5⃣منظر پنجم: روحانيت و نظام حوزه های علميه
تكثر هايى كه از مسائل صنفى روحانيـت و حوزه هـای علميـه بـر مـى خيـزد: معمـولاً در ميـان #حوزويان، سه رويكرد عمومى، نسبت به تحفظ يا تحول دربـاره مسـائل صـنفى حـوزه وجـود دارد. برخى از وضع موجود حمايت مى كنند؛ برخى ضمن انتقاد از وضع موجود با اصلاحات حداقلى موافقند؛ و بالاخره اين كه برخى از اصلاحات حداكثری حمايت مى كنند كه در ذيل به مهم ترين مسائل مناقشه خيز صنفى #روحانيت اشاره شده است:
الف) استقلال حوزه
🔻شايد بتوان گفت كه اكثريت قريب به اتفاق حوزويـان بـه #اسـتقلال حـوزه از حمايت هـای دولت و عدم وابستگى به حكومت معتقد باشـند و ايـن را تأثيرگـذارترين مؤلفـه در آزادگـى انديشه #روحانيون قلمداد مى كنند؛ زيرا دولت يكى از قوای سه گانه است و مشكلات بسياری را متوجه حوزه خواهد كرد و با وابسته شدن حـوزه بـه نظـام حـاكم عمـا از #قـدرت آن عليـه انحرافات احتمالى دولت خواهد كاست.
🔸 درواقع استقلال مالى روحانيت در شـيعه و فرهنـگ ظلم ستيزی حاكم برآن و تكيه بر عنصر جهاد و شهادت را بايد از جمله دلايل قدرت علما در #شيعه نام برد (زیبا کلام، ۱۳۷۲، ۷۲_ ۸۰، نیز نک، مطهری، مشکل اساسی در سازمان روحانیت)
🔹 به اعتقاد برخى چون اساس حكومت مبتنى بر نظام ولايـى و احكـام اسـلام اسـت و در رأس آن فقيـه عـادلى قـرار دارد، اگر شخص رهبری و نهاد ولايت فقيه اين امر را به دست بگيـرد، عـين #اسـتقلال حـوزه است. آنچه بيشتر علما و حوزويان با آن مخالفت اند اتكای حوزه به جهت اقتصادی به دولـت و ارتزاق از آن ناحيه است، نه وابستگى به رهبـری و نهـاد #ولايـت كـه در نظـر عـده ای شـايد بهترين شيوه ارتباط #حوزه و حاكميت قلمداد شود.
ب) نظام علمى آموزشى حوزه
🔻از ديگر مسائل درون سازمانى حوزه و روحانيت كه چندی است محل مناقشات #حوزويـان نيز شده و برخى از آن دفاع مى كنند، طرح استاد محوری است؛ اينان معتقدند در اين طرح، استاد - افزون بر مسؤوليت تدريس - بر شاگردان #نظارت داشته و بـه آنـان مشـاوره مى دهـد و درباره پيشرفت و عدم پيشرفت حوزويان مسؤول است؛ پيرو اين طرح، در هـر سـال تحصـيلى اسامى مدرسان حوزه اعلام مى شوند و #طلاب به انتخاب استاد از ميان اسامى تأييد و تصـويب شده اقدام مى كنند.
🔹در مقابل برخى عده ای از بزرگان حوزه چنـين طرحـى را تمهيـدی بـرای وابسته سازی #حوزه های علميه و رويكردی قيم مآبانه قلمداد مى كنند، افزون بر اينكه با اجرای اين طرح، بسياری از اساتيد، فرصت حضور در كرسى های تدريس را نخواهنـد داشـت، و يـا قدرت محك زنى اساتيد از سوی طاب سلب مى شود و در نهايت، به سلب اعتماد به كليـت سيستم حوزه خواهد انجاميد و از همين رو، با آن مخالفت مى ورزند.
🔸به نظـر مـي رسـد هـر دو انگيزه، انگيزه هايي مثبت و پاك اند، از اين رو، برخى برای رفع چنين دغدغه هايى راه حل های ميانه ارائه كرده اند كه عبارتند از:
1⃣روشنگری با: آزاد نگه داشتن فضای حوزه، همۀ نيرو های علمى و فكـری اجـازه رشـد مى يابند و هركدام توانايى حضور نداشتند خود به خود حذف مى شوند؛
2⃣وجود خط قرمز های حد اقلى: در اين راستا تنها با كسانى كه با اصل نظام سر منازعـه و مبارزه دارند برخورد مى شود؛
3⃣طراحى معقول چشم انداز آينده به صورت مديريت غير بخش نامه ای؛
4⃣فيصله دهى هدايت گرايانه به طرح هايى كه هنوز به طور سخته و پختـه و كارشناسـانه در ميان بزرگان حوزه جايگاهى ندارد؛ كه اين امـر توسـط شـخص #مقـام_معظـم_رهبـری بدون ايجاد تنش انجام مى شود.
.
5⃣بازنگری، اصلاح و پالايش متون آموزشى نيز از جمله مسائلى اسـت كـه در#حوزه_هـای_علميه انظار مختلفى را به خود مشغول ساخته است.
🔹پرداختن بـه علـوم عقلـى در كنـار علوم نقلى، روان سازی متون، تغيير در پاراديم های موجود دانـش و هماهنـگ سـازی آن با نيازهای فكری معاصر، توجه به دين شناسى سيسـتمى و جـامع در ابعـاد مختلـف و... تعدادی از اين موارد است.
🔸به نظر مى رسد كه تكثيـر مؤسسـه های درون حـوزه، مراكـز و پژوهشـگاه های اقمـاری، بـرای پاسخ دهى به اين دغدغه ها و دليل بر پاسخگو نبودن #حوزه سنتى به نياز های زمان ماسـت، كـه اين مراكز در پى تأمين آن هستند، اگرچه قشر سنتى حوزويان همچنان بر روند پيشين و سنتى رايج در حوزه پا مى فشارند.
🔹 در پايان، ياد آوری اين نكته لازم است كه در اين جستار موجز سعى شده تـا بـه مهم تـرين جريان های فكری و تكثرها در حوزه هـای علميـه - بى آن كـه از افـراد و شخصـيت های درون جريانى نامى به ميان آيد- اشاره ای كوتاه شود، و البته، تكثر ها و#جريان های حـوزوی محـدود به اقسام ياد شده نيستند.
🔻نتيجه گيری🔻
روحانيت حوزه های علميه در دوره پس از انقلاب اسـلامى را مى تـوان از منظرهـای مختلفـى سنخبندی كرد كه پنج منظر مهم آن در اين مقاله آورده شده است: نخستين منظر در ارتباط با تكثر هايى است كه ريشـه در رخـداد های علمـى و انديشـه های اجتمـاعى گذشـتۀ حوزه هـای علميه دارند هم چـون رويكـرد روحانيـت بـه چگـونگى كشـف معرفـت دينـى و نـوع تعامـل تقريب گرايانه يا تقليل گرايانه با اهل سنت؛ دومين سنخ بندی به رويـارويى آنـان بـا #مدرنيتـه و مسائل دنيای جديد مرتبط است؛ منظر سوم درباره توجه يا عدم توجه روحانيون به امر #سياسى است؛ چهارم، تكثر هايى كه از نوع ارتباط آنان بـا #جمهـوری_اسـلامى سرچشـمه مى گيرنـد و بالاخره پنجمين گونه تكثرها برآمده از مسائل صنفى روحانيت و حوزههای علميه است.
نتيجۀ حاصل از اين #سنخشناسى جريانى كه با توجـه بـه مصـاحبه های گونـاگون و تحليـل محتوای كيفى آنها به دست مىآيد را در مؤلفه های زير مى توان خلاصه كرد:
1⃣بخش گسترده ای از روحانيت - در دوران شكوهمند #انقلاب_اسـلامى - بـه دانش هـايى كه پيش از اين چندان مورد اهتمام نبود، اما برای نهادی با اهميت ماننـد #حـوزه_علميـه در پاسخگويى به مسائل مهم جامعه ضرورت داشت، دست يافته است؛
2⃣روحانيت ايران در سايۀ تفكرات امـام خمينـى و مفسـران وی توانسـته اسـت بـا ايجـاد همزيستى ميان ظرفيت های تفكر دينى و ظرفيت های دنيای تجدد، با توجه به الزامـات زمان و مكان به الگويى كه بر منابع و ذخاير دينى مبتنى است دست يابد؛
3⃣نگاه تقريب گرايانۀ #روحانيت به مذاهب اسلامى، جهت يك پـارچگى جهـان اسلام، در ميان اكثر روحانيون، نگاه غالب در حوزه های علميه است؛
4⃣در روش شناسى معرفـت دينـى در منبـع دانسـتن عقـل و نقـل، اگرچـه شـاهد افـراط و تفريط هايى هستيم، اما حاكميت اعتقاد به هر دو منبع به صورت اعتدالى در منطق فهـم دين صورت خشنود كنند های در حوزه های علميه دارد؛
5⃣ در توجه به امر #سياسى، به رغـم اينكـه تكثر هـای مختلفـى در حـوزه وجـود دارد، امـا طيـف افـرادی كـه امـر سياسـى را در قالـب نظـم سياسـى جديـد تحليـل مـى كننـد و مى كوشند با در هم آميختن قواعد نظم مدرن با حكومت اسلامى، بر چارچوب نظريۀ #ولايت_فقيه و نظام جمهوری اسلامى پا فشاری كنند، چشم گير است؛
6⃣درباره مسائل صنفى #روحانيت و حوزه های علميه نيز رويكرد های مختلفى وجـود دارد، اما مهم ترين دغدغه ای كه در ميان علما و بزرگان حوزه وجود دارد و اكثريت آنان را در برمىگيرد، مسائلى همچون #استقلال حوزه، عـدم وابسـتگى آن بـه #قـدرت_سياسـى
حاكم، مسائل مربوط به نظام آموزشى از قبيل متون درسـى ، اسـتاد محـوری، تكثيـر موسسه ها و مراكز اقماری و پيرامونى حوزه است كه به رغم آثار و بركاتى كه دارنـد، اصل و مركز #حوزه را تحت الشعاع قرار داده .
#راه_ما_روشن_است🇮🇷
#حوزه_علمیه_خواهران
#سیاست_ما_عین_دیانت_ما
#راه_روشن را به دوستان خود معرفی کنید.
@rahroshaan
🔸🔹🌿🔸🔹