✨ بسم‌ الله الرحمن الرحیم 💠 چکیدۀ جلسه نخست دوره مقدماتی جریان‌شناسی «سنّت و تجدّد» 📌 امروزه با گسترش ابزار اطلاع‌رسانی، ما با اندیشه‌ها، جریان‌ها و گفتمان‌های متعدّدی در جامعه‌ی اسلامی و ایرانی خود مواجه شده‌ایم که هر کدام در رابطه با وضعیتِ دینداری در دنیای مدرن، راهکارهایی را ارائه می‌دهند. از زمانی که یک «همگرایی رسانه‌ای» (Media convergence) بین اینترنت و تلویزیون و رسانه‌های دیجیتالی ایجاد شده است ما با این ترویج مواجه هستیم. 📌 این جریان‌ها و گفتمان‌های متفاوت هر کدام در رابطه‌ی با وضعیت دینداری در دنیای مدرن راهکارهایی را ارائه می‌دهند. ▫️برخی اساساً دینداری تعبدی در دوران مدرن و پست مدرن را مُحال و تنها توصیه به یک معنویت حداقلی و رعایت پاره‌ای اخلاقیات داشته و تنها این میزان از دینداری سنّتی را شدنی می‌دانند. این جماعت دین را کاملاً بر اساس دستاوردهای بشری و مدرن تفسیر می‌کنند. ▫️برخی دیگر توصیه به ترک همه‌ی ابعاد زندگی مدرن دارند و تحت عنوان زندگی سنّتی، دینداری سنتی و روش سنّت‌گرایی راهکارهایی ارائه می‌دهند. ▫️برخی دیگر می‌گویند اساس پیشرفت و تکنولوژی‌های غربی با دین نمی‌سازد و ما باید از مقوله‌ی اضطرار آنان را بپذیریم. ▫️ گروهی دیگر سخن از گزینش تجدّد و اصلاح و احیاء سنّت دارند. و نظرات دیگری که در این مورد مطرح است. 📌 روش و سیر بحث در این جلسات: ▫️قصد ما پرداختن به فرقه‌ها و دین پژوهی نیست. ما تنها با جریانات، اندیشه‌ها و گفتمان‌هایی در اطراف دین کار داریم که در فضای تقابل یا تعامل سنّت و تجدّد تنفس می‌کنند و راهکار ارائه می‌دهند. ▫️همچنین سیر بحث تاریخی است. از پیدایش مدرنیته و تجدّد در مغرب زمین تا ورود آن به ایران و پیدایش اندیشه‌ها و جریانات فکری معاصر. 📌 اهمیت پرداختن به جریان شناسی و اندیشه‌ها: ● تمییز اندیشه‌ها و جریان‌های صواب از ناصواب ● نزدیک‌تر کردن جریانات و اندیشه‌ها تا حد امکان به یکدیگر با توصیف دقیق از آنان و ایجاد فضایی برای گفتگو نه اختلاف افکنی ● بهره‌گیری جریانات از نقاط قوت یکدیگر و پوشاندن نقاط ضعف ● مشخص کردن نسبت جریان‌ها، اندیشه‌ها و گفتمان‌ها با گفتمان انقلاب اسلامی ● مهندسیِ فرهنگی جامعه ● تهیّه یک اطلس جامع و... 📌 در این جلسه تعاریفی برای جریان و جریان شناسی ذکر شده است. همچنین تفاوت جریان و اندیشه توضیح داده شده است. 📌 رابطه سنت و تجدد (دین داری در دنیای مدرن): رابطهٔ سنّت و تجدّد از مباحثی است که پرداختن به آن تقریباً در همه‌ی حوزه‌های معرفتی انسان عصر جدید و نیز در شیوه‌ی مواجهه‌ی فرهنگ و تمدن غرب با فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر، گریز ناپذیر است. 📌 از دغدغه‌های جدّی اندیشمندان جهان اسلام در طول دو قرن اخیر، برقراری نسبت سنّت و تجدّد بوده است. برای نمونه اساس اندیشه آیت‌الله مطهری رضوان‌الله‌علیه نیز پاسخی به این نسبت است. 🏷 #جریان‌شناسی 🏷 #سنت‌_و_تجدد 🏷 #چکیده_جلسه 🔆 وب سایت تخصصی رواق معرفت 🆔 @revaghemarefat_ir

✨ بسم‌ الله الرحمن الرحیم 💠 چکیدۀ جلسه دوم دوره مقدماتی جریان‌شناسی «سنّت و تجدّد» 📌 تعریف لغوی سنت: سنّت در لغت به معنای «روش، قانون، آیین و نهاد می‌باشد». اعم از آن که نیکو یا بد باشد. 📌 تعریف اصطلاحی سنت: در اصطلاح می‌توان به تعریف سنّت حداقل در سه سطح پرداخت. یعنی از دیدگاه جامعه‌شناسان، فقیهان و سنّت‌گرایان. (که در صوت این رویکردها توضیح داده شده است) 📌 انواع سنّت: سنّت به یک اعتبار قابل تقسیم بندی به «ثابت»، «متغیر» و «خرافی» است. ● سنت ثابت: سنّت‌هایی الهی، ثابت و لا یتغیّر هستند که کاملاً با فطرت آدمی تناسب دارند و وابسته به زمان و مکان خاصی نیستند. این سنّت‌ها تحت هیچ شرایطی با گذشت زمان تغییر نمی‌کنند بلکه تکامل می‌یابند و ریشه‌دارتر می‌شوند و... ● سنت عادی: شیوه‌ها و روش‌هایی از زندگی انسانی هستند که نسبت به مقتضیات زمان یا موقعیت مکانی شأنیت وجود پیدا کرده و سپس رواج یافته‌اند. این بخش از سنّت در طول تاریخ، با از دست دادن داعیه‌های اولی‌شان، با پویایی فکر انسان در تعارض بوده‌اند و این بخش از سنّت است که در مقابل پیشرفت‌های صحیحِ تجدّد، مشکل ساز است. و... ● سنت‌های خرافی: سنّت‌هایی هستند که نه منشأ الهی دارند و نه عقلانی و گاهی مرموز هستند. سنّتهای خرافی، آن بخش از سنّت هستند که جاهلانه و بدون هیچ وجه عقلانی بر جای مانده‌اند. بعضاً با جنبه‌های اسرار آمیز بخشی از اعتقادات دینی در هم تنیده شده‌اند، تفکیک آنها را از هم مشکل نموده است. 📌 تفکیک سنّت: ❓چرا باید سنّت را تفکیک کنیم ؟ چرا باید اجزای مقدس، ثابت و لا یتغیّرِ سنّت از اجزای زمانمند و مکانمند آن جدا شود؟ 📑 پاسخ آن است که: چه بسا مسامحه و سهل‌انگاری این مهم، سبب سرایت تقدسِ بخشی از سنّت به بخش متغیر و غیر مقدس آن شود؛ و اینجاست که ممکن است جمعی برای حفظ جاه و مال و منال خود و به بهانه‌ی دفاع از حریم اعتقادات دینی، با جمود و تحجّر، جامعه‌ای را به ایستایی و عقب ماندگی بکشانند [مثل مدعیان طرفداری از سنّت که تجدّد را مطلقاً رد می‌کنند] و جمعی دیگر به بهانه‌ی پیشرفت و تمدّن و به ناحق، دین و اجزای مقدس سنّت را عامل رکود و عقب افتادگی بدانند. [مثل مدعیان روشنفکری که سنّت را می‌کوبند و مطلقاً تجدّد را می‌پذیرند] 🏷 #جریان‌شناسی 🏷 #سنت‌_و_تجدد 🏷 #چکیده_جلسه 🔆 وب سایت تخصصی رواق معرفت 🆔 @revaghemarefat_ir

✨ بسم‌ الله الرحمن الرحیم 💠 چکیدۀ جلسه سوم دوره مقدماتی جریان‌شناسی «سنّت و تجدّد» 📌 تعریف مدرنیته: مدرنیته در معنای لغوی امروزی، طرف‌دار تازه بودن و به نو و به‌ تازگی تمایل داشتن است و در اصطلاح، مدرنیته پیچیده‌تر از آنی است که بتوان تعریف مشخصی از آن ارائه داد. آنتونی گیدنز جامعه‌شناس مطرح، مارشال برمن فیلسوف سیاسی و دیگران تعاریفی از مدرنیته بیان کرده‌اند. به‌هرحال تعریف‌هایی که تاکنون از مدرنیته ارائه شده ‌است فراوان و متنوع و حتی گاهی با هم متضادند. در این جلسات مدرنیته را «سلسله به‌هم‌پیوسته‌ای از تحولات اقتصادی، فرهنگی، مذهبی، زیباشناختی، معماری، اخلاقی، شناخت‌شناسی و سیاسی» در نظر گرفته‌ایم. 📌 آغاز مدرنیته: کسانی که از منظر تاریخی به مدرنیته نگریسته‌اند؛ تاریخ مدرنیته را در فاصله زمانی میان عصر نوزایی و پایان قرن نوزدهم مدنظر قرار داده‌اند. 📌 ویژگی‌های مدرنیته: انسان‌محوری، عقل‌گرایی (عقل محاسبه‌گر و ابزاری)، فردگرایی، سرمایه‌داری، دموکراسی، تقدم حقوق بر تکلیف، طبیعت‌شناسی نوین، تکنولوژی، صنعت، توسعه، تفکیک علم، اخلاق و هنر از یکدیگر، مشخصه‌های مدرنیته به شمار می‌آیند. 📌 تقابل سنت و تجدد: سه حالت در برخورد تجدّد و سنت متصور است: ● ۱. نفی سنت و پذیرش تجدد. ● ۲. نفی تجدد و پذیرش سنت. ● ۳. گزینش تجدد و اصلاح و احیاء سنت. 📌 پرسش‌های مسلمین در برخورد با تجدّد: ● ۱. آیا حق قانون‌گذاری بشری برای جامعه با اصل «قانون‌گذاری خداوند» منافات ندارد؟ ●۲. آیا آنچه به‌عنوان «حقوق بشر» در دنیای جدید مبنای برنامه‌ریزی‌هاست با برخی مفاهیم دینی ناسازگار نیست؟ ● ۳. آیا میان دستاوردهای علوم جدید، به‌ویژه در حوزه علوم‌انسانی و اجتماعی، و محتوای متون دینی می‌توان هماهنگی برقرار کرد و چگونه می‌توان بر موارد تعارض ظاهری میان آن‌ها فائق آمد؟ ● ۴. آیا می‌توان در زندگی فردی و اجتماعی میان مدیریت دینی و مدیریت علمی جمع کرد؟ ● ۵. آیا می‌توان یک نظام اقتصادی علمی و دینی توأمان طراحی و اجرا نمود؟ ● ۶. آیا تعالیم فقهی موجود می‌تواند پاسخگوی پیچیدگی‌های مسائل انسانی امروز باشد؟ ● ۷. آیا می‌توان بر مبنای اقتضائات دنیای جدید، نگاه جدیدی به حقوق زنان، نامسلمانان و کفار داشت؟ ● ۸. آیا می‌توان آزادی بیان و عقیده را با برخی تعالیم دینی و فقهی، چون احکام مربوط به ارتداد و نشر عقاید باطله جمع کرد؟ ● ۹. آیا می‌توان هم انسان‌گرا بود و هم خداگرا؟ ● ۱۰. آیا می‌توان هم تقدیرگرا بود و هم خردگرا؟ ● ۱۱. آیا می‌توان در چارچوب عقل خودبنیاد دنیای مدرن، دین را عقلانی نمود؟ و ده‌ها سؤال خرد و کلان دیگر. 🏷 #جریان‌شناسی 🏷 #سنت‌_و_تجدد 🏷 #چکیده_جلسه 🔆 وب سایت تخصصی رواق معرفت 🆔 @revaghemarefat_ir

✨ بسم‌ الله الرحمن الرحیم 💠 چکیدۀ جلسه چهارم دوره مقدماتی جریان‌شناسی «سنّت و تجدّد» ● ۱. پس از دوران یک هزارساله و تاریک «قرون وسطی» در اروپا، به تدریج با پیشرفت علوم بشری مواجه می شویم. پاره‌ای تحول های مهم، گذار از دوران سنّتی به مرحله جدید را رقم زده است. تحول‌های علمی در حیطه‌های مختلف از جمله کیهان‌شناسی، فلسفه، زیست شناسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، روان‌کاوی و اخیرا فیزیک کوانتوم و نیز تحول‌های الهیاتی که تحت تأثیر علم پدید آمده است. ● ۲. قرن هفدهم: از جمله چهره‌هایی که بر این روند تاثیرگذار بوده است گالیله ریاضیدان، منجّم و فیزیکدان بزرگ ایتالیایی است که در قرن هفدهم میلادی می‌زیسته است. او منشأ تحول جدی در علوم شده است. نیوتن نیز بعد از گالیله در این زمینه تاثیرگذار بوده است. تحولی که به دست گالیله ایجاد شد در حیطه‌ی کیهان‌شناسی بود. پیش از گالیله، کپرنیک در رد نظریه‌ی بطلمیوسی، ثابت کرده بود که خورشید، مرکز هستی است نه زمین. اما نظر وی مورد مخالفت کلیسا قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده بود تا به مدت ۱۷۰۰ سال نظریه‌ی زمین مرکزی بطلمیوس بر دنیای علم حاکم باشد. مخالفت کلیسا از آن رو بود که انسان مرکز عالم و محور آن بود و نظریه‌ی بطلمیوس با اشرفیت انسان در هستی هماهنگی داشت. ● ۳. قرن هجدهم: سده هجدهم میلادی موسوم به عصر عقل یا عصر روشنگری است. باور دانشمندان در این عصر بر آن بود که عقل توان حل همه‌ی مشکلات بشر را دارد و می‌تواند بهشت انسان را در روی زمین ایجاد کند. در این قرن انتظار بیش از حد از عقل باعث پیدایش «جنبشی مهم بود که خداباوری عقلانی نام داشت. طرفداران این جنبش از مذهبی ساده دفاع می‌کردند که عاری از هرگونه سنن و مراسم بود و بر بنیان عقل به وجود آمده بود. ● ۴. هیوم و کانت و مقابله با عقل گرایی: اما مدتی نمی‌گذرد که دو دانشمند سرشناس غربی هیوم و کانت عقل‌گرایی را دچار چالش می‌کنند. رهیافت هیوم به علم کاملاً تجربی و معرفتی حسی است که مشاهده در آن اساس است. هیوم جنبه‌ی تجربی علم را مهم می‌شمارد، و بر آن است که هرگونه معرفتی، از تأثرات حسی نشات می‌گیرد. هیوم با زیر سؤال بردن معجزه، اصل علیت و برهان نظم نقش زیادی در گرایش به شک و الحاد و مخالفت با دین بازی کرد. ● ۵. قرن نوزدهم: در این قرن ۱. آگوست کنت (۱۷۹۸- ۱۸۷۵) ۲. کارل مارکس (۱۸۱۸- ۱۸۸۳) ۳. چارلز داروین (۱۸۰۹- ۱۸۸۲) ۴. امیل دورکهایم (۱۸۵۸- ۱۹۱۷) ضربات دیگری را به سنت وارد ساختند که در صوت این جلسه عرض شده است. ● ۶. واکنش شلایر ماخر برای نجات سنت و دین، چاره ای به نام «تجربه دینی» بوده است. ● ۷. جمع‌بندی: در غرب، تجدّد بر سنت غلبه یافته است (دلایل در صوت آمده است) و امروزه ما با چنین جلساتی باید راهکار مناسب را برای تکرار نشدن چنین مسئله‌ای در ایران بیابیم. راهکار این نیست که تجدّد را مطلقا رد کنیم (مثل اخباری‌ها و شبه‌اخباری‌ها) بلکه راهکار همان است که سیدجمال، امام و شهید مطهری رضوان‌الله‌علیهم تشخیص داده‌اند یعنی: گزینش تجدد و اصلاح و احیاء سنت. 🏷 #جریان‌شناسی 🏷 #سنت‌_و_تجدد 🏷 #چکیده_جلسه 🔆 وب سایت تخصصی رواق معرفت 🆔 @revaghemarefat_ir

✨ بسم‌ الله الرحمن الرحیم 💠 چکیدۀ جلسه پنجم دوره مقدماتی جریان‌شناسی «سنّت و تجدّد» 🌀 ۱. عواملی که باعث رویارویی مستقیم مسلمانان عرب و یا حتی اندیشمندان غیرمسلمانِ عرب با تجدد شده است عبارتند از: ▫️۱. حمله ناپلئون به مصر. ▫️۲. سقوط امپراتوری عثمانی. ▫️۳. بحران خلافت در کشورهای عرب اهل سنت. ▫️۴. شکست اعراب در جنگ با اسرائیل. 🔺 که نتیجه این عوامل مسئله‌ای می‌شود به نام عقب ماندگی مسلمانان در کشورهای عربی. در واکنش به این عقب ماندگی بوده که جریان‌هایی در این کشورها شکل گرفته است. 🌀 ۲. هدف ناپلئون از تصرف مصر و حضور در خاورمیانه، ضربه‌زدن به منافع اقتصادی رقیبش بریتانیا، در هند بود. به هر حال ناپلئون سه سال فاتحانه در سرزمین مصر فرصت را برای اشاعه‌ی الگوهای جامعه فرانسه مغتنم شمرد. ورود او به سرزمین مصر، جامعه کهن و خسته عصر باستان را سختی تکان داد و سرآغاز تحولی نو و دامنه دار در این خطه گردید. این تاثیرات را می‌توان نقطه آغاز غرب‌گرایی در مصر، تقابل علم و دین، پدید آمدن بحران‌های خانوادگی و جنسی و... در سالهای ۱۷۹۸ میلادی به بعد که ناپلئون به مصر لشکر کشید دانست. 🌀 ۳. دومین گستره‌ی مواجه کشورهای عربی با تجدد که بسیار هم مهم و اساسی است، سقوط امپراتوری عثمانی است. پس از دولت عباسی که حدوداً ۵ قرن بر مناطق بسیار و جوامع مسلمین حکومت کرد، مدتی بعد عثمانی‌ها حکومت بر بیشتر جوامع مسلمین و غیر مسلمین در جنوب شرق اروپا، غرب آسیا و شمال آفریقا را بیش از ۶ قرن در اختیار گرفتند و یک حکومت قدرتمند را تشکیل دادند که مذهب رهبران این حکومتِ سنی، حنفی بود که بر آیین‌ها و مذاهب دیگر حکومت می‌کردند. آنان حتی بر غیرمسلمین هم حکومت می‌کردند. 🌀 ۴. جامعه اهل تسنن که با سقوط خلافت عثمانی دچارخلاء رهبری گردیده بود درمواجهه با تجدد و نوگرایی چاره‌ای جز ارائه الگویی برای مدیریت جامعه نداشت. 🌀 ۵. عامل دیگری که بر تقابل تجدد و سنت در کشورهای عربی تأثیر گذار بود شکست اعراب از اسرائیل در سال ۱۹۴۸ است. «در این نبرد، ارتش‌های نظامى پنج کشور عربى مصر، سوریه، اردن، عراق و لبنان، شرکت داشتند». «تصمیم صهیونیسم و قدرت‌هاى جهانى حمایتگر آن بر ایجاد یک کشور یهودى‌نشین در فلسطین براساس قطعنامه تقسیم فلسطین بود. این قطعنامه را مجمع عمومى ملل متحد در سال ۱۹۴۷ صادر کرده بود». این جنگ منجر به شکست مصر، تصرف مناطق زیادی از خاک مصر و لبنان، اشغال غرب فلسطین (نوار غزه) شد. 🏷 #جریان‌شناسی 🏷 #سنت‌_و_تجدد 🏷 #چکیده_جلسه 🔆 وب سایت تخصصی رواق معرفت 🆔 @revaghemarefat_ir

✨ بسم‌ الله الرحمن الرحیم 💠 چکیدۀ جلسه ششم دوره مقدماتی جریان‌شناسی «سنّت و تجدّد» 🌀 ۱. تقسیم‌بندی جریان‌های عربی در قبال تجدد 📌 تقسیم‌بندی اول: ▫️۱. عده‌ای طرفدار موضع سلبی (لا) شدند. سلبی همان جریان‌های سنتی محض و نیز سلفی و تکفیری‌ها هستند که غرب آنان را بنیادگرا نام می‌نهد. ▫️۲.عده‌ای دیگر طرفدار موضع ایجابی (نعم) شدند. ایجابی همان جریان‌های طرفدار غرب یعنی لیبرال‌ها، سکولارها و... هستند که در پی مدرن‌سازی جوامع مسلمین بودند. ▫️۳. دسته سوم طرف‌دار موضع میانی شدند که مدرنیته را از برخی جهات نفی و از جهاتی دیگر می‌پذیرد (لا و نعم). 🍃 موضع میانی همان جریان اصلاح است که با رهبری سید جمال‌الدین اسدآبادی آغاز به کار کرد که این جریان مهم‌ترین جریانی بود که در مقابل غرب واکنش نشان داد اما در ادامه به دو جریان سلفی، توسط رشید رضا و یک جریان سکولار تحویل رفت. 📌 تقسیم‌بندی دوم: ▫️۱. مدافعان مدرنیته و غرب‌گرایی. که خود به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند. ● الف: تقلید بی‌چون‌وچرا از غرب و پذیرش کامل مدرنیته به‌جای سنت. یعنی همین سکولارها و لیبرال‌ها ... ● ب: تقلید از غرب و اولویت دادنِ مدرنیته بر سنت اما با درنظرگرفتن فرهنگ بومی جامعه اسلامی تا پروژه مدرنیته با کمترین آسیب احتمالی اجرا شود. ▫️ ۲. مخالفان مدرنیته . جریان‌های سنتی هستند غالباً و از درون آن‌ها برخی جریان‌های رادیکال و جهادی – سلفی تولید شده است. ▫️۳. نظریه اقتباس که خود به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند. ● الف: گروهی که از دغدغه‌های دینی عمیقی برخوردار نیستند دین را قادر به حل مشکلات جامعه دینی نمی‌دانند و بالاتر از آن در مواجهه با موارد تعارض مدرنیته با دین، حاضرند به نفع مدرنیته از مواضع دینی خود عقب‌نشینی کنند. ● ب: گروه دوم که دین را حداکثری و کارآمد دانسته و از طرفی مدرنیته را کاملاً رد نمی‌کنند اما گاهی به نفع مدرنیته در موارد تعارض فتوا می‌دهند یعنی تو گویی حساب بخش ثابت و متغیر سنت را از همدیگر جدا می‌کنند. 📌 تقسیم‌بندی سوم: ▫️ ۱. گروهی گذشته تاریخی خود (سنت) را می‌خواند (بازخوانی) می‌کند تا آن را نفی کند = روشنفکران - روشنفکران سکولار. ▫️۲. گروهی دیگر گذشته تاریخی خود (سنت) را می‌خواند (بازخوانی) می‌کند تا ریشه‌های تجدد را در آن بیابد. جریان اصلاح (هدف جریان اصلاح: سازگار کردن بخشی از سنت و تجدد - خواندن گذشته به‌منظور گفتگو با غرب (تجدد)). ▫️۳. گروهی، گذشته تاریخی خود (سنت) را می‌خواند (بازخوانی) می‌کند تا بدون هیچ‌گونه تطبیقی بر غرب، غرب را نفی کند. (جریان‌های سلفی و سنتی). 🌀 ۲. سلف: مراد این گروه [گروه مصلحان] از سلف، نه بازگشت به مواضع و کارهای صحابه و تابعین و تابعین تابعین است [چنانچه جریان‌های سلفی – تکفیری قائل هستند]، بلکه بازگشت به اصول و فرامین اسلام که در کتاب و سنت آمده و درعین‌حال توجه به شرایط زمان و مکان و استفاده از عقلانیت است. 🌀 ۳. ویژگی‌ها و اهداف جریان اصلاح: اتحاد و وحدت اسلامی علیه استعمار – پرهیز از فرقه گرایی – مقابله با خرافات – بازگشت به اسلام – عقل گرایی و... 🌀 ۴. در این جلسه در مورد دو تن از پیشگامان جریان اصلاح یعنی سید جمال الدین اسدآبادی و محمد عبده سخن گفته شده است و همچنین رشید رضا که این جریان را تا حدودی منحرف ساخته است. 🏷 #جریان‌شناسی 🏷 #سنت‌_و_تجدد 🏷 #چکیده_جلسه 🔆 وب سایت تخصصی رواق معرفت 🆔 @revaghemarefat_ir

✨ بسم‌ الله الرحمن الرحیم 💠 چکیدۀ جلسه هفتم دوره مقدماتی جریان‌شناسی «سنّت و تجدّد» 🌀 پیشگامان جریان اصلاح: ● ۱. حسن البنا: وی مؤسس گروه اخوان المسلمین در سال ۱۹۲۸ میلادی است. پدرش از شاگردان محمدعبده بود. البنا فردی بود که به شدت با جدایی دین از سیاست (سکولاریسم) مخالفت می‌کرد. وی همچون سید جمال، عبده و دیگران از جریان اصلاح، برای حل مشکلات جامعه اسلامی بازگشت به سلف و قرآن را پیشنهاد می‌کرد و راه چاره می‌دانست. او معتقد بود که به جای فلسفه و مادی گری اروپا، این فرهنگ و تمدن اسلام است که باید پذیرفته شود. تأثیر پذیری او از رشید رضا در مباحث حکومتی و خلافت مشهود است.اما تندروی‌های او را نداشته است و روشش تقریب مذاهب بوده است. ● ۲. سید قطب: بزرگ‌ترین نظریه پرداز اخوان المسلمین و پدر فکری آنان و یکی از پرآوازه‌ترین چهره‌های قرن ۲۰ میلادی در جهان اسلام است. در دوره‌ی اولیه‌ی زندگی‌اش چندان با دین میانه‌ای نداشته است و سپس رفته رفته به مسائل اسلام گرایش بیشتری پیدا می‌کند. برخی افراد و غربی‌ها سید قطب را پدر جنبش‌های افراطی جهان اسلام می‌دانند. برخی دیگر معتقدند جریان‌های افراطی از اندیشه‌های وی سوء استفاده کرده‌اند. اما چیزی که مشخص است این است گفتمان رشید رضا، حسن البنّا و سید قطب از گفتمان سید جمال و عبده فاصله گرفته و مفهوم سلف را به گونه‌ای دیگر می‌فهمد. سالیانی (شاید ۱۰ سال) به همراه جمعیت زیادی از اخوان در زندان به سر برد در زمان ملک فاروق و جمال عبدالناصر دو کتاب معالم فی الطریق (نشانه‌های راه) و فی ضِلال القرآن (که یک تفسیر ادبی اجتماعی است) را در زندان نوشته است. کتاب معالم فی الطریق آنقدر در نزد اخوانی‌ها اهمیت داشت که آن را مانیفست (سرلوحه / بیانیه) اخوان می‌دانند. ● ۳. جریان ضد تجدّد (نووهابی ها): عوامل مختلفی باعث ترکیب فرقه وهابیت با اندیشه‌های متفکران رادیکال، از جمله سید قطب مصری شد. در میانه دهه ۱۹۵۰ رژیم جمال عبدالناصر بسیاری از اعضای اخوان المسلمین را از کشور اخراج کرد. رژیم عربستان سعودی نیز که در آن زمان با استفاده از درآمدهای هنگفت نفتی به ثبات نسبی رسیده بود، پذیرای این تبعیدیان شد. این اشخاص نقش بسیار مهمی در دانشگاه جدیدالتاسیس مدینه ایفا کردند و دانشجویانی از سراسر دنیای اسلام را تحت آموزش قرار دادند. القاعده، طالبان، سپاه صحابه، لشکر جَهَنگُوی و... از گونه های نووهابی هستند. ● ۴. جریان‌های سکولار: امروزه سکولار، به کسی گفته می‌شود که در تأمین سعادت دنیوی خود علقه ای به امور مذهبی نداشته و همه‌ی نیازمندی‌های خود را از علوم تجربی، عالم ماده و عقل خودبنیاد تأمین می‌کند. سکولاریسم را می‌توان گرایشی دانست که طرفدار و مروج حذف یا بی اعتنایی و به حاشیه راندن دین در ساحت‌های مختلف حیات انسانی است. سکولاریسم در این معنا، یکی از ویژگی‌های تمدن و فرهنگ دوره‌های جدید و از مؤلفه‌های مدرنیته‌ی غربی و بر اساس برخی تعابیر جوهره‌ی اصلی آن محسوب می‌شود. به هر حال در این مطلب شکی نیست سکولاریسم از باورهای جدی مدرنیته و تجدد است. ● ۵. زمینه‌های شکل گیری سکولاریسم در جهان عرب: ۱. حضور جوانان عرب در مراکز آکادمیک غرب ۲. تلاش مسیحیانِ عرب. 🏷 #جریان‌شناسی 🏷 #سنت‌_و_تجدد 🏷 #چکیده_جلسه 🔆 وب سایت تخصصی رواق معرفت 🆔 @revaghemarefat_ir