📚 تحلیلی بر شورش مردم در زمانه عثمان بن عفان(3) - گفتیم که بررسی زمینه ها، عوامل و انگیزه های موجود در شورش مردم علیه عثمان از چندین جهت اهمیت دارد. - و گفتیم که یکی از مهمترين عوامل خشم عمومی مردم نسبت به «عثمان» عبارت بود از اینکه او پستهاى حسّاس خلافت اسلامى را در ميان اطرافيان و خويشاوندان خود كه بسيارى از آنان نالايق، فاسد و دور از تعاليم اسلام بودند تقسيم نمود. 💠 واکنش ابوسفیان بعد از به خلافت رسیدن عثمان چه بود با انتخاب عثمان به خلافت، بنى امیّه که دشمنى آنان با اسلام و رسول خدا(ص) از همان آغاز آشکار بود، قدرت یافتند و زمینه هاى انتقام از آل رسول الله(ص) فراهم شد. پس از قدرت یافتن عثمان، ابوسفیان روزى خطاب به عثمان گفت: این خلافت پس از قبیله تیم(ابوبکر) و عدى(عمر) به تو رسیده است؛ اکنون آن را همچون توپ میان قبیله خودت بگردان و پایه هاى آن را بنى امیّه قرار ده! و این نکته را بدان که فقط مسأله، فرمانروایى است. من که بهشت و دوزخى را نمى شناسم! در کتاب تاریخ دمشق آمده: «ابوسفیان در حالی که نابینا بود، بر عثمان وارد شد و گفت: آیا جاسوسى در میان ما هست؟ عثمان به او گفت: نه. ابوسفیان گفت: اى عثمان! این همان پادشاهى جاهلى است. پس، بنى امیّه را از بزرگان زمین قرار بده». هم چنین در شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید آمده: «در روزگار عثمان، ابو سفیان از کنار قبر حمزه گذشت و در حالى که با پایش به آن مى زد، گفت: آنچه به خاطرش با هم جنگیدیم، امروز، بازیچه دست ماست»! 💠 مناصب حکومت عثمان، در دستان بنی امیّه عثمان با دادن پست هاى و اموال مختلف به بنی امیه، آنان را تقویت کرد؛ شام در اختیار معاویه، کوفه در اختیار برادر مادری عثمان و بعد از او سعید بن عاص که او هم اموی بود قرار داشت. او پسردایی 25 ساله اش را فرماندار بصره و برادر رضاعی خود را فرماندار مصر کرد. حکم بن عاص و پسرش مروان نیز در حکومت عثمان نقش پررنگی داشتند. عثمان مروان را داماد و مشاور و معاون عالی خود قرار داد. نفوذ مروان به گونه اى بود که چنین به نظر مى رسید، عثمان فقط به اسم، خلیفه است و خلیفه واقعى مروان است! 💠 منفورین پیامبر(ص) کارگزاران عثمان عبد الله بن ابى سرح برای پیامبر(ص) قرآن می نوشت، ولی به جای الکافرین، الظالمین و به جای عزیز حکیم، علیم حکیم مى نوشت و مانند آن. سپس می گفت: من مانند آنچه محمّد مى آورد مى آورم. لذا آیه 93 سوره انعام در شان او نازل گردید و در حالی که مرتد شده بود، به مکّه گریخت و پیامبر(ص) به کشتنش فرمان داد. لکن عثمان در زمان خلافتش او را حاکم مصر قرار داد. همچنین ولید بن عقبة بن ابى معیط را به ولایت کوفه گمارد، در حالی که پیامبر(ص) او را در زمره اهل آتش و قرآن او را فاسق خوانده بود! 💠 عثمان و بازگرداندن حکم بن ابی عاص (طرد شده پیامبر(ص)) به مدینه حکم بن ابى عاص بن امیّه، عموى عثمان و یکی از موذى ترین و بدرفتارترین افراد نسبت به پیامبر(ص) بود که ایشان او را به همراه خانواده اش به طائف تبعید کردند. پس از وفات پیامبر(ص)، عثمان از ابوبکر و عمر خواست اقوام طرد شده اش را باز گردانند، امّا آنان خوددارى کردند. عثمان در زمان خلافتش، در اولین فرصت آنان را به مدینه بازگردانید، و در پاسخ به اعتراض مردم گفت: من تنها صله رحم کردم و خویشاوندم را به نزدم برگرداندم! 💠 خطبه على(ع) درباره خلافت خلفاى ثلاثه على(ع) مي فرمايد: ابوبکر جامه خلافت را بر تن کرد در حالي که شايستگي هاي مرا براي خلافت مي دانست… مردم در حکومت دوّمى در ناراحتى و رنج مهمّى گرفتار آمده بودند و دچار دورويى ها و اعتراض ها شدند... تا اين که سومى به خلافت رسيد، کسى که دو پهلويش از پرخورى باد کرده و همواره بين دستشويى و آشپزخانه سرگردان بود و خويشاوندان پدرى او (بنى اُميّه) به پا خاستند و همراه او بيت المال را خوردند و بر باد دادند. اين خطبه موسوم به «شقشقيّه» است و ماهران فنّ از شيعه و سنّى آن را نقل کرده اند. 📖 مطالعه تفصیلی: https://makarem.ir/maaref/fa/category/articles/30097 #عثمان #بنی_امیه #ابوسفیان #حکومت #خلافت #ولید #معاویه #مروان #سلطنت ______

📚 تحلیلی بر شورش مردم در زمانه عثمان بن عفان(4) - گفتیم که بعضی از رفتار حکومتی عثمان زمینه ساز خشم عمومی مردم نسبت به دستگاه حکومت او شد. مثل اینکه او پستهاى حسّاس خلافت اسلامى را در ميان اطرافيان و خويشاوندان خود كه بسيارى از آنان افرادی نالايق، فاسد و دور از تعاليم اسلام بودند تقسيم نمود. نمونه هایی از این سیاست را در پست قبلی آوردیم. - عثمان در کنار جلب منافقان و افراد فاسد در حکومت، صحابه دلسوز و معترض را نیز طرد و شخصيت هاى بسيار بزرگوار و برجسته اى همچون «ابوذر»، «عمار یاسر»، «عبدالله بن مسعود» و... را تبعید و یا مجازات كرد. در این پست نیز مثالهایی از سیاست طرد و سرکوب صحابه دلسوز و منتقد مطرح می کنیم. 💠 برخورد عثمان با ابوذر و تبعید او به شام و ربذه - ابوذر، اسراف و تبذیر و بخشش هاى ناهنجار خلیفه سوم را برنتابید و علیه آن خروشید و تحریف هایى را که مى خواستند براى پشتوانه سازى این حاتم بخشى ها درست کنند، تحمل ننمود و بر خلیفه و توجیه گرى کعب الأحبار، طعن زد و لذا خلیفه، این فریادِ رساى عدالتخواهى را به شام که دیارى تازه مسلمان و نا آشنا به فرهنگ اسلام بود تبعید کرد. - در شام نیز معاویه از فریادهاى ابوذر در امان نماند و با سخت ترین و رنج آمیزترین شکلی ابوذر را به مدینه بازگرداند. - هنگامی که ابوذر از تبعید شام بازگشت عثمان سعی کرد او را به سخنان خلافی متهم نماید. اما ابوذر گفت از پیامبر(ص) شنیدم؛ هنگامى كه فرزندان ابى العاص به سى نفر برسند اموال بيت المال را در بین خود تقسيم مى كنند. - سرانجام عثمان از انتقادهاى بى حساب ابوذر به تنگ آمد و او را به نقطه بد آب و هوايى به نام ربذه تبعيد كرد و در همان سرزمين جان سپرد. 💠 تحریف تاریخى علّت تبعید ابوذر! - طبرى و ابن اثیر، در مورد تبعید ابوذر از این که از حقایق پرده بر گیرند و واقعیّت را صادقانه گزارش کنند ابا دارند. - اما از آن سو گزارش هایى دروغین درباره ابوذر مى آورند و بدین سان در شکستن قداست آن «راستگوترین مرد روى زمین» مى کوشند. - شگفتا که همه این گزارش ها را از سیف بن عمر آورده اند که قهرمان جعل و تندیسى از دروغ و تبلور عینى اشاعه کذب است! 💠 اعتراض عمّار به عثمان - مقداد، عمّار، طلحه و... نامه اى به عثمان نوشتند و بدعت هاى عثمان را در آن برشمردند و او را از خدا بیم دادند و به او اعلام کردند که اگر از آنها دست نکشد، بر سرش مى ریزند. عمّار، نامه را نزد عثمان آورد و خواند. - عثمان در پی اعتراض عمّار بن یاسر، به او فحاشی کرد و دستور داد آنقدر کتکش زدند؛ پس عثمان دستور داد که دست ها و پاهاى عمّار را از هم باز کنند. سپس با پاهایش که در چکمه بود چنان بر بیضه هاى عمّار کوفت که بیهوش شد. - حتی عثمان خواست او را نیز مانند ابوذر تبعید کند ولی از شورش قبیله او (بنى مخزوم) ترسید و از وى دست کشید. 💠 برخورد شدید عثمان با عبدالله بن مسعود - ولید به عثمان نوشت: عبدالله بن مسعود بر تو عیب مى گیرد و از تو بدگویى مى کند. عثمان نیز به ولید نوشت او را به مدینه روانه کند. - ابن مسعود به مدینه آمد، در حالى که عثمان بر منبر پیامبر خدا(ص) خطبه مى خواند. چون ابن مسعود را دید، به او فحاشی کرد و سپس فرمان داد او را با زور و درشتى از مسجد بیرون کردند و غلام عثمان، او را بر دوش خود بلند کرد و در حالى که پا در هوا بود، او را بر زمین زد، چنان که دنده اش شکست. - او نیز وصیّت کرد که عثمان بر او نماز نگزارَد. 💠 تبعید کمیل و مالک اشتر توسط عثمان - سعيد بن عاص، والی كوفه به عثمان نوشت: «كُميل بن زياد و مالك اَشتر و...(که از دوستداران علی(ع) بودند) فتنه انگيزى مى كنند و بر عيب جويى از من و تو و طعنه زدن به دين ما گرد آمده اند و من مى ترسم كه اگر كارشان استوار گردد، فراوان شوند!». - عثمان هم دستور تبعید آنان به شام را صادر کرد. در شام هم بین معاویه و اشتر سخنان تندی رد و بدل شد و معاویه به دستور عثمان او را به حمص از شهر های شام تبعید کرد. 💠 تبعید عامر بن عبد قیس توسط عثمان - مسلمانان که از کارهاى عثمان ناراضی بودند تصمیم گرفتند کسى را به سوى او بفرستند تا با او سخن بگوید و او را از بدعت هایش آگاه کند. - پس، عامر بن عبد الله تمیمى عنبرى را به سوى او فرستادند. عامر بر عثمان وارد شد و او را نصیحت کرد. - عثمان، از گفته او ناراحت شد و عامر بن عبد قیس را از بصره به شام تبعید کرد. 📖 مطالعه تفصیلی: https://makarem.ir/maaref/fa/category/articles/30097 #عثمان #بنی_امیه #مالک_اشتر #حکومت #مدینه #کمیل #معاویه #شام #ابوذر #کوفه #عبدالله_بن_مسعود #عمار #مقداد #ولید __

📚 تحلیلی بر شورش مردم در زمانه عثمان بن عفان(5) - گفتیم رفتار حکومتی عثمان باعث شد مردم و صحابه زمانه اش بر علیه او بشورند و گفتیم که او در واکنش به نصایح صحابه دلسوز آنها را سرکوب و تبعید می کرد. - اما کسانی از صحابه نیز بودند که در قدرت و یا ثروت حکومت طمع داشتند و از سوی خلافت مورد بی توجهی قرار گرفته بودند. اینان در پشت پرده و در محافل خصوصی فتنه به پا کرده و مردم را شواندند تا اینکه عثمان کشته شد. - دقت در رفتار عثمان با صحابه ای چون ابن مسعود و ابوذر و دقت در رفتار تحریک کنندگان و سران شورش و قتل عثمان مثل طلحه و عایشه اعتبار عقیده عدالت همه صحابه را نیز روشن می کند. - اعمال عثمان باعث شد اصحاب پیامبر(ص) به آن دسته که در مرزها پراکنده شده بودند نوشتند: دین محمّد(ص) پشت سر شما تباه شد. پس بشتابید و دین محمّد(ص) را به پا دارید. اصحاب از هر سو روى آوردند، تا آن که عثمان را کشتند. - جبلة بن عمرو ساعدى، نخستین کسى بود که به عثمانْ جسارت و برخورد کرد و با وى با تندی سخن گفت. وی به عثمان گفت: یا خواص و نزدیکانت را رها کن یا تو را به جهنم می فرستم. - علی(ع) در خطبه 30 نهج البلاغه مى فرمایند: «عثمان استبداد و خودکامگى پیشه کرد، و شما بى تابى کردید و از حدّ گذراندید، و خدا در خودکامگى، و در بى تابى و تندروى، حکمى دارد که تحقّق خواهد یافت». 💠 عایشه و نقش او در شورش و قتل عثمان - عایشه که بعد از کشته شدن عثمان، مدام روضه مظلومیت او را می خواند و داعیه خون خواهی از او را داشت، اولین کسى بود که عثمان را سرزنش مى‏ کرد و مردم را در کشتن او به طمع انداخت. - میان عثمان و عایشه کشمکش و دشمنى بود و این از آن جهت بود که عثمان، سهمى را که عمر به عایشه مى داد، کم کرد و سهمش را مانند دیگر زنان پیامبر قرار داد. - عایشه با تمام توان، اصرار بر کشتن عثمان داشت و مى گفت: «اى مردم! این پیراهن پیامبر خداست که کهنه نشده؛ ولى سنّتش کهنه شده است. پیر خِرِفت را بکشید، خدا او را بکشد». - عثمان در محاصره بود که مروان نزد عایشه آمد و گفت: ام المومنین! امیر المؤمنین عثمان به تو سلام و رحمت خداوند را مى رساند و مى گوید: مردم را از من دور کن که هر چه بگویى، انجام مى دهم. - عایشه در حالى که دستمالى در دستش بود و آن را اصلاح مى کرد، گفت: به خدا سوگند، دوست داشتم رفیقت عثمان، در این دستمال بود و درِ آن را مى بستم و در دریا مى انداختم. - هنگامى که عثمان در محاصره و نزدیکِ کشته شدن بود، عایشه به قصد مکّه بیرون رفت و ابن عبّاس را دید و به او گفت: «اى ابن عبّاس! به تو عقل و زبان داده شده است. پس مبادا مردم را از کشتن این طغیانگر (عثمان)، باز دارى. من مى دانم که او بلاى خاندانش مى شود آن گونه که ابو سفیان در ماجراى بدر، گروهش را دچار بلا ساخت». - عایشه در راه بازگشت از مکه، وقتی از عبد بن ام کلاب شنید که مردم عثمان را کشتند و بر على بن ابى طالب اتّفاق کردند. - عایشه گفت: اگر کار براى سَرورت(علی) به انجام رسد، خدا کند که این آسمان بر این زمین فرود آید! مرا باز گردانید!، مرا باز گردانید. - آن گاه به سوى مکّه باز گشت و گفت: به خدا سوگند، عثمان مظلومانه کشته شد! به خدا سوگند، به خونخواهى اش برمى خیزم! - ابن ام کلاب گفت: براى چه؟ به خدا سوگند، تو نخستین کسى هستى که سخن خود را تغییر مى دهى و تو بودى که مى گفتى: «پیر خرفت را بکشید که کافر شده است»! - عایشه امید داشت که خلافت بعد از عثمان به پسر خاله اش طلحه برسد. 📖 مطالعه تفصیلی: https://makarem.ir/maaref/fa/category/articles/30097 #عثمان #بنی_امیه #ام_المومنین #حکومت #مدینه #کمیل #معاویه #شام #ابوذر #کوفه #عبدالله_بن_مسعود #عمار #مقداد #ولید #صحابه #عدالت_صحابه #طلحه #مکه #مروان #عایشه #استبدا #خودکامگی #ابن_مسعود #ابن_عباس #نفاق __

📚 تحلیلی بر شورش مردم در زمانه عثمان بن عفان(8) - چنانکه گفتیم سیاست انحصار و رانت قبیلگی و بخشش های بی حساب و کتاب عثمان به بنی امیه و گماشته شدن بسیاری از آنها به امارت استان های مختلف، سبب نارضایتی عمومی گردید. - اعتراض به سیادت یافتن بنی امیه فقط به خاطر انحصار یا حسادت صحابه ای چون طلحه نبود، بلکه این تنفری عمومی بود که همه مردم و صحابه از آنها داشتند. این تنفر تاریخی با توجه به سابقه تقابل و عداوت آنها با رسول خدا(ص) و شکنجه اولین مسلمان توسط آنان و جنگ با حکومت نوپای مدینه قابل توضیح است. - اعمال شخصی و حکومتی این کارگزاران اثر مهمی در فراهم آمدن آتش شورش عمومی داشت. به طور مثال «ولید بن عقبه» شراب خورد و نماز جماعت صبح را چهار رکعت خواند و در رکوع و سجودش مى گفت: «إشرب واسقنی»، سپس در محراب قى کرد. آنگاه نماز را سلام داد و گفت: برایتان زیادتر بخوانم؟ لکن عثمان بجای ولید، شهود را تازیانه زد! ولید همچنین اموالی را که از بیت المال کوفه گرفته بود باز پس نداد. - مصریانی هم که با خشم و غضب به مدینه روی آورده بودند، آمده بودند تا نزد عثمان از بد رفتاری «عبدالله بن سعد» شکایت کنند. - در کنار عملکرد منجر به فتنه و شورش دیگر کارگزران حکومتی، و در کنار دخالت ها و خیانت های «مروان»، سیاست جاه طلبی «معاویه» نیز قابل توجه است. - مردم شام به لحاظ فکری در کنترل معاویه بودند و اسلام را با تبلیغ بنی امیه شناخته بودند و لذا درکی از خلاف های او نداشتند تا آتشی هم از شام روانه مدینه شود. - معاویه با تعلل به تماشای آتش فتنه نشست تا بر خرابه ها و خاکستر آن حکومت خویش را بنا کند. 💠 یاری خواهی عثمان و ترک حمایت توسط معاویه - هنگامی که معترضین از همه شهرهای اسلامی در مدینه جمع شدند، خلیفه نامه ای به معاویه نوشت و از او خواست با لشکری عظیم هر چه سریعتر خودش را به مدینه برساند. - اما معاویه که از عمق تنفر مردم به خلیفه مطلّع بود و قتل عثمان را راهی برای نزدیک تر شدن خودش به منصب خلافت می دید از اجابت این خواسته سر باز زد. - او منتظر شد تا خون عثمان ریخته شود، آنگاه پیراهن او را علم کرد و با ادعای خون خواهی قصد سرکوب بسیاری از مردم و صحابه و حکومت نوپای جدید علوی را داشت تا بر تخت خلافت جلوس کند. 💠 نقش معاویه در قتل عثمان از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع) امام علی(ع) در نامه ای به معاویه، نقش وی را در قتل عثمان، بازگو کرده و مى فرماید: «به خدا سوگند، کسى جز تو پسر عمویت را نکشت و من امید دارم که تو را با گناهى همچون او و خطایى بزرگ تر از خطاى او ، به وى ملحق کنم». هم چنین امام(ع) در ادامه نامه مى فرماید: «امّا پرگویى ات درباره عثمان و کشندگان وى: تو عثمان را هنگامى یارى کردى که به سود خودت بود و آن گاه که به سود او و نه تو بود، او را وا نهادى. و السلام». 💠 نقش معاویه در قتل عثمان از دیدگاه صحابه - در نامه ابن عبّاس به معاویه آمده است: «...به خدا سوگند مى خورم، که تو دوستدار هلاکتش بودى و مردمت را از کمکش باز داشته بودى، با آن که فریاد کمک خواهى اش به تو رسیده بود و از تو یارى مى جست و تو اعتنایى نکردى تا همان گونه که مى خواستى، کشته شد. تو مى دانستى که مردم، ما را با تو برابر نمى نهند. از این رو مرگ عثمان را دستاویز خود قرار دادى و خونش را به گردن ما انداختى و پس از آن، پیوسته بالا و پایین کردى و با نابخردان، در حقّ ما ستیزه نمودى تا به آنچه خواستى رسیدى...». - مسور بن مخرمه به سوى معاویه آمد و در حالى که شامیان نزدش بودند، بر او وارد شد. معاویه گفت: اى شامیان! این شخص، از کشندگان عثمان است. مسور گفت: به خدا سوگند، من عثمان را نکشتم بلکه سیره ابو بکر و عمر او را کشت و به تو نامه نوشت و از تو سپاه کمکى خواست؛ امّا تو سپاه را از او دریغ داشتى تا کشته شد، در حالى که آنان در زرقاء بودند. - ابو ایّوب در نامه ای به معاویه می نویسد: ما را با کشندگان عثمان چه کار؟ کسى که عثمان را منتظر گذاشت و شامیان را از یارى او باز داشت، تو هستى. آنان که عثمان را کشتند، افرادى غیر از انصار بودند. - ابو طفیل، عامر بن واثله صحابى بر معاویه وارد شد. معاویه به او گفت: چه چیز، تو را از یارى عثمان باز داشت؟ گفت: اى امیر مؤمنان! تو که مردم شام را با خود داشتى، چرا یارى اش نکردى؟ معاویه گفت: همین که به خونخواهى او برخاسته ام، یارى او نیست؟ ابو طفیل خندید و سپس گفت: تو و عثمان، مانند گفته آن شاعرید که گفت: تو را نبینم که پس از مرگ، برایم گریه مى کنى در حالى که در زندگى ام، توشه اى همراهم نکردى. 📖 مطالعه تفصیلی: https://makarem.ir/maaref/fa/category/articles/30097 #عثمان #بنی_امیه #شام #مروان #مدینه #صحابه #معاویه #ولید #شورش #امام_علی #ابن_عباس #ابوطفیل #ابوایوب_انصاری __