خود برای حفظ، قرائت و کتابت آن افتخار می کردند و در این میدان از همدیگر پیشی می جستند. البته برای اثبات این اهتمام، گزارش های تاریخی گوناگونی موجود است لکن به جهت بنا بر اختصار در این کانال، از گزارش های تاریخی پرهیز می کنیم و دوستان را به مطالعه کتاب هایی که در زمینه تاریخ قرآن نوشته شده است ارجاع می دهیم. نکته ای قابل توجه است و آن اینکه انگیزه های دیگر نیز برای توجه و اهتمام به قرآن در زمان رسول الله وجود داشت که عبارت بودند از: رسیدن به پاداش اخروی- پندآموزی از مفاهیم اصیل قرآنی - تبرک جستن - استجابت دعوت رسول الله- تقویت ذوق ادبی و .....

دلیل دوم، تشخص سوره های قرآن در عصر نزول است که انشاالله فردا در مورد آن صحبت خواهیم کرد 🌹🌹🌹

یکی از تفاسیر مهم شیعی، مجمع البیان مرحوم طبرسی است که در ضمن تفسیر آیات با عنوان "النظم" اشاراتی به تناسب آلایات می‌کند.

دوستان توجه داشته باشند که مقصود از جمع قرآن در زمان رسول خدا، تدوین قرآن وسازمان یافتن آیات وسوره ها به شکلی که الان قرآن بر آن شکل است، می باشد.

دلیل دوم: تشخص سورهای قرآنی در عصر نزول در قرآن کریم، لفظ سوره در ضمن نه آیه استعمال شده است که دو آیه آن در سوره های مکی و بقیه در سوره های مدنی جا دارند. که آن آیات عبارت اند از؛ ۱- آیه ۳۸ سوره یونس ۲- آیه ۱۳ سوره هود ۳- آیه ۲۳ سوره بقره ۴- آیه ۶۴ سوره توبه ۵- آیه ۸۶ سوره توبه ۶- آیه ۱۲۴ سوره توبه ۷- آیه ۱۲۷ سوره توبه ۸- آیه ۱ سوره نور ۹- آیه ۲۰ سوره محمد آمدن لفظ سوره در این تعداد از آیات نشانگر این است که شکل گیری سوره ها در زمان خود رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و در زمان نزول بوده است.

علاوه بر این آیات، احادیثی وجود دارند که مجموعا بیان می کنند که برخی از بزرگان صحابه، قرآن را بر پیامبر گرامی اسلام (ص) قرائت می کرده اند. این احادیث به خوبی موید شکل گیری سوره ها در دوران رسالت هستند در این مورد به عنوان نمونه از دو نقل تاریخی یاد می کنیم؛ ۱- راغب اصفهانی درباره اُبَی بن کعب می نویسد: مسلمانان، قرائت ابی را ملاک و معیار قرار دادند، زیرا وی آخرین کسی بود که قرآن را بر پیامبر باز خواند. ۲- ذهبی درباره عرضه قرآن بر پیامبر نقل می کند: هفت تن قرآن را بر نبی اکرم عرضه می کردند عثمان بن عفان و علی و اُبَی و ابن مسعود و زید و ابوموسی و ابودرداء چنانچه قبلا هم اشاره کردیم نویسندگان وحی مشتاقانه به وظیفه کتابت قرآن جامه عمل می پوشاندند و برای اطمینان بیشتر از صحت نوشته های خود و اینکه مبادا بر اثر استنساخ یا علل احتمالی دیگر اشتباهی به مکتوبات قرآنی رخنه کرده باشد آن را بر پیامبر باز می خواندند.